CÖÔNG YEÁU ÑEÅ TU

Giaûng taïi chuøa Thieân Phöôùc - Long An

21-7-2000 - Canh Thìn

Hoâm nay theå theo lôøi môøi cuûa Sö Baø taïi chuøa Thieân Phöôùc cuõng nhö trong Giaùo Hoäi, chuùng toâi veà ñaây giaûng moät thôøi phaùp cho Taêng Ni vaø toaøn theå Phaät töû nghe. Treân ñöôøng tu, chuùng ta muoán tu ñuùng vôùi chaùnh phaùp cuûa Phaät ñeå ñöôïc an laïc giaûi thoaùt, thì ñieàu kieän tieân quyeát laø phaûi hieåu, phaûi nhaäp ñöôïc chaùnh phaùp.

Hoài xöa coù Thieàn sö Ñaïo Laâm ôû Trung Quoác, Ngaøi raát quyeát taâm tu haønh. Ñeå ñaït ñöôïc keát quaû nhö sôû nguyeän, Ngaøi duøng caây coät thaønh choã ngoài nhö moät oå quaï, treân chaùng ba cuûa moät coå ñaïi thuï. Ngaøi ngoài treân ñoù tu. Ñöông thôøi ngöôøi ta khoâng bieát teân Ngaøi laø gì neân hoï goïi laø OÂ Saøo Thieàn sö. OÂ laø quaï, saøo laø oå, Thieàn sö ngoài tu treân oå quaï. Do quyeát taâm tu neân chaúng bao laâu Ngaøi ngoä ñaïo. Töø ñoù, tieáng ñoàn vang khaép.

Khi aáy Baïch Cö Dò laø moät thi só noåi tieáng vaø raát meán moä ñaïo Phaät. Nghe Ngaøi laø ngöôøi ñöôïc ñaéc ñaïo neân oâng tìm tôùi. Döôùi goác caây, oâng nhìn leân chaép tay thöa: "Baïch Hoøa thöôïng, cuùi xin Ngaøi vì con noùi phaùp cöông yeáu, ñeå con theo ñoù maø tu". Ngaøi lieàn ñoïc baøi keä, nguyeân vaên chöõ Haùn laø:

Chö aùc maïc taùc

Chuùng thieän phuïng haønh

Töï tònh kyø yù

Thò chö Phaät giaùo.

Dòch:

Chôù laøm caùc ñieàu aùc

Vaâng laøm caùc ñieàu laønh

Giöõ taâm yù trong saïch

Ñaây lôøi chö Phaät daïy.

Nghe baøi keä aáy xong oâng cöôøi, noùi:

- Baïch Hoøa thöôïng, baøi keä naøy con nít taùm tuoåi cuõng thuoäc, Ngaøi daïy cho con laøm gì!

Thieàn sö noùi:

- Phaûi, baøi keä naøy con nít taùm tuoåi cuõng thuoäc, nhöng oâng giaø taùm möôi laøm cuõng chöa xong!

Baøi keä naøy thöôøng ñöôïc in trong laù phaùi quy y cuûa quyù Phaät töû ñoù. Chö Phaät ñaõ daïy nhö theá, chöù khoâng phaûi chæ moät ñöùc Phaät thoâi. Chuùng ta neân löu taâm cho roõ. Toâi seõ thöù töï giaûi thích boán caâu keä naøy cho quyù vò thaáy taàm voùc quan troïng cuûa noù.

Chö aùc maïc taùc laø khoâng laøm caùc ñieàu aùc. Ñieàu aùc laø nhöõng ñieàu gì? Phaät daïy taát caû ngöôøi tu khi böôùc chaân vaøo ñaïo, ñeàu phaûi giöõ giôùi. Neáu cö só thì giöõ naêm giôùi; ngöôøi xuaát gia thoï Sa-di giöõ möôøi giôùi, Tyø-kheo giöõ hai traêm naêm möôi giôùi; Tyø-kheo Ni ba traêm boán möôi taùm giôùi… Nhö vaäy böôùc ñaàu vaøo ñaïo laø phaûi giöõ giôùi. Giöõ giôùi laø ñeå ngaên ngöøa khoâng laøm nhöõng ñieàu toäi loãi. Cho neân trong giôùi luaät thöôøng coù caâu phoøng phi chæ aùc, töùc laø ngöøa ñoùn, ngaên döùt toäi aùc.

Ngöôøi böôùc vaøo ñaïo, Phaät baét phaûi giöõ giôùi ñeå ngöøa ñoùn, chaën ñöùng khoâng cho laøm nhöõng ñieàu toäi aùc. Giôùi khoâng cho chuùng ta rôi vaøo haàm saâu, hoá thaúm, neân giôùi laø haøng raøo ñeå ngöøa ñoùn söï nguy hieåm cho chuùng ta. Ngöôøi tu xuaát gia hay taïi gia, ñeàu phaûi coù haøng raøo ñeå ngöøa ñoùn toäi loãi. Neáu khoâng coù haøng raøo ñoù, chuùng ta deã rôi vaøo nhöõng choã nguy hieåm, haäu quaû khoâng an vui maø coøn daãn ñeán nhieàu khoå ñau khaùc nöõa.

Toâi noùi gaàn nhaát laø giôùi cuûa cö só taïi gia. Phaät khoâng cho saùt sanh, troäm caép, taø daâm, noùi doái, uoáng röôïu, xì ke, ma tuùy… Phaät caám khoâng ñöôïc laøm nhöõng ñieàu naøy. Neáu Phaät töû laøm thì seõ daãn ñeán ñau khoå, toäi loãi. Böôùc ñaàu vì sôï toäi, sôï phaïm neân quyù vò khoâng laøm nhöõng ñieàu ñoù, töùc laø khoâng laøm ñieàu aùc.

Caùc haønh ñoäng nhö gieát ngöôøi, troäm caép, taø daâm, noùi doái, uoáng röôïu say… coù aùc khoâng? Naêm ñieàu ñoù laø toäi aùc cho neân chuùng ta ngöøa ñoùn, khoâng laøm, khoâng laøm töùc laø giöõ giôùi. Nhôø giöõ giôùi neân traùnh ñöôïc toäi aùc. Traùnh ñöôïc toäi aùc roài, keá ñoù chuùng ta môùi laøm caùc vieäc laønh. Laøm caùc vieäc laønh nhö tu Thaäp Thieän, töùc laø möôøi ñieàu laønh cuûa ngöôøi tu Thieân thöøa Phaät giaùo. Ngöôøi tu Thaäp Thieän sau khi cheát seõ sanh veà coõi trôøi. Trong möôøi ñieàu laønh ñoù thaân coù ba, mieäng coù boán, yù coù ba ñieàu.

Thaân coù ba laø: "Khoâng saùt sanh, khoâng troäm caép, khoâng taø daâm". Mieäng coù boán laø: "Khoâng noùi doái, khoâng noùi lôøi hung döõ, khoâng noùi löôõi ñoâi chieàu, khoâng noùi lôøi theâu deät". YÙ coù ba laø: "Bôùt tham, bôùt saân, bôùt si". Ngöôøi tu khoâng laøm möôøi ñieàu aùc ñoù seõ ñöôïc sanh veà coõi laønh. Nhö vaäy böôùc ñaàu cuûa ngöôøi tu Phaät laø phaûi ngaên chaän doøng toäi loãi. Khoâng gaây taïo toäi loãi laø böôùc thöù nhaát treân ñöôøng tu. Ngöôøi theo ñaïo Phaät maø khoâng chòu giöõ giôùi laø ngöôøi khoâng bieát tu.

Trong möôøi ñieàu ñoù: thaân ba, mieäng boán, yù ba. Chuùng ta coù theå giöõ ñöôïc thaân, mieäng nhöng ba ñieàu cuûa yù, quyù Phaät töû coù giöõ ñöôïc khoâng? Thí duï veà tham, caùi tham heát söùc nhoû nhö tham aên. Bình thöôøng thaáy gaø vòt nuoâi saün ôû nhaø cuõng thöông, nhöng khi ñaõ theøm aên roài thì cöù ñeø xuoáng caét coå. Noù giaõy giuïa maáy cuõng maëc, ñaâu coù xoùt xa chuùt naøo, mieãn ñöôïc aên ngon thoâi. Vì mieáng aên maø chuùng ta taøn saùt chuùng sanh khoâng thöông tieác!

Neân toâi noùi ngöôøi tu aên chay coù lôïi raát lôùn, deã taêng tröôûng loøng töø bi. Thí duï chö Taêng Ni aên chay tröôøng, khi ra ñöôøng coù nhöõng hoà ao gaàn beân, caù döôùi ao nhaûy leân bôø giaõy giuïa, quyù vò thaáy theá thì sao? Thaáy thöông, löôïm boû xuoáng hoà. Coøn ngöôøi khoâng aên chay tröôøng, thaáy thì sao? Thì möøng, löôïm boû voâ gioû. Nhö vaäy coù moät vieäc thoâi, maø ngöôøi aên chay tröôøng thaáy thöông, coøn ngöôøi aên maën thì thaáy laø moùn aên ngon neân löôïm boû voâ gioû.

Caùi khoå sôï kinh hoaøng cuûa noù, mình khoâng moät chuùt xoùt thöông. Roõ raøng ngöôøi tu aên chay thì coù loøng töø ñoái vôùi chuùng sanh hôn. Ngöôøi tu maø coøn tham aên ngon laø coøn saùt phaït sinh vaät khaùc, khoâng bieát thöông tieác maïng soáng cuûa noù. Töø tham aên roài tôùi tham tieàn, tham cuûa.

Tham tieàn, tham cuûa thì sao? Thì ra ñöôøng thaáy ai laøm rôi boùp löôïm leân. Löôïm ñöôïc möøng quaù giaáu luoân. Nhö vaäy do tham, duø khoâng tröïc tieáp aên caép, nhöng ñaõ giaùn tieáp laøm vieäc ñoù roài. Ngöôøi maát cuûa hoï buoàn raàu, mình löôïm ñöôïc thì möøng vui. Töùc laø vui trong söï ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc. Nhö vaäy coù toäi khoâng? Chuùng ta thaáy töø tham laøm ra bao nhieâu toäi aùc. Saân cuõng vaäy. Khi naøo noåi noùng ít ai bình tónh, saùng suoát noùi lôøi toát laønh. Ngöôøi ta noùi traùi yù, mình noåi giaän lieàn keâu teân chöûi maéng. Do giaän daáy leân, chuùng ta maát heát trí khoân neân noùi baäy, gaây ra toäi loãi. Ngöôøi tu phaûi bôùt noùng giaän. Chaúng rieâng gì giôùi Phaät töû cö só maø keå caû ngöôøi xuaát gia coù heát ñöôïc noùng giaän chöa? Bình thöôøng quyù vò sôï nhöng tôùi noåi côn leân thì heát sôï! Ñeå thaáy khi noåi giaän leân thì trí tueä saùng suoát bò khuaát laáp ñi, khoâng coøn nöõa neân noùi baäy, laøm baäy.

Trong gia ñình Phaät töû cö só, vôï choàng coù tình raøng buoäc töø buoåi ñaàu cho tôùi ngaøy nhaém maét. Nhöng khi noåi giaän thì baát keå, noùi nhöõng lôøi heát tình heát nghóa, laøm cho tan naùt caû gia ñình. Theá thì noùng giaän coù phaûi laø toäi aùc khoâng? Neáu chuùng ta bôùt noùng giaän thì bôùt toäi aùc. Ñoù laø moät caùi leõ thaät. Ngöôøi tu phaûi laøm sao töï mình keàm cheá. ÔÛ ñaây toâi noùi bôùt thoâi, chöù chöa daùm noùi heát. Thí duï tröôùc kia quyù vò noùng moät traêm phaàn traêm, keå töø nay veà sau, moãi thaùng bôùt xuoáng chöøng möôøi phaàn traêm. Nhö vaäy tôùi cuoái naêm seõ heát hoaøn toaøn. Döùt ñöôïc saân thì mình bôùt khoå vaø nhöõng ngöôøi chung quanh cuõng bôùt khoå. Noùng giaän laøm cho ngöôøi ta maát heát löông tri, maát heát trí tueä. Nhöõng vieäc khoâng neân laøm maø cöù laøm laø ñieàu heát söùc nguy hieåm.

Thöù ba laø si meâ. Sao goïi laø si meâ? Nhieàu vò khi bò ngöôøi ta noùi "Chò khôø quaù! ", noåi giaän lieàn. Noùi "khôø" coøn nheï, noùi "ngu quaù! " thì sao? Noåi giaän ñuøng ñuøng leân. Bôûi cho raèng ngöôøi ta noùi ngu laø xuùc phaïm ñeán giaù trò cuûa mình, laøm cho mình maát heát uy tín, danh döï… Neáu nghe noùi ngu maø cöù cöôøi: "Hoï noùi mình ngu maø mình khoâng ngu thì thoâi", nhö vaäy khoûe bieát maáy. Phaûi chi hoï noùi ngu maø mình ngu lieàn thì noåi giaän laø ñuùng. Ngöôøi ta noùi ngu maø mình khoâng ngu thì thoâi, coù heä troïng gì. Vaäy maø khoâng bao giôø chòu. Ngöôøi xöa coøn noùi: "Caøng hoïc thaáy caøng doát", ñaây laø caâu noùi cuûa haøng Thaùnh nhaân chöù khoâng phaûi thöôøng.

Hoïc nhieàu leõ ra phaûi thoâng minh, sao "caøng hoïc caøng thaáy doát"? Bôûi treân theá gian caû traêm caû trieäu ngaønh ngheà khaùc nhau. Thí duï nhö chuùng ta hoïc ngheà baùc só y khoa, gioûi veà beänh traïng, bieát thuoác trò cho beänh nhaân heát beänh, ñoù laø baùc só hay. Nhöng neáu ñöa oâng baùc só qua ngaønh ñieän hoaëc ngaønh hoùa chaát hay caùc ngaønh taàm thöôøng hôn nhö thôï hoà, thôï moäc thì oâng coù bieát gì khoâng? Nhö vaäy traêm ngaøn ngheà, mình bieát coù moät ngheà, coøn bao nhieâu ngheà khoâng bieát, thì ñaâu goïi laø khoân hoaøn toaøn. Mình bieát coù moät phaàn trong muoân phaàn thì vaãn coøn ngu, chöa theå goïi laø thaáu suoát ñöôïc heát.

Ngu maø bieát ngu laø chöa thaäät ngu. Ngu maø khoâng bieát ngu ñoù môùi thaät laø ngu! Khi nghe ngöôøi ta noùi mình ngu, mình cöôøi thoâi: "Trong traêm nghìn muoân öùc vieäc, toâi bieát coù moät hai vieäc thoâi baûo ngu laø phaûi" Noùi nhö vaäy coù thieät thoøi giaù trò cuûa mình khoâng? Ngöôøi baøng quan nghe theá, hoï cheâ cöôøi hay laø khen ngôïi? Chuùng ta coù nhöõng thöù si meâ heát söùc laø voâ lyù, khoâng ñaùng si meâ maø cöù si meâ. Töø si meâ khoâng chaáp nhaän mình ngu neân sanh ra saân. Töø saân gaây tai hoïa nguy hieåm theâm.

Trong kinh A Haøm, Phaät coù keå caâu chuyeän:

Coù moät thaày Tyø-kheo tu haønh raát chaân chính, Ngaøi traùnh xa quaàn chuùng, tu trong moät khu röøng. Nhöõng tieàu phu haùi cuûi thaáy theá, hoï veà noùi laïi trong xoùm nghe. Trong xoùm, coù moät thieáu nöõ raát taâm ñaïo, nghe vò Tyø-kheo tu chaân chính nhö theá, neân coâ xin pheùp ba meï moãi ngaøy böng moät baùt côm vaøo röøng cuùng döôøng cho thaày. Thaáy theá, xoùm laøng nghi ngôø coâ gaùi coù tình yù vôùi thaày. Hoï ñoàn baäy, coâ buoàn neân khoâng daâng côm nöõa. Tröôùc khi khoâng daâng côm, coâ thöa vôùi thaày:

- Thöa thaày, con ñaõ phaùt taâm cuùng döôøng cho thaày, nhöng baây giôø xoùm laøng ñaøm tieáu, noùi con coù yù rieâng thaày, neân con khoâng daùm daâng côm cho thaày nöõa.

Nghe xong thaày Tyø-kheo aáy buoàn, vì nghó mình tu chaân chính theá naøy, maø ngöôøi ta ñaøm tieáu nhöõng chuyeän khoâng hay, thoâi thì cheát ñi cho roài. Thaày môùi laøm moät daây thoøng loïng treo treân caây coå thuï. Luùc Thaày vöøa ñöa coå vaøo daây, coù vò thaàn hieän ra hoûi:

- Taïi sao thaày laïi töï töû?

Thaày traû lôøi:

- Toâi tu haønh chaân chính maø bò ngöôøi ta ñoàn coù tình yù vôùi coâ gaùi cuùng döôøng côm cho toâi. Vì vaäy toâi xaáu hoå, muoán töï töû cheát cho roài.

Vò thaàn ñoù hoûi:

- Thöa thaày, neáu ngöôøi ta ñoàn thaày chöùng quaû A-la-haùn, luùc ñoù thaày coù thaønh A-la-haùn khoâng?

- Neáu toâi chöa chöùng A-la-haùn, maø baûo toâi chöùng A-la-haùn, toâi cuõng ñaâu thaønh A-la-haùn ñöôïc.

Vò thaàn hoûi:

- Vaäy neáu ngöôøi ta noùi thaày coù tình yù xaáu maø thaày khoâng coù, taïi sao thaày laïi töï töû?

Nghe theá, thaày Tyø-kheo môû thoøng loïng xuoáng boû. Sau moät thôøi gian tinh caàn, thaày chöùng quaû A- la-haùn.

Caâu chuyeän ñoù noùi vôùi chuùng ta ñieàu gì? Dö luaän khen cheâ coù thaät hay khoâng? Thí duï quyù vò tu chöa tôùi ñaâu, maø nghe noùi "Thaày ñaõ chöùng A-la-haùn, thaày ñaõ laø Boà-taùt roài, " quyù vò coù möøng khoâng? Lôøi khen maø khoâng coù leõ thaät thì cuõng voâ giaù trò. Ngöôïc laïi, neáu ngöôøi ta nguyeàn ruûa: "Thaày tu loâi thoâi quaù coi chöøng ñoïa ñòa nguïc", quyù vò noåi giaän khoâng? Neáu mình tu thanh tònh, ngöôøi ta noùi ñoïa ñòa nguïc, mình coù ñoïa ñaâu maø sôï. Neân cöù cöôøi thoâi, ñaâu coù gì phaûi noåi noùng.

Treân theá gian ngöôøi ta noùi xaáu, noùi toát ñaâu coù giaù trò thaät. Vaäy maø ai hôi xuùc phaïm laø mình noåi noùng leân, la heùt om soøm. Ñoù laø si meâ roài. Neáu chuùng ta khoâng si meâ thì cuoäc soáng coù phaûi an laønh khoâng? Neân ñaïo Phaät thöôøng daïy chuùng ta phaûi traùnh si meâ. Bôûi vì si meâ laø nhaân ñöa chuùng ta ñeán ñau khoå. Neân bôùt si meâ laø bôùt khoå ñau. Neáu coøn si meâ laø coøn ñau khoå.

Muoán heát si meâ chuùng ta phaûi thöôøng quaùn chieáu ñuùng vôùi leõ thaät. Vì vaäy ngöôøi tu Phaät ñi vaøo ñaïo baèng trí tueä, chöù khoâng phaûi baèng caàu xin. Nhöng hieän nay quyù chaúng nhöõng Phaät töû, maø keå caû ngöôøi tu caàu xin nhieàu hôn vaän duïng trí tueä.

Phaät töû tôùi chuøa daâng moät dóa quaû roài laïy, thaày hay coâ ñaùnh chuoâng, baûo: "Phaät töû nguyeän gì thì cöù nguyeän ñi. " Theá laø moät ñaøng nhaän, moät ñaøng xin, Phaät töû cöù theá maø caàu: "Nguyeän cho gia ñình con ñöôïc bình an, cho con caùi hoïc gioûi, cho laøm aên phaùt taøi…" Roõ raøng cuùng Phaät ít maø xin thì quaù nhieàu. Nhö vaäy coù phaûi tham khoâng? Phaät daïy bôùt tham, bôùt saân, bôùt si maø chuùng sanh tham nhö vaäy, Phaät bieát laøm sao? Chæ coøn laéc ñaàu.

Chuùng ta tu maø khoâng hieåu ñöôïc lôøi Phaät daïy, laøm sao tu theo Phaät ñöôïc. Ñeán chuøa, neáu coù caàu nguyeän, ngöôøi Phaät töû hieåu ñaïo neân nguyeän theá naøy: "Nguyeän Tam Baûo chöùng minh hoä ñoä cho taát caû chuùng sanh ñeàu heát meâ laàm, heát ñau khoå. " Nhö vaäy laø quaù ñuû. Bôûi vì trong chuùng sanh ñaõ coù mình roài. Coøn xin cho moät mình mình thì tham lam, ích kyû quaù, Phaät ñaâu coù vui. Nhieàu khi toâi cuõng hôi buoàn khi thaáy Phaät töû coù yù trao ñoåi nhieàu quaù.

Thí duï Phaät töû cuùng cho thaày hoaëc coâ, moãi thaùng naêm ba traêm gì ñoù. Moät hoâm coù ngöôøi nhaø aám ñaàu, beøn ñeán nhôø thaày caàu an giuøm. Thaày baän vieäc khoâng ñi tôùi nhaø ñöôïc thì buoàn lieàn, thaày khoâng thöông mình. Nhö vaäy cuùng ñeå mong thaày baûo boïc cho gia ñình. Beänh, cheát hay trong gia ñình coù chuyeän gì, nhaát nhaát thaày ñeàu phaûi coù maët ñeå caàu cuùng. Nhö vaäy cuùng chuøa gioáng nhö ñoùng tieàn baûo hieåm vaäy. Cho neân töø söï hieåu laàm cuûa Phaät töû maø Taêng Ni trôû thaønh khoù xöû. Bôûi khi nhaän cuûa cuùng döôøng töùc laø thieáu nôï Phaät töû. Phaät töû yeâu caàu maø khoâng laøm theo thì Phaät töû buoàn, khoâng ñi chuøa nöõa. Cho neân chieàu Phaät töû, Taêng Ni ñi caàu cuùng hoaøi, thaønh ra ñaùnh maát yù nghóa vaø giaù trò thöïc cuûa moät tu só.

Phaät töû saùng suoát, hieåu vaø haønh ñuùng ñaïo lyù, thì Taêng Ni deã tu, deã hoùa duyeân. Noùi vaäy khoâng coù nghóa toâi qui loãi veà heát cho quí Phaät töû. Ñoâi luùc thaày coâ cuõng nhieät tình quaù, Phaät töû chöa kòp môøi maø quyù vò ñaõ höôûng öùng tröôùc roài! "Nghe noùi oâng thaân cuûa coâ beänh nhieàu, thoâi ñeå chieàu nay thaày tôùi caàu an cho. " Soát saéng quaù neân thaønh thoùi quen. Baây giôø chuùng ta phaûi söûa laïi. Laøm vieäc gì phaûi xeùt xem vieäc ñoù coù hôïp vôùi chaùnh phaùp, vôùi ñaïo lyù khoâng. Khoâng neân laøm nhöõng vieäc sai laàm, traùi vôùi nhöõng lôøi Phaät daïy.

Chuùng ta tu theo Phaät laø môû saùng trí tueä. Trong kinh Phaät thöôøng daïy si meâ laø taêm toái, trí tueä laø saùng suoát. Tuy si meâ laø nhaân cuûa tham saân, noù khoù trò, nhöng neáu bieát trò thì deã laém. Nhö trong ngoâi nhaø toái laâu naêm khoâng coù ngöôøi ôû, baây giôø muoán cho heát toái, chæ caàn ñoát leân moät ngoïn ñeøn, hay ñem moät caây ñuoác ñeán laø ngoâi nhaø saùng lieàn.

Nhö vaäy muoán heát toái, chæ duøng aùnh saùng. AÙnh saùng môùi phaù tan si meâ, taêm toái. Trí tueä cuõng vaäy, noù giuùp chuùng ta dieät ñöôïc voâ minh. Nhö chuùng ta hieåu sai laàm veà vieäc caàu cuùng, khi ñöôïc nghe quí thaày giaûng giaûi lieàn nhaän ra, söûa ñoåi ngay laø chuùng ta ñaõ saùng roài. Ñaâu phaûi ñôïi möôøi naêm, hai möôi naêm môùi saùng. Nghe, bieát tröôùc kia mình meâ laàm, baây giôø boû meâ laàm, boû chaáp tröôùc laø heát meâ laàm. Heát meâ laàm laø trí tueä, raát nhanh.

Neân Phaät daïy chuùng ta tu phaûi thaép saùng ngoïn ñuoác trí tueä. Coù ñuoác trí tueä roài, chuùng ta môùi giaûi heát ñöôïc nhöõng noãi khoå ñau. Bôûi meâ laàm cho neân chuùng ta ñau khoå, neáu heát meâ laàm thì heát ñau khoå. Ví nhö ngöôøi ñi laïc trong röøng, khoâng bieát loái ra. Luùc ñoù lao ñao laän ñaän, tìm choã naøy choã kia nhoïc nhaèn khoå sôû maø vaãn khoâng ra khoûi röøng. Ñeán khi gaëp ñöôïc ngöôøi chæ ñöôøng, naém vöõng loái ñi roài, cöù theo ñoù maø ra thì heát laïc laàm. Heát laïc laàm thì heát ñau khoå. Neân chæ coù trí tueä, thaáy roõ ñöôïc loái ñi môùi heát ñau khoå. Khoâng coù trí tueä thì chuùng ta maõi khoå ñau.

Taêng Ni cuõng nhö Phaät töû, khoâng neân nghó duøng thaät nhieàu coâng phu môùi goïi laø chuyeân tu. Chuùng ta môû saùng trí tueä môùi ñuùng laø chuyeân tu. Phaät daïy chuùng ta böôùc töøng böôùc, ngaên ngöøa khoâng cho rôi vaøo toäi loãi, ñoù laø giöõ giôùi. Töø giöõ giôùi, tieán leân loaïi tröø tham, saân, si ñeå taâm ñöôïc trong saïch, ñoù laø baét ñaàu coù trí tueä. Nhö theá daàn daàn ñi tôùi choã bình an.

Ñoù laø caâu thöù nhaát "Chôù laøm caùc ñieàu aùc".

Ñeán caâu thöù hai "Chuùng thieän phuïng haønh", töùc laø vaâng laøm caùc ñieàu laønh. Nhieàu ngöôøi nghó raèng laøm laønh, laøm phöôùc thì toán cuûa toán coâng. Nhö vaäy laø thieät thoøi cho mình. Hieåu theá laø sai laàm. Toâi daãn caâu chuyeän cuûa ngöôøi xöa keå laïi: Coù anh chaøng ngheøo noï ôû trong moät xoùm toaøn laø ngöôøi khaù giaû. Khi aáy coù ngöôøi hoûi:

- Trong xoùm toaøn laø ngöôøi khaù giaû, moät mình chuù ngheøo, chuù coù buoàn khoâng?

Anh traû lôøi:

- Toâi tuy ngheøo nhöng ñöôïc ôû trong moät xoùm khaù giaû, chaúng nhöõng toâi khoâng buoàn maø coøn vui nöõa.

- Taïi sao?

- Bôûi vì taát caû moïi ngöôøi ñeàu khaù, chæ coù mình toâi ngheøo. Khi thieáu thoán, toâi qua nhaø naøy nhaø kia möôïn tieàn, ai cuõng giuùp ñôõ ñöôïc caû. Nhö vaäy tuy ngheøo maø khoâng ñeán noãi khoå, vì coù ngöôøi giuùp toâi.

Nhö vaäy ngöôøi ngheøo thaáy ngöôøi giaøu khaù trong loøng möøng vui, khoâng ñoá kî thì moïi ngöôøi ñeàu thöông meán, neân hoï saün saøng giuùp ñôõ nhöõng luùc khoù khaên. Coøn neáu ngheøo maø sanh taâm ñoá kî noùi xieân noùi xeùo ngöôøi ta, thì dó nhieân hoï oaùn gheùt mình. Ñaõ theá thì ñaâu ai thöông vaø giuùp ñôõ nöõa. Vaäy mang taâm ñoá kî laø khoân hay daïi? Nhöng con ngöôøi mang caùi baûn ngaõ traàm troïng, thaáy thua ngöôøi ta laø ñoá kî, ganh gheùt lieàn.

Chuùng ta cöù nghó taøi saûn trong tay môùi thöïc laø cuûa mình, coøn cuûa ngöôøi khaùc thì khoâng dính daùng gì tôùi mình. Nhöng khoâng phaûi nhö vaäy. Anh chaøng ngheøo maø caû laøng ñeàu thöông, ai cuõng saün saøng giuùp ñôõ thì anh cuõng caûm thaáy haïnh phuùc an vui. Coøn ngöôøi giaøu maø taâm keo xeûn, ích kyû, bo bo canh giöõ söï saûn cuûa mình, khoâng ai thöông heát thì khi gaëp khoå vaãn cöù khoå nhö thöôøng.

Ta cöù mong cho moïi ngöôøi ñöôïc sung söôùng, coøn phaàn mình khoâng quan troïng. Lo cho moïi ngöôøi, môùi nhìn thaáy nhö thieät thoøi nhöng söï thaät lo cho ngöôøi töùc laø lo cho mình. Taïi sao? Bôûi vì trong xaõ hoäi, cuoäc soáng luoân lieân ñôùi nhau giöõa mình vaø moïi ngöôøi, khoâng theå taùch rôøi ñöôïc. Neáu moïi ngöôøi ñöôïc vui, ñöôïc no aám thì mình môùi yeân vui. Coøn moïi ngöôøi khoå, chæ moät mình mình sung söôùng thì sao? Hoï ñaâu coù ñeå yeâân cho mình, heát rình ngoõ tröôùc laïi doøm ngoõ sau. Chöøng ñoù mình vui hay lo sôï? Cho neân chæ khi naøo taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc aám no haïnh phuùc thì mình môùi an vui.

Trong kinh noùi Boà-taùt thaáy chuùng sanh khoå nhö mình khoå, thaáy chuùng sanh vui nhö mình vui. Caùi vui khoå cuûa moïi ngöôøi laø caùi vui khoå cuûa chính mình, khoâng taùch rôøi nhau. Vì sao? Vì söï lieân ñôùi giöõa mình vôùi moïi ngöôøi laø moái töông duyeân töông sinh khoâng theå taùch rôøi ñöôïc. Theá nhöng ôû theá gian nhieàu ngöôøi ích kyû, muoán taùch rieâng moät mình, khoâng dính daùng vôùi ai. Ñoù laø quan nieäm raát sai laàm, khoâng hieåu bieát gì veà lyù duyeân sinh caû.

Phaät daïy chuùng ta laøm cho taát caû ngöôøi ñeàu ñöôïc an vui, töùc laø laøm laønh. Ngöôøi ñoùi cho hoï côm; ngöôøi raùch cho hoï aùo; ngöôøi beänh taät cho hoï thuoác men v. v… Khi giuùp ñôõ ngöôøi chính laø lo cho mình. Bôûi vì lo cho mình laø mình gieo nhaân toát vôùi moïi ngöôøi neân moïi ngöôøi quyù meán. Gieo nhaân toát thì mai kia maát thaân naøy mình ñöôïc höôûng quaû toát. Nhö vaäy coù thieät thoøi gì ñaâu. Coøn neáu ích kyû, chæ lo cho mình, khoâng bieát tôùi ngöôøi, ñoù môùi laø thieät thoøi. Vì ngöôøi ta khoâng thöông thì mình gaëp khoù khaên ngöôøi ta khoâng giuùp ñôõ. Chöøng ñoù mình seõ khoå. Mình coù cuûa, moïi ngöôøi cuøng coù cuûa; mình khoûe vui, moïi ngöôøi cuøng khoûe vui. Ñoù laø chuùng ta bieát laøm laønh. Bieát laøm laønh töùc laø bieát thöông ngöôøi. Thöông ngöôøi töùc laø thöông mình. Cho neân chuùng ta phaûi coá gaéng laøm taát caû ñieàu thieän.

Nhieàu vò hay than thôû: "Ngöôøi coù tieàn cuûa thì keâu goïi loøng töø thieän ñöôïc, coøn toâi ngheøo chaùy da laøm sao laøm töø thieän? " Ñoù laø vì hoï khoâng hieåu. Trong nhaø Phaät daïy boá thí coù ba: taøi thí, phaùp thí vaø voâ uùy thí. Taøi thí cuõng chia laøm hai: noäi taøi vaø ngoaïi taøi.

Neáu mình coù tieàn cuûa, ai ñoùi thieáu mình giuùp, ñoù laø boá thí ngoaïi taøi. Neáu mình khoâng coù tieàn cuûa, thaáy ngöôøi haøng xoùm beänh, ñi ñöùng khoâng vöõng, mình ñeán ñôõ ñaàn, daãn hoï ñi, ñoù laø boá thí noäi taøi. Coù tình thöông, coù loøng toát thì trong tröôøng hôïp naøo, hoaøn caûnh naøo, chuùng ta cuõng laøm vieäc thieän ñöôïc. Thieáu tình thöông thì khoâng laøm vieäc laønh, vieäc toát ñöôïc. Caâu naøy Phaät daïy chuùng ta phaûi taän duïng khaû naêng cuûa mình laøm taát caû nhöõng ñieàu laønh.

Noùi cuï theå hôn, laøm caùc ñieàu laønh laø chaúng nhöõng khoâng saùt sanh, khoâng troäm cöôùp, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu; maø coøn cöùu ngöôøi cöùu vaät, boá thí giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo thieáu, daïy ngöôøi bieát soáng trinh baïch, noùi lôøi chôn thaät, hoøa nhaõ khuyeân raên nhaéc nhôû moïi ngöôøi, khuyeân con chaùu xoùm laøng traùnh uoáng ruôïu, huùt xì ke ma tuùy… Ñoù laø laøm laønh.

Treân ñöôøng tu moãi ngaøy chuùng ta moãi boøn moùt coâng ñöùc. Boøn moùt coâng ñöùc laø sao? Khoâng phaûi tôùi chuøa cuùng döôøng môùi coù coâng ñöùc. Giuùp moät ngöôøi haøng xoùm qua côn hoaïn naïn, laø ñaõ coù coâng ñöùc. Giuùp moät con vaät bò haønh haï khoå sôû, laø ñaõ coù coâng ñöùc. Coâng ñöùc ôû taát caû choã, taát caû moïi ngöôøi. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi phaùt taâm laøm laønh moät caùch deã daøng ñöôïc.

Keá ñeán laø boá thí phaùp. Sao laø boá thí phaùp? Thí duï nhö coù ngöôøi côø baïc röôïu cheø laøm cho gia ñình ngheøo tuùng, tröôùc tieân chuùng ta giuùp taøi vaät cho hoï qua côn ngheøo tuùng. Sau ñoù giaûi thích cho hoï bieát nhöõng tai haïi cuûa uoáng röôïu vaø côø baïc. Daïy thaät raønh roõ cho hoï hieåu vaø boû, nhö vaäy goïi laø phaùp thí.

Trong luùc ñoùi khaùt ngöôøi ta khoâng theå nghe ñaïo lyù ñöôïc. Muoán hoï nghe thì phaûi laøm cho hoï ñôõ ñoùi. Cho neân taøi thí ñi ñaàu roài tôùi phaùp thí theo sau. Coù nhö vaäy vieäc laønh cuûa chuùng ta môùi troïn. Neáu moãi ngöôøi trong xoùm, thaáy ai gaëp khoù khaên, khoå naõo saün saøng giuùp ñôõ, thì xoùm laøng ñoù toát khoâng? Nôi ñoù seõ trôû thaønh moät nôi an vui, töï taïi. Taát caû ñeàu soáng trong tình thöông baûo boïc cho nhau thì toát ñeïp bieát bao nhieâu. Vì vaäy Phaät daïy chuùng ta phaûi coá gaéng laøm taát caû ñieàu thieän.

Caâu thöù ba "töï tònh kyø yù" nghóa laø giöõ gìn taâm yù cho thanh tònh. Caâu naøy laø caâu then choát. Quyù vò moãi ngöôøi töï nhìn laïi xem taâm yù mình coù thanh tònh chöa? Hay laø nhö nhöõng con troát bay quanh ñaùm rôm, cuoán buïi töù tung. Taâm chuùng ta xaùo ñoäng laêng xaêng, khoâng yeân oån neân goïi laø ngaàu ñuïc. Vì taâm ngaàu ñuïc neân chuùng ta khoâng saùng suoát. Khoâng saùng suoát thì laøm sao taïo ñöôïc ñieàu toát, ñieàu laønh. Vì vaäy taát caû ñieàu toát laønh ñeàu do yù trong saïch phaùt ra. YÙ nghó toát, mieäng noùi toát, thaân laøm toát. Nhö vaäy yù laø goác, laø neàn taûng cuûa söï tu. Cho neân Phaät nhaém thaúng vaøo goác ñoù laø phaûi gìn giöõ taâm yù cho thanh tònh.

Muoán taâm yù thanh tònh phaûi laøm sao? Nhö ngöôøi tu Tònh ñoä, muoán cho taâm yù thanh tònh phaûi duøng caâu nieäm Phaät. Ñi, ñöùng, naèm, ngoài luoân luoân nieäm Phaät. Nieäm Phaät khoâng queân, ñeå yù khoâng chaïy nhaûy lung tung. Nieäm Phaät laâu ngaøy ñaõ thuaàn thuïc roài thì taâm khoâng coøn laêng xaêng nöõa. Taâm khoâng coøn laêng xaêng nöõa laø yù ñöôïc thanh tònh. Cho neân muoán taâm yù thanh tònh thì phaûi chuyeân caàn duøng moät phöông tieän naøo ñoù ñeå tröø deïp nhöõng laêng xaêng, loän xoän trong taâm. Phöông tieän ñoù goïi laø phaùp tu, hoaëc phaùp tu Tònh ñoä, hoaëc phaùp tu Thieàn.

Ngöôøi tu Thieàn laøm sao ñeå taâm yù thanh tònh? Coù nhieàu caùch, tuøy theo trình ñoä sai bieät. Neáu tu Thieàn Nguyeân thuûy thì duøng phaùp quaùn Töù Nieäm Xöù. Neáu tu Thieàn Ñaïi thöøa thì quaùn Giaû, quaùn Khoâng, quaùn Trung ñaïo v. v… Nhöng coù moät phaùp tu toâi cho raèng ñoù laø phöông thuoác trò baù beänh. Khi daáy nieäm, chuùng ta bieát nieäm ñoù laø voïng töôûng hö doái, lieàn boû. Nieäm khaùc daáy leân bieát laø hö doái voïng töôûng, boû. Phöông phaùp naøy nhö chuyeän chaên traâu vaäy. Con traâu vöøa ngheõo ñaàu qua beân taây, muïc ñoàng sôï aên luùa maï cuûa ngöôøi lieàn giöït laïi. Noù ngheõo qua beân ñoâng cuõng giöït laïi. Giöõ cho con traâu ñöøng coù ngaõ qua, ngaõ laïi laøm hö luùa cuûa ngöôøi. Cuõng vaäy, taâm vöøa daáy nieäm chaïy theo caùi naøy, chaïy theo caùi noï, mình ñeàu boû. Ñoù laø voïng töôûng, khoâng theo! Boû maõi cho ñeán khi naøo voïng töôûng yeân laëng, goïi laø thanh tònh. Ñoù laø tu Thieàn.

Taát caû maàm goác cuûa baát tònh ñeàu do taâm chaïy theo caûnh, duyeân dính vôùi caûnh. Chuùng ta buoâng, khoâng chaïy theo caûnh nöõa thì taâm laëng. Taâm laëng töùc laø thanh tònh. Phaät daïy tu ñeán choã cuoái cuøng laø phaûi trôû veà vôùi taâm thanh tònh ban ñaàu, khoâng coøn nhöõng yù nieäm laêng xaêng nöõa. Bôûi yù nieäm laêng xaêng ñoù khoâng phaûi laø taâm thaät cuûa mình, noù chæ laø boùng daùng cuûa saùu traàn maø thoâi.

Toâi ví duï nhö maët bieån theânh thang, khi noåi soùng thì moãi löôïn soùng khaùc nhau. Coù löôïn cao, coù löôïn thaáp nhöng maët bieån vaãn khoâng hai. Taâm chuùng ta cuõng vaäy, nhöõng thöù laêng xaêng ñoù chæ laø nhöõng löôïn soùng, do taâm duyeân theo boùng daùng saùu traàn. Coøn taâm theå chôn thaät luùc naøo cuõng troøn ñaày, thanh tònh. Cho neân tu, döøng ñöôïc taâm laêng xaêng ñoù thì theå thanh tònh hieän tieàn. Cuõng nhö soùng noåi aàm aàm nhöng khi laëng roài thì maët bieån theânh thang baèng phaúng.

Chuùng ta noùi nhöõng löôïn soùng laø maët bieån ñöôïc khoâng? Khoâng, vì noù coù giôùi haïn. Maët bieån thì phaûi theânh thang, neân soùng khoâng laø maët bieån. Tuy nhieân soùng khoâng rôøi maët bieån maø coù ñöôïc. Neân bieát soùng khoâng phaûi laø maët bieån, nhöng cuõng khoâng rôøi maët bieån. Taâm chuùng ta cuõng vaäy, nhöõng nghó suy laêng xaêng khoâng rôøi taâm chaân thaät, nhöng taâm chaân thaät thì laëng yeân, khoâng giôùi haïn, coøn suy nghó thì coù chöøng möïc, coù giôùi haïn. Caùi suy nghó khoâng phaûi laø taâm thaät theânh thang, nhöng cuõng khoâng rôøi taâm theânh thang ñoù. Hieåu nhö vaäy môùi thaáy ñöôïc coäi nguoàn cuûa taâm theå chaân thaät.

Phaät daïy tu laø cöùu kính thoaùt ly sanh töû. Coøn suy nghó thì coøn rôi theo hai ñöôøng: hoaëc thieän hoaëc aùc töùc laø nghieäp laønh, nghieäp döõ. Nghieäp laønh, nghieäp döõ seõ daãn chuùng ta sanh coõi laønh, coõi döõ. Ñoù laø ñi trong sanh töû. Neáu caû hai laønh döõ, thieän aùc ñeàu laëng heát, chæ coøn moät taâm thanh tònh thì chuùng ta ñi theo nghieäp naøo? Ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû.

Nhö vaäy thì muoán giaûi thoaùt sanh töû, chuùng ta phaûi laëng heát taát caû taâm laønh döõ. Taâm laønh döõ laø taâm töông ñoái, sinh dieät, khoâng thaät. Noù laëng xuoáng roài thì taâm chaân thaät môùi hieän baøy. Taâm chaân thaät laø taâm khoâng sinh dieät. Soáng ñöôïc vôùi taâm naøy môùi goïi laø giaûi thoaùt sanh töû. Cho neân Phaät daïy phaûi laëng taâm yù cho trong saïch laø vì theá. Cho neân tu theo Tònh ñoä thì phaûi nhaát taâm nieäm Phaät. Nhaát taâm thì khoâng coøn hai, khoâng coøn phaûi quaáy. Nhö vaäy laø taâm laëng. Coøn nhaø Thieàn daïy döùt heát nieäm töôûng laêng xaêng, thì chôn taâm hieån loä. Chôn taâm hieån loä ñoù laø nhaân giaûi thoaùt sanh töû.

Caâu cuoái "Thò chö Phaät giaùo", ñaây laø lôøi daïy cuûa taát caû chö Phaät chöù khoâng rieâng gì ñöùc Phaät Thích Ca thoâi. Chæ moät baøi keä naøy chuùng ta kheùo öùng duïng, tu ñuùng nhö vaäy thì seõ ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû. Neáu chöa giaûi thoaùt sanh töû, thì ít ra cuõng traùnh ñöôïc caùc ñöôøng döõ, sanh trong caùc coõi laønh. Cho neân baøi keä naøy thöôøng ñöôïc in trong laù phaùi quy y cuûa Phaät töû. Baøi keä nhaéc cho quyù Phaät töû thaáy ñoù laø chaân lyù, laø leõ thaät maø möôøi phöông chö Phaät ñeàu ñoàng thöøa nhaän nhö vaäy, chöù khoâng rieâng gì ñöùc Phaät Thích Ca.

Ngöôøi tu Phaät hieåu roõ vaø öùng duïng tu theo baøi keä ñoù, thì töø moät con ngöôøi loãi laàm seõ trôû thaønh con ngöôøi löông thieän. Roài töø con ngöôøi löông thieän tieán leân con ngöôøi thanh tònh, giaûi thoaùt sanh töû. Nhö vaäy treân ñöôøng tu, thaêng tieán daàn töø thaáp tôùi cao, cho ñeán giaûi thoaùt haún moïi khoå ñau.

Toùm laïi, chuùng ta tu giai ñoaïn ñaàu laø boû aùc, laøm thieän. Cuoái cuøng thieän aùc ñeàu deïp luoân, chæ coøn moät taâm thanh tònh. Ñoù laø choã cöùu kính. Neáu quyù vò nghe nhôù öùng duïng tu thì seõ thaáy giaù trò cuûa vieäc tu haønh ngaøy caøng thaâm saâu, ngaøy caøng an laïc. Mong raèng taát caû haõy noã löïc tinh taán tu haønh, ñeán khi naøo ñaït ñöôïc keát quaû vieân maõn môùi thoâi.

]