PHAÄT PHAÙP

TRÒ TAÄN GOÁC TAÂM BEÄNH

Thieàn vieän Truùc Laâm - 2000

Laàn naøy cuõng nhö caùc laàn tröôùc, ñoaøn baùc só leân thaêm beänh cho Taêng Ni cuûa Thieàn vieän, sau ñoù coù xin toâi moät thôøi phaùp ngaén, naêm nay cuõng nhö vaäy. Kyø tröôùc toâi noùi phöông thuoác trò töøng taâm beänh cuûa con ngöôøi, kyø naøy toâi noùi phöông thuoác trò taän goác reã cuûa taâm beänh.

Nhö tröôùc toâi ñaõ noùi, neáu ngöôøi tham tieàn cuûa thì duøng thuoác boá thí trò; tham saéc ñeïp thì duøng thuoác quaùn baát tònh trò v. v… Hoâm nay trò taän goác reã cuûa taâm beänh maø chæ duøng moät thang thuoác thoâi. Nhö vaäy thang thuoác naøy hôi khoù, vì töøng thöù thuoác trò töøng thöù beänh thì chuùng ta deã nhaän, deã hieåu, deã öùng duïng. Coøn chæ moät phöông thuoác maø trò taát caû beänh neân khoù söû duïng. Phöông thuoác naøy nhö theá naøo?

Quyù vò nghe chaâm ngoân cuûa Thieàn toâng:

Baát laäp vaên töï,

Giaùo ngoaïi bieät truyeàn,

Tröïc chæ nhaân taâm,

Kieán taùnh thaønh Phaät.

Chaâm ngoân ñoù noù aûnh höôûng tôùi phöông thuoác naøy raát saâu ñaäm. Tröôùc khi noùi ñeán thuoác, toâi chæ cho quyù vò thaáy goác beänh phaùt sinh töø ñaâu. Nhö tham saân si thì coù thuoác trò tham saân si. Nhöng tham saân si phaùt nguoàn töø ñaâu? Tham saân si töø taâm nieäm daáy khôûi.

Thí duï nhö thaáy moät ñoùa hoa, neáu ta chæ thaáy ñoùa hoa khoâng thoâi, thì coù tham khoâng? Khoâng. Ñaèng naøy thaáy ñoùa hoa roài khôûi nieäm "Hoa naøy ñeïp hay xaáu. " Neáu ñeïp thì chuùng ta muoán haùi veà chöng, hoaëc beû caàm tay chôi. Muoán haùi veà chöng hoaëc beû caàm tay chôi, maø ai ngaên khoâng cho thì giaän. Do thaáy ñeïp daáy loøng tham. Daáy loøng tham khoâng ñöôïc thì noåi saân. Nhö vaäy tham, saân phaùt nguoàn töø phaân bieät ñeïp xaáu. Neân yù thöùc phaân bieät ñeïp xaáu laø nhaân ñöa tôùi beänh tham, saân.

Nhö vaäy muoán trò taát caû tham saân si, phaûi trò töø ñaâu? Töø taâm phaân bieät. Thaáy hoa chæ thaáy hoa, ñöøng khôûi phaân bieät ñeïp xaáu. Khoâng phaân bieät ñeïp xaáu thì khoâng coù tham, saân. Khoâng tham, saân laø khoâng taïo nghieäp. Vì tham, saân laø nghieäp sanh töû, neáu heát tham, saân thì nghieäp sanh töû khoâng coøn. Ñoù laø noùi moät thí duï nhoû. Ngoaøi ra taát caû caùc thöù khaùc cuõng vaäy.

Cho neân trò beänh tham, saân laø trò ngoïn chöù khoâng phaûi goác. Khôûi taâm phaân bieät môùi laø goác ñöa tôùi tham, saân. Baây giôø muoán trò goác beänh ñoù, chuùng ta phaûi trò baèng caùch naøo? Ñoù laø choã laâu nay taát caû ngöôøi tu chuùng ta ít löu taâm. Chæ thaáy tham khoå, saân khoå neân lo deïp tham, saân v. v… maø chöa phaêng tìm taïi sao coù tham, saân.

Laâu nay chuùng ta coù moät laàm laãn lôùn, cho caùi phaân bieät so saùnh laø taâm mình. Neáu ngöôøi khoâng khôûi phaân bieät so saùnh thì baûo ngöôøi ñoù ngu doát. Nhöng söï thaät khoâng phaûi vaäy. Bôûi vì phaân bieät, so saùnh mang tính caùch ñoái chieáu. Thí duï chuùng ta phaân bieät ngöôøi naøy ñeïp thì taát nhieân phaûi loâi hình aûnh cuûa ngöôøi xaáu ra ñoái chieáu. Phaân bieät hoa naøy xaáu thì phaûi loâi hình aûnh hoa kia ñeïp ñeå ñoái chieáu. Chuùng ta soáng vôùi taâm phaân bieät trong hieän taïi, laïi coøn ñeo mang nhöõng hình boùng cuûa quaù khöù ñeå ñoái chieáu, vaø öôùc mô troâng ñôïi vaøo vò lai. Gìn giöõ boùng daùng quaù khöù ñem ñoái chieáu vôùi hieän taïi, roài mô öôùc vò lai.

Nhö vaäy taâm mình ñang soáng trong ba thôøi: quaù khöù, hieän taïi, vò lai. Nhöng ba thôøi ñoù coù thaät khoâng? Quaù khöù ñaõ qua maát roài, vò lai thì chöa ñeán, hieän taïi thì luoân troâi chaûy khoâng döøng. Cho neân caû ba thôøi ñeàu khoâng coù thaät. Taâm oâm aáp nhöõng hình aûnh ñoái chieáu theo ba thôøi khoâng thaät thì taâm ñoù coù thaät khoâng? Hình aûnh noù chöùa ñaõ khoâng thaät vì ñoù chæ laø boùng, roài thôøi gian ñoái chieáu cuõng khoâng thaät, thì baûn chaát cuûa taâm ñoù laøm sao ñöôïc.

Ñaõ khoâng thaät maø mình suy nghó noùi vieäc naøy phaûi, ai ñoù noùi quaáy, mình noåi saân lieàn. Bôûi chaáp suy nghó laø mình, cho neân khi bò phaûn ñoái chuùng ta coù phaûn öùng ngay. Ñieàu naøy chuùng ta caàn phaûi xeùt neùt thaät kyõ, ñeå coù moät phöông phaùp bieát beänh, roài môùi nghieân cöùu tôùi thuoác. Bieát thuoác bieát beänh thì trò môùi laønh.

Nhö chuùng ta ñaõ bieát beänh tham, saân, si töø nieäm phaân bieät, so saùnh maø ra. Baây giôø muoán döùt taän goác tham, saân, si thì phaûi döùt caùc nieäm phaân bieät so saùnh. Chuùng ta ngoài thieàn ñeå laøm gì? Ñeå döøng nieäm phaân bieät so saùnh ñoù. Bôûi vì nieäm phaân bieät suy nghó khoâng phaûi laø mình. Neáu suy nghó laø thaät mình thì mình laø traêm thöù ngaøn thöù sao? Taâm nieäm suy nghó thay ñoåi nhö chong choùng, chôït coù chôït maát. Coù nhöõng ngöôøi tröôùc kia mình khoâng öa, nhöng sau naøy hoï thay ñoåi, mình thaáy deã thöông. Hoaëc nhöõng ngöôøi hoài xöa mình quyù, nhöng baây giôø hoï thay ñoåi, mình thaáy deã gheùt. Nhö vaäy thöông, gheùt coù thaät laø chöa? Neáu thaät thì tröôùc sau nhö moät. Ñaèng naøy noù ñoåi thay luoân thì laøm sao thaät mình ñöôïc? Quyù vò thaáy, coù khi trong moät ngaøy, laùt thì mình giaän, laùt thì mình thöông, ñoåi thay baát thöôøng. Trong nhöõng caùi ñoåi thay ñoù, caùi naøo laø mình? Thöông laø mình hay gheùt laø mình? Giaän laø mình hay vui laø mình? Khoâng coù caùi thaät mình, bôûi vì taát caû ñeàu laø boùng daùng ñoåi thay tuøy duyeân, tuøy caûnh.

Cho neân laâu nay chuùng ta soáng trong söï laàm laãn heát söùc lôùn lao. Söï laàm laãn lôùn lao ñoù chính laø voâ minh. Töø voâ minh sanh ra tham, saân, si ñuû thöù heát. Ñoù laø do chaáp taâm phaân bieät suy nghó laø mình neân thaønh beänh. Muoán trò beänh naøy phaûi duøng thuoác naøo? Thay vì noùi thuoác, ôû ñaây toâi daãn caâu chuyeän ngaøi Thaàn Quang ñeán hoïc vôùi Toå Ñaït Ma.

Khi Toå ñaõ nhaän ngaøi Thaàn Quang laøm ñoà ñeä, cho theo hoïc ñaïo, moät hoâm ngaøi Thaàn Quang baïch Toå: "Baïch Hoøa thöôïng, taâm con khoâng an, xin Hoøa thöôïng daïy cho phaùp an taâm". Taâm khoâng an laø taâm naøo? Laø taâm nghó toát, nghó xaáu, nghó phaûi, nghó quaáy… taát caû caùc thöù laêng xaêng taïp loaïn. Bôûi nhôù nghó laêng xaêng neân khi ngoài laïi thaáy khoâng an. Vì noù daãn mình chaïy ñuû nôi ñuû choán. Chaïy nhö vaäy goïi laø baát an. Neân ngaøi Thaàn Quang nghó phaûi coù moät phaùp gì chaän ñöùng cho noù an laïi.

Toå Ñaït Ma baûo: "Ñem taâm ra ta an cho! " Taâm ôû ñaâu maø ñem? Khi nghe hoûi caâu noùi ñoù, ngaøi Thaàn Quang soi laïi, tìm xem taâm mình ôû ñaâu. Tìm moät hoài thaáy maát taêm maát daïng. Ngaøi thöa: "Con tìm taâm khoâng ñöôïc". Toå Ñaït Ma baûo: "Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài". Ngay ñoù ngaøi Thaàn Quang ñaïi ngoä, bieát ñöôïc phaùp tu.

Phaùp ñoù laø phaùp gì? Ñieåm kyø ñaëc chính laø khoâng coù moät phaùp. Thí duï toâi noùi beänh tham duøng phaùp boá thí ñeå trò. beänh saân duøng phaùp nhaãn nhuïc ñeå trò v. v… Coøn taâm baát an naøy, duøng phaùp gì? Chæ quay laïi tìm xem caùi baát an ñoù ra sao, noù ôû ñaâu? Tìm laïi thì noù maát. Roõ raøng noù hö doái. Mình töôûng taâm mình thaät, nhöng khi quay laïi tìm thì noù maát tieâu. Neáu thaät thì tìm laïi phaûi thaáy. Nhöng khi tìm laïi maát taêm maát daïng, thì laøm sao noùi noù thaät ñöôïc.

Neân bieát chaáp taâm laø hö doái, laø voïng töôûng. Ñaõ laø voïng töôûng thì khoâng phaûi thaät. Laâu nay chuùng ta ngôõ noù thaät. Töø ngôõ noù thaät neân chaáp thaønh ra coù tham, saân, si. Baây giôø bieát noù khoâng thaät, thì noù töï tan bieán. Ngaøy xöa noù khoâng thaät mình ngôõ noù thaät, ñoù laø si meâ. Baây giôø noù khoâng thaät bieát noù khoâng thaät thì ñaâu coøn si meâ nöõa.

Phaûn quan nhìn laïi taâm khoâng thaät ñoù, thaáy roõ noù hö doái, ñoù laø chuùng ta tænh, chuùng ta giaùc. Tænh giaùc maø khoâng caàn duøng moät phaùp naøo caû, neân noùi khoâng coù phaùp ñoái trò. Chæ caàn nhìn laïi taâm laêng xaêng ñoù, bieát noù laø voïng töôûng khoâng thaät, khoâng theo noù, thì noù ñaâu coù daãn mình taïo nghieäp tham, saân, si ñöôïc. Taát caû beänh ñeàu do taâm khoâng thaät ñoù maø ra.

Cho neân khi tu caàn phaûi bieát roõ goác cuûa söï tu. Neáu khoâng, chuùng ta seõ thaéc maéc taïi sao thaày daïy caùi gì cuõng boû, ñöøng voïng töôûng. Chæ vaäy thoâi, ñôn giaûn quaù thì laøm sao trò heát beänh. Khoâng ngôø, chính caùi nhaän bieát taâm daáy ñoäng laêng xaêng laø hö doái, laø voïng töôûng laïi laø goác cuûa söï tu. Bôûi vì caùi nhaän bieát ñoù laø trí tueä.

Caùc phaùp giaû doái, chuùng ta laàm theo noù laø si meâ. Coøn giaû doái maø bieát giaû doái laø trí tueä. Nhö quyù vò ra tieäm baùn ñoà nöõ trang, thaáy ngöôøi ta baøy haøng trong tuû kieáng. Haøng naøo giaû, haøng naøo thaät, quyù vò khoâng phaân bieät ñöôïc thì ñoù laø queâ doát. Ngöôïc laïi, haøng giaû haøng thaät quyù vò ñeàu nhaän bieát ñöôïc heát, thì ñoù laø khoân ngoan.

Cuõng vaäy, taâm voïng töôûng hö doái maø laâu nay mình cho noù thaät, ñoù laø si meâ. Baây giôø bieát voïng töôûng hö doái, khoâng thaät, ñoù laø trí tueä. Nhìn laïi töøng taâm nieäm daáy khôûi, chuùng ta bieát noù laø voïng töôûng hö doái, ñoù laø duøng trí tueä ñeå deïp si meâ. Khi bieát noù laø voïng töôûng, mình khoâng theo thì noù coøn hay laëng maát? Noù laëng maát. Tuy laëng maát nhöng gaëp duyeân noù seõ noåi leân nöõa. Hoaëc laëng maát caùi naøy, caùi khaùc noåi leân. Chuùng ta cöù tieáp tuïc tænh giaùc, khoâng theo noù, daàn daàn seõ ñieàu phuïc heát voïng töôûng.

Nhieàu Phaät töû ngoài thieàn thaáy voïng töôûng hoaøi, khoâng yeân neân cho raèng ngoài thieàn coù keát quaû gì ñaâu. Khoâng phaûi vaäy. Luïc Toå baûo neáu voïng töôûng daáy khôûi, mình bieát noù. Bieát töùc laø giaùc, theo noù töùc laø meâ. Meâ theo voïng töôûng laø chuùng sanh. Giaùc ñöôïc voïng töôûng laø Phaät. Cho neân moät traêm chuù chuùng sinh thì coù moät traêm oâng Phaät chaän ñoùn, thua thieät gì ñaâu.

Quyù vò thaáy ôû Thieàn vieän, Taêng Ni ngoài thieàn hôi guïc guïc laø bò aên gaäy lieàn. Sao taøn nhaãn vaäy, ngöôøi ta ngoài tu maø ñaùnh ngöôøi ta? Bôûi vì thaø ngoài thieàn voïng töôûng maø thaáy ñöôïc, mình tranh ñaáu ñeå ñaùnh thaéng noù. Coøn nguû guïc thì ñaâu coøn thaáy gì nöõa maø xung traän. Luùc ñoù hoaøn toaøn muø mòt toái taêm. Cho neân nhaø thieàn goïi nguû guïc laø ñi vaøo hang quyû, toái moø khoâng thaáy gì heát.

Taâm daáy nieäm mình bieát khoâng theo, thì thaáy coù söï tranh ñaáu hôi nhoïc nhaèn, nhöng coù Phaät coù chuùng sanh. Chöù coøn guïc xuoáng roài thì thoâi, thua luoân. Vì vaäy thieän tri thöùc phaûi ñaùnh cho mình tænh, ñöøng ñeå ma nguû daãn ñi trong hang quyû. Ñoù laø yù nghóa cuûa ngöôøi giaùm thieàn, giuùp cho haønh giaû ngoài thieàn ñöôïc tænh. Duø coù voïng töôûng cuõng ñöøng sôï, chæ sôï mình chaïy theo noù thoâi. Neáu mình bieát roõ noù laø voïng töôûng, thì noù töï laëng. Caùi khaùc nhuù leân, chuùng ta cuõng nhaän ra voïng töôûng, noù laïi laëng. Cöù nhö vaäy thì coù thieät thoøi gì ñaâu.

Cho neân Luïc Toå noùi: "Khoâng sôï nieäm khôûi, chæ sôï giaùc chaäm". Nghóa laø voïng töôûng khôûi leân, daãn mình ñi laâu lô laâu laéc, mình môùi bieát "ñoù laø voïng". Nhö vaäy laø giaùc chaäm. Neáu voïng töôûng vöøa daáy leân, chuùng ta chaän ngay luùc aáy thì noù khoâng coù taùc duïng gì heát, mình laøm chuû ñöôïc noù.

Tu thieàn theo loái daïy cuûa Toå Ñaït Ma y cöù vaøo phaùp naøo? Hoûi "Taâm con khoâng an, xin Hoøa thöôïng daïy phaùp an taâm". Neáu Toå baûo: - Taâm ngöôi khoâng an neân duøng quaùn nhaân duyeân v. v… Ñoù laø coù phaùp. Coù phaùp töùc laø coù giaùo lyù, coù giaùo lyù töùc laø coù vaên töï. Nhöng khi nghe noùi "Taâm con khoâng an", Toå baûo: "Ñem taâm ra ta an cho. " Lôøi naøy khoâng coù trong kinh naøo caû. Vì vaäy goïi laø giaùo ngoaïi bieät truyeàn töùc truyeàn ngoaøi giaùo lyù. Ngoaøi giaùo lyù nghóa laø khoâng coù trong vaên töï kinh ñieån. Neân noùi baát laäp vaên töï laø vaäy.

Thieàn toâng laø coát tuûy cuûa ñaïo Phaät, nhöng laïi khoâng coù trong töø ngöõ cuûa kinh ñieån. Bôûi vì Thieàn toâng chæ thaúng, nhìn thaúng. Nhìn laïi mình, bieát roõ voïng töôûng hö doái thì ngay ñoù an taâm. Nhö vaäy phöông phaùp cuûa Toå daïy laø chæ taän goác cuûa taâm. Bieát ñöôïc taâm voïng töôûng hö doái roài, thì duïng coâng phu khoâng coøn sai laàm nöõa.

Moät hoâm, ngaøi Hueä Khaû baïch vôùi Toå Ñaït Ma:

- Baïch Hoøa thöôïng, con döùt heát caùc duyeân.

Toå xoay laïi baûo:

- Coi chöøng rôi vaøo khoâng.

Ngaøi lieàn noùi:

- Roõ raøng thöôøng bieát, laøm sao khoâng ñöôïc.

Ngay ñoù, Toå baûo:

- OÂng nhö theá. Ta nhö theá. Chö Phaät cuõng nhö theá.

Ñoù laø aán chöùng. AÁn chöùng töùc truyeàn taâm phaùp aán. OÂng nhö theá, ta nhö theá, chö Phaät cuõng nhö theá, nghóa laø con daáu cuûa oâng, cuûa ta, cuûa chö Phaät cuõng vaäy thoâi. In xuoáng giaáy traéng thì daáu naøo cuõng nhö nhau, khoâng sai bieät. Ñoù goïi laø truyeàn taâm phaùp aán.

Khi taâm suy nghó laêng xaêng heát, luùc ñoù caùc duyeân baët döùt, khoâng coøn dính vôùi caùc caûnh beân ngoaøi nöõa. Toå Ñaït Ma e raèng ñeán choã döùt heát caùc duyeân, ngaøi Hueä Khaû seõ rôi vaøo caùi roãng khoâng, neân Toå gaïn laïi: "Coi chöøng rôi vaøo khoâng". Ngaøi Hueä Khaû lieàn noùi: "Roõ raøng thöôøng bieát, laøm sao khoâng ñöôïc". Tuy chaúng duyeân theo boùng daùng caùc traàn, nhöng con roõ raøng thöôøng bieát. Bieát töùc laø taâm, taâm ñoù roõ raøng nhö vaäy laøm sao rôi vaøo khoâng ñöôïc.

Chuùng ta nghieäm töø thöïc teá seõ thaáy, coù nhöõng luùc mình ngoài chôi, khoâng nghó suy gì heát, nhöng coù tieáng ñoäng mình vaãn nghe, coù ngöôøi ñi mình vaãn thaáy, gioù thoåi mình bieát maùt… töùc hieän taïi mình thaáy bieát roõ raøng. Bieát roõ raøng maø khoâng coù nghó suy. Caùi bieát roõ raøng naøy quyù vò coù ñuoåi noù ñöôïc khoâng? Noù coù sanh, coù dieät khoâng? Roõ raøng noù khoâng sanh khoâng dieät, maø khoâng maát maùt bao giôø.

Töø muoân ñôøi chuùng ta chaáp caùi nghó suy chôït coù chôït khoâng cho laø thaät. Töø chaáp giaû cho laø thaät neân taïo nghieäp luaân hoài voâ soá kieáp. Baây giôø chuùng ta bieát noù giaû, khoâng theo, thì taâm chaân thaät hieän tieàn. Taâm chaân thaät naøy ai cuõng coù saün. Neân Phaät noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh. Chæ vì chuùng ta queân, chaïy theo voïng töôûng hö giaû thaønh ra ñaùnh maát oâng Phaät cuûa mình. Baây giôø bieát roài, khoâng chaïy theo voïng töôûng nöõa, thì caùi taâm chaân thaät hieän tieàn. Taâm chaân thaät töùc laø taâm Phaät.

Nhö vaäy tu coát ñöøng laàm giaû cho laø thaät, maø phaûi nhaän chaân caùi thaät saün nôi mình töø thuôû naøo, ñoù laø giaùc ngoä. Voïng töôûng hö giaû leõ ra deã boû, coøn taâm chaân thaät saün coù xöa nay khoâng theå boû ñöôïc. Vaäy maø ta noùi boû voïng töôûng khoù laø sao? Taïi vì goác meâ saâu daøy quaù.

Khi chuùng ta ngoài thieàn ñöôïc naêm möôøi phuùt, taâm khoâng daáy ñoäng, khoâng coù nieäm chaïy theo caûnh, luùc ñoù coù mình khoâng? Neáu khoâng coù mình thì ai bieát khoâng coù nieäm. Khoâng coù nieäm, yeân tònh, mình bieát roõ raøng thì caùi bieát hieän tieàn. Caùi bieát ñoù khoâng coù töôùng maïo neân khoâng coù sanh dieät. Nhöõng gì coù töôùng maïo thì sanh dieät.

Laâu nay, chuùng ta baùm vaøo caùi sanh dieät cho laø taâm mình. Neân Phaät daïy phaûi ñònh laø vaäy. Ñònh thì döøng taâm sanh dieät, ñeå caùi chaân thaät hieän tieàn. Caùi chaân thaät hieän tieàn roài thì chuùng ta lo gì cheát bò nghieäp daãn ñi choã naøy choã noï. Bôûi vì thöông, gheùt, giaän, hôøn… laø nghieäp, maø chuùng khoâng coøn nöõa thì caùi gì daãn mình ñi trong sanh töû nöõa? Nhö vaäy môùi thaáy goác cuûa söï tu heát söùc roõ raøng.

Tröïc chæ nhaân taâm, kieán taùnh thaønh Phaät. Tröïc chæ nhaân taâm töùc laø chæ thaúng taâm chaân thaät cuûa mình. Taâm laø caùi bieát. Neáu chuùng ta duyeân theo boùng daùng traàn caûnh, ñoù laø taâm hö doái. Coøn caùi bieát khoâng chaïy theo traàn caûnh, haèng höõu ôû mình, ñoù laø taâm chaân thaät. Toå chæ thaúng nôi taâm mình, bieát caùi gì giaû, caùi gì thaät. Bieát ñöôïc caùi thaät, goïi laø kieán taùnh. Caùi chaân thaät aáy laø nhaân thaønh Phaät, neân noùi kieán taùnh thaønh Phaät.

Hieåu ñöôïc boán caâu chaâm ngoân toái quan troïng aáy roài, chuùng ta môùi naém ñöôïc yeáu chæ Thieàn toâng, khoâng coù moät phaùp. Neáu khoâng chuùng ta seõ noùi Thieàn toâng khoù quaù. Vì tu theo loái trò töøng thöù beänh thì deã ñoái chieáu, deã thaáy keát quaû. Coøn nhìn thaúng töø nhaân daáy ñoäng ban ñaàu, döøng noù khoâng cho daáy khôûi, thì luùc ñoù chöa thaønh beänh. Neân chæ moät "caùi bieát" maø trò taát caû beänh. Song vì nhaân ban ñaàu naøy saâu thaúm beân trong, tìm hôi khoù moät chuùt, chuùng ta phaûi kheùo môùi ñöôïc. Ñoù laø phaêng taän goác reã ñeå trò taän caên nguyeân.

Toå Hueä Naêng khi ñöôïc phaùp ôû Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn roài, Ngaøi mang y baùt veà phöông Nam. Khi ñoù ñaùm ngöôøi kyø thò ñuoåi theo giaät y baùt laïi. Trong nhoùm ñoù coù Thöôïng toïa Minh, tröôùc khi tu laøm töôùng neân côõi ngöïa raát gioûi, röôït kòp. Toå bieát ngöôøi ta ñuoåi theo giaønh y baùt, neân Ngaøi ñeå y baùt treân baøn thaïch, chui voâ luøm caây troán.

Thöôïng toïa Minh nhaûy xuoáng ngöïa, oâm y baùt leân nhöng oâm khoâng noåi. Chöøng ñoù môùi giaät mình, thì ra ñaây laø vaät huyeàn bí, khoâng phaûi vaät thöôøng. Baáy giôø, oâng vöøa sôï vöøa hoái loãi. Taát caû nieäm tranh giaønh ngang ñoù chaám döùt. OÂng lieàn goïi: "Haønh giaû, haønh giaû! Toâi ñeán ñaây vì phaùp, chöù khoâng phaûi vì y baùt".

Khi aáy, Luïc Toå ôû trong luøm caây chui ra noùi: "Neáu oâng vì phaùp, thì ta seõ noùi cho oâng. " Roài baûo: "OÂng yeân laëng giaây laâu, ta seõ daïy cho" Thöôïng toïa Minh ñöùng yeân laëng giaây laâu. Toå noùi: "Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh? " Ngay caâu ñoù Thöôïng toïa Minh lieàn thaáy ñaïo.

Quyù vò thaáy Luïc Toå heát söùc thaät thaø. Ngaøi thaáy choã cöùu kính theá naøo thì Ngaøi noùi theá aáy. Thieän, aùc töùc laø hai beân. Thieän aùc, thöông gheùt, phaûi quaáy v. v… ñeàu laø hai beân. Nieäm ñaàu vöøa daáy leân thì nieäm sau noái tieáp theo nhau. Buoâng heát hai beân thì khoâng coøn nieäm, luùc aáy baûn lai dieän muïc hieän tieàn. Baûn laø xöa, lai laø nay, dieän muïc laø maët maét thaät cuûa mình. Heát söùc ñôn giaûn.

Noùi vaäy quyù vò seõ coù thaéc maéc. Ngöôøi tu caám khoâng ñöôïc nghó aùc, laøm aùc, chöù taïi sao baûo khoâng nghó thieän, laøm thieän? Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc töùc laø khoâng laøm laønh cuõng khoâng laøm aùc. Nhö vaäy laøm sao tu? Quyù vò nhôù trong nhaø Phaät daïy tu coù nhieàu caáp baäc. Ngöôøi tu ít, ngöôøi tu nhieàu, ngöôøi tu bình bình khaùc nhau. Tuøy theo coâng phu tu maø sanh trong luïc ñaïo ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh, ngöôøi, a tu la, trôøi.

Trong luïc ñaïo luaân hoài coù chia ba ñöôøng thieän, ba ñöôøng aùc. Cho neân nghó thieän, nghó aùc ñeàu ñi trong luaân hoài. Laâu nay ngöôøi ta quen cho raèng tu laø laøm vieäc thieän thoâi. Nhöng söï thaät tu thieän thì ñöôïc sanh coõi laønh. Laøm ngöôøi, a tu la hoaëc trôøi laø sanh trong ba coõi laønh nhöng vaãn coøn ñi trong sanh töû. Nhaø Phaät goïi ñoù laø tu phaùp Nhaân thöøa, Thieân thöøa thoâi, chöù khoâng phaûi phaùp giaûi thoaùt. Muoán giaûi thoaùt sanh töû thì phaûi ra khoûi caû thieän laãn aùc.

Nhaø Phaät cuõng noùi veà hai thöù: höõu duyeân töø vaø voâ duyeân töø. Höõu duyeân töø laø coøn coù söï phaân bieät theo duyeân thích hôïp maø khôûi loøng töø bi. Coøn voâ duyeân töø thì thaáy ngöôøi ta khoå laø mình cöùu ngay, khoâng phaân bieät coù duyeân hay khoâng coù duyeân. Thí duï ngöôøi khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc gì caû, thaáy ñöùa beù teù lieàn beá noù daäy, ñoù thuoäc veà voâ duyeân töø. Chuùng ta ña soá laøm vieäc thieän maø nghó suy nhieàu quaù. "Vieäc thieän naøy laøm keát quaû khoâng? " "Ñöôïc khen hay bò cheâ? " v. v… nghó ñuû thöù.

Ñöùc Phaät hay caùc vò Boà taùt luoân luoân laøm laønh vôùi taâm voâ duyeân töø, töùc laø loøng töø voâ duyeân. Gaëp caûnh thì laøm chöù khoâng coù nghó suy, khoâng xeùt duyeân côù. Chuùng ta baây giôø thaáy ngöôøi ñoù ngheøo ñoùi, maø hoï laøm thinh, mình cuõng boû lô. Ngöôïc laïi, neáu hoï naên næ "Toâi ngheøo ñoùi quaù, coâ baùc giuùp ñôõ giuøm" thì môùi chòu giuùp. Giuùp nhö vaäy laø coù duyeân, coù söï caàu khaån, coøn bình thöôøng thì khoâng giuùp. Vôùi Phaät, vôùi Boà taùt thì khoâng nhö vaäy. Thaáy ngöôøi ta khoå laø giuùp, khoûi xin xoû, khoûi caàu khaån. Cho neân caùc Ngaøi laøm laønh roài laø thoâi. Coøn chuùng ta do ñôïi xin xoû, neân giuùp ngöôøi roài maø hoï ngoù lô khoâng theøm caùm ôn laø böïc boäi lieàn. Cho neân coù duyeân töø thì keøm theo coù danh, ñoøi hoûi naøy noï. Coøn voâ duyeân töø khoâng ñoøi hoûi ñieàu kieän gì heát. Ñoù môùi cao sieâu, quyù baùu. Ñöøng cho raèng khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc laø xaáu. Hieåu vaäy nhö vaäy môùi thaáy goác cuûa söï tu.

Ngaøi Nam Nhaïc Hoaøi Nhöôïng coù ñeä töû laø Maõ Toå Ñaïo Nhaát raát noåi danh ôû Trung Quoác. Moät hoâm Maõ Toå cuøng thò giaû laø Baù Tröôïng Hoaøi Haûi ra vöôøn chôi. Treân ñöôøng ñi, thaáy baày vòt trôøi bay treân hö khoâng, Maõ Toå hoûi:

- Caùi gì ñoù?

Hoaøi Haûi thöa:

- Baày vòt trôøi.

Hoài sau Maõ Toå hoûi:

- Bay ñaâu roài.

Ngaøi Hoaøi Haûi ngoù leân thaáy baày vòt trôøi bay maát, lieàn traû lôøi:

- Bay maát roài.

Lieàn bò Maõ Toå naém loã muõi veùo moät caùi thaät maïnh, Ngaøi la thaát thanh. Maõ Toå baûo:

- Sao khoâng noùi bay maát ñi?

Ngay ñoù Baù Tröôïng lieàn ñaïi ngoä.

Maõ Toå daïy caùi gì maø ngaøi Baù Tröôïng ngoä ñaïo? Ñoù laø nhöõng hình aûnh kyø ñaëc cuûa caùc Toå sau naøy. Veùo loã muõi ngöôøi ta ñau ñieáng ñeán noåi phaûi la thaát thanh, roài hoûi: "Sao khoâng noùi bay maát ñi? ". Vaäy maø ñeä töû lieàn ngoä. Ñeå thaáy raèng oâng thaày muoán chæ caùi thaät cho hoïc troø maø khoâng duøng nhöõng ngoân töø bình thöôøng, chæ duøng nhöõng thuû thuaät ñaëc bieät.

Laâu nay chuùng ta coù beänh maét thì chaïy theo saéc, tai thì chaïy theo tieáng… taát caû saùu caên luoân luoân ñuoåi theo saùu traàn. Nhôù saùu traàn maø queân caùi goác nôi saùu caên. Saùu caên coù caùi thaáy, caùi nghe, caùi ngöûi, caùi neám… Coù thaáy, coù nghe, coù ngöûi, coù neám… laø coù bieát. Caùi bieát ñoù khoâng ñuoåi theo saùu traàn, maø luoân hieän höõu nôi mình, coù vaéng luùc naøo ñaâu.

Trong kinh Laêng Nghieâm, ñöùc Phaät ñöa tay leân, hoûi ngaøi A Nan:

- Thaáy khoâng?

- Thaáy.

- Thaáy caùi gì?

- Thaáy tay Phaät ñöa leân.

Phaät ñeå tay xuoáng roài hoûi tieáp:

- Thaáy khoâng?

- Khoâng thaáy.

Phaät quôû:

- Tay ñöa leân thì thaáy coù tay, tay ñeå xuoáng thì thaáy khoâng tay, chöù caùi thaáy ñaâu coù vaéng. Sao laïi noùi loän xoän vaäy.

Phaät quôû vì ngaøi A nan laàm cho caùi tay laø caùi thaáy, ñoù laø queân mình theo vaät. Chuùng ta cuõng nhö vaäy. Vì queân mình theo vaät neân cho vaät laø mình.

Theâm moät ví duï nöõa, Phaät baûo ngaøi La Haàu La ñaùnh moät tieáng chuoâng nghe "boong", hoûi A Nan:

- OÂng nghe khoâng?

- Daï nghe.

Tieáng chuoâng baët, Phaät hoûi:

- OÂng nghe khoâng?

- Daï khoâng.

Phaät quôû moät phen nöõa:

- Tieáng chuoâng coù thì nghe coù tieáng chuoâng. Tieáng chuoâng laëng thì nghe khoâng coù tieáng chuoâng. Taïi sao noùi khoâng nghe?

Chuùng ta coù laàm nhö vaäy khoâng? Taát caû chuùng ta ñeàu laàm nhö vaäy caû. Neân roài mình soáng trong meâ laàm maø khoâng hay. Chính mình ñang nghe coù tieáng hoaëc khoâng tieáng, chöù ñaâu phaûi khoâng coù caùi nghe. Thaáy khoâng coù caûnh, khoâng coù vaät, chöù ñaâu phaûi khoâng coù caùi thaáy. Roõ raøng chuùng ta queân mình theo vaät, cöù chaïy theo saùu traàn. Vì vaäy beân ngoaøi saùu caên ñuoåi theo saùu traàn, roài ñem boùng daùng ñoù vaøo chaáp chöùa, phaân bieät trong taâm. Ñoù laø soáng vôùi caùi giaû maø queân caùi thaät.

Cho neân Maõ Toå naém loã muõi Baù Tröôïng veùo moät caùi ñau ñieáng, hoûi: "Sao khoâng noùi bay maát ñi" Bay qua thì chim bay qua, chöù caùi thaáy chim bay qua coù maát luùc naøo ñaâu. Ngaøi Baù Tröôïng nhôø theá söïc tænh, nhôù caùi loã muõi ñau ñôøi ñôøi khoâng queân. Ñoù laø moät thuû thuaät. Toå Baù Tröôïng sau noåi tieáng laø nhôø thuû thuaät cuûa oâng thaày.

Chuùng ta thaáy hai vò tröôùc laø Toå Ñaït Ma vaø Toå Hueä Naêng noùi raát hieàn laønh. Qua tôùi Maõ Toå thì baét ñaàu kyø ñaëc. Döôùi Toå Baù Tröôïng coù ngaøi Hoaøng Baù Hy Vaän cuõng coù thuû thuaät raát kyø ñaëc. Ngaøi Laâm Teá tröôùc khi gaëp Toå Hoaøng Baù, laø moät con ngöôøi raát thaâm traàm, cho neân Thuû toïa Minh thaáy coù töông lai, neân xuùi ngaøi Laâm Teá hoûi Toå Hoaøng Baù: "Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp? ". Hoaøng Baù nghe xong, khoâng traû lôøi laáy moät caâu, lieàn laáy gaäy ñaäp cho moät gaäy. Ngaøi Laâm Teá bò ñaäp roài ngaån ngô, khoâng bieát laøm sao heát. Ñoù laø laàn thöù nhaát.

Ít hoâm sau Thuû toïa laïi baûo: "Thoâi leân hoûi nöõa ñi". Ngaøi cuõng hieàn, nghe xuùi thì laøm theo, cuõng leân hoûi caâu ñoù: "Baïch Hoøa thöôïng! Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp? ", lieàn bò ñaäp moät gaäy nöõa. Ñau quaù, Ngaøi khoâng bieát noùi gì nöõa, oâm loøng buoàn tuûi ñi xuoáng.

Ít hoâm sau, Thuû toïa laïi xuùi leân hoûi nöõa. Laàn thöù ba cuõng bò aên gaäy, ñau khoå cuøng cöïc Ngaøi chæ coøn coù nöôùc khoùc thoâi. Xuoáng gaëp Thuû toïa hoûi: "Böõa nay theá naøo? " Ngaøi traû lôøi: "Ba laàn hoûi, ba laàn ñeàu bò aên ñoøn, chaéc toâi khoâng coù duyeân ôû ñaây. Thoâi toâi xin ñi. " Theá laø Ngaøi cuoán goùi söûa soaïn ñi. OÂng Thuû toïa noùi nhoû: "Tröôùc khi ñi neân ñeán baïch vôùi Hoøa thöôïng caàu chæ daïy. " Nghe lôøi, Ngaøi leân thöa: "Baïch Hoøa thöôïng, con khoâng coù duyeân ôû ñaây, con xin ñi. " Toå Hoaøng Baù baûo: "OÂng neân tôùi choã Cao An, hoûi Ñaïi Ngu. Kia seõ vì oâng maø chæ cho".

Ñaïi Ngu töùc laø nuùi Ñaïi Ngu, coøn teân cuûa Ngaøi toâi queân maát roài, chæ nghe ngöôøi ta keâu theo teân nuùi laø Ñaïi Ngu. Laâm Teá qua ñoù gaëp ngaøi Ñaïi Ngu. Ñaïi Ngu hoûi:

- OÂng töø ñaâu ñeán?

- Con töø Hoaøng Baù ñeán.

- Hoaøng Baù ñaõ chæ daïy gì cho oâng?

- Con ba laàn hoûi ñaïi yù Phaät phaùp, ba laàn ñeàu bò aên ñoøn, khoâng bieát con coù loãi hay khoâng loãi?

Ngaøi Ñaïi Ngu lieàn chuïp laáy vai Laâm Teá noùi:

- Hoaøng Baù ñaõ vì oâng chæ toät, maø coøn hoûi coù loãi hay khoâng loãi?

Ngay ñoù ngaøi Laâm Teá lieàn ñaïi ngoä, noùi:

- Phaät phaùp cuûa Hoaøng Baù raát ít.

Ngaøi Ñaïi Ngu lieàn xoâ ra hoûi:

- Môùi hoài naõy noùi coù loãi khoâng loãi, baây giôø laïi noùi Phaät phaùp cuûa Hoaøng Baù raát ít. OÂng thaáy ñaïo lyù gì, noùi mau. "

Laâm Teá lieàn thoâi cho Ñaïi Ngu moät thoâi voâ hoâng. Ngaøi Ñaïi Ngu xoâ ra baûo:

- Thaày ngöôi laø Hoaøng Baù, khoâng phaûi ta.

Quyù vò thaáy theá naøo? Ngaøi Hoaøng Baù, môùi nhìn thaáy quaù taøn nhaãn phaûi khoâng. Nhöng döôùi con maét cuûa Ñaïi Ngu thì Ngaøi quaù töø bi. Vì quaù töø bi neân môùi doàn ñeä töû tôùi choã bí hieåm ñoù. Doàn roài ñöa qua cho Ñaïi Ngu vì bieát ngaøi Ñaïi Ngu seõ thaùo gôõ ñöôïc. Cho neân khi nghe ngaøi Ñaïi Ngu noùi: "Hoaøng Baù ñaõ vì oâng chæ toät, maø oâng coøn hoûi coù loãi khoâng loãi? " thì Laâm Teá lieàn ñaïi ngoä. Ngoä nhö theá tôùi cheát cuõng khoâng queân! Bôûi vì ba laàn bò ñaùnh ñoøn ñau quaù, queân sao noåi.

Moät beân bò veùo loã muõi, moät beân bò ñaùnh ñoøn. Ñau quaù neân caû hai ñeàu ñaïi ngoä! Choã Luïc Toå noùi khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc thì ngaøi Laâm Teá noùi coù loãi khoâng loãi. Hai loái noùi ñoù coù khaùc nhau khoâng? Khi naøo khoâng coøn choã thaáy hai beân môùi laø choã chaân thaät. Ngaøi Laâm Teá ngoä ñöôïc choã ñoù roài, sau naøy Ngaøi thöôøng noùi vôùi Taêng Ni: "Ta sau khi aên ñoøn, bieát ñöôïc choã chaân thaät roài, tôùi nay khoâng bao giôø queân. "

Ngaøy nay, Phaät töû nghe quyù thaày noùi cuõng hieåu vaäy, nhöng vaøi böõa laø queân. Taïi vì chöa aên ñoøn, chöa bò veùo loã muõi, phaûi khoâng? Quyù thaày ngaøy nay deã neân Phaät töû cuõng deã queân. Coøn ngöôøi xöa khoù nhö vaäy neân khoâng bao giôø queân. Ñoù laø nhöõng thuû thuaät ñaëc bieät cuûa caùc Thieàn sö Trung Hoa.

Nhöõng phöông tieän aáy ñeàu laø giaùo ngoaïi bieät truyeàn. Trong kinh khoâng daïy ñaùnh, khoâng daïy veùo loã muõi, nhöng quyù Ngaøi laøm nhöõng vieäc ñoù. Nhö vaäy coù traùi vôùi ñaïo lyù khoâng? Chaúng nhöõng khoâng traùi maø nhöõng thuû thuaät aáy coøn ñöa haønh giaû tôùi choã lyù ñaïo saâu xa hôn, khoâng bao giôø queân.

Bôûi vì laâu nay chuùng ta quen nghó suy roài. Baây giôø muoán chaën ñöùng noù laïi phaûi coù phöông phaùp maïnh môùi chaën noåi. Neáu khoâng thì cuõng ngoài thieàn, cuõng ngoù xuoáng, maø caùi ñaàu laêng xaêng khoâng chòu yeân. Cho neân thoùi quen ñaõ thaønh ñöôøng moøn roài, söûa khoù. Muoán cho ñöôøng moøn ñoù ñöôïc bít laïi, thì phaûi coù caùch khoân ngoan, kheùo leùo ñeå chaën ñöùng noù.

Coøn nghó thieän, coøn nghó aùc laø coøn sanh töû. Nghó thieän thì ñi ñöôøng laønh, nghó aùc thì ñi ñöôøng döõ. Ngöôøi tu chuyeån nghieäp laø ñöøng ñi ñöôøng döõ, maø ñi ñöôøng laønh, ñoù laø tu Nhaân thöøa vaø Thieân thöøa. Neáu muoán döùt heát khoâng coøn sanh töû nöõa thì phaûi laøm sao? Taâm khoâng coøn dính, khoâng coøn keït beân naøo thì môùi thoaùt ly sanh töû. Taïi sao? Bôûi vì daáy nieäm thieän, aùc thì taïo nghieäp thieän, aùc. Trong ba nghieäp, yù laø chuû. YÙ nghó thieän nghó aùc thì thaân laøm thieän laøm aùc, mieäng noùi thieän noùi aùc. Baây giôø yù khoâng nghó thieän nghó aùc, gaëp caûnh thì laøm tuøy duyeân, taâm khoâng khôûi nieäm. Vieäc laøm ñoù khoâng coù goác cuûa thieän, aùc.

Neáu taâm cuûa chuùng ta thaûn nhieân, töï taïi, khoâng bò moät nieäm naøo sai khieán thì noù bao la, truøm khaép. Neân noùi taâm bao la truøm khaép khoù hieåu, bôûi vì ngöôøi ta cöù nghó taâm ôû trong taám thaân nhoû beù naøy. Nhöng söï thaät, neáu chuùng ta nghó veà ngöôøi, thì caùi nghó ñoù duyeân theo hình boùng ngöôøi, nghó veà caùi chuoâng thì duyeân theo boùng cuûa caùi chuoâng, nghó veà ñoàng hoà thì duyeân theo boùng cuûa ñoàng hoà… noù coù giôùi haïn. Neáu khoâng nghó gì heát thì noù duyeân theo boùng naøo? Khoâng coù boùng. Khoâng coù boùng,

khoâng coù hình töôùng thì noù truøm khaép roài. Vaäy maø chuùng ta laïi boû caùi roäng lôùn bao la aáy, ñi baét laáy nhöõng caùi nhoû nhoi, taïm bôï. Cho neân Phaät thöông chuùng sanh laø thöông ôû choã meâ laàm ñoù.

Chuùng sanh baùm vaøo nhöõng giaû doái, taïm bôï maø haøi loøng, coøn caùi chaân thaät laïi boû queân. Trong khi caùi chaân thaät ñoù khoâng bao giôø maát, noù luoân ôû beân mình. Neân noùi raèng chuùng ta xuoáng ñòa nguïc thì Phaät taùnh cuõng xuoáng ñòa nguïc; nhöng Phaät taùnh khoâng bò haønh, khoâng bò khoå. Roõ raøng Phaät taùnh khoâng taùch rôøi chuùng ta, chæ taïi chuùng ta queân thoâi.

Quyù vò nhìn laïi chaøng cuøng töû trong kinh Phaùp Hoa xem coù gioáng mình khoâng? Cha laø tröôûng giaû giaøu coù, cuûa caûi voâ soá maø chaøng cuøng töû khoâng chòu ôû, boû ñi lang thang. Tôùi chöøng khoå quaù, môùi thöùc tænh trôû veà. Thöùc tænh trôû veà maø cuõng khoâng daùm nhaän cha cuûa mình, cuûa caûi söï nghieäp cuûa mình. Daàn daàn do ngöôøi cha kheùo duøng phöông tieän dìu daãn, chaøng cuøng töû môùi quen vaø töø töø nhaän ra ñöôïc gia taøi vaø cha mình.

Chuùng ta cuõng vaäy, coù caùi chaân thaät, theânh thang maø khoâng daùm nhaän. Chæ nhaän boùng daùng taïm bôï maáy chuïc naêm, taâm laêng xaêng loän xoän luoân luoân thay ñoåi laø mình, boû queân caùi chaân thaät. Nhö vaäy coù ñaùng thöông khoâng? Chö Phaät vaø Boà taùt, thöông laø thöông caùi meâ laàm ñoù cuûa chuùng sanh. Cho neân toaøn boä kinh Phaät ñeàu nhaèm ñaùnh thöùc cho mình tænh, ñöøng meâ laàm nöõa. Heát meâ laàm laø giaûi thoaùt sanh töû.

Cho neân coù trí tueä giaùc ngoä roài môùi ñi tôùi giaûi thoaùt. Neáu khoâng coù trí tueä, khoâng coù giaùc ngoä thì khoâng coù giaûi thoaùt. Ñoù laø leõ thöôøng. Nhö vaäy chuùng ta tu coát ñeå ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû thì phaûi ñi con ñöôøng ñoù. Neáu chuùng ta tu ñeå ñôøi sau söôùng hôn ñôøi naøy, thì ñi con ñöôøng Nhaân thöøa hoaëc Thieân thöøa nhö ñaõ noùi ôû treân. Nhöng ñöùc Phaät khoâng thích chuùng ta leân coõi trôøi. Taïi sao? Bôûi vì leân coõi trôøi höôûng sung söôùng nhieàu quaù, tu khoâng ñöôïc. Ñeán khi höôûng heát phöôùc roài thì rôi xuoáng trôû laïi. Theá laø uoång coâng bao nhieâu naêm!

Chuùng ta thöôøng laàm cho nghó raèng aên ngon, maëc ñeïp, ôû nhaø laàu, ñi xe hôi… laø haïnh phuùc. Nhöng neáu xeùt kyõ thaân naøy aên ñeå chi? Caû ngaøy cöù möôïn traû, möôïn traû… ít chuïc naêm noù cuõng hö hoaïi. Möôïn traû toát, möôïn traû xaáu cuõng laø möôïn traû thoâi, chöù coù gì hôn. Ñoù laø noùi ôû coõi ta baø naøy chæ coù maáy chuïc naêm thoâi. Neáu ôû coõi trôøi thì tuoåi thoï gaáp naêm möôøi laàn, hai ba möôi laàn coõi naøy. Nhöng leân ñoù möôïn traû ñaõ roài cuõng phaûi trôû xuoáng. Nhö vaäy coù nghóa lyù gì. Toát hôn ôû ñaây coù khoå coù vui, mau tænh. Mau tænh thì deã tu. Deã tu môùi coù theå ra khoûi sanh töû luaân hoài sôùm. Chuùng ta thaáy raèng ñöùc Phaät nhìn thaät töôøng taän. Coøn chuùng ta thì khoâng nhö theá.

Nhö vaäy ôû theá gian, ngöôøi giaøu quaù hoaëc ngheøo quaù, deã tu hay khoù tu? Caû hai ñeàu khoù caû. Chæ coù haïng ngöôøi vöøa ñuû aên, khoå vui laãn loän laø deã tu hôn heát. Khoå quaù thì toái ngaøy baän bòu vôùi cuoäc soáng, ñaâu coù raûnh maø nhôù tu. Coøn dö giaû quaù, giaøu coù quaù thì tieäc tuøng lieân mieân cuõng khoâng raûnh maø tu. Neân noù caû hai tröôøng hôïp naøy ñeàu khoù tu. Phaät baûo sanh trong tam aùc ñaïo khoâng tu ñöôïc neân phaûi traùnh. Nhöng coõi trôøi cuõng khoù tu, chæ coõi ngöôøi laø deã tu.

Töø nay, quyù vò coù than phieàn sanh coõi ngöôøi khoå nöõa khoâng? Sanh coõi ngöôøi laø cô hoäi toát ñeå cho mình deã thöùc tænh. Neáu ñöôïc leân coõi trôøi mình cöù höôûng khoâng nghó tôùi tu. Sanh coõi ngöôøi, chuùng ta coù ñuû côm aên laø toát roài, ñeå thôøi giôø nghieân cöùu, hoïc hoûi, tu haønh. Ngöôøi bieát ñaïo laø ngöôøi khoâng tham caàu sung söôùng, chæ vui trong hoaøn caûnh vöøa ñuû cuûa mình, roài ñeå daønh thôøi giôø lo tu. Nhöõng vui buoàn laø cô hoäi toát ñeå mình tænh, chöù neáu vui hoaøi thì khoâng tænh. Neân buoàn khoâng haún laø tai hoïa, noù cuõng laø duyeân ñeå chuùng ta thöùc tænh.

Nhôù nhö vaäy thì söï soáng cuûa mình an laønh. Coøn neáu chuùng ta cöù ñoøi hoûi baèng ngöôøi naøy, baèng ngöôøi kia laø khoâng bieát soáng. Vì soáng maø cöù mô öôùc, troâng ñôïi trong aûo töôûng, khoâng thöïc teá cho neân khoå.

Taát caû caùc beänh cuûa chuùng ta ñeàu töø taâm nieäm so saùnh, ñoái chieáu maø coù. Tham, saân, si cuõng töø ñoù. Neáu chuùng ta buoâng lieàn töø goác daáy nieäm thì ñaâu coøn gì ñeå tham, saân, si. Nhö vaäy uoáng coù moät thang thuoác maø laønh heát taát caû beänh. Ñoù laø do trò taän goác vaäy. Phöông thuoác thaät ñôn giaûn, noùi ñôn giaûn nhöng laïi khoù laøm. Neáu laøm ñöôïc thì keát quaû raát to, chöù khoâng phaûi thöôøng. Cho neân ñöôøng loái tu thieàn naøy caùc Toå sö goïi laø Toái Thöôïng thöøa, khoâng theo thöù baäc naøo caû.

Trò töøng beänh laø Nhò thöøa. Ñeán nhö Boà taùt cuõng coøn trò töøng beänh. ÔÛ ñaây khoâng trò töøng beänh, maø trò taän goác. Goác heát roài thì taát caû beänh theo ñoù heát. Ñaây goïi laø ñi ñöôøng thaúng. Cho neân noù ñoán giaùo, töùc thaúng taét chöù khoâng coù quanh co. Vì vaäy Toái Thöôïng thöøa cuõng goïi laø Phaät thöøa. Meâ laø chuùng sanh, ngoä laø Phaät; chöù noù khoâng coù quanh co thöù baäc. Caùc thöøa kia theo thöù lôùp, deïp ñöôïc phieàn naõo naøo thì chöùng ñöôïc taàng baäc naøo töông öùng. ÔÛ ñaây khoâng deïp phieàn naõo, maø deïp goác sanh phieàn naõo. Goác sanh phieàn naõo neáu deïp ñöôïc thì thaúng ñoù thaønh Phaät. Ngay oâng Phaät saün cuûa mình hieän ra. Hoïc Thieàn Ñoán Ngoä laø chæ thaúng goác aáy. Neáu goác ñoán ñöôïc roài thì ngoïn deã laém. Neáu goác chöa ñoán ñöôïc thì chaët ngoïn naøy, noù nhaûy ra ngoïn khaùc, khoù laâu môùi heát saïch.

Ngöôøi tu khoâng hieåu, khoâng naém ñöôïc phaùp tu laø tu muø. Neáu bieát roõ thì keát quaû tu seõ ñuùng nhö mình mong muoán. Ñoù laø tu trong saùng suoát. Neân quyù vò ñöøng mong raèng mình ngoài thieàn, ngaøy naøo ñoù coù haøo quang saùng ngôøi leân chaúng haïn. Nhöõng vieäc aáy khoâng theå cöùu ñöôïc mình. Cöùu mình laø thaáy ñuùng nhö thaät. Voïng töôûng bieát voïng töôûng. Ñoù laø trí tueä roài. Trí tueä naøy heát söùc ñôn giaûn. Chuùng ta thöôøng khoâng chòu caùi ñôn giaûn, maø ñoøi coù haøo quang, ñoøi ñuû thöù heát. Bôûi vaäy ngöôøi tu thieàn laïc vaøo taø ñaïo cuõng taïi mong muoán nhöõng thöù khoâng thöïc teá.

Cho neân trong kinh, Phaät noùi raèng: "Ngoaïi ñaïo tu coù theå chöùng ñöôïc nguõ thoâng; coøn ta tu chæ laáy ñaïo thoâng laøm goác. " Ñaïo thoâng töùc laø suoát ñöôïc loái ñi, thaáu ñöôïc ñaïo lyù chaân thaät. Bôûi vì thaàn thoâng khoâng cöùu ñöôïc mình. Hieåu nhö vaäy treân ñöôøng tu môùi khoûi laàm laãn.

Chö sö Nguyeân thuûy tu theo Töù Nieäm Xöù v. v… caùc ngaøi ñi bieát dôû chaân, ñöùng bieát döøng chaân, duyeân theo töøng haønh ñoäng. Bôûi tu duyeân theo töøng haønh ñoäng neân loái ñi ñöùng raát nghieâm trang. Coøn loái tu bieát voïng, trong caùc oai nghi thaûnh thôi, bieát voïng khoâng theo. Chæ "chaên" caùi nghó, maø khoâng "chaên" haønh ñoäng. Vì vaäy loái tu naøy, haønh giaû sinh hoaït moät caùch töï nhieân, khoâng keàm göôïng.

Nhieàu Phaät töû thuaät laïi cho toâi nghe, hoï öùng duïng loái tu bieát voïng, luùc laùi xe thì cöù laùi xe, vöøa nghó baäy lieàn buoâng. Do ñoù khi laùi xe cuõng vaãn tu ñöôïc. Laøm vieäc gì chuyeân taâm vaøo vieäc ñoù, khoâng cho nghó caùi gì khaùc. Nhôø chuyeân taâm neân vieäc laøm raát toát. Nhö vaäy tröôøng hôïp naøo cuõng tu ñöôïc heát. Soáng trong thôøi khoa hoïc maùy moùc naøy, neáu chuùng ta lô loûng, ngoài ñaây maø lo ra, nghó chuyeän khaùc thì seõ raát nguy hieåm.

Nhö vaäy loái tu naøy, tu maø khoâng thaáy mình tu gì heát. ÔÛ ngoaïi quoác öùng duïng loái tu naøy raát hay, vì neáu tuïng kinh, leã baùi nhieàu haøng xoùm nghe chuoâng, nghe moõ ngöôøi ta phaûn ñoái laém. Chuùng ta ngoài thieàn im lìm khoâng coù gì phieàn ñeán ngöôøi khaùc caû, nhö vaäy vöøa hay cho mình, vöøa hay cho ngöôøi. Tu ôû ñaâu cuõng ñöôïc, deã daøng khoâng coù gì trôû ngaïi.

Toùm laïi, treân ñöôøng tu chuùng ta tu theá naøo ñeå cho baûn thaân mình, cuoäc soáng cuûa mình vaø cuoäc soáng xaõ hoäi khoâng bò trôû ngaïi, ñoù laø ñieàu caàn thieát. Ñöôïc vaäy söï truyeàn baù cuûa Phaät phaùp môùi ñuùng vôùi nhòp tieán cuûa thôøi ñaïi. Neáu chuùng ta tu maø khoâng thích hôïp vôùi cuoäc soáng cuûa thôøi ñaïi, cuûa xaõ hoäi môùi thì khoâng ñöôïc. Quyù Phaät töû caàn phaûi hieåu cho thaáu ñaùo ñeå öùng duïng tu coù keát quaû thieát thöïc. Hoâm nay toâi ñöa ra thang thuoác naøy, chuùc quyù vò ñöôïc laønh taát caû beänh.

]