BA ÑIEÀU CAÊN BAÛN
   CUÛA NGÖÔØI TU PHAÄT

Hoâm nay chuùng toâi xin noùi ñeà taøi Ba ñieàu caên baûn cuûa ngöôøi tu Phaät. Vì chuùng ta tu Phaät phaûi bieát theá naøo laø coäi goác, theá naøo laø ngoïn ngaønh. Ba ñieàu naøy toâi caên cöù theo kinh Phaùp Hoa, nhaéc laïi cho quyù vò nhôù vaø thöïc haønh.

Trong kinh Phaùp Hoa Phaät daïy: "Ngöôøi tu Phaät phaûi vaøo nhaø Nhö Lai, maëc aùo Nhö Lai, ngoài toøa Nhö Lai". Chuùng ta tu theo Phaät thì phaûi vaøo nhaø Phaät, maëc y Phaät vaø ngoài toøa cuûa Phaät. Nhö vaäy môùi trung thaønh vôùi ñöùc Phaät, môùi coù theå thaønh coâng ñöôïc sôû nguyeän tu haønh cuûa mình.

Vaøo nhaø Nhö Lai laø gì? Ñöùc Phaät daïy vaøo nhaø Nhö Lai laø thöïc haønh loøng töø bi. Chuùng ta muoán vaøo nhaø Phaät phaûi môû roäng loøng thöông ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi. Neáu ngöôøi tu haønh maø khoâng coù taâm töø bi thì khoâng phaûi laø ñeä töû cuûa Phaät. Cho neân taâm töø bi laø böôùc ñaàu ñeå ñem lôïi ích cho chuùng sanh. Ñoù laø taâm nguyeän cuûa ngöôøi Phaät töû tu theo Phaät. Theá thì thöông chuùng sanh baèng caùch naøo vaø thöông nhöõng ai? Toâi seõ laàn löôït daãn cho quyù vò thaáy.

Thöù nhaát, chuùng ta thöông meán nhöõng ngöôøi thaân cuøng soáng chung quanh vôùi mình. Giôùi xuaát gia thì nhöõng ngöôøi cuøng tu trong moät vieän, moät chuøa, huynh ñeä phaûi thöông nhau, baûo boïc nhau. Vì sao? Vì taát caû chuùng ta cuøng moät lyù töôûng tu haønh caàu giaûi thoaùt, caàu giaùc ngoä. Ñaõ ñoàng moät lyù töôûng, voâ lyù chuùng ta laïi khoâng thöông nhau? Thöông nhau ñeå maø ñuøm boïc, thöông nhau ñeå maø tha thöù cho nhau, ñöøng laøm phieàn luïy, ñöøng laøm khoå ñau cho nhöõng ngöôøi chung soáng vôùi mình.

Giôùi cö só taïi gia, quyù Phaät töû phaûi thöông nhöõng ngöôøi trong gia ñình, nhöõng ngöôøi thaân toäc cuûa mình, nhöõng ai chung quanh coù coâng, coù nghóa vôùi mình, chuùng ta ñeàu thöông, ñeàu meán, ñöøng boû soùt ngöôøi naøo, xöû söï vôùi taát caû trong tình thöông yeâu kính troïng.

Thöù hai, neáu laø giôùi xuaát gia, caùc vò phaûi thöông meán caùc vò thí chuû ñaõ boû coâng, boû cuûa giuùp ñôõ chuùng ta coù phöông tieän tu haønh. Chuùng ta phaûi noã löïc tu sao cho ñuû phöôùc, ñuû ñöùc ñeå ñoä nhöõng vò ñoù, khoâng theå thoï nhaän cuûa thí chuû roài aên chôi vui veû qua ngaøy. Nhö theá laø phuï aân cuûa ñaøn na thí chuû.

Trong kinh Phaät thöôøng daïy: Phaät töû cuùng döôøng Tam Baûo gioáng nhö ngöôøi noâng phu laøm ruoäng vaäy.

Tröôùc heát chuùng ta phaûi löïa nhöõng thöûa ruoäng phì nhieâu ñaát toát ñeå gieo gioáng. Cuõng vaäy, Phaät töû cuùng döôøng Taêng Ni cuõng phaûi nghó choã naøo tu haønh chaân chaùnh, nhöõng vò tieán leân theo con ñöôøng Phaät chæ daïy… ñoù laø nhöõng vò gaùnh vaùc Phaät söï ñaùng quyù, ñaùng kính. Gieo gioáng nhöõng thöûa ruoäng toát heát roài môùi tieáp theo nhöõng thöûa ruoäng vöøa phaûi, khoâng toát laém vaø cuoái cuøng laø nhöõng thöûa ruoäng khoâ caèn.

Nhö vaäy ngöôøi tu laø ngöôøi taïo phöôùc ñöùc cho chuùng sanh, nhaän cuûa ñaøn na thí chuû coù nghóa laø chuùng ta nhaän phaàn giuùp ñôõ baèøng vaät chaát ñeå roài chuùng ta tu, chuùng ta seõ giuùp ñôõ laïi, cöùu ñoä laïi phaàn tinh thaàn cho Phaät töû. Neân chuùng ta thöông nhöõng vò thí chuû. Neáu laø Phaät töû taïi gia thì phaûi thöông meán nhöõng ngöôøi coù coâng giuùp ñôõ cho mình soáng, coù coâng ñem laïi söï toát ñeïp, an laønh cho mình. Luoân nhôù ôn vaø ñeàn ôn cho xöùng ñaùng.

Thöù ba, thöông taát caû nhöõng ngöôøi coøn meâ laàm. Chuùng ta ñöôïc phuùc duyeân lôùn neân môùi xuaát gia, bôûi vì xuaát gia laø ñaõ thöùc tænh, neáu khoâng tænh thì mình cöù ñi treân ñöôøng ñôøi chôù khoâng trôû goùt vaøo chuøa ñi treân ñöôøng giaûi thoaùt. Coøn ngöôøi ñôøi vì baän bòu theá gian, chuyeän gia ñình thaân quyeán neân cöù say meâ laøm aên cho coù tieàn cuûa, khoâng nghó tôùi ñaïo lyù thöùc tænh, neân chuùng ta thöông xoùt nhöõng ngöôøi si meâ aáy, laøm sao ñaùnh thöùc ñeå hoï tænh, nhö vaäy môùi troøn boån phaän moät ngöôøi tu. Ñöùc Phaät thöôøng daïy ngöôøi tu phaûi coù ñuû töï giaùc vaø giaùc tha. Neáu chæ töï giaùc ñoù laø xong phaàn mình nhöng coøn phaûi giaùc tha nöõa, laøm sao cho nhöõng ngöôøi chung quanh mình cuøng giaùc ngoä. Nhö theá môùi troøn boån phaän cuûa moät tu só tu Phaät.

Vôùi ngöôøi cö só, quyù Phaät töû cuõng phaûi coù traùch nhieäm vì mình ñaõ bieát ñaïo, ñaõ neám ñöôïc muøi vò thaâm traàm cuûa Phaät phaùp, chuùng ta cuõng phaûi ñem chia xeû cho huynh ñeä mình cuøng höôûng, cuøng neám. Ñoù laø tinh thaàn töï giaùc, giaùc tha. Tinh thaàn thöông yeâu naøy khoâng rieâng gì ngöôøi xuaát gia maø keå caû ngöôøi taïi gia cuõng môû loøng töø bi thöông nhöõng ngöôøi meâ laàm hôn chuùng ta vaø coá gaéng ñaùnh thöùc hoï cuøng tænh, cuøng tieán tu, cuøng heát khoå nhö mình.

Thöù tö, töø bi laø thöông taát caû chuùng sanh töø loaøi ngöôøi cho ñeán loaøi vaät. Vì vaäy muøa Vu Lan Phaät töû thöôøng mua chim thaû ñeå theå hieän loøng töø bi cuûa mình, nhöng vieäc laøm naøy neáu khoâng kheùo seõ trôû thaønh ích kyû. Vì quyù vò nhoát chim trong loàng chôø quyù thaày tuïng kinh caàu nguyeän cho mình ñöôïc an vui haïnh phuùc roài môùi thaû, trong khi maáy chuù chim muoán cheát ngoäp heát caû. Ñoù laø traùi vôùi loøng töø bi, voâ tình chuùng ta trôû thaønh ích kyû laø vaäy.

Khi ñaõ tu hoaëc xuaát gia, hoaëc taïi gia chuùng ta ñeàu môû loøng thöông vì ngöôøi, vì chuùng sanh. Ñoù môùi thaät laø loøng töø bi. Coøn tình thöông ích kyû goïi laø loøng thöông vò ngaõ.

Ñeán phaàn maëc aùo Nhö Lai. AÙo Nhö Lai laø gì? Phaät daïy aùo Nhö Lai laø loøng nhu hoøa nhaãn nhuïc. Chöõ nhaãn nhuïc naøy coù nhieàu ngöôøi hieåu theo nghóa tieâu cöïc, cho raèng nhaãn laø nhuïc. Vì nhaãn neân chòu thua, vì thua neân nhuïc. Nghó nhö vaäy laø sai laàm.

Chöõ nhaãn trong ñaïo Phaät nghóa laø coù söùc chòu ñöïng, coù söùc an nhaãn. An nhaãn nhöõng ñieàu traùi tai, gai maét, chuùng ta khoâng töùc giaän, khoâng böïc boäi. An nhaãn ñöôïc nhöõng söï ñoøi hoûi, nhöõng nhu caàu theøm khaùt cuûa thaân, chuùng ta ñeàu an nhaãn ñöôïc. An nhaãn ñöôïc hoaøn caûnh khoù khaên, thôøi tieát noùng laïnh baát thöôøng. Neân chöõ nhaãn nhuïc trong nhaø Phaät noùi leân moät söùc chòu ñöïng maïnh meõ phi thöôøng. Nhö coù ngöôøi choïc giaän mình, laøm traùi yù mình thì chuùng ta maïnh meõ laøm chuû, ñöøng ñeå côn saân daáy leân, hieän ra ôû mieäng, ôû tay. Do ñoù phaûi coù söùc chòu ñöïng cöùng coûi, gan daï, khoâng theå yeáu ñuoái ñöôïc.

Kinh Phaùp Cuù coù caâu: "Thaéng moät vaïn quaân khoâng baèng thaéng mình. Thaéng mình môùi laø chieán coâng oanh lieät". Côn töùc giaän daáy leân maø chuùng ta thaéng ñöôïc töùc laø coâng phu tu haønh maïnh meõ, söùc chòu ñöïng cöùng coûi chôù khoâng phaûi taàm thöôøng. Nhö vaäy sao goïi laø nhuïc nhaõ ñöôïc! Thaéng ñöôïc mình coøn hôn moät oâng töôùng thaéng caû moät vaïn quaân. Ngöôøi nhaãn nhuïc thaéng ñöôïc mình thì ñaâu phaûi yeáu ñuoái.

Trong cuoäc soáng haèng ngaøy chuùng ta gaëp raát nhieàu ñieàu baát nhö yù. Neáu chuùng ta khoâng coù söùc chòu ñöïng, khoâng coù söùc kham nhaãn thì chuùng ta seõ ñau khoå lieân mieân. Ngöôïc laïi chuùng ta ñuû söùc kham nhaãn chòu ñöïng thì chuùng ta seõ ñöôïc an vui töï taïi. Vì vaäy Phaät daïy ngöôøi tu phaûi taäp ñöùc nhaãn nhuïc. Ñöùc nhaãn nhuïc ñaõ ñöôïc ñaày ñuû goïi laø maëc aùo Nhö Lai.

Cho neân ngöôøi tu khoâng neân coù thaùi ñoä noùng giaän, luùc naøo cuõng e deø sôï seät moät côn giaän noåi leân. Noù laø caùi hoïa lôùn, thieâu ñoát coâng ñöùc bao nhieâu naêm tu haønh khoå cöïc cuûa mình. Ñöùc Phaät daïy "chæ moät ñoám löûa saân laøm chaùy caû röøng coâng ñöùc". Neáu chuùng ta luoân nghó tôùi ñaïo ñöùc, nghó tôùi coâng phu cuûa mình thì phaûi kheùo deø daët, ñöøng cho nhöõng côn noùng giaän khôûi leân.

Nhaãn nhuïc coù chia laøm ba.

Moät laø nhaãn vôùi ngöôøi. Ñoái vôùi lôøi noùi traùi tai, haønh ñoäng gai maét hoaëc ngöôøi maéng chöôûi ñaùnh ñaäp maø chuùng ta nhaãn ñöôïc, boû qua heát, khoâng buoàn giaän. Ñoù laø chuùng ta nhaãn nhuïc vôùi ngöôøi khaùc. Trong kinh A-haøm coù caâu chuyeän ngaøi Phuù Laâu Na. Khi Ngaøi xin ñöùc Phaät veà phöông Baéc giaùo hoùa.

Ñöùc Phaät lieàn hoûi: Naøy Phuù Laâu Na, ngöôøi phöông Baéc hung haêng laém, neáu oâng veà ñoù giaùo hoùa hoï seõ chöôûi maéng oâng, oâng nghó theá naøo?

Ngaøi traû lôøi: Baïch Theá Toân, neáu hoï chöôûi maéng con, con nghó hoï cuõng coøn löông thieän vì chöa ñaùnh ñaäp con.

Phaät noùi: Giaû duï hoï ñaùnh ñaäp oâng thì oâng nghó theá naøo?

Ngaøi thöa: Baïch Theá Toân, neáu hoï ñaùnh ñaäp con, con nghó hoï cuõng coøn löông thieän vì chöa gieát con cheát.

Phaät baûo: Neáu hoï gieát oâng cheát thì oâng nghó theá naøo?

Ngaøi traû lôøi: Baïch Theá Toân, neáu hoï gieát con cheát thì hoï laø ngöôøi ôn cuûa con vì nhôø hoï maø con boû ñöôïc caùi thaân töù ñaïi hoâi thoái naøy.

Phaät noùi: Ñöôïc. Nhö vaäy thì oâng neân ñeán ñoù giaùo hoùa.

Quyù vò thaáy ñöùc nhaãn nhuïc cuûa Ngaøi côõ naøo? Trong ñaïi chuùng, chuùng ta chæ nhaãn nhuïc caùc vieäc noùi naëng, noùi nheï vôùùi nhau thoâi, vaäy maø coù khi chòu khoâng noåi. Coøn Ngaøi bò chöôûi bôùi, ñaùnh ñaäp cuõng nhaãn ñöôïc cho ñeán gieát cheát cuõng nhaãn luoân, khoâng thuø haèn maø coøn mang ôn nöõa.

Ñaây laø taám göông cho chuùng ta hoïc. Tu laø phaûi nhö vaäy. Ñöøng nghó mình caõi gioûi, noùi hay laø toát. Caøng caõi gioûi noùi hay, laán löôùt ngöôøi thì toäi loãi caøng taêng chôù khoâng phaûi giaûm. Ñoù laø phaàn thöù nhaát, nhaãn vôùi ngöôøi.

Hai laø nhaãn vôùi mình. Mình coù gì ñaâu maø nhaãn. Thaät ra laø nhaãn vôùi mình raát khoù. Nhaãn vôùi mình laø nhaãn söï ñau ñôùn, beänh hoaïn. Coù ngöôøi naøo ñau beänh maø khoâng reân khoâng? Ñoù laø caùi beänh. Neân chuùng ta tu phaûi aån nhaãn khi cô theå beänh hoaïn, ñau yeáu, phaûi bình tónh coá gaéng haïn cheá, ñau traêm phaàn chuùng ta chæ noùi ñau hai möôi phaàn thoâi. Chôù moãi laàn ñau khoùc leân, khoùc xuoáng reân ró om soøm cho moïi ngöôøi chuù yù ñeán mình. Trong ñaïo nhö vaäy laø keû yeáu ñuoái chôù khoâng phaûi hay.

Keá laø nhaãn vôùi söï ñoøi hoûi cuûa thaân, theøm caùi naøy, muoán caùi noï… nhöõng söï thuï höôûng. Nhö ngöôøi môùi tu chöøng moät hai naêm, ñi ngang qua choã nöôùng thòt caù thì phaùt theøm. Ñoù laø nhaãn khoâng ñöôïc neân khôûi nieäm baäy. AÅn nhaãn nhöõng thöù theøm muoán, nhöõng ñoøi hoûi cuûa mình goïi ñoù laø nhaãn vôùi mình.

Nhö vaäy nhaãn nhuïc laø coù söùc chòu ñöïng raát maïnh meõ cöùng coûi chôù khoâng phaûi chuyeän thöôøng. Ñoái vôùi nhöõng gì mình öa thích cuõng phaûi boû. Nhö ngöôøi xuaát gia xem thaân naøy laø ñaõy da hoâi thoái, vaäy maø laâu laâu cuõng coù ngöôøi nhìn mình xem ñeïp hay khoâng? Roài söûa sang chuùt chuùt cho deã coi. Thaäm chí ngaøy nay toâi nghe noùi cuõng coù keû thoa kem cho da mòn. Vieäc ñoù coù traùi vôùi ñaïo lyù khoâng?

Ngöôøi tu khi xuaát gia, caïo toùc ñaõ töï nguyeän huûy hình thuû khí tieát. Huûy hình laø laøm cho thaân xaáu ñi. Phuï nöõ ngoaøi ñôøi, ngöôøi ta söûa sang maùi toùc cho ñeïp, cho duyeân daùng. Coøn ngöôøi tu ñaõ caïo boû phöùc roài, baây giôø coøn muoán thoa moâi son hay ñaùnh kem thì coi heát ñöôïc! Ñoù laø traùi vôùi leõ thaät cuûa mình. Nhöõng gì mình öa thích traùi vôùi tö caùch cuûa ngöôøi tu, traùi vôùi baûn nguyeän cuûa ngöôøi xuaát gia thì chuùng ta phaûi aån nhaãn, deïp noù qua moät beân, ñöøng ñeå noù loâi keùo mình. Ñöôïc nhö vaäy môùi laø ngöôøi kheùo tu. Neáu khoâng chuùng ta seõ queân ñi baûn nguyeän xuaát gia caàu giaûi thoaùt ban ñaàu.

Chaúng nhöõng ngöôøi xuaát gia maø haøng cö só taïi gia cuõng vaäy, thaáy ñieàu gì mình thích maø traùi vôùi ñaïo lyù thì phaûi giaûm, phaûi haïn cheá chôù ñöøng theo noù. Nhö vaäy laø bieát nhaãn vôùi mình.

Ba laø nhaãn vôùi hoaøn caûnh, thôøi tieát. Soáng trong ñaïo cuõng coù khi gaëp nhieàu hoaøn caûnh khoù khaên. Trong kinh Phaät daïy nôi naøo coù Phaät phaùp, duø cho ñoùi reùt cuõng phaûi theo thaày tu hoïc. Coøn nôi coù gaïo dö thöøa maø thieáu ñaïo ñöùc, cuõng neân boû maø ñi. Nhö vaäy nhöõng nôi naøo coù Phaät phaùp chuùng ta ôû ñoù gaëp hoaøn caûnh khoù khaên, thieáu thoán, nhieàu phieàn haø, böïc boäi cuõng phaûi raùng aån nhaãn, vì Phaät phaùp, vì söï tu chôù khoâng vì söï aên uoáng. Ngöôøi ñöôïc nhö vaäy laø ngöôøi chieán thaéng baûn thaân mình, chieán thaéng ñöôïc hoaøn caûnh. Roài coøn phaûi nhaãn vôùi thôøi tieát böùc baùch, chuùng ta chòu ñöïng khoâng than van, vaãn thaûn nhieân töï taïi. Ñoù laø chuùng ta bieát nhaãn.

Nhö vaäy ngöôøi tu muoán maëc aùo Nhö Lai phaûi nhaãn nhuïc, töùc laø nhaãn ngöôøi, nhaãn mình, nhaãn hoaøn caûnh thôøi tieát v. v… Luùc naøo cuõng chaáp nhaän khoù khaên, khoâng bao giôø chaùn naûn. Ngöôøi maïnh nhö theá môùi soáng ñuùng vôùi caâu Phaät daïy: "Thaéng moät vaïn quaân khoâng baèng töï thaéng mình". Ñoù goïi laø maëc aùo Nhö Lai.

Ñeán phaàn ngoài toøa Nhö Lai laø quaùn taát caû phaùp Khoâng. Chuùng ta duøng trí tueä quaùn chieáu taát caû caùc phaùp treân theá gian naøy do nhaân duyeân hôïp thaønh, khoâng coù chuû teå coá ñònh. Luoân duøng trí tueä quaùn saùt thaáu trieät nhö vaäy.

Ví nhö nhìn moät ngoâi chuøa, chuùng ta quaùn xeùt xem caùi gì laø chuû ngoâi chuøa. Trong ñoù naøo laø xi maêng, caùt, ñaù, ngoùi, gaïch v. v… tuï hoäi laïi. Chuùng ta hieän thaáy ngoâi chuøa nhö vaäy nhöng thaät ra ñoù laø moät hôïp theå do nhieàu thöù hôïp laïi, thì caùi gì laø chuû? Khoâng coù chuû, cuõng khoâng coá ñònh. Hieåu nhö vaäy thì töø caùi nhaø, caùi baøn cho tôùi con ngöôøi cuûa mình cuõng theá, do töù ñaïi hôïp thaønh neân thaân naøy khoâng thaät, cuõng khoâng coù chuû. Hieåu nhö vaäy laø hieåu ñöôïc lyù Khoâng.

Chuùng ta quaùn saùt baèng trí tueä, thaáu suoát ñöôïc söï vaät beân ngoaøi ñeàu do nhaân duyeân hoäi hôïp, khoâng coù thöïc theå coá ñònh. Do khoâng coù thöïc theå, khoâng coá ñònh neân noùi noù khoâng thaät. Thaáy nhö vaäy laø quaùn phaùp Khoâng. Noùi quaùn phaùp Khoâng laø noùi lyù nhaân duyeân. Nhaø Phaät noùi taát caû phaùp ñeàu töø nhaân duyeân sanh, neân trong kinh A-haøm coù ñoaïn ñöùc Phaät daïy: "Thaáy ñöôïc lyù nhaân duyeân, töùc laø thaáy ñöôïc phaùp, thaáy ñöôïc phaùp töùc laø thaáy ñöôïc chaân lyù".

Vì treân theá gian naøy khoâng coù vaät gì töï noù thaønh maø phaûi do nhieàu thöù hôïp laïi. Toâi thöôøng thí duï, baøn tay cuûa toâi, neáu co naêm ngoùn laïi thì goïi laø naém tay. Naém tay naøy thaáy döôøng nhö coù thaät maø khoâng phaûi thaät. Vì naêm ngoùn co laïi, neáu naêm ngoùn buoâng ra thì coøn gì laø naém tay? Do duyeân hôïp taïm coù, duyeân tan trôû veà khoâng.

Taát caû phaùp treân theá gian ñeàu do nhaân duyeân sanh, khoâng coù chuû theå neân khoâng thaät, khoâng coá ñònh. Vì vaäy noùi laø hö aûo. Trong Trung Quaùn Luaän ngaøi Long Thoï noùi veà lyù nhaân duyeân nhö sau:

Nhaân duyeân sôû sanh phaùp

Ngaõ thuyeát töùc thò khoâng

Dieäc danh vi giaû danh

Dieäc danh trung ñaïo nghóa.

Nghóa laø caùc phaùp do nhaân duyeân sanh neân Phaät noùi töùc laø khoâng. Taïi sao? Vì noù khoâng coù chuû theå, ñaâu coù gì laø coá ñònh, duyeân hôïp thì coù, duyeân tan thì maát, khoâng thaät, neân noùi laø khoâng. Khoâng ñaây laø khoâng coù chuû theå, khoâng coá ñònh chôù khoâng phaûi khoâng ngô, khoâng coù gì heát caû.

Khi duyeân hôïp thì taïm coù giaû töôùng, neân noùi "Dieäc danh vi giaû danh". Nhö naém tay chöa coù bao giôø, chæ khi co naêm ngoùn laïi môùi coù naém tay, nhö vaäy naém tay laø caùi giaû danh thoâi. Naém tay giaû danh thì baøn tay coù giaû danh khoâng? Naém tay chuùng ta deã thaáy coøn baøn tay hôi khoù thaáy hôn. Vaäy chuùng ta haõy phaân tích xem, beân ngoaøi baøn tay thì coù da, trong naêm ñoát xöông ngoùn tay coù thòt, gaân, maùu. Phaân ra töøng moùn coù coøn baøn tay khoâng, coù coøn töøng ngoùn tay nöõa khoâng? Nhö vaäy naém tay khoâng thaät, baøn tay hay ngoùn tay cuõng khoâng thaät, chæ laø giaû danh thoâi. Neáu chuùng ta chaáp giaû laø thaät thì ñoù laø si meâ.

Ngöôøi tu khoâng cho pheùp mình si meâ maø phaûi luoân luoân coù trí tueä. Vaäy maø laâu laâu, quyù coâ muoán ñeo caùi gì ñoù treân tay cho ñeïp, thì sao? Hieän töôùng gì? Phaät töû ngoaøi theá gian si meâ ñaõ ñaønh ñi, coøn ngöôøi tu maø si meâ nhö vaäy thì khoâng tha thöù ñöôïc roài. Ñaõ bieát noù khoâng thaät, laø giaû danh thì coøn gì phaûi trang söùc cho ñeïp. Thaáy ñöôïc töôùng beân ngoaøi laø giaû danh, khoâng phaûi thaät, neân noùi " Dieäc danh trung ñaïo nghóa". Ai thaáy ñöôïc nhö vaäy, bieát ñöôïc nhö vaäy laø hieåu nghóa trung ñaïo. Neân chöõ Khoâng trong nhaø Phaät khoâng phaûi khoâng ngô maø ñoù laø khoâng coù thöïc theå, chæ laø giaû danh. Bieát roõ nhö vaäy chuùng ta khoâng chaáp thaät khoâng, cuõng khoâng chaáp thaät coù. Ñoù laø thaáy ñöôïc lyù trung ñaïo. Lyù trung ñaïo laø lyù thaät.

Qua baøi keä naøy quyù vò thaáy roõ, chuùng ta tu phaûi coù trí tueä, phaûi thaáy roõ taát caû caùc phaùp do nhaân duyeân sanh. Hieåu nhö vaäy thì heát chaáp, maø heát chaáp laø saùng suoát. Vì vaäy ngöôøi tu Phaät phaûi coù trí tueä. Nhôø trí tueä neân thaáy ñuùng nhö thaät, khoâng coøn meâ, khoâng coøn laàm laãn say meâ vaät chaát theá gian, khoâng chaïy theo nhöõng aûo töôûng giaû doái, coù theá môùi thaät laø ngöôøi hoïc ñaïo.

Vì ngöôøi hoïc ñaïo laø ngöôøi ñi tìm chaân lyù, tìm leõ thaät. Neáu hieåu saâu xa cuøng toät ñaïo lyù cuûa Phaät thì ñoái vôùi thaân naøy ñöôïc cuõng khoâng möøng, maát cuõng khoâng buoàn, vì noù taïm bôï giaû doái do duyeân hôïp. Kinh Baùt Nhaõ, Phaät daïy: "Chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, ñoä nhaát thieát khoå aùch". Nghóa laø thaáy naêm uaån khoâng thaät, duyeân hôïp hö aûo lieàn qua heát khoå naïn. Ñoù laø trí tueä.

Quyù vò xeùt chæ caàn ba ñieàu Phaät daïy trong kinh Phaùp Hoa, neáu chuùng ta bieát öùng duïng tu haønh thì ñaõ giaûi thoaùt sanh töû chöa? Cho neân chuùng ta kheùo öùng duïng theo lôøi Phaät daïy thì chuùng ta sôùm ñöôïc an laønh, sôùm ñöôïc giaûi thoaùt.

Hieän nay Phaät töû chuùng ta thích tuïng kinh Phaùp Hoa laém, nhöng tuïng ñeå hieåu nhö toâi noùi hay tuïng ñeå tính quyeån? Neáu tuïng ñeå tính quyeån chôù khoâng öùng duïng theo lôøi Phaät daïy thì ñuùng laø tu Phaùp Hoa chöa? Lôøi Phaät daïy nhö vaøng ngoïc, neáu chuùng ta bieát öùng duïng tu haønh, öùng duïng vaøo cuoäc ñôøi thì quyù voâ keå.

Nhöng ñaùng tieác Phaät töû khoâng bieát ñuùng, chæ nghó tuïïng kinh cho coù phöôùc. Neân luùc naøo laøm aên sô thaát lieàn phaùt nguyeän ñi chuøa tuïng kinh Phaùp Hoa ñeå caàu phaùt taøi. Nhö vaäy tuïng Phaùp Hoa ñeå tìm chaân lyù hay vì lôïi döôõng. Quyù Phaät töû töï kieåm laïi xem mình ôû daïng naøo? Theá neân Taêng Ni cuõng nhö taát caû Phaät töû chæ caàn chaân thaønh öùng duïng lôøi Phaät daïy vaøo cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa mình thì chaéc chaén sôùm ñöôïc heát khoå ñau trong ñôøi naøy vaø giaûi thoaùt sanh töû ôû nhöõng ñôøi sau.

Toùm laïi taát caû ngöôøi tu chuùng ta duø xuaát gia hay cö só ñeàu phaûi ñuû ba ñöùc tính naøy, môùi goïi laø ngöôøi chaân chaùnh tu Phaät. Ñoù laø vaøo nhaø Nhö Lai, maëc aùo Nhö Lai, ngoài toøa Nhö Lai. Phaät töû laø con chaùu cuûa Phaät neân môùi daùm vaøo nhaø Phaät, daùm maëc aùo Phaät, daùm ngoài toøa Phaät. Neáu khoâng daùm vaøo nhaø Phaät, maëc aùo Phaät, ngoài toøa Phaät thì chöøng naøo thaønh Phaät töû. Con Phaät maø khoâng daùm vaøo nhaø Phaät thì coøn goïi laø con Phaät khoâng? Vì vaäy ai laø con Phaät, ai laø ngöôøi ñeä töû trung thaønh cuûa Phaät phaûi ñuû ba ñieàu kieän treân. Ñöôïc vaäy chuùng ta môùi keá thöøa ñòa vò cuûa Nhö Lai, khoâng nghi ngôø.

      Ñoù laø ñieàu toâi nhaéc nhôû taát caû Ni chuùng cuõng nhö taát caû Phaät töû hoâm nay raùng hoïc, raùng tu, laøm sao chuùng ta tu hoïc ñuùng vôùi yù nghóa laø ngöôøi con chaân chaùnh cuûa Phaät, ngöôøi xuaát gia chaân chaùnh, ñöøng ñeå leäch laïc sai laàm uoång moät ñôøi, sau naøy hoái haän khoâng kòp.

]