CHAÙNH TÍN VAØ MEÂ TÍN

Hoâm nay chuùng toâi seõ noùi ñeà taøi Chaùnh tín vaø meâ tín. Tröôùc khi baøn veà vaán ñeà naøy chuùng ta phaûi hieåu theá naøo laø Phaät, theá naøo laø ñaïo Phaät. Neáu chuùng ta bieát Phaät, bieát ñaïo Phaät thì chuùng ta môùi coù theå noùi chaùnh tín, meâ tín ñöôïc, chôù khoâng hieåu Phaät maø noùi chaùnh tín, meâ tín e seõ hieåu laàm. Cho neân tröôùc heát toâi seõ noùi veà Phaät vaø ñaïo Phaät.

Chuùng ta laâu nay ñoïc saùch nghieân cöùu, nhaát laø saùch coå. Quyù vò thaáy trong caùc quyeån saùch xöa, khoâng duøng töø Phaät maø noùi ñeán Phaät thì duøng töø Buït. Ngaøy xöa goïi Buït, ngaøy nay goïi Phaät. Nhö vaäy töø naøo ñuùng hôn? Vaán ñeà naøy tuy ñôn giaûn nhöng neáu khoâng thaáu suoát chuùng ta seõ luùng tuùng khi gaëp ngöôøi khaùc hoûi. Chính nhôø hai töø Buït vaø Phaät maø chuùng ta coù theå nghieân cöùu ñöôïc söï truyeàn baù cuûa ñaïo Phaät vaøo Vieät Nam qua nhöõng con ñöôøng naøo.

Theo tieáng Phaïn, Phaät noùi ñuû laø Buddha. Chöõ Dha laø ngöôøi, chöõ Bud laø giaùc. Buddha laø ngöôøi giaùc ngoä. Trung Hoa dòch laø giaùc giaû. Giaû laø ngöôøi, giaùc laø giaùc ngoä. Giaùc giaû laø ngöôøi giaùc ngoä. Ngöôøi giaùc ngoä nghe deã hieåu quaù, nhöng taïi sao chuùng ta khoâng goïi ngöôøi giaùc ngoä maø goïi laø Phaät. Toâi seõ giaûi thích ñieåm naøy.

Phaät giaùo Vieät Nam ban ñaàu do ngöôøi AÁn Ñoä theo ñöôøng bieån, gheù vaøo Vieät Nam truyeàn ñaïo. Ngöôøi AÁn thì quen duøng Buddha, khi Phaät giaùo ñöôïc truyeàn baù vaøo Vieät Nam, daân ta ñoïc traïi aâm thaønh ra Buït, chöõ dha laø ngöôøi, chuùng ta goïi laø oâng. Theá nhöng taïi sao khoâng goïi oâng Giaùc ngoä maø goïi laø oâng Buït?

Vì yù nghóa giaùc ngoä coù nhieàu loái giaûi thích nhö giaùc ngoä cuûa ñaïo Phaät laø giaùc ngoä thaáu suoát ñöôïc nhaân sinh, thaáu suoát ñöôïc vaán ñeà con ngöôøi moät caùch töôøng taän, goïi ñoù laø giaùc ngoä. Song ôû theá gian coù ngöôøi tröôùc kia laø keû troäm caép, röôïu cheø say söa. Sau ñoù ñöôïc giaùo duïc hoï thöùc tænh, boû troäm caép röôïu cheø, ngöôøi ta noùi anh aáy ñaõ giaùc ngoä. Nhö vaäy giaù trò giaùc ngoä cuûa keû troäm ñeán möùc naøo? Chæ laø giaùc ngoä nhöõng taät xaáu chôù chöa phaûi giaùc ngoä nhöõng gì cao sieâu. Nhö vaäy neáu goïi Phaät laø ngöôøi giaùc ngoä thì coù theå bò hieåu laàm. Do ñoù trong nhaø Phaät duøng nguyeân töø Phaät ñeå noùi leân nghóa giaùc ñoù khoâng phaûi taàm thöôøng.

Ngöôøi AÁn Ñoä tröïc tieáp daïy chuùng ta töø Buït nhöng taïi sao chuùng ta laïi goïi laø Phaät? Laø vì tôùi ñôøi Traàn, Vieät Nam môùi thænh taïng kinh chöõ Haùn töø Trung Hoa sang. Chöõ Buddha Trung Hoa vieát chöõ Phaát, chuùng ta ñoïc traïi thaønh Phaät. Töø naøy coù leõ töø ñôøi Traàn trôû veà sau môùi duøng, coøn tröôùc kia goïi laø Buït. Keå caû vaên Noâm cuûa ngaøi Traàn Nhaân Toâng cuõng vieát Buït (Phuù Cö Traàn Laïc Ñaïo). Vaäy töø Buït laø do söï tröïc tieáp giaùo hoùa cuûa ngöôøi AÁn tröôùc kia. Sau naøy daàn daàn coù nhöõng Thieàn sö ôû Trung Hoa sang, heä thoáng Phaät giaùo Trung Hoa ñöôïc truyeàn vaøo nöôùc ta laøm phong phuù theâm cho Phaät giaùo Vieät Nam.

Neân bieát noùi tôùi Phaät laø noùi tôùi söï giaùc ngoä baèng trí tueä chôù khoâng phaûi baèng loøng tin. Song ngaøy nay Phaät töû ñi ñeán chuøa vì loøng tin nhieàu hôn vì giaùc ngoä. Ñoù laø caùi ñau cuûa chuùng ta. Nguyeân ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä maø Phaät töû ñeán vôùi ñaïo Phaät baèng loøng tin thì ñaõ laøm maát heát giaù trò cuûa ñaïo Phaät, thaät ñaùng buoàn.

Phaät laø moät vò giaùc ngoä, maø giaùc ngoä nghóa laø thaáu trieät ñöôïc lyù nhaân sinh v. v... chôù khoâng phaûi giaùc ngoä theo nghóa thoâng thöôøng cuûa ngöôøi theá gian. Phaät laø baäc giaùc ngoä thì giaùo phaùp cuûa Ngaøi daïy ñeàu laø nhöõng lôøi chæ baûo cho chuùng ta nöông theo ñoù maø töï tu taäp, ñeå cuøng ñöôïc giaùc ngoä nhö Ngaøi.

Trong kinh Phaùp Cuù, Phaät daïy raèng: "Caùc ngöôi haõy töï thaép ñuoác leân maø ñi. Thaép leân vôùi chaùnh phaùp. " Ngaøi baûo chuùng ta phaûi töï thaép ñuoác saùng, töï soi ñöôøng maø ñi. Thaép leân vôùi chaùnh phaùp, töùc laø chuùng ta phaûi moài trí tueä cuûa mình vôùi chaùnh phaùp cuûaPhaät. Vaäy thì caøng ñeán vôùi ñaïo Phaät, caøng thaâm hieåu chaùnh phaùp laø caøng môû saùng trí tueä.

Neân trong nhaø thieàn thöôøng hay duøng töø "truyeàn ñaêng tuïc dieäm", nghóa laø trao ñeøn noái löûa. Taïi sao goïi laø trao ñeøn noái löûa? Vì trí tueä giaùc ngoä cuûa ñöùc Phaät saùng ngôøi nhö ngoïn löûa nhö ñeøn, chuùng ta muoán ñöôïc môû saùng trí tueä phaûi nhôø trí tueä cuûa Phaät ñeå moài saùng trí tueä cuûa mình. Moài saùng trí tueä cuûa mình goïi laø trao ñeøn, goïi laø noái löûa. Neáu khoâng moài saùng ñöôïc thì khoâng phaûi theo ñaïo Phaät, cuõng khoâng coù nghóa giaùc ngoä. Cho neân trao ñeøn noái löûa laø trao söï giaùc ngoä, töùc laø ñem phaùp Phaät trao daïy cho moïi ngöôøi ñöôïc bieát. Vieäc laøm naøy goïi laø truyeàn baù Phaät phaùp hay truyeàn baù ñaïo Phaät.

Baây giôø ñònh nghóa ñaïo Phaät laø gì? Ñaïo laø phöông phaùp, laø con ñöôøng. Phaät laø saùng suoát, giaùc ngoä. Ñaïo Phaät laø phöông phaùp daïy cho chuùng ta ñöôïc saùng suoát, giaùc ngoä. Neân giaù trò cuûa ñaïo Phaät laø ñem laïi cho moïi ngöôøi trí tueä saùng suoát, chôù khoâng phaûi ñem laïi cho moïi ngöôøi loøng tin.

Ñaïo Phaät ñaõ laáy trí tueä, laáy giaùc ngoä laøm goáùc thì taïi sao trong ñaïo Phaät chaáp nhaän meâ tín ñöôïc. Nhöng hieän nay Phaät töû chuùng ta ñeán vôùi ñaïo Phaät ñeå môû saùng trí tueä raát ít maø ñeán vôùi ñaïo Phaät baèng loøng tin, baèng caàu xin thì raát nhieàu. Cho neân ñaõ coù moät thôøi ngöôøi trí thöùc nhìn ñaïo Phaät nhö laø moät ñaïo meâ tín. Pheâ bình nhö vaäy laø oan cho ñaïo Phaät roài. Ñaïo Phaät daïy moät ñaøng, maø Phaät töû laøm moät neûo neân bò ngöôøi ta pheâ bình sai laàm.

Ñeán ñaây chuùng ta baét ñaàu ñi vaøo ñeà taøi meâ tín vaø chaùnh tín. Leõ ra toâi noùi chaùnh tín tröôùc nhöng muoán cho quyù vò nhôù saâu, nhôù kyõ neân toâi noùi meâ tín tröôùc. Chöõ meâ tín ñònh nghóa raát deã. Meâ laø môø mòt, sai laàm. Tín laø tin. Tin moät caùch môø mòt sai laàm, khoâng coù leõ thaät goïi laø meâ tín. Ñaïo Phaät leõ ra khoâng phaûi laø meâ tín, taïi sao trôû thaønh meâ tín? Toâi seõ laàn löôït giaûi thích.

Theo chieàu daøi lòch söû, ñaïo Phaät ñaõ coù treân hai möôi laêm theá kyû, coøn chieàu roäng thì Phaät giaùo coù hai heä:

1) Nam truyeàn Phaät giaùo.

2) Baéc truyeàn Phaät giaùo.

Hai heä naøy tröôùc kia ôû Trung Quoác goïi laø heä Ñaïi thöøa vaø heä Tieåu thöøa. Ngaøy nay ngöôøi ta khoâng duøng hai töø ñoù nöõa, vì noù mang tính caùch so saùnh dò bieät, Ñaïi thöøa laø to vaø Tieåu thöøa laø nhoû, nghe nhö khinh nhau. Hieän giôø Phaät giaùo Vieät Nam coù caû hai heä Nam toâng, Baéc toâng cuøng chung toàn taïi. Trong ñoù heä Ñaïi thöøa ñoåi teân laïi laø heä Phaùt trieån. Heä Tieåu thöøa goïi laø heä Nguyeân thuûy. Toâi xin noùi sô qua veà heä Phaùt trieån vaø heä Nguyeân thuûy.

Veà heä Nguyeân thuûy, chöõ nguyeân laø tröôùc, chöõ thuûy cuõng laø tröôùc, hai chöõ ñoù duøng chung laïi ñeå cho thaáy heä naøy y cöù töø buoåi ban ñaàu cuûa Phaät giaùo. Buoåi ban ñaàu cuûa Phaät giaùo, söï truyeàn giaùo, söï tu haønh nhö theá naøo thì heä naøy soáng ñuùng nhö vaäy, neân goïi laø Nguyeân thuûy.

Coøn heä Phaùt trieån, Phaùt trieån töùc laø tuøy cô, tuøy duyeân, coù söï linh ñoäng vaø luoân luoân tieán leân, chôù khoâng döøng nghæ ôû moät chaëng naøo. Vì vaäy sinh hoaït cuûa chö taêng trong hai heä cuõng khaùc nhau.

Ngaøy xöa ôû AÁn Ñoä, Phaät ñi khaát thöïc, baây giôø heä Nguyeân thuûy cuõng ñi khaát thöïc. Do khaát thöïc neân thí chuû cho gì nhaän naáy. Ngöôøi ta cho thöùc aên maën chö taêng cuõng phaûi aên, quyù vò neân hieåu nhö vaäy ñeå khoâng khoûi ngaïc nhieân khi thaáy chö sö Nguyeân thuûy aên maën. Vaø caùc vò naøy chæ aên buoåi saùng vaø buoåi ngoï, goïi laø ngoï trai töùc böõa aên tröa.

Chöõ trai vaø chöõ chay khaùc nhau. Chöõ trai laø aên ñuùng ngoï, coøn chöõ chay laø khoâng aên caù thòt, chæ aên nhöõng thöùc aên thöïc vaät. Chöõ trai giôùi laø giöõ ñuùng ngoï, quaù giôø ngoï khoâng aên. Nhö vaäy heä Nguyeân thuûy aên trai maø khoâng aên chay. Buoåi chieàu coù theå chæ uoáng moät ly nöôùc traø ñöôøng, ñoù laø ñieàu maø chuùng toâi ñöôïc bieát nhaân dòp sang Xri Lanca vaø AÁn Ñoä tröôùc ñaây.

Veà maëc thì chö sö quaán y maøu vaøng saäm. ÔÛ trong Nam coù hai heä: moät heä quaán y maøu vaøng saäm laø heä Nguyeân thuûy; coøn heä quaán y maøu vaøng nhaït vaø aên chay laø heä Khaát só, Sô Toå heä naøy laø ngaøi Minh Ñaêng Quang. Heä naøy ôû mieàn Nam phaùt trieån cuõng maïnh laém.

Veà giaùo lyù, heä Nguyeân thuûy duøng giaùo lyù baèng chöõ Pali, töùc kinh ñieån Pali ñeå giaûng daïy, tu hoïc, keå caû ñoïc tuïng. Coøn heä Khaát só duøng kinh chöõ Vieät. Theá laø toâi ñaõ noùi ñaïi cöông veà heä Nguyeân thuûy roài.

Veà heä Phaùt trieån, ñaây laø heä töø AÁn Ñoä truyeàn sang mieàn Baéc, kinh ñieån duøng chöõ Sanskrit. Thôøi ñoù ñöùc Phaät ñi khaát thöïc, coøn Trung Hoa, Vieät Nam, Nhaät Baûn, Trieàu Tieân khoâng thích khaát thöïc. Nhöõng vò Hoøa thöôïng lôùn ôû Trung Hoa ñöôïc trieàu ñình hay caùc oâng quan caát chuøa roài cuùng cho moät thöûa ruoäng, chö taêng troàng troït laáy maø aên. Neáu troàng troït, naáu nöôùng chaúng leõ chö taêng phaûi mua gaø, mua vòt thì khoâng ñuùng, vì phaïm toäi saùt sanh. Neân caùc Ngaøi chæ aên caùc loaïi thöïc vaät, thaønh ra caùc Ngaøi aên chay chôù khoâng phaûi hai heä coù söï choáng ñoái nhau. Ñoù laø lyù do caùc chuøa thuoäc heä Phaùt trieån ñeàu aên chay. Ñaõ aên chay laïi phaûi laøm ruoäng nöõa, neáu giöõ trai giôùi khoâng aên buoåi chieàu thì laøm khoâng noåi, neân buoäc loøng chö taêng aên chaùo chieàu. Ñoù laø vieäc aên uoáng cuûa Baéc toâng hay heä Phaùt trieån.

Ñeán phaàn maëc, heä Phaùt trieån khoâng ñaët naëng hình thöùc aên maëc, tuøy theo phong tuïc quoác gia maø chö sö coù caùc y phuïc rieâng. Phaät giaùo sang Trung Hoa coù hình thöùc aên maëc theo Trung Hoa, sang Vieät Nam coù hình thöùc aên maëc theo Vieät Nam, sang Nhaät Baûn coù hình thöùc aên maëc theo Nhaät Baûn. Bôûi vì heä Phaùt trieån khoâng quan troïng chuyeän aên maëc maø chæ quan troïng ôû choã bieát beänh vaø bieát thuoác maø thoâi. Ñaâu vì aên maëc khaùc maø chuùng ta noùi khoâng phaûi ñaïo Phaät. Ñoù laø tinh thaàn Phaùt trieån.

Tinh thaàn Phaùt trieån coøn coù yù nghóa tuøy duyeân. Tuøy duyeân laø ñeán ñaâu tuøy theo trình ñoä, taäp quaùn cuûa ñòa phöông, laøm sao hoøa nhaäp ñöôïc ñeå truyeàn baù Phaät phaùp thì toát chôù khoâng coá chaáp. Do ñoù giöõa heä Phaùt trieån vaø heä Nguyeân thuûy coù nhöõng dò bieät veà maët truyeàn giaùo.

Trong nhaø Phaät coù töø "tuøy duyeân nhi baát bieán, baát bieán nhi tuøy duyeân". Tuøy duyeân laø tuøy caên cô, tuøy phong hoùa taäp tuïc; baát bieán laø chaùnh phaùp cuûa Phaät khoâng bao giôø thay ñoåi. Tuøy theo taäp tuïc, phong hoùa cuûa moãi ñòa phöông maø öùng duïng ñöôïc Phaät phaùp. Laøm theá naøo cho ngöôøi ñòa phöông chaáp nhaän, ñoù laø tuøy duyeân; coøn chaùnh phaùp cuûa Phaät phaûi giöõ thuûy chung nhö nhaát, khoâng ñoåi thay, ñoù laø baát bieán. Nhö vaäy tinh thaàn cuûa heä Phaùt trieån ñi saâu vaøo phaàn naøy hôn.

Caùc nöôùc tu theo Phaät giaùo Nguyeân thuûy thôø töôïng Phaät cuõng gioáng ngöôøi AÁn Ñoä. Nhöng sang Trung Hoa, Vieät Nam, Nhaät Baûn thì nöôùc naøo dieän Phaät theo nöôùc ñoù, chôù khoâng baét buoäc phaûi gioáng nhö ngöôøi AÁn Ñoä. Ñoù laø nhöõng ñaëc ñieåm cuûa hai heä phaùi chaùnh ñang ñöôïc truyeàn baù ôû Vieät Nam.

Rieâng ôû mieàn Baéc nöôùc ta chæ coù heä Phaùt trieån ñang phaùt trieån maïnh, coøn heä phaùi Nguyeân thuûy thì döôøng nhö khoâng coù bao nhieâu. Do söï truyeàn baù roäng raõi aáy maø Phaät giaùo bò pha troän ít nhieàu maøu saéc tín ngöôõng cuûa ñòa phöông. Chuùng ta vaøo caùc chuøa mieàn Baéc giaûi thích heát nhöõng pho töôïng ôû trong chuøa, chaéc khoâng noåi. Vì ôû ñoù coù Phaät, Boà Taùt, La Haùn, Thöôïng Ñeá, Nam Taøo, Baéc Ñaåu v. v... ñuû heát, neân bieát ñaâu maø giaûi!

Mieàn Nam thì vieäc thôø phuïng ñôn giaûn hôn. Nhaát laø caùc thieàn vieän chuùng toâi chæ coù ñöùc Phaät Thích Ca ôû giöõa thoâi, khoâng coù töôïng thöù hai. Bôûi do söï hoäi nhaäp cuûa Phaät giaùo ban ñaàu hoøa vaøo tính ngöôøi baûn ñòa, neân söï tín ngöôõng khoâng ñuùng nhö chaân tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät.

Nhö ôû treân toâi ñaõ ñònh nghóa meâ tín laø loøng tin muø quaùng, sai laàm, khoâng coù leõ thaät. Vieäc meâ tín naøy khoâng chæ coù ngöôøi queâ doát môùi meâ tín, maø caû giôùi trí thöùc cuõng meâ tín nhö thöôøng. Ñoäng cô naøo ñöa ñeán meâ tín chuùng toâi seõ noùi sau. Nhö ñaõ noùi meâ tín laø tin muø quaùng, sai laàm khoâng coù leõ thaät, nhöng tin theá naøo? Tin coù ñaáng thieâng lieâng laøm maãu möïc ñeå raên ñieàu aùc, thöôûng ñieàu thieän. Tin nhöõng vò thaàn thaùnh coù quyeàn ban phöôùc giaùng hoïa, khi chuùng ta caàu ñeán caùc Ngaøi. Caùc thöù tin ñoù ñeàu thuoäc veà meâ tín. Taïi sao? Toâi seõ giaûi thích töøng phaàn.

Thuôû xöa Toå tieân chuùng ta tin raèng döôùi laø ñaát, giöõa laø ngöôøi, treân laø Trôøi. Trôøi, ñaát, ngöôøi, ñoù laø caùi goác. Theo toå chöùc thôøi quaân chuû, ngöôøi thì coù vua coù quan, treân vua döôùi quan ñeå cai trò daân. Ngöôøi ñaõ nhö vaäy thì treân trôøi cuõng coù Ngoïc Hoaøng Thöôïng Ñeá laø vua, Nam Taøo, Baéc Ñaåu laø quan ñeå coi boä soå trò phuï coõi naøy. Vaø döôùi ñaát coù Dieâm Vöông, roài cuõng Nam Taøo, Baéc Ñaåu phuï cai trò nöõa. Nhö vaäy, laáy caùi thöïc traïng cuûa nhaân gian maø töôûng töôïng ra heä thoáng cai trò coõi trôøi cuõng nhö heä thoáng cai trò ôû ñòa nguïc.

Nhöng thöïc teá, quyù vò coù thaáây Ngoïc Hoaøng Thöôïng Ñeá hay Nam Taøo, Baéc Ñaåu naøo ñeán raên ngöôøi aùc, thöôûng ngöôøi thieän khoâng? Khoâng thaáy maø cöù töôûng töôïng. Hoài xöa ñeå raên ngöôøi aùc neân daân gian duøng hình töôïng Thieân loâi tröøng trò nhö seùt ñaùnh. Nhöng thuyeát ñoù baây giôø khoâng coøn vì khoa hoïc ñaùnh ñoå maát roài. Ngöôøi thöôûng ngöôøi phaït khoâng coøn, töùc laø boä maùy quan laïi khoâng coøn thì oâng vua cuõng khoâng coøn. Ngaøy nay heä thoáng cai trò treân trôøi ñaõ bò khoa hoïc phaù vôõ, heä thoáng tröøng trò döôùi ñòa nguïc cuõng bò phaù vôõ luoân. Toâi noùi theá quyù vò seõ nghó toâi khoâng tin coù coõi trôøi, coõi ñòa nguïc. Khoâng phaûi vaäy.

Trong kinh Phaät coù daïy ngöôøi tu Thaäp thieän seõ ñöôïc sanh veà coõi trôøi. Coõi trôøi chöù khoâng phaûi nöôùc trôøi. Coõi laø moät haønh tinh, moät theá giôùi, theá giôùi ñoù toát ñeïp hôn theá giôùi chuùng ta. Chuùng ta coù phöôùc sanh choã toát hôn, chuùng ta voâ phöôùc sanh choã khoå hôn, chôù khoâng phaûi coù moät coõi trôøi ñang ngöï trò chuùng ta.

Coõi ñòa nguïc cuõng bò hieåu laàm laø caùi nguïc ôû döôùi ñaát. Nhö vaäy ñaøo ñeán ñaâu môùi tôùi ñòa nguïc? Chuùng ta thöôøng duøng töø "ñòa phöông", chaúng haïn ñòa phöông Haø Noäi, ñòa phöông Saøi Goøn v. v... Ñòa phöông laø chæ nôi choán, vaäy ñòa nguïc laø gì? Laø nôi haønh phaït con ngöôøi. Ai coù toäi loãi thì bò ñeán ñoù chòu hình phaït, neân goïi laø ñòa nguïc. Theo nghóa naøy thì treân daân gian coù ñòa nguïc khoâng? Ñaâu phaûi ñôïi xuoáng aâm phuû môùi coù ñòa nguïc, neáu hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi sôï ñòa nguïc. Bôûi vì mình gaây toäi thì ñaâu phaûi ñôïi cheát môùi xuoáng ñòa nguïc, maø hieän ñôøi cuõng phaûi ñoïa ñòa nguïc.

Neáu chuùng ta tin coù moät ñaáng thieâng lieâng caàm caân naåy möïc, ban phöôùc giaùng hoïa thì caùi tin ñoù coù ñuùng söï thaät khoâng? Neáu tin khoâng ñuùng söï thaät thì goïi laø gì? Goïi laø meâ tín. Vaäy maø ngöôøi ta cöù tin coù oâng thaàn naøy, oâng thaùnh noï hoaëc thaùnh maãu ñoä maïng. Tin vaøo moät ngöôøi maø mình hoaøn toaøn khoâng bieát gì heát thì thaät laø daïi doät laøm sao!

Quyù vò ñeán chuøa nhöng khoâng phaûi tin Phaät, theo Phaät maø laïi tin nhöõng gì khoâng phaûi Phaät daïy môùi kyø chöù. Phaät daïy quy y Phaät laø khoâng quy y vôùi thieân thaàn quyû vaät. Quy y phaùp laø khoâng quy y vôùi ngoaïi ñaïo taø giaùo. Quy y taêng laø khoâng quy y vôùi keû aùc ngöôøi döõ. Baây giôø quyù vò quy y vôùi Phaät maø tin quyû, tin thaàn, tin ñuû thöù heát.

Thöù hai laø boùi toaùn, buøa chuù, ñoàng boùng, xem ngaøy toát xaáu, maáy thöù ñoù coù phaûi meâ tín khoâng? Thaày boùi duø boùi coù truùng traêm phaàn traêm cuõng laø meâ tín, huoáng laø boùi sai. Taïi sao? Toâi cuõng coù quen vôùi nhöõng ngöôøi thaày boùi, coi tay xem töôùng, coù khi hoï boùi raát truùng. Nhöng quyù vò nhôù, coù thaày boùi naøo noùi "anh hay chò seõ gaëp vieäc ñuùng y nhö baûn töôøng trình toâi noùi ñaây maõi maõi" khoâng? Hay laø hoï baûo ba thaùng, saùu thaùng ñeán coi laïi. Taïi sao ba thaùng, saùu thaùng coi laïi? Chuùng ta cöù nghó chaéc oâng thaày boùi naøy laøm tieàn, baét ba thaùng saùu thaùng trôû laïi ñeå kieám tieàn queû. Nhöng söï thaät khoâng phaûi vaäy, bôûi vì töôùng tay cuûa chuùng ta thay ñoåi luoân luoân, tuøy theo haønh ñoäng cuûa mình. Chuùng ta coù haønh ñoäng toát thì seõ chuyeån nhöõng vieäc xaáu, chuùng ta coù nhöõng haønh ñoäng xaáu thì seõ hö nhöõng vieäc toát, khoâng nhaát ñònh. Nhö vaäy haønh ñoäng toát, haønh ñoäng xaáu coù aûnh höôûng ñeán thaân töôùng, tôùi chæ tay cuûa chuùng ta. Theá thì chuùng ta neân ñi coi boùi hay neân haønh ñoäng?

Trong saùch töôùng thöôøng coù caâu: "Höõu taâm voâ töôùng, töôùng töï taâm sanh" nghóa laø coù taâm toát maø khoâng coù töôùng toát, töôùng toát töø taâm toát maø hieän. "Höõu töôùng voâ taâm, töôùng tuøng taâm dieät" nghóa laø coù töôùng toát maø khoâng coù taâm toát thì töôùng toát cuõng theo taâm xaáu maø maát. Saùch töôùng naøo ôû trang ñaàu hoaëc trang cuoái cuõng ñeàu ghi boán caâu ñoù caû. Toâi xin nhaéc laïi "Höõu taâm voâ töôùng, töôùng töï taâm sanh. Höõu töôùng voâ taâm, töôùng tuøng taâm dieät". Nhö vaäy töôùng toát maø taâm aùc thì töôùng toát cuõng bò maát.

Thí duï nhö coù ngöôøi ñöôïc thaày boùi xem töôùng noùi: "Anh coù phöôùc töôùng seõ ñöôïc sung söôùng v. v... " nhöng ngöôøi ñoù coù taùnh noùng naûy, moät hoâm ai noùi traùi yù, anh noåi giaän ñaäp ngöôøi ta cheát. Khi ñaäp ngöôøi ta cheát thì quyù vò nghó töôùng toát vaø phöôùc cuûa anh coøn hay maát? Maát lieàn, vì anh seõ ôû tuø, seõ tieàu tuïy, ñaâu coøn toát nöõa. Vaäy duø noùi truùng traêm phaàn traêm, töôùng toát ñoù cuõng khoâng baûo ñaûm. Baûo ñaûm nhaát laø taâm toát hay xaáu, neáu kheùo giöõ taâm mình toát thì moïi vieäc xung quanh ñeàu toát. Khoâng giöõ taâm toát maø cöù ñi coi boùi thì keát quaû chæ toán tieàn voâ ích maø thoâi.

Neân toå tieân chuùng ta coù nhöõng caâu nhö theá naøy: "Tay caàm tieàn quyù bo bo, ñem cho thaày boùi theâm lo vaøo mình". Nhö gia ñình ñang yeân vui khoâng coù vieäc gì, boãng döng ñi coi thaày boùi, noùi ba thaùng nöõa mình bò naïn, nhö vaäy coù coøn vui khoâng? Neân tin vaøo thaày boùi chæ khoå thaân khoâng coù ích lôïi gì caû, chuùng ta neân tin vaøo chính mình môùi laø ñieàu quan troïng.

Con ngöôøi mình toát thì moïi vieäc xaáu seõ qua. Con ngöôøi mình xaáu thì moïi vieäc toát seõ maát. Tin nhö vaäy laø chaùnh tín. Tin theo thaày boùi laø meâ tín. Söï nguy haïi cuûa meâ tín laø laøm cho chuùng ta khoå sôû, hao toán tieàn cuûa v. v...

Toâi khoâng bieát sinh vieân ôû ñaây (Haø Noäi) ra sao, chôù caùc coâ caäu ôû TP. Hoà Chí Minh khi saép thi tuù taøi, thöôøng ñi coi boùi. Ñaõ hoïc tôùi tuù taøi thì cuõng ñöôïc xem laø trí thöùc roài nhöng vaãn meâ tín nhö thöôøng. Toâi noùi ñeå quyù vò thaáy khoâng phaûi ngöôøi bình daân, doát naùt môùi meâ tín maø coù khi giôùi trí thöùc cuõng meâ tín. Ñoù laø vì chuùng ta khoâng töï tin mình.

Neáu thaày boùi noùi coâ hay caäu nhaát ñònh seõ thi ñaäu, nhöng coâ caäu aáy khoâng thuoäc baøi thì coù thi ñaäu ñöôïc khoâng? Ngöôïc laïi neáu thaày boùi noùi thi rôùt nhöng coâ caäu aáy hoïc thuoäc baøi thì chaéc gì rôùt. Cho neân ñaäu rôùt laø goác ôû chuùng ta. Vì vaäy chuùng ta phaûi deø daët ñöøng ñeå rôi vaøo meâ tín. Coù nhieàu ngöôøi noùi oâng baø mìnhthuôû xöa coi ñòa lyù, xem töôùng soá, ñoå töû vi thì mình cuõng laøm theo chôù ñaâu phaûi meâ tín. Hoaëc noùi ñoå töû vi raát ñuùng, ñaõ ñuùng thì ñaâu phaûi meâ tín.

Toâi xin nhaéc cho quyù vò nhôù, quyeån saùch töû vi naøo cuõng vieát tuoåi naøy lôùn leân coù gia ñình, coù ñoâi baïn, coù con nhieàu hay ít v. v... chöa coù quyeån töû vi naøo noùi tuoåi naøy lôùn leân seõ ñi tu. Vaäy maø vaãn coù ngöôøi ñi tu. Theá thì töû vi coù phaûi laø chaân lyù chöa? Laïi nöõa, caùc nhaø boùi toaùn, xem töû vi, coi ñòa lyù luoân nhaéc caâu naøy: "Tuoåi anh, tuoåi chò toát nhöng phaûi kheùo laøm laønh, kheùo aên ôû thì môùi höôûng ñöôïc phöôùc, coøn neáu khoâng laøm laønh, khoâng kheùo aên ôû thì vaän soá coù theå ñoåi". Nhö vaäy thì laøm laønh aên ôû toát cho roài, ñi coi boùi chi cho toán tieàn. Ñoù laø noùi veà töôùng soá töû vi.

Ñeán ñòa lyù, ngaøy xöa toå tieân chuùng ta cuõng tin ñòa lyù, rieâng toâi coù ñoïc saùch ñòa lyù, toâi thuoäc caâu naøy:

Phong thuûy nhaân gian baát khaû voâ,

Toaøn baèng aâm chaát löôõng töông phoø,

Phuù quyù nhöôïc tuøng phong thuûy ñaéc,

Taùi sanh Quaùch Phaùt giaû nan ñoà.

Nghóa laø phong thuûy ôû nhaân gian chaúng phaûi khoâng. Cuõng coù toát coù xaáu nhöng maø phaûi nöông vaøo phöôùc ñöùc (aâm chaát). Phöôùc ñöùc nhieàu coäng theâm phong thuûy toát, caû hai goùp söùc nhau thì môùi thaønh töïu ñöôïc ñieàu toát. Neáu choã ñaát toát maø ngöôøi laøm vieäc xaáu aùc thì cuõng voâ nghóa. Caâu keá noùi phuù quyù nhöôïc tuøng phong thuûy ñaéc nghóa laø giaøu sang neáu töø phong thuûy maø ñöôïc, thì oâng Toå ñòa lyù laø Quaùch Phaùt duø coù taùi sanh trôû laïi, chæ cho chuùng ta choã ñaát toát cuõng khoâng giaøu sang phuù quyù ñöôïc.

Nhö vaäy ñòa lyù coù theå coù, nhöng phaûi coäng vôùi ñöùc haïnh toát cuûa mình. Ñaïo ñöùc saâu daøy thì môùi thöïc hieän ñöôïc ñòa lyù toát. Ñaïo ñöùc khoâng coù thì duø ñòa lyù toát cuõng khoâng laøm gì ñöôïc caû. Ñöùc haïnh môùi laø chaùnh, ngöôøi coù ñöùc haïnh thì choã naøo vöøa yù laø choã ñoù toát. Ngöôøi khoâng coù ñöùc haïnh thì thaáy choã ñaát toát nhöng roài cuõng khoâng toát. Chuùng ta thaáy moïi söï vieäc, keå caû ñòa lyù cuõng tuøy thuoäc vaøo con ngöôøi.

Hieän nay chuùng ta maéc phaûi meâ tín raát nhieàu. Lyù do, moät laø vì loøng tham, hai laø do sôï haõi, ba laø taïi si meâ. Ba thöù ñoù laø ba caùi nhaân cuûa meâ tín.

Veà tham, toâi thí duï nhö coù ngöôøi vay soá tieàn lôùn ñeå laøm aên neân phaûi chaïy hoûi oâng ñoàng baø coát. Do muoán keát quaû lôùn, coù lôïi nhieàu nhö mình mong caàu maø vì mình chöa bieát neân noân nao chaïy hoûi ngöôøi naøy, ngöôøi kia. Ñoù laø goác töø tham lam maø ra.

Thöù hai laø do sôï haõi, nhö coù ngöôøi gaëp hoaïn naïn moät hai laàn coøn chòu noåi, nhöng bò doàn daäp quaù chòu heát noåi ñaâm ra hoaûng hoát chaïy nôi naøy nôi kia tìm hoûi, tröôøng hôïp naøy cuõng daãn ñeán meâ tín.

Thöù ba laø do si meâ khoâng nhaän ñöôïc leõ thaät neân tìm thaày hoûi han. Ñoù laø ba ñieàu ñöa con ngöôøi ñeán meâ tín. Nhieàu oâng ñoàng, baø coát, thaày boùi ñaâu coù hoïc thöùc gì, nhöng nghe noùi linh thieâng ngöôøi ta cuõng ñeán baùi xaù, caàu caïnh, xin buøa, xin pheùp, thöa hoûi ñuû chuyeän. Ñoù laø chuùng ta töï haï thaáp mình ñeå caàu xin moät ngöôøi leõ ra khoâng ñaùng quyù, ñaùng troïng. Nhö vaäy coù ñaùng cheâ traùch khoâng?

Keá ñaây toâi noùi qua phaàn chaùnh tín töùc laø Phaät phaùp. Phaät phaùp thì raát nhieàu vaø raát roäng, ôû ñaây chuùng toâi chæ noùi neàn taûng cuûa ñaïo Phaät laø "Lyù nhaân quaû". Nhaân quaû coù hai phaàn: Chaùnh nhaân, Trôï nhaân vaø hai phaàn phuï laø thuaän nhaân, nghòch nhaân.

Chaùnh nhaân laø nhaân, trôï nhaân laø duyeân. Thuaän nhaân, nghòch nhaân cuõng goïi laø thuaän duyeân, nghòch duyeân. Thí duï nhö ngöôøi noâng daân gieo luùa thì haït gioáng luùa laø chaùnh nhaân. Nhöng neáu coù haït gioáng maø khoâng coù ñaát, khoâng coù nöôùc, khoâng chaêm boùn thì coù naåy maàm taêng tröôûng thaønh caây luùa vaø troå boâng luùa khoâng? Chaéc chaén laø khoâng theå ñöôïc. Vì theá coù chaùnh nhaân roài caàn phaûi coù trôï duyeân nöõa.

Nhö vaäy nhaân vaø quaû seõ ñeán vôùi ñieàu kieän ñuû duyeân thuaän. Neáu gaëp duyeân nghòch nhö bò saâu ñuïc thaân thì duø chuùng ta coù chaùnh nhaân laø haït gioáng luùa, coù phaân coù nöôùc trôï duyeân, nhöng gaëp duyeân nghòch laø saâu phaù hoaïi thì caây luùa cuõng khoâng theå ñôm boâng keát traùi ñöôïc. Neân phaûi caån thaän chaêm soùc chi tieát laém, môùi coù keát quaû nhö yù muoán.

Nhaân quaû laø moät leõ thaät, coù theå goïi laø chaân lyù phoå bieán. Quyù vò nhìn töø caùc loaïi thöïc vaät cho tôùi ñoäng vaät, caùc loaøi khoaùng saûn v. v... Coù loaïi naøo khoâng nhaân maø coù quaû ñaâu. Con ngöôøi cho tôùi loaøi vaät nhö traâu, boø, heo, deâ v. v... cuõng phaûi töø nhaân ñeán quaû, töø baøo thai sanh ra roài lôùn leân, khoâng coù loaøi naøo boãng döng maø coù. Cho tôùi ngoân ngöõ chuùng ta söû duïng cuõng theo chieàu nhaân quaû. Nhö khi vieát moät caâu vaên ñeán choã caàn thieát, chuùng ta duøng töø vì hay do ñeå noùi veà nguyeân nhaân cuûa vaán ñeà mình ñang trình baøy. Nhö vaäy, lyù luaän cuûa chuùng ta cuõng khoâng taùch rôøi nhaân quaû ñöôïc. Töø cuoäc soáng cho tôùi ngoân ngöõ ñeàu naèm trong nhaân quaû.

Vaäy thì vieäc laønh döõ, khoå vui coù naèm trong nhaân quaû khoâng? Nhö ngöôøi taùnh hay noùng naûy, thaáy ai laøm traùi yù lieàn la maéng. La maéng laø nhaân xaáu thì dó nhieân quaû seõ bò ngöôøi ta la maéng laïi. Nhaân ñaõ gieo thì quaû phaûi chòu. Coøn thaáy ngöôøi khoå, chuùng ta giuùp hoï theo khaû naêng cuûa mình thì duø ngöôøi aáy doát tôùi ñaâu ñi nöõa, hoï cuõng bieát caùm ôn chuùng ta. Neáu hoï khoâng noùi tieáng caùm ôn, hoï cuõng toû thaùi ñoä quyù mình. Nhö vaäy laøm ñieàu toát thì quaû toát seõ ñeán vôùi chuùng ta.

Coù nhieàu vò than theá naøy: "Toâi toát vôùi ngöôøi ñoù quaù maø sao hoï traû nhöõng ñieàu xaáu cho toâi". Ngaøy xöa toâi coù vieát baøi "Nhaân hoa quaû coû" ñeå noùi leân vieäc naøy. Luùc ñoù toâi ôû Phöông Boái Am taïi Baûo Loäc - Laâm Ñoàng, coù xin ñöôïc moät soá haït hoa. Moãi ngaøy toâi ñeàu töôùi nöôùc, chaêm soùc töông ñoái cuõng kyõ. Nöûa thaùng sau chuùng moïc leân xanh möôùt. Toâi möøng quaù vì thaáy haït hoa mình gieo leân thaät ñeàu. Nhöng qua moät thaùng nhìn laïi toaøn laø coû, khoâng coù caây hoa naøo caû. Nhaân ñoù toâi thöùc tænh vaø vieát baøi "Nhaân hoa quaû coû".

Taïi sao gieo haït hoa maø leân coû? Toâi phaùt hieän vì mình khoâng raûi thuoác tröø kieán, neân haït hoa ñaõ bò kieán tha ñi heát. Toâi lo töôùi nöôùc moãi ngaøy maø khoâng ngôø mình nuoâi toaøn laø coû. Cuõng nhö tröôøng hôïp coù ngöôøi baùc nuoâi maáy ñöùa chaùu moà coâi, con cuûa em trai mình. Ngöôøi baùc cuõng thöông cho aên hoïc ñaøng hoaøng nhöng moãi laàn con mình vaø caùc chaùu xem chieáu boùng thì oâng cho con mình hai ngaøn, coøn cho chaùu moät ngaøn thoâi, chôù khoâng baèng con ruoät. Khi lôùn leân, maáy ñöùa chaùu khoâng thöông, khoâng troïng baùc nöõa. OÂng ñaâm ra böïc boäi: Taïi sao mình nuoâi naáng cho noù aên hoïc, ñoái xöû vôùi noù toát maø baây giôø noù xaáu vôùi mình?

Do ñoù maëc duø coù chaùnh nhaân nhöng thieáu trôï duyeân hay trôï duyeân khoâng toát thì keát quaû coù theå bò thay ñoåi. Nhö vaäy quyù vò thaáy nhaân quaû trong cuoäc soáng khoâng ñôn giaûn nhö ta nghó. Khoâng phaûi laøm ñieàu toát thì moïi vieäc toát seõ ñeán vôùi mình. Khi laøm ñieàu toát chuùng ta phaûi tieáp tuïc nuoâi döôõng, baûo veä noù thì môùi coù keát quaû nhö yù mình. Vì vaäy phaûi trôï duyeân töø thuûy tôùi chung.

Nhieàu ngöôøi khoâng hieåu cöù hoûi sao nhaân toát maø quaû khoâng toát. Ñoù laø nhìn khoâng töôøng taän. Nhaân quaû truøm khaép ôû theá gian, chaân thaät chôù khoâng phaûi töôûng töôïng aûo huyeàn. Chuùng ta gieo nhaân toát vaø luoân luoân trôï duyeân toát thì keát quaû seõ toát. Vaäy quaû toát, quaû xaáu ñeán vôùi chuùng ta roõ raøng ñaâu phaûi do caùc ñaáng thieâng lieâng ban cho. Chuùng ta laø chuû taïo nhöõng ñieàu toát, ñieàu xaáu, chuùng ta cuõng laø chuû nhaän nhöõng quaû toát, quaû xaáu. Nhö vaäy quyeàn taïo vaø höôûng laø quyeàn cuûa mình.

Hieåu ñöôïc nhaân quaû, quyù vò thaáy cuoäc soáng thaät daân chuû. Vì chính mình coù quyeàn taïo nhaân toát vaø chính mình coù quyeàn höôûng quaû töø nhaân ñaõ taïo. Mình laøm mình chòu, chôù khoâng phaûi ai laøm cho mình chòu. Giaû söû neáu coù ai laøm cho mình chòu thì ñoù cuõng do nhaân giaùn tieáp naøo cuûa mình gaây khoâng toát môùi ñöa ñeán quaû nhö vaäy. Hieåu bieát ñuùng ñaén thì chuùng ta môùi nhaän traùch nhieäm lôùn lao trong cuoäc soáng naøy.

Veà maët thôøi gian, nhaân quaû chòu aûnh höôûng ba thôøi: quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai. Thí duï chuùng ta gieo haït luùa gioáng xuoáng ruoäng thì ít ra ba, boán thaùng sau môùi coù quaû. Nhö vaäy mình ñoái xöû vôùi ngöôøi hoâm nay maø muoán ñöôïc keát quaû lieàn cuõng khoâng ñöôïc. Tôùi khi naøo chuùng ta bò khoå hay hoaïn naïn thì ngöôøi ta môùi thoå loä söï bieát ôn vôùi mình, chôù ñaâu theå noùi mình laøm toát thì ngöôøi ta traû ôn lieàn. Hieåu lyù nhaân quaû roài, neáu ñôøi naøy chuùng ta ngheøo quaù, chuùng ta traùch ai? Daân gian ta coù caâu:

Bôûi chöng kieáp tröôùc kheùo tu,

Ngaøy nay con chaùu voõng duø ngheânh ngang.

Chuùng ta khoâng ñöôïc voõng duø ngheânh ngang laø taïi kieáp tröôùc thieáu laøm laønh neân ngaøy nay phaûi khoå. Vaäy traùch xaõ hoäi, traùch nhöõng ngöôøi xung quanh coù ñuùng khoâng? Phaûi töï traùch mình, chính vì thieáu phöôùc neân baây giôø phaûi coá gaéng chuyeån cho toát.

Hieåu ñöôïc lyù nhaân quaû, khi chuùng ta gaëp hoaøn caûnh khoå môùi khoâng ñoá kî ngöôøi khaùc sung söôùng hôn mình, cuõng khoâng oaùn traùch xaõ hoäi, chæ nhaän traùch nhieäm veà phaàn mình, roài coá vöôn leân. Trong xaõ hoäi, ai ai cuõng hieåu nhö vaäy thì xaõ hoäi ñeïp bieát maáy.

Ngaøy nay chuùng ta coù beänh hay ñoå thöøa cho xaõ hoäi baát coâng, hoaøn caûnh naøy kia v. v... Töï chuùng ta laøm ñieàu xaáu nhöng khoâng daùm nhaän loãi, laïi ñoå thöøa ngöôøi naøy ngöôøi kia v. v... Ñoù laø chuùng ta khoâng gan daï. Hieåu vaø tin nhaân quaû thì chuùng ta phaûi gan, phaûi bieát ñieàu hay, ñieàu dôû chính laø do mình, töï nhaän laáy traùch nhieäm chôù khoâng troán traùch nhieäm vôùi moïi ngöôøi. Tin nhaân quaû nhö vaäy goïi laø chaùnh tín. Vì sao? Vì tin ñuùng leõ thöïc.

Trong kinh A Haøm Phaät keå, moät hoâm coù caùc thaày Baø-la-moân ñeán hoûi Phaät:

- Thöa ngaøi Coà Ñaøm, ñeä töû Ngaøi sau khi cheát Ngaøi coù theå caàu nguyeän cho hoï sanh veà coõi laønh ñöôïc khoâng?

Phaät khoâng traû lôøi maø hoûi laïi:

- Ñeä töû cuûa caùc oâng cheát, caùc oâng coù theå caàu nguyeän sanh veà coõi laønh ñöôïc khoâng?

Caùc vò aáy ñaùp:

- Ñöôïc.

Ñöùc Phaät lieàn duøng thí duï:

- Nhö coù caùi gieáng saâu, moät ngöôøi laên cuïc ñaù lôùn ñeå treân mieäng gieáng, roài môøi vaøi chuïc thaày Baø la moân ñeán hoûi: "Toâi xoâ hoøn ñaù naøy xuoáng gieáng, quyù thaày caàu cho noù ñöøng chìm ñöôïc khoâng? "

Caùc thaày Baø la moân laéc ñaàu. Phaät hoûi:

- Taïi sao?

Caùc vò aáy traû lôøi:

- Vì ñaù naëng chìm taän ñaùy gieáng, duø cho coù ngaøn ngöôøi caàu cuõng khoâng ñöôïc.

Phaät laïi duøng thí duï thöù hai:

- Nhö coù ngöôøi ñem daàu röôùi xuoáng mieäng gieáng vaø yeâu caàu hai ba chuïc thaày Baø la moân tôùi caàu nguyeän cho daàu chìm xuoáng taän ñaùy gieáng, caùc thaày coù caàu ñöôïc khoâng?

Caùc thaày Baø la moân cuõng laéc ñaàu. Phaät hoûi:

- Taïi sao?

Quyù vò aáy traû lôøi:

- Vì daàu nheï neân phaûi noåi, duø coù bao nhieâu ngöôøi caàu cuõng khoâng theå chìm.

Phaät noùi:

- Cuõng vaäy, neáu ngöôøi laøm laønh, laøm thieän duø cho caùc oâng coá caàu cho hoï bò ñoïa ñòa nguïc, hoï cuõng khoâng ñoïa. Coøn ngöôøi laøm aùc, nhieàu toäi loãi, duø caùc oâng coù caàu nguyeän maáy hoï cuõng khoâng theå sanh choã laønh ñöôïc.

Qua baøi kinh ñoù chuùng ta thaáy Phaät coù chaáp nhaän caàu nguyeän khoâng? Roõ raøng khoâng. Thay vì caàu nguyeän thì chuùng ta phaùt taâm laøm laønh, chôù ñöøng nghó coù tieàn ñem voâ chuøa nhôø quyù thaày caàu nguyeän cho mình. Ñaïo Phaät raát tinh teá, chæ taïi ngöôøi sau hieåu sai roài ñi leäch töø töø.

Nhö vaäy nguoàn goác chaùnh tín töø ñaâu ra? Moät laø do trí tueä neân chuùng ta nhaän ñònh ñuùng, töø söï nhaän ñònh ñuùng ñoù neân khoâng bò meâ tín. Hai laø chuùng ta can ñaûm, duø gaëp caûnh khoå caûnh khoù, cuõng khoâng sôï neân khoâng rôi vaøo meâ tín. Theá neân bieát, ngöôøi chaùnh tín laø ngöôøi coù trí tueä, ngöôøi can ñaûm, daùm chòu traùch nhieäm vaø ít tham lam. Ngöôøi nhö vaäy coù tu chöa? Tu roài! Tu laø nhaän ñònh ñuùng, soáng ñuùng, chôù khoâng phaûi tu laø aên chay cho nhieàu, caàu nguyeän cho nhieàu. Cho neân ngöôøi chaùnh tín laø ngöôøi saùng suoát, töï löïc, can ñaûm, töï chuû.

Ngöôïc laïi, neáu meâ tín thì seõ chuoác laáy nhöõng ñieàu tai haïi nhö sau:

- Moät laø muø toái khoâng coù trí tueä.

- Hai laø yû laïi quyû thaàn

- Ba laø yeáu ñuoái, khoâng töï chuû, khoâng gan daï.

- Boán laø bò tha hoùa, bò leä thuoäc vaøo ñaáng naøy, ñaáng kia v. v...

Nhö vaäy chaùnh tín, meâ tín coù nhöõng lôïi haïi heát söùc roõ raøng. Qua ñoù, chuùng ta thaáy chaùnh tín laø moät söùc maïnh cuûa cuoäc soáng. Neáu ngöôøi Phaät töû hieåu ñaïo Phaät ñuùng nhö vaäy môùi thaáy giaù trò cuûa ñaïo Phaät raát cao. Phaät töû ngaøy nay vì chöa hieåu ñuùng neân ñaïo Phaät bò ñaùnh giaù laø meâ tín. Ñoù laø loãi cuûa nhöõng vò thieáu nghieân taàm, thieáu hieåu bieát.

Toâi ñaõ trình baøy ñaïi löôïc veà chaùnh tín vaø meâ tín xong, mong quyù vò nghe nhaän vaø suy ngaãm kyõ ñeå thaáy ñöôïc chaân giaù trò cuûa ñaïo Phaät trong ñôøi soáng cuûa ngöôøi Phaät töû chuùng ta.

]