PHAÛN QUAN TÖÏ KYÛ BOÅN PHAÄN SÖÏ BAÁT TUØNG THA ÑAÉC

Giaûng taïi Tröôøng haï Phoå Ñaø TP. HCM
ngaøy 23.7.2000 - Canh Thìn

Hoâm nay toâi seõ giaûng veà ñeà taøi Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc. Ñaây laø moät ñeà taøi chuyeân veà tu thieàn, nhaát laø Thieàn toâng Vieät Nam.

Ñôøi nhaø Traàn, Tueä Trung Thöôïng Só laø moät cö só ñöôïc ngoä ñaïo. Cho neân vua Traàn Thaùnh Toâng gôûi Thaùi töû Traàn Khaâm cho Tueä Trung Thöôïng Só daïy ñaïo lyù. Khi hoïc hoûi gaàn xong saép trôû veà trieàu, tröôùc luùc töø giaõ Thaùi töû hoûi Tueä Trung Thöôïng Só: "Baïch Thöôïng Só, phaùp yeáu cuûa Thieàn toâng laø gì? ". Thöôïng Só traû lôøi: "Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc".

"Phaûn quan" laø soi saùng hay xem xeùt, "töï kyû" laø chính mình. "Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc" coù nghóa xem xeùt laïi chính mình laø vieäc boån phaän, khoâng phaûi töø nôi khaùc maø ñöôïc. Ñoù laø caâuchaâm ngoân trong nhaø Thieàn. Chuùng ta nghieân cöùu Phaät phaùp seõ thaáy caâu naøy heä troïng nhö theá naøo.

Trong phaùp tu Töù nieäm xöù goàm coù quaùn thaân baát tònh, quaùn thoï thò khoå, quaùn taâm voâ thöôøng, quaùn phaùp voâ ngaõ. Caû boán thöù quaùn naøy ñeàu quay laïi mình, chôù khoâng ñi höôùng naøo khaùc. Quaùn thaân baát tònh laø quay laïi mình ñeå xem xeùt thaân naøy nhôùp nhuùa khoâng saïch. Quaùn thoï thò khoå laø quay laïi mình xem xeùt nhöõng caûm giaùc thoï nhaän ñoái vôùi saùu traàn beân ngoaøi ñeàu laø ñau khoå. Quaùn taâm voâ thöôøng laø quay laïi mình ñeå xem xeùt taâm nieäm luoân luoân sinh dieät khoâng döøng. Quaùn phaùp voâ ngaõ laø quay laïi mình xem xeùt nhöõng taâm sôû phaùp khoâng coù chuû theå coá ñònh.

Ñeán phaùp quaùn hôi thôû laø Anapanna cuõng nhìn laïi hôi thôû cuûa mình töø thoâ ñeán teá. Neân phaùp quaùn naøy coøn ñöôïc goïi laø "Luïc dieäu phaùp moân". Ñoù laø saùu moân quaùn chieáu xoay laïi mình: soå töùc, tuøy töùc, chæ, quaùn, hoaøn, tònh.

Soå töùc, töùc laø ñeám hôi thôû. Hít voâ cuøng, thôû ra saïch ñeám moät, nhö vaäy ñeám tôùi möôøi thì boû, baét ñaàu ñeám laïi töø moät. Soå töùc ñaõ thuaàn thuïc böôùc sang Tuøy töùc, nghóa laø theo doõi hôi thôû. Quan saùt hôi thôû voâ, hôi thôû ra moät caùch roõ raøng goïi laø Tuøy töùc. Chæ laø döøng taâm ñeå nhìn hôi thôû. Quaùn laø xem xeùt hôi thôû voâ ra, neân hôi thôû laø maïng soáng voâ thöôøng khoâng beàn laâu. Hoaøn laø xoay trôû laïi tìm xem caùi quaùn hôi thôû voâ thöôøng ñoù laø gì. Cuoái cuøng döøng heát taâm, khoâng chaïy ra ngoaøi nöõa goïi laø Tònh.

Nhö vaäy phaùp tu Töù nieäm xöù hay Luïc dieäu phaùp moân v. v… ñeàu laø phaûn quan, chôù khoâng coù gì khaùc. Ngöôøi tu Phaät muoán ñi tôùi choã an ñònh, trí tueä saùng suoát thì phaûi quay laïi quaùn chieáu nôi mình. Thaáy roõ ñöôïc mình nhö vaäy goïi laø phaûn quan. Phaûn quan ôû ñaâu? Phaûn quan nôi chính mình.

Ñeâm naøo chuùng ta cuõng tuïng kinh Baùt-nhaõ heát. Vaäy tuïng kinh Baùt-nhaõ ñeå laøm gì? Ñeå boå khuyeát taâm kinh phaûi khoâng? Khoâng phaûi. Laâu nay coù moät ít ngöôøi laàm, cho raèng kinh Baùt-nhaõ laø boå khuyeát taâm kinh. Sao goïi laø boå khuyeát? Bôûi khi tuïng kinh, ngöôøi ñaùnh moõ nhanh quaù neân coù khi tuïng soùt, vì vaäy phaàn sau phaûi boå khuyeát laïi baèng baøi kinh Baùt-nhaõ. Hieåu nhö vaäy laø moät laàm laãn lôùn lao.

Baùt-nhaõ laø trí tueä. Trí tueä ñoù laø trí tueä chieáu soi thaáu suoát ñöôïc baûn thaân con ngöôøi vaø taát caû ngoaïi caûnh beân ngoaøi, cho neân goïi ñoù laø trí tueä Baùt-nhaõ. Môû ñaàu kinh Baùt-nhaõ laø caâu: "Quaùn Töï Taïi Boà-taùt haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña thôøi, chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, ñoä nhaát thieát khoå aùch. " Nghóa laø Boà-taùt Quaùn Töï Taïi khi haønh saâu trí tueä Baùt-nhaõ, Ngaøi chieáu soi thaáy naêm uaån ñeàu khoâng, lieàn qua heát taát caû khoå naïn. Tinh thaàn Baùt-nhaõ laø phaûn quan laïi, chieáu soi naêm uaån khoâng thaät thì qua heát taát caû khoå naïn.

Phaùp tu naøo cuûa nhaø Phaät cuoái cuøng cuõng phaûi tuïng kinh Baùt-nhaõ. Tu Tònh ñoä, tu Maät toâng, tu Thieàn v. v… ñeàu nhö vaäy. Nghóa laø taát caû phaùp tu cuûa Phaät daïy, cuoái cuøng ñeàu qui höôùng veà trí tueä. Coù trí tueä môùi giaûi thoaùt ñau khoå, coù trí tueä môùi thaáy ñöôïc chaân lyù. Coù trí tueä môùi ngoä ñaïo. Ñoù laø ñieåm then choát, laø caên baûn treân con ñöôøng tu taäp ñeå ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Nhö kinh Kim Cang, Phaät traû lôøi hai caâu hoûi cuûa ngaøi Tu Boà Ñeà: "Vaân haø an truï, vaân haø haøng phuïc kyø taâm? " Nghóa laø laøm sao an truï, laøm sao haøng phuïc ñöôïc taâm kia? Ñöùc Phaät traû lôøi: Phaûi ñoä taát caû chuùng sanh naøo thai sanh, thaáp sanh, hoùa sanh cho tôùi nhöõng loaøi höõu saéc voâ saéc, höõu töôûng voâ töôûng v. v… ñeàu vaøo voâ dö Nieát-baøn, ñoù laø haøng phuïc taâm. Neáu thaáy saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp maø khoâng dính maéc khoâng truï tröôùc, ñoù laø an truï taâm.

Phaät daïy chuùng ta haøng phuïc taâm laø ñöa nhöõng nieäm nghó töôûng veà höõu saéc, voâ saéc v. v… vaøo voâ dö Nieát-baøn, töùc vaøo choã khoâng sanh khoâng dieät, ñoù laø haøng phuïc taâm. Neáu muoán an truï taâm thì ñoái vôùi saùu traàn khoâng cho dính maéc. Khoâng truï nôi saéc sanh taâm, khoâng truï nôi thanh, höông, vò, xuùc, phaùp sanh taâm, ñoù laø an truï taâm. Nhö vaäy troïng taâm kinh Kim Cang daïy haøng phuïc taâm, laø baát cöù nieäm töôûng naøo cuõng ñeàu ñöa noù vaøo choã voâ sanh. Ñoái vôùi saùu traàn khoâng dính, khoâng keït, ñoù laø an truï taâm.

Chuùng ta hoïc kinh, hieåu roõ yù nghóa kinh thì söï tu haønh môùi deã. Troïng taâm tu laø phaûi haøng phuïc voïng töôûng beân trong, ñöøng dính maéc saùu traàn beân ngoaøi. Muoán haøng phuïc taâm voïng töôûng beân trong, phaûi phaûn quan nhìn laïi chính mình. Muoán khoâng dính maéc saùu traàn thì phaûi kheùo quaùn saùt. Khi saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn lieàn thaáy, lieàn bieát khoâng cho dính keït. Ñoù laø goác cuûa ñaïo Phaät.

Chuùng ta tu muoán ñi tôùi giaùc ngoä, taâm hoaøn toaøn an ñònh thì khoâng coù caùch naøo khaùc hôn laø phaûi öùng duïng nhö vaäy. Cho neân taát caû ngöôøi tu ñeàu phaûi giöõ gìn ñöøng ñeå saùu caên dính vôùi saùu traàn. Ñöôïc theá laø töï do töï taïi. Töï do töï taïi chính laø giaûi thoaùt vaäy. Trong kinh A Haøm, coù caâu chuyeän:

Moät hoâm ñöùc Phaät vaøo röøng ngoài thieàn. Sau khi xaû thieàn, Ngaøi nhìn chung quanh thaáy coù con ruøa lôùn boø qua. Moät con raùi caù thaáy ñöôïc ñònh chuïp aên, nhöng mai con ruøa cöùng vaø trôn quaù, noù chuïp khoâng ñöôïc. Noù chôø con ruøa loù ñaàu ra lieàn chuïp. Con ruøa laïi ruùt ñaàu vaøo, raùi caù chôø chuïp chaân nhöng ruøa cuõng ruùt chaân luoân. Coøn caùi ñuoâi, raùi caù vöøa ñònh chuïp thì ruøa voäi ruùt ñuoâi voâ mai. Saùu boä phaän ruøa ñeàu ruùt kín voâ mai heát, con raùi caù ñi tôùi ñi lui caïp khoâng ñöôïc, cuoái cuøng noù boû ñi.

Phaät noùi ngöôøi tu phaûi kheùo giöõ saùu caên nhö con ruøa kheùo giöõ caùc boä phaän cuûa noù vaäy. Neáu caùc boä phaän ruùt voâ mai heát thì raùi caù khoâng aên ñöôïc. Cuõng vaäy, chuùng ta neáu kheùo phaûn quan saùu caên cuûa mình quay laïi, khoâng cho dính vôùi saùu traàn, ñoù laø keá saùch an toaøn nhaát. Ngöôøi khoâng dính vôùi saùu traàn thì ngöôøi ñoù seõ ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû.

Cho neân Luïc Toå Hueä Naêng khi nghe Nguõ Toå giaûng kinh Kim Cang ñeán caâu "baát öng truï saéc sanh taâm, baát öng truï thanh höông vò xuùc phaùp sanh taâm, öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm", Ngaøi lieàn ñaïi ngoä vaø thoát leân "ñaâu ngôø taùnh mình xöa nay thanh tònh, ñaâu ngôø taùnh mình voán khoâng sanh dieät v. v…". Ngay ñoù Nguõ Toå bieát Ngaøi ñaõ ngoä ñaïo.

Vaäy Ngaøi ngoä ñaïo qua phaùp gì? Qua lôøi daïy an taâm. Taâm khoâng dính saùu traàn thì ñöôïc töï taïi. Bôûi vì khi taâm khoâng dính vôùi saùu traàn thì khoâng khôûi nieäm nghó ñieàu gì caû. Taát caû caùc nghó töôûng cuûa chuùng ta ñeàu duyeân theo saùu traàn saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp maø coù. Thí duï ngoài nieäm Phaät hoaëc ngoài thieàn, khoâng tieáp xuùc vôùi saéc thanh höông vò xuùc nhöng coøn thaáy phaùp traàn. Nhöõng boùng daùng cuõ hoâm qua hoâm kia coøn löu laïi trong taâm, baây giôø noù soáng daäy. Thaáy caùc boùng daùng ñoù thì phaûi boû ñi, khoâng chaïy theo noù, ñoù laø chuùng ta tu. Ñi ra nhìn thaáy saéc thanh höông vò xuùc, mình khoâng dính. Ngoài laïi phaùp traàn daáy hieän laêng xaêng, mình buoâng ñi, khoâng dính. Tu nhö vaäy laø gôõ caùc thöù dính maéc, khoâng cho saùu caên keït nôi saùu traàn. Do ñoù maø taâm ñöôïc ñònh. Tu laø coát ñeå ñöôïc ñònh, töø ñònh phaùt sinh trí tueä.

Ñeán ñaây toâi seõ noùi veà caùc Thieàn sö. Thieàn sö ñaàu tieân ôû Trung Quoác laø Toå Hueä Khaû. Khi Toå Boà Ñeà Ñaït Ma töø AÁn Ñoä sang, Ngaøi ñeán chuøa Thieáu Laâm chín naêm ngoài xaây maët vaøo vaùch. Baáy giôø Toå Hueä Khaû teân laø Thaàn Quang, nghe danh cuûa Ngaøi. Khi ñeán thaáy Toå ngoài xaây maët vaøo vaùch, ngaøi Thaàn Quang khoâng bieát laøm sao thöa hoûi. Luùc ñoù nuùi Thieáu Thaát ôû mieàn baéc Trung Quoác, nhaèm muøa ñoâng giaù reùt, vaäy maø Ngaøi ñöùng suoát ñeâm ngoaøi saân, tuyeát ngaäp tôùi ñaàu goái.

Saùng, Toå xoay laïi thaáy lieàn hoûi: "OÂng caàu vieäc gì maø khoå haïnh nhö vaäy? ". Ngaøi Thaàn Quang thöa: "Con muoán caàu phaùp thoaùt ly sanh töû, xin Ngaøi daïy cho". Toå quôû: "Ngaøy xöa chö Boà-taùt muoán caàu phaùp thoaùt ly sanh töû, caùc Ngaøi hy sinh caû thaân maïng, oâng chæ duøng chuùt ít khoå haïnh thoâi maø caàu phaùp thoaùt sanh töû ñöôïc sao? ". Nghe vaäy Ngaøi ra sau nhaø beáp möôïn dao chaët moät caùnh tay daâng leân ñeå toû loøng thieát tha caàu phaùp. Toå gaät ñaàu khen khaù, lieàn ñaët teân laø Hueä Khaû.

Ñaây laø choã taát caû chuùng ta löu yù. Ngöôøi tu thì phaûi xaû thaân caàu ñaïo, coøn chuùng ta tu laïi quí thaân. Nhö vaäy coù traùi vôùi ñaïo lyù khoâng? Theá neân ngöôøi tu duø taïi gia hay xuaát gia phaûi coù gan, daùm chòu caûnh tuùng quaån ngheøo thieáu, daùm queân thaân maïng thì nhaát ñònh seõ ñaït ñaïo. Coøn neáu khoâng daùm nhö theá thì khoù ñaït ñaïo. Vì vaäy söï vieäc Toå Hueä Khaû chaët tay cuùng döôøng laø moät hình aûnh töôïng tröng cho loøng quyeát taâm caàu ñaïo.

Khi ñaõ ñöôïc Toå nhaän, moät hoâm ngaøi Hueä Khaû thöa: "Baïch Hoøa Thöôïng, taâm con khoâng an xin Hoøa Thöôïng daïy con phaùp an taâm". Luùc ñoù Toå Boà Ñeà Ñaït Ma nhìn thaúng vaøo maët ngaøi Hueä Khaû baûo: "Ñem taâm ra ta an cho". Ngaøi Hueä Khaû söûng soát khoâng bieát taâm ôû ñaâu maø ñem. Ngaøi xoay laïi tìm taâm nhöng khoâng thaáy boùng hình noù ôû ñaâu, Ngaøi thöa: "Baïch Hoaø Thöôïng con tìm taâm khoâng ñöôïc". Toå baûo: "Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài". Ngay ñoù ngaøi Hueä Khaû lieàn bieát loái vaøo.

Choã naøy toâi ñaõ keå nhieàu laàn, nhöng moãi laàn keå laø moãi laàn môùi, vì vaäy ít nhöùt cuõng naêm ba ngöôøi bieát ñöôïc loái vaøo. Taâm khoâng an laø taâm naøo? Ñoù laø taâm voïng töôûng, noù nghó caùi naøy nghó caùi kia laêng xaêng neân goïi laø taâm khoâng an. Toå baûo: "Ñem taâm ra ta an cho", thì laøm sao maø ñem? Quí vò coù ai ñem ñöôïc khoâng? Khoâng ñöôïc. Taïi sao? Vì noù khoâng thaät, tìm laïi laø noù maát taêm maát daïng. Vaäy taâm laêng xaêng ñoù thaät hay giaû? Giaû neân goïi laø voïng töôûng, voïng töôûng laø hö doái khoâng thaät.

Laâu nay chuùng ta ngôõ caùi nghó suy laø taâm mình thaät. Noù laø voïng töôûng hö doái, maø chuùng ta vì si meâ laàm laãn cho laø thaät. Roài bò noù daãn chaïy lieân mieân, heát choã naøy sang choã noï. Ngoài toïa thieàn moät giôø noù daãn mình chaïy khoâng bieát maáy chuïc laàn. Cho neân khi ngaøi Hueä Khaû xin Toå daïy phaùp an taâm, Toå khoâng daïy moät phaùp naøo caû chæ baét quay laïi tìm xem taâm aáy ôû ñaâu. Töùc laø chieáu soi caùi nghó suy ñoù xem noù ôû ñaâu, nhöng khi tìm laïi thì noù maát. Caùi nghó suy aáy maát töùc laø taâm an roài. Ñoù laø an taâm maø khoâng duøng moät phaùp moân naøo heát. Loái tu naøy goïi laø ñoán ngoä hay ñoán giaùo.

Chæ nhìn thaúng trôû laïi thaáy taâm khoâng thaät thì töï noù an, khoâng qua moät phaùp naøo heát. Cho neân Toå Ñaït Ma khi sang Trung Hoa, Ngaøi tuyeân boá: "Baát laäp vaên töï, giaùo ngoaïi bieät truyeàn, tröïc chæ nhaân taâm, kieán taùnh thaønh Phaät". Ñoù laø boán caâu chaâm ngoân cuûa Thieàn toâng. Baát laäp vaên töï laø khoâng duøng vaên töï. Giaùo ngoaïi bieät truyeàn laø truyeàn ngoaøi giaùo lyù. Tröïc chæ nhaân taâm laø chæ thaúng taâm ngöôøi. Kieán taùnh thaønh Phaät laø nhaän ra baûn taùnh thì thaønh Phaät.

"Ñem taâm ra ta an cho" laø giaùo ngoaïi bieät truyeàn, bôûi vì caâu naøy khoâng coù trong kinh naøo heát. Phaät noùi phaùp naøy phaùp noï, chôù khoâng baûo ñem taâm ra ta an cho. Töï mình duøng trí phaûn chieáu laïi mình, töï nhieân nghó suy laêng xaêng khoâng coøn nöõa. Noù laëng heát laø an roài.

Bieát taâm hö doái laø voïng töôûng, khi voïng töôûng laëng maø vaãn haèng giaùc haèng tri, ñoù chính laø taùnh giaùc cuûa mình. Vì vaäy tröïc chæ nhaân taâm laø chæ thaúng taâm ngöôøi, ñeå nhaän ra taùnh giaùc laø nhaân thaønh Phaät. Ñôn giaûn nhö vaäy, cuï theå nhö vaäy. Caùi nhìn ñoù chaân thaät maø khoâng qua phöông tieän neân noùi thaúng taét. Thaúng taét töùc laø tröïc chæ, chæ thaúng khoâng quanh co. Khi taùnh giaùc cuûa mình hieån loä, ñoù laø nhaân thaønh Phaät.

Vì sao bình thöôøng taùnh giaùc khoâng hieån hieän ñöôïc? Laø vì voïng töôûng che phuû, heát nieäm naøy tôùi nieäm kia lieân tuïc maõi. Ñoàng thôøi chuùng ta laïi nhaän voïng töôûng laø mình, queân haún taùnh giaùc. Baây giôø voïng töôûng daáy leân, mình bieát noù voïng, hö doái, khoâng theo noù, gaït qua moät beân thì laàn laàn noù laëng. Noù laëng thì taùnh giaùc hieän ra. Nhö coù phuùt giaây naøo, chuùng ta ngoài yeân moät choã, döôùi goác caây chaúng haïn. Mình nhìn trôøi nhìn maây maø khoâng khôûi moät yù nghó naøo heát, thôøi gian ñoù quí vò coù bieát khoâng? Bieát, maây bay bieát maây bay, chim keâu bieát chim keâu, maø khoâng suy nghó. Caùi bieát khoâng do suy nghó chính laø taâm mình maø mình queân. Chuùng ta chæ nhôù taâm laêng xaêng loän xoän thoâi, trong khi caùi laëng leõ hieän tieàn mình laïi queân.

Taâm nghó suy naøo buoàn, thöông, giaän, gheùt, noù thöôøng tröïc hay voâ thöôøng? Khi ñang buoàn maø gaëp vieäc haøi loøng thì vui leân lieàn. Nhö vaäy buoàn qua maát roài. Hoaëc luùc ñang vui, coù ai noùi gì traùi yù lieàn buoàn giaän ngay. Roõ raøng noù luoân luoân sanh dieät theo caûnh, khoâng coù thaät. Chuùng ta queân caùi thaät chaïy theo caùi giaû neân Phaät noùi mình meâ. Meâ laø gì? Meâ laø queân, queân thaät theo giaû.

Trong kinh Phaùp Hoa, Phaät noùi thí duï anh chaøng say coù hoøn ngoïc quí coät trong cheùo aùo maø khoâng bieát. Khi ñöôïc ngöôøi baïn chæ môùi bieát, tuy bieát nhöng roài laïi queân hoøn ngoïc aáy neân vaãn soáng lang thang. Coù cuûa quí maø khoâng nhôù, khoâng nhôù neân phaûi chòu khoå. Chuùng ta hieän giôø cuõng vaäy, taâm voïng töôûng hö doái buoàn thöông giaän gheùt lieân mieân, laø hö aûo giaû doái khoâng thaät, maø mình laïi theo noù; coøn caùi chaân thaät hieän tieàn laïi boû queân. Cho neân Phaät daïy tu laø döøng voïng töôûng. Voïng töôûng döøng roài thì chaân taâm hieän ra, khoâng tìm khoâng kieám ôû ñaâu heát.

Chaân taâm laø taùnh giaùc khoâng coù sanh dieät, coøn nhöõng nghó suy laø nieäm khôûi sanh dieät. Chuùng ta ñang soáng vôùi nieäm sanh dieät, queân soáng vôùi taâm voâ sanh cuûa mình. Vì vaäy Phaät, Toå baûo chuùng ta döøng laïi, ñöøng chaïy theo nieäm laêng xaêng sanh dieät nöõa. Döøng laïi ñeå chuùng ta thaáy ñöôïc taâm chaân thaät cuûa chính mình. Xoay laïi tìm ñoù chính laø phaûn quan. Cho neân qua lôøi chæ baûo cuûa Toå Ñaït-ma, ngaøi Hueä Khaû "bieát ñöôïc loái vaøo". Bieát ñöôïc loái vaøo maø khoâng caàn moät phöông tieän naøo heát.

Nhieàu ngöôøi noùi tu thieàn khoù. Tu nieäm Phaät hoaëc tu caùc phaùp quaùn hôi thôû v. v… deã hôn. Taïi sao tu thieàn khoù? Bôûi vì noù khoâng coù phöông tieän. Neáu coù duøng phöông tieän roài cuõng phaûi boû. Luùc ñaàu duøng phöông tieän ñeå ñieàu phuïc voïng töôûng, khi taâm yeân thì phöông tieän cuõng phaûi boû, coøn phöông tieän thì chöa phaûi cöùu kính. Nhö phaùp nieäm Phaät, nieäm cho tôùi chaùnh nieäm. Tuy nhieân, ñöôïc chaùnh nieäm vaãn chöa laø choã cöùu kính, phaûi nieäm tôùi voâ nieäm, chæ coøn moät taâm thanh tònh môùi laø chaân thaät, laø cöùu kính. Nhö vaäy cuõng ñaâu phaûi deã.

Ngaøi Trieäu Chaâu khi coù ngöôøi hoûi: "Con choù coù Phaät taùnh khoâng? ". Laàn thöù nhaát Ngaøi ñaùp "khoâng". Hoûi: "Taïi sao trong kinh noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh, maø con choù laïi khoâng? " Ngaøi traû lôøi: "Coù maø khoâng bieát töùc laø khoâng". Cuõng vaäy, chuùng ta coù chaân taâm nhöng khoâng bieát thaønh ra cuõng nhö khoâng. Vì chaân taâm khoù thaáy, noù khoâng coù töôùng ñeå hieän nhö voïng töôûng, neân chuùng ta khoâng nhaän ra ñöôïc. Coøn voïng töôûng duyeân theo boùng daùng cuûa saùu traàn; nhôù ngöôøi thì hieän boùng ngöôøi, nhôù vaät thì hieän boùng vaät, cho neân mình deã thaáy.

Ngöôøi khaùc hoûi: "Con choù coù Phaät taùnh khoâng? ". Ngaøi Trieäu Chaâu laïi ñaùp "coù". Hoûi: "Taïi sao coù Phaät taùnh, maø laïi chui vaøo ñaõy da loâng laù luø xuø vaäy? ". Ngaøi noùi: "Vì bieát maø coá phaïm". Caâu naøy raát quan troïng. Thí duï Phaät töû nam giöõ naêm giôùi, trong ñoù coù giôùi khoâng uoáng röôïu. Khi gaëp baïn beø môøi, neå tình uoáng moät chuùt. Mình bieát uoáng laø phaïm giôùi maø vaãn uoáng, vaäy coù phaûi bieát maø coá phaïm khoâng? Coøn quí Phaät töû nöõ buoân baùn ngoaøi chôï, moùn ñoà ñoù mua moät traêm, nhöng khi ngöôøi ta hoûi thì noùi hai traêm ñeå naâng giaù baùn leân. Bieát noùi doái laø phaïm toäi maø vì quyeàn lôïi vaãn cöù noùi doái. Nhö vaäy coù phaûi bieát maø coá phaïm khoâng? Ñoù laø do nghieäp daãn. Ñaõ bò nghieäp daãn thì meâ môø, laøm sao nhaän ra taùnh giaùc nöõa.

Nhö vaäy taát caû chuùng ta tu ñeå laøm gì? Tu ñeå phaù tan maây muø nghieäp thöùc che phuû taùnh giaùc cuûa mình. Nghieäp töø nhöõng voïng töôûng khôûi nieäm laønh nieäm döõ, taïo thaønh nghieäp laønh nghieäp döõ. Neân voïng töôûng laø nhaân cuûa nghieäp. Khi nhöõng nieäm voïng töôûng yeân laëng thì nghieäp theo ñoù heát. Nhö vaäy nieäm khoâng coøn thì nghieäp khoâng coøn. Taâm nieäm roãng laëng thì töï nhieân an laønh töï taïi, khoâng dính khoâng maéc. Coøn taâm nieäm laêng xaêng loän xoän thì ñöa tôùi choã dính maéc. Dính maéc laø bò nghieäp loâi, khoâng dính maéc laø khoâng bò nghieäp loâi. Ngöôøi khoâng bò nghieäp loâi laø ngöôøi giaûi thoaùt sanh töû. Coøn ngöôøi bò nhgieäp loâi laø ngöôøi ñi trong voøng sanh töû. Roõ raøng nhö vaäy.

Toå Ñaïo Tín khi coøn laø moät Sa di möôøi boán tuoåi, ngaøi gaëp Toå Taêng Xaùn lieàn quì baïch: "Baïch Hoøa thöôïng, xin Ngaøi daïy con phöông phaùp giaûi thoaùt". Toå Taêng Xaùn nhìn thaúng vaøo maët Ngaøi hoûi: "Ai troùi buoäc ngöôi? ". Ngaøi hoaûng hoát tìm laïi khoâng thaáy ai troùi buoäc mình neân ñaùp: "Daï khoâng ai troùi buoäc con". Toå baûo: "Khoâng ai troùi buoäc, caàu giaûi thoaùt laøm gì? ". Ngay ñoù ngaøi Ñaïo Tín lieàn ngoä ñaïo, bieát caùch tu. Ñôn giaûn laøm sao!

Thöôøng chuùng ta hay nghó mình bò troùi buoäc, bò maát töï do. Theá gian goïi laø "theâ thaèng töû phöôïc", vôï con laø sôïi daây troùi buoäc. Nhöng trong ñaïo thì ai troùi buoäc chuùng ta, quyù vò tìm kyõ xem. Theá nhöng chuùng ta vaãn caûm nhaän mình ñang bò thaäp trieàn thaäp söû troùi buoäc mình. Thaäp trieàn söû laø gì? Laø tham, saân, si, maïn, nghi, thaân kieán, bieân kieán, kieán thuû, giôùi caám thuû, taø kieán. Noù ôû ngoaøi hay ôû trong chuùng ta? Noù ôû trong chuùng ta, khoâng nhö theâ thaèng töû phöôïc ôû ngoaøi theá gian.

Vì noù coät beân trong, neân chuùng ta phaûi deïp heát tham saân si… môùi khoâng coøn bò troùi buoäc nöõa. Neáu taâm khôûi tham laø do ñaâu maø khôûi tham. Nhö maét thaáy hoa ñeïp thì khôûi tham, laø do saéc traàn tieáp xuùc vôùi nhaõn caên sanh ra nhaõn thöùc phaân bieät. Phaân bieät ñeïp xaáu neân môùi khôûi tham. Neáu con maét laø caên, hoa laø traàn tieáp xuùc maø khoâng coù nhaõn thöùc phaân bieät, thì coù thaáy ñeïp xaáu khoâng? Thaáy thì thaáy maø khoâng coù nieäm khôûi phaân bieät ñeïp xaáu. Khoâng khôûi nieäm nghó thì khoâng dính. Coøn vöøa khôûi nghó phaân bieät ñeïp xaáu laø dính maéc lieàn.

Nhöng ngöôøi ta laïi cho raèng thaáy hoa maø khoâng bieát phaân bieät ñeïp xaáu laø khôø. Nhöng khoâng ngôø ngöôøi kheùo phaân bieät laø ngöôøi dính maéc hôn ai heát. Vì taâm hoï nhaïy quaù neân khoù tu. Thaáy maø khoâng dính maéc thì taâm môùi an. Cho neân Toå baûo: "Caùi gì troùi buoäc ngöôi? " Neáu coøn nieäm luyeán aùi laø coøn troùi buoäc. Nhöng ngaøi Ñaïo Tín tìm laïi khoâng thaáy moät nieäm naøo heát. Khoâng coù nieäm thì coù gì troùi buoäc, ñoù laø giaûi thoaùt roài, caàu phaùp laøm gì!

Nhö vaäy chuùng ta tu moãi ngaøy moãi thaùng moãi naêm ñeàu bieát quay laïi mình. Thaáy roõ nhöõng voïng töôûng laø hö doái, thì duø noù nghó hay, nghó toát mình cuõng khoâng theo. Luùc ñoù, töï nhieân taâm thanh tònh. Taâm thanh tònh thì khoâng coøn gì troùi buoäc heát. Cho neân bieát khoâng phaûi caûnh beân ngoaøi troùi buoäc, maø chính töø noäi taâm chuùng ta daáy leân nieäm troùi buoäc. Vì vaäy kinh goïi laø thaäp trieàn söû. Trieàn laø troùi buoäc, söû laø daãn loâi. Roõ raøng giaûi thoaùt khoâng phaûi ôû ngoaøi, maø ôû ngay trong noäi taâm mình.

Baøi keä "Cö traàn laïc ñaïo" cuûa Sô Toå Truùc Laâm coù hai caâu keát nhö theá naøy: Gia trung höõu baûo höu taàm mích. Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn. Hai caâu naøy thaät laø chí lyù. Gia trung höõu baûo höu taàm mích laø trong nhaø coù hoøn ngoïc quí, ñöøng tìm kieám ôû ñaâu nöõa. Haõy xoay laïi tìm hoøn ngoïc cuûa chính mình. Thöôøng thöôøng quí Phaät töû tìm Phaät ôû treân nuùi hay ôû choã naøo linh thieâng, chôù khoâng chòu tìm Phaät cuûa chính mình. Mình coù hoøn ngoïc quí saün moät beân maø boû queân, laïi ñi tìm ôû ñaâu xa tít thì laøm sao thaáy ñöôïc.

Phaät treân nuùi laø Phaät ôû ngoaøi, khoâng phaûi Phaät cuûa mình. Phaät cuûa mình chính laø töï taâm thanh tònh saùng suoát ngay nôi mình. Ñoù môùi laø Phaät thaät. Vì vaäy chuùng ta phaûi xoay laïi mình, nhìn laïi nhöõng taâm nieäm laêng xaêng laø voïng töôûng hö aûo, khoâng theo khoâng dính noù, ñoù laø mình trôû veà vôùi oâng Phaät cuûa mình. Nhöõng thöù ñoù laën heát thì oâng Phaät mình hieän ra, ñoù laø hoøn ngoïc saün trong cheùo aùo. Chuùng ta trôû laïi tìm ngay nôi mình thì ñuùng. Ngöôïc laïi laø sai.

Muoán theá, chuùng ta phaûi tu baèng caùch naøo? Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn, laø ñoái vôùi caûnh traàn maø taâm khoâng dính maéc, ñoù laø thieàn. Khoâng dính maéc vôùi saùu traàn, ñoù laø cô hoäi ñeå thaáy oâng Phaät cuûa mình. Ñoái vôùi saùu traàn beân ngoaøi, chuùng ta khoâng dính maéc chính laø tu thieàn. Ñaâu caàn phaûi ngoài lieâm dieâm môùi goïi laø tu thieàn.

Phaàn nhieàu chuùng ta phaûi ñôïi ngoài môùi tu. Bôûi vì bình thöôøng quen cho taâm phoùng chaïy ra ngoaøi, neân khi ñi ñöùng sinh hoaït, chuùng ta keàm khoâng noåi. Nghe ngöôøi ta noùi caùi gì hay hoaëc laøm caùi gì laï cuõng chaêm chuù nhìn, thaønh ra khoù tu. Neân baây giôø buoäc loøng toái, khuya phaûi ngoài cho tænh laïi. Nhôø tænh laëng môùi thaáy töøng nieäm daáy leân, buoâng xaû khoâng theo noù. Tu nhö vaäy ñeán khi naøo thuaàn roài, ñi ra ngoaøi thaáy ngöôøi thaáy caûnh khoâng chaïy theo nöõa thì baáy giôø trong boán oai nghi ñeàu laø thieàn. Caâu ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn ñaõ ñònh nghóa thieàn heát söùc roõ.

Chuùng ta tu töø thaáp leân cao, ngoài yeân moät choã trong thieàn ñöôøng laø ñeå deïp phaùp traàn, khoâng dính vôùi phaùp traàn. Khi thuaàn roài ñi ra ngoaøi ñoái vôùi saùu traàn gôõ laàn, khoâng cho dính nöõa, luùc ñoù chuùng ta töï taïi. Tu haønh ñeán choã töï taïi môùi goïi laø giaûi thoaùt sanh töû; coøn dính coøn coät, duø coät vôùi phaùp tu vaãn thì coøn sanh töû.

Ñöùc Phaät daïy caùc phaùp tu nhö Töù nieäm xöù, Luïc dieäu phaùp moân v. v… cho tôùi Baùt-nhaõ, ñeàu laø phaûn quan töï kyû heát. Nhö vaäy tu theo Phaät laø trôû laïi mình. Phaûn quan töï kyû laø soi saùng laïi chính mình, nhaän ra oâng Phaät nôi chính mình, khoâng phaûi töø beân ngoaøi maø ñöôïc. Phaät laø giaùc, maø giaùc khoâng ai ñem ñeán ñöôïc, phaûi töø taâm mình phaùt ra. Chuùng ta tu laø xoay laïi taâm mình, chôù tìm ôû beân ngoaøi thì khoâng bao giôø ñöôïc giaùc ngoä. Neân noùi "baát tuøng tha ñaéc", laø khoâng töø ngoaøi maø ñöôïc.

Ngaøy nay ña soá ngöôøi tu höôùng beân ngoaøi caàu. Höôùng veà phöông taây laïy Phaät Di Ñaø caàu Phaät ñoä, höôùng veà phöông ñoâng laïy Phaät Döôïc Sö caàu Phaät ñoä v. v… maø khoâng nhôù oâng Phaät cuûa mình. Trong kinh Laêng Nghieâm Phaät duøng töø "queân mình theo vaät". Trong nhaø thieàn coù caâu chuyeän cuûa Thieàn sö Caûnh Thanh ñôøi Toáng ôû Trung Quoác.

Moät hoâm, Sö ngoài trong thaát coù chuù thò giaû beân caïnh. Beân ngoaøi con raén baét con nhaùi, noù keâu eäch eäch, Ngaøi hoûi thò giaû: "Tieáng gì ñoù? ". Thò giaû thaät thaø traû lôøi: "Tieáng con raén baét con nhaùi keâu". Ngaøi noùi: "Chuùng sanh khoå laïi coù khoå chuùng sanh". Nhö vaäy caùi gì laø chuùng sanh khoå, caùi gì laø khoå chuùng sanh?Con raén baét con nhaùi, con nhaùi giaõy giuïa keâu la thì con nhaùi laø chuùng sanh khoå, coøn khoå chuùng sanh laø chuù thò giaû. Thò giaû thaáy sao noùi vaäy, coù gì laø khoå? Toâi keå theâm moät caâu chuyeän nöõa.

Moät hoâm Ngaøi ngoài trong thaát, nghe tieáng möa rôi xuoáng maùi chuøa, Ngaøi hoûi thò giaû: "Tieáng gì ñoù? ". Thò giaû traû lôøi: "Tieáng möa rôi". Ngaøi noùi: "Chuùng sanh queân mình theo vaät". Sao vaäy? Möa rôi thì noùi möa rôi, sao Ngaøi quôû queân mình theo vaät?

Trôû laïi ñöùc Phaät trong kinh Laêng Nghieâm. Phaät baûo La Haàu La ñaùnh tieáng chuoâng keâu boong roài hoûi A Nan: "OÂng nghe khoâng? " A Nan thöa: "Daï nghe". Khi tieáng chuoâng döùt, Phaät laïi hoûi: "OÂng nghe khoâng? " A Nan thöa: "Daï khoâng nghe". Phaät baûo ñaùnh tieáng chuoâng nöõa, hoûi: "OÂng nghe khoâng? " A Nan thöa: "Daï nghe". Moät hoài tieáng chuoâng laëng, Phaät laïi hoûi: "OÂng nghe khoâng? " A Nan thöa: "Daï khoâng nghe". Phaät baûo: "Chuùng sanh queân mình theo vaät".

Ñoù laø ñieàu heát söùc cuï theå vaø cuõng heát söùc laï luøng, chæ coù Phaät môùi daùm chæ ñieàu ñoù. Bôûi vì chuùng ta cöù nghó maét mình thaáy laø thaáy hình töôùng söï vaät. Khi khoâng coù hình töôùng söï vaät thì noùi khoâng thaáy. Nghe laø khi coù aâm thanh, khoâng coù aâm thanh thì noùi khoâng nghe. Söï thaät aâm thanh laø tieáng ñoäng beân ngoaøi, noù coù roài maát. Khi coù tieáng thì tai mình nghe coù tieáng, khi khoâng tieáng thì tai mình nghe khoâng tieáng, sao laïi baûo khoâng nghe. Khoâng nghe laø ñieác roài. Neáu ñieác thì ñaùnh tieáng chuoâng thöù hai ñaâu coù nghe. Vaäy tieáng chuoâng keâu thì chuùng ta nghe, khi tieáng chuoâng laëng thì chuùng ta cuõng nghe, nhöng nghe tieáng chuoâng laëng. Coù ñoäng khoâng ñoäng chuùng ta ñeàu nghe, ñaâu phaûi laø khoâng nghe.

Cuõng vaäy, tröôùc maét coù caûnh thì chuùng ta thaáy coù caûnh, khoâng caûnh thì chuùng ta thaáy khoâng caûnh, chôù ñaâu phaûi khoâng thaáy. Nhö vaäy chuùng ta traû lôøi trong caùi nhôù caûnh maø taùnh thaáy, nhôù tieáng maø queân taùnh nghe. Bôûi queân thaáy neân caûnh maát roài noùi toâi khoâng thaáy, queân nghe neân tieáng laëng roài noùi toâi khoâng nghe. Maø thaät ra taùnh nghe haèng höõu, taùnh thaáy haèng höõu nhöng chuùng ta laïi queân. Chæ nhôù caùi sanh dieät beân ngoaøi, neân bò quôû laø queân mình theo vaät. Ñaõ queân mình theo vaät thì bò vaät chuyeån, chuyeån töùc laø loâi ñi. Nhôù mình thì khoâng caùi gì chuyeån ñöôïc.

Theá neân söï tu haønh coát ôû choã chuùng ta phaûi haèng nhôù laïi mình. Ngoaøi khoâng theo saùu traàn, trong khoâng theo voïng töôûng thì baûn taâm chaân thaät hieän tieàn. Noù luoân saün ñuû, chôù khoâng thieáu vaéng bao giôø. Vì vaäy phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha laø chaâm ngoân cuûa ngöôøi tu. Baát kyø tu phaùp moân naøo cuõng phaûi trôû laïi mình. Neáu queân mình maø caàu ôû beân ngoaøi thì khoâng theå ñöôïc.

Chuùng ta duø taïi gia hay xuaát gia ñeàu phaûi phaûn quan soi chieáu laïi mình, thì ñoù laø ngöôøi bieát tu, ngöôøi khoâng phuï mình queân mình. Ngöôïc laïi, neáu coøn chaïy ra ngoaøi, ñoù phuï mình queân mình. Queân mình thì traàm luaân trong sanh töû, chòu nhieàu khoå ñau. Trôû veà vôùi mình thì töï do töï taïi, giaûi thoaùt khoûi moïi khoå ñau. Ñoù laø yù nghóa baøi giaûng hoâm nay.

]