NGÖÔØI KHEÙO TU PHAÄT SEÕ ÑÖÔÏC

BÌNH AN HAÏNH PHUÙC

Ñeà taøi chuùng toâi noùi chuyeän hoâm nay laø Ngöôøi kheùo tu Phaät seõ ñöôïc bình an haïnh phuùc. Vôùi ñeà taøi naøy chuùng toâi chia ra laøm hai phaàn: Moät, ngöôøi Phaät töû kheùo tu hay Taêng Ni kheùo tu Phaät seõ ñöôïc bình an vaø haïnh phuùc qua söï gìn giöõ giôùi luaät cuûa Phaät daïy. Hai, chuùng ta tu Phaät ñöôïc bình an vaø haïnh phuùc qua trí tueä Phaät chæ daïy.

Tröôùc heát toâi noùi veà phaàn giôùi luaät. Caùc Phaät töû khi quy y Tam baûo roài ñeàu nguyeän giöõ naêm giôùi, töùc laø naêm ñieàu raên caám cuûa ñöùc Phaät. Vì ñöùc Phaät thaáy töôøng taän nhöõng nguyeân nhaân gaây ra ñau khoå cho con ngöôøi, neân Ngaøi chæ baûo caùc haøng ñeä töû phaùt taâm tu theo, ñeå traùnh quaû ñau khoå do moãi ngöôøi voâ tình hay coá yù taïo neân. Vì vaäy Ngaøi coù naêm ñieàu raên caám.

Ngöôøi ta hay ñaët vaán ñeà: Taïi sao ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä, ñaïo töï do maø phaûi giöõ giôùi luaät. Ñaõ giöõ giôùi luaät töùc laø coù söï raøng buoäc. Nhö vaäy laø maát töï do roài.

Thaät söï khoâng phaûi theá, maø chính nhôø giöõ giôùi luaät neân chuùng ta môùi ñöôïc töï do.

Toâi thí duï, Phaät töû khi ra ñöôøng, nhaát laø caùc chaùu thanh nieân côõi xe Honda, neáu khoâng giöõ luaät leä thì seõ toâng vaøo nhau roài cheát chuøm phaûi khoâng? Nhö vaäy, muoán traùnh tai naïn giao thoâng ngöôøi ñi ñöôøng phaûi bieát giöõ luaät ñi ñöôøng. Nhôø theá moïi ngöôøi môùi khoâng toâng vaøo nhau, khoâng laøm khoå cho nhau. Ngöôïc laïi, neáu khoâng coù luaät leä thì chuùng ta seõ gaây ra tai hoïa laøm khoå cho mình, cho ngöôøi. Nhö vaäy giöõ luaät ñi ñöôøng laø boù buoäc hay toân troïng töï do? Neáu cho ñoù laø boù buoäc khoâng muoán giöõ thì ngöôøi ñi ñöôøng xaûy ra tai naïn nhieàu, neân ñieàu naøy chuùng ta caàn phaûi chieâm nghieäm laïi.

Cuõng vaäy, ngöôøi tu Phaät neáu khoâng coù giôùi luaät thì seõ buoâng lung phoùng tuùng vaø daãn ñeán nhöõng vieäc laøm traùi ñaïo lyù, tu haønh khoâng tôùi ñaâu. Phaät vì loøng töø bi muoán cho haøng ñeä töû töø taïi gia cho ñeán xuaát gia, ai ai cuõng coù moät khuoân khoå, moät loái ñi ñuùng ñaén, khoâng bò daãm ñaïp leân nhau, khoâng bò ñuïng chaïm laãn nhau, vì vaäy Ngaøi cheá ra giôùi luaät.

Giôùi luaät laø neàn taûng cuûa ñaïo ñöùc, giôùi luaät cuõng laø con ñöôøng ñöa tôùi söï an laïc giaûi thoaùt, neáu khoâng coù giôùi luaät thì khoù mong ñöôïc giaûi thoaùt. Chuùng ta ñeàu bieát naêm giôùi laø giôùi luaät ñaàu tieân cuûa haøng Phaät töû taïi gia:

1. Khoâng ñöôïc saùt sanh

2. Khoâng ñöôïc troäm cöôùp

3. Khoâng ñöôïc taø daâm

4. Khoâng ñöôïc noùi doái

5. Khoâng ñöôïc uoáng röôïu maïnh, khoâng huùt aù phieän, xì ke, ma tuùy, caùc chaát say nghieän v. v…

Neáu ngöôøi Phaät töû phaïm giôùi saùt sanh, saùt sanh ñaây laø gieát ngöôøi thì keû aáy coù ñöôïc bình an khoâng? Nhaát ñònh laø khoâng. Maø khoâng bình an thì cuoäc ñôøi cuõng khoâng coù haïnh phuùc. Do ñoù muoán ñôøi tu cuûa chuùng ta ñöôïc bình an thì phaûi giöõ giôùi khoâng saùt sanh. Giöõ giôùi nhö theá khoâng nhöõng baûn thaân chuùng ta ñöôïc bình an maø moïi ngöôøi chung quanh cuõng ñöôïc bình an. Ngöôïc laïi cöù saùt phaït nhau thì cuoäc soáng seõ hoãn ñoän, tang toùc. Do ñoù vì söï bình an vaø haïnh phuùc cuûa gia ñình mình vaø moïi ngöôøi neân chuùng ta giöõ giôùi khoâng saùt sanh. Ñoù laø giôùi thöù nhaát.

Giôùi thöù hai, khoâng ñöôïc troäm cöôùp. Moät ngöôøi khi ñaõ aên troäm, aên cöôùp cuûa keû khaùc thì ngöôøi ñoù coù bình an khoâng? Dó nhieân laø khoâng. Hoï phaûi nghó, phaûi lo, phaûi sôï vì ngaøy naøo ñoù hoï seõ bò phaùt giaùc, roài phaûi bò tuø v. v… Trong loøng ngöôøi ñoù luùc naøo cuõng baát an. Maø ñaõ baát an thì khoâng coù haïnh phuùc. Ngöôøi ta cöù ngôõ raèng laøm coù nhieàu tieàn, nhieàu cuûa laø haïnh phuùc, nhöng maáy teân aên troäm, aên cöôùp ñöôïc nhieàu tieàn nhieàu cuûa coù haïnh phuùc khoâng? Hay cöù troán chui troán nhuûi, raøy ñaây mai ñoù, laån traùnh coâng an, caûnh saùt. Nhö vaäy laøm sao bình an, laøm sao haïnh phuùc ñöôïc. Cho neân neáu ngöôøi Phaät töû phaïm giôùi troäm cöôùp roài thì seõ baát an, khoâng coù haïnh phuùc. Nhö vaäy giöõ giôùi khoâng troäm cöôùp laø baûo veä ñôøi mình ñöôïc bình an vaø haïnh phuùc. Ñoù laø giôùi thöù hai.

Giôùi thöù ba, khoâng ñöôïc taø daâm. Nghóa laø ngöôøi Phaät töû sau khi coù gia ñình, coù choàng vôï roài, khoâng ñöôïc ngoaïi tình vôùi keû khaùc. Neáu ngoaïi tình vôùi keû khaùc laø phaïm toäi taø daâm. Quyù Phaät töû hoaëc laø choàng hoaëc laø vôï ñaõ quy y giöõ naêm giôùi maø coøn ngoaïi tình vôùi keû khaùc thì gia ñình coù an oån khoâng? Hay ñoù laø nguyeân nhaân daãn ñeán gia ñình tan naùt. Ñaõ laøm cho gia ñình tan naùt thì baûn thaân ngöôøi phaïm giôùi baát an vaø caû gia ñình cuõng baát an theo. Ñoù laø moät noãi khoå lôùn.

Nhö vaäy ngöôøi Phaät töû giöõ gìn giôùi khoâng taø daâm thì gia ñình bình an, haïnh phuùc. Do ñoù chuùng ta thaáy giöõ giôùi khoâng taø daâm laø baûo veä haïnh phuùc cho gia ñình chôù khoâng phaûi chuyeän thöôøng. Neáu xeùt kyõ, ngaøy nay giöõ giôùi khoâng taø daâm coøn traùnh ñöôïc tai hoïa cuûa caên beänh Sida nöõa. Sôû dó con ngöôøi beänh taät khoå ñau laø cuõng taïi loâi thoâi môùi sanh chuyeän nhö vaäy. Roõ raøng nhôø giöõ giôùi maø chuùng ta coù ñöôïc söï bình an chaân thaät vaø gia ñình cuõng ñöôïc haïnh phuùc an vui.

Giôùi thöù tö laø giôùi khoâng noùi doái. Noùi doái ôû ñaây toâi chæ haïn cuoäc trong ba nguyeân nhaân:

1 - Vì tham neân noùi doái ñeå löøa ñaûo, gaït gaãm ngöôøi möu lôïi cho mình, gaây haïi cho ngöôøi.

2 - Vì loøng noùng giaän, noùi ñeå ngöôøi böïc töùc.

3 - Vì hieåm ñoäc neân noùi doái ñeå vu oan, cho ngöôøi phaïm luaät naøy, toäi kia v. v…

Keû doái gaït nhö vaäy trong loøng coù bình an khoâng? Chuùng ta doái gaït thì sôùm chaày gì ngöôøi cuõng bieát söï gian doái cuûa mình. Tuy laø doái gaït ñöôïc, laáy cuûa ngöôøi ñem veà cho mình nhöng trong loøng chuùng ta luoân baát an. Ñaõ baát an thì laøm sao coù haïnh phuùc.

Vì theá ngöôøi tu phaûi giöõ khoâng noùi doái ñeå khoûi phaûi ray röùt trong loøng, taâm ñöôïc bình an. Taâm ñöôïc bình an thì môùi vui töôi haïnh phuùc. Neân nhöõng ngöôøi ñieâu ngoa, xaûo traù löøa bòp thieân haï, tuy thaáy nhö giaøu sang, tieàn cuûa nhieàu nhöng khoâng yeân oån, bôûi vì chöa bieát ngaøy naøo hoï seõ voâ khaùm. Ñoù laø tai hoïa ñoái vôùi ngöôøi löôøng gaït cuûa caûi.

Ngöôøi hay noùi doái coøn coù theâm moät tai hoïa naøy nöõa. Khi keû gian doái noùi khoâng thaät, laàn ñaàu ngöôøi ta tin nhöng sau ñoù ngöôøi ta bieát mình noùi doái thì nhöõng laàn sau khoâng ai tin nöõa caû. Ñeán khi chuùng ta coù noùi thaät ngöôøi ta vaãn khoâng tin. Nhö vaäy chuùng ta ñaõ ñaùnh maát loøng tin cuûa ngöôøi. Ñaõ maát loøng tin cuûa moïi ngöôøi thì cuoäc soáng cuûa chuùng ta bò laïc loõng nhö ngöôøi ñi trong sa maïc. Bôûi vì ta noùi khoâng ai tin heát, thaønh ra khoâng ai thoâng caûm vôùi ta. Cho neân noùi doái laø taïo söï baát an ôû loøng mình vaø moïi ngöôøi. Töø ñoù ngöôøi xa laùnh mình vaø mình trôû thaønh coâ ñoäc. Ñoù laø tai hoïa töø lôøi noùi doái maø ra. Theá neân, Phaät töû chuùng ta giöõ giôùi khoâng noùi doái laø ñeå baûo veä taâm hoàn cuûa mình ñöôïc bình an, cuoäc soáng ñöôïc yeân oån, vui töôi haïnh phuùc, chôù ñaâu phaûi raøng buoäc.

Giôùi thöù naêm, khoâng ñöôïc uoáng röôïu. Bôûi vì ngöôøi uoáng röôïu say thì khoâng coøn thoâng minh, trí tueä môø toái, gioáng nhö ngöôøi ñieân. Chuùng ta thaáy nhöõng keû uoáng röôïu say ñi ra ñöôøng bò maáy ñöùa treû treâu cöôøi. Vì hoï khoâng coøn tö caùch cuûa moät ngöôøi lôùn saùng suoát, noùi baäy noùi baï, ñi khoâng vöõng, laøm troø heà cho treû con thì coøn giaù trò gì cuûa moät con ngöôøi nöõa.

Hôn nöõa, khi ñaõ say söa roài thì ñieàu khoâng neân noùi laïi noùi, ñieàu khoâng neân laøm laïi laøm, maát heát tö caùch moät con ngöôøi. Keû aáy khi heát say ñöôïc baïn beø nhaéc laïi haønh ñoäng, ngoân ngöõ saùi quaáy tröôùc thì trong loøng baát an, hoái haän. Ñoù laø noùi tröôøng hôïp nhoû, chöa xaûy ra chuyeän gì lôùn maø ñaõ bò löông taâm caén röùt roài.

Thôøi nay laïi coù nhöõng ngöôøi thích laøm oâng tieân con, huùt aù phieän ñeå ñöôïc daïo chôi trong caûnh phieâu dieâu hö aûo. Khi coù tieàn huùt thì thaûnh thôi, luùc heát tieàn thì khoå sôû, vaát vöôûng. Vieäc laøm ñoù vöøa taïo khoå cho mình, taïo khoå cho gia ñình vaø taïo khoå cho xaõ hoäi nöõa. Ai ñaõ rôi vaøo con ñöôøng xì ke, ma tuùy roài thì hoï soáng trong noãi baát an lôùn. Chaúng nhöõng baát an maø coøn tieàu tuïy, cheát laàn cheát moøn nöõa.

Nhö vaäy ngöôøi Phaät töû phaùt nguyeän giöõ giôùi khoâng uoáng röôïu maïnh, khoâng uoáng say, khoâng huùt aù phieän, xì ke, ma tuùy, chính laø töï baûo veä cho mình ñöôïc bình an, cho gia ñình ñöôïc haïnh phuùc.

Naêm giôùi toâi vöøa keå qua laø giôùi cuûa Phaät töû taïi gia. Phaät vì thöông xoùt chuùng ta, muoán ñeä töû cuûa Ngaøi ñöôïc bình an, haïnh phuùc neân cheá giôùi, chôù khoâng cheá giôùi ñeå chuùng ta bò haïn cuoäc trong khuoân khoå vaø maát töï do. Theá neân Phaät töû phaûi hieåu roõ giöõ giôùi laø ñeå ñöôïc an laønh thaûnh thôi. Ñoù laø muïc ñích chính cuûa Phaät.

Do ñoù giöõ naêm giôùi laø böôùc ñaàu ñeå Phaät töû tieán leân. Theâm moät böôùc nöõa, ngöôøi Phaät töû khi ñaõ giöõ naêm giôùi trong saïch roài, muoán tieán leân thì phaûi giöõ theâm möôøi giôùi, töùc laø thaäp thieän. Thaäp thieän laø möôøi ñieàu laønh, giuùp ngöôøi Phaät töû ñöôïc an vui hôn, töï taïi hôn trong ñôøi naøy vaø ñôøi sau. Möôøi ñieàu laønh ñoù goàm:

Thaân coù ba ñieàu:

1. Khoâng saùt sanh

2. Khoâng troäm cöôùp

3. Khoâng taø daâm

Mieäng coù boán ñieàu:

1. Khoâng noùi doái

2. Khoâng noùi hai löôõi (coù theå duøng töø baây giôø laø khoâng noùi ly giaùn)

3. Khoâng noùi lôøi hung aùc

4. Khoâng noùi lôøi theâu deät

YÙ coù ba ñieàu:

1. Bôùt tham

2. Bôùt saân

3. Bôùt si (coù choã noùi bôùt taø kieán)

Toâi noùi bôùt thoâi chôù chöa saïch noåi.

Ñoù laø möôøi giôùi cuûa haøng cö só. Sau khi tu naêm giôùi thaáy ñöôïc bình an, haïnh phuùc thì phaûi tu tieán leân thaäp thieän, giöõ möôøi giôùi. Caùc giôùi veà thaân, mieäng, quyù Phaät töû ñaõ taïm hieåu roài. ÔÛ ñaây toâi noùi veà yù: Bôùt tham, bôùt saân, bôùt si.

Chuùng ta thöû kieåm laïi xem, moät ngöoøi tham lam laøm caùi gì cuõng muoán ñöôïc lôïi nhieàu hôn thieân haï. Nhö vaäy loøng ngöôøi ñoù coù bình an khoâng? Bôûi muoán hôn, muoán nhieàu neân phaûi tính toaùn nhieàu. Maø tính toaùn nhieàu thì lao löïc baát an. Ñoù laø caûnh thuaän, neáu gaëp nghòch duyeân vì tham lôïi nhieàu nhöng bò thaát baïi thì caøng baát an hôn. Ñoù laø nhöõng ngöôøi löông thieän, ham meâ chuyeän laøm aên. Coøn keû tham lam gian laän thì ñaõ hieän roõ cho chuùng ta thaáy qua maáy vuï aùn gaàn ñaây cuûa caùc nhaø giaùm ñoác ôû thaønh phoá ñoù. Laøm giaùm ñoác, nhaø laàu xe hôi boùng loän nhöng roài keát thuùc bò ngoài tuø, khoâng bieát vôï con seõ ra sao! Nhö vaäy, do loøng tham quaù ñaùng neân ñöa ñeán keát quaû khoå cuõng quaù nhieàu. Theá neân ñeä töû Phaät phaûi haïn cheá bôùt loøng tham.

Trong nhaø Phaät luoân nhaéc ñeán caâu: "Ngöôøi bieát tu haønh phaûi bieát thieåu duïc tri tuùc". Nghóa laø ít muoán vaø bieát ñuû. Trong kinh noùi roõ: "Tri tuùc chi nhôn, tuy ngoïa ñòa thöôïng, vi du an laïc. Baát tri tuùc chi nhôn, tuy xöû thieân ñöôøng dieäc baát xöùng yù". Nghóa laø ngöôøi bieát tri tuùc duø naèm treân baõi coû cuõng vaãn thaáy vui veû. Coøn ngöôøi khoâng bieát tri tuùc duø ñöôïc leân thieân ñöôøng ôû vôùi trôøi Ñeá Thích cuõng vaãn khoâng vöøa yù.

Roõ raøng Phaät daïy chuùng ta soáng thieåu duïc tri tuùc, bôûi vì chuùng sinh ôû theá gian luoân luoân bò thaân naêm aám xuùi giuïc ñoøi hoûi ñuû thöù. Nhö caùi löôõi chuùng ta cöù aên rau muoáng luoäc chaám nöôùc töông hoaøi thì chaùn laém, neân laâu laâu phaûi coù ñaäu huû môùi ñöôïc. Ñoù laø trong chuøa, coøn quyù Phaät töû ôû ngoaøi ñôøi cöù aên caù kho queït hoaøi, chòu khoâng? Phaûi coù caù chieân naøy noï nöõa. Nhö vaäy khi caùi löôõi ñoøi hoûi, chuùng ta chieàu noù thì ñöôïc caùi naøy noù ñoøi caùi khaùc, cöù ñoøi theâm hoaøi khoâng cuøng.

Loã muõi cuõng vaäy, thích nhöõng muøi thôm. Nhöng moät muøi thôm ngöûi hoaøi cuõng chaùn, muoán tìm muøi thôm khaùc. Do ñoù ngöôøi ta cheá ñuû thöù nöôùc hoa maø coù thoûa loøng thieân haï ñaâu. Bôûi loøng tham khoâng coù ñaùy. Ñeán con maét, öa thích nhöõng thöù ñeïp. Ñeïp nhieàu thöù, ñeïp cuûa ñoà ñaïc vaät duïng hoaëc laø saéc ñeïp cuûa con ngöôøi. Neáu chieàu noù thì sao? Ñoà ñaïc saém ñaày nhaø cuõng chöa vöøa yù. Bôûi vì theá gian ñaâu coù döøng, caùi naøy qua roài lieàn cheá caùi khaùc ñeïp hôn, thì chöøng naøo chuùng ta môùi thoûa maõn söï ñoøi hoûi cuûa con maét.

Nhö vaäy roõ raøng maét, tai, muõi, löôõi, thaân ñoøi hoûi ñuû thöù chuyeän, neáu chuùng ta chieàu noù hoaøi thì chöøng naøo môùi chòu döøng? Suoát ñôøi cuõng khoâng coù ngaøy döøng. Theá neân muoán ñöôïc bình an chuùng ta phaûi haïn cheá baèng caùch tieát duïc hay thieåu duïc. Phaät daïy chuùng ta thieåu duïc tri tuùc ñeå quaân bình taïm ñuû cho cuoäc soáng, khoâng ñoøi hoûi quaù ñaùng. Chính söï ñoøi hoûi quaù ñaùng ñoù ñöa ñeán baát an.

Giaû söû coù ngöôøi con maét thích vaät gì lieàn ñöôïc, loã tai thích tieáng hay lieàn ñöôïc, roài muõi, löôõi, thaân thích gì ñöôïc naáy thì ngöôøi ñoù coù soáng ñöôïc baûy, taùm möôi tuoåi khoâng? Toâi ñoïc söû thaáy vua chuùa hoài xöa tìm moät ngöôøi soáng ñöôïc naêm möôi tuoåi cuõng khoù, ñöøng noùi tôùi baûy, taùm möôi tuoåi. Taïi thuï höôûng nhieàu thöù quaù, maø caøng nhieàu vaät chaát thì caøng sanh beänh. Cuï theå nhö thôøi ñaïi cuûa chuùng ta ngaøy nay, ai thích aên ngon, aên nhieàu thì bò huyeát aùp cao hoaëc laø tieåu ñöôøng v. v… Nhö vaäy roát cuoäc höôûng thuï nhieàu chæ ñöa tôùi keát quaû khoâng toát thoâi. Cho neân soáng caøng ñôn giaûn caøng toát.

Khi toâi ra Baéc, gaëp caùc cuï giaø ngoaøi aáy, coù cuï ñaõ hôn baûy möôi tuoåi maø leo nuùi Yeân Töû nhö bay. Trong khi caùc vò mieàn Nam leo nuùi, ngöôøi naøo ngöôøi naáy thôû haøo heån, coù khi khoâng noåi nöõa, phaûi nhôø ngöôøi khaùc beâ phuï môùi leân ñöôïc. Nhö vaäy roõ raøng ñöôïc öu ñaõi nhieàu thöùc aên ngon seõ ñöa ñeán haäu quaû thaân beùo phì, naëng neà, nhieàu beänh hoaïn. Coøn phaàn nhieàu caùc cuï ngoaøi Baéc ôû queâ soáng raát ñaïm baïc, neân ngöôøi maûnh khaûnh nheï nhaøng, raát khoûe vaø deûo dai. Chuùng ta thöû töôûng töôïng moät cuï giaø baûy, taùm möôi tuoåi maø naëng taùm, chín chuïc kyù seõ khoå nhö theá naøo. Chaúng nhöõng khoå cho baûn thaân mình maø coøn khoå laây cho nhöõng ngöôøi chung quanh nöõa. Vôùi moät troïng löôïng nhö vaäy maø ngaõ beänh thì khoâng ai ñôõ noåi. Thaät laø khoå.

Nhö vaäy, khoâng phaûi ñöôïc höôûng thuï, ñöôïc thoûa maõn nhieàu laø toát maø chuùng ta phaûi bieát ñieàu hoøa, bieát tieát duïc thì cuoäc soáng môùi an laønh. Cho neân ñoái vôùi nguõ duïc, caøng tham caøng khoå, caøng nhieàu phieàn haø. Ngöôøi naøo ít tham töùc laø thieåu duïc thì ngöôøi ñoù nheï nhaøng, khoûe khoaén bình an. Ñoù laø haïnh phuùc.

Ñeán phaàn saân, töùc laø noùng giaän. Moät khi côn noùng giaän noåi leân roài thì sau ñoù phaûi aên naên hoái haän. Phaät töû ôû gia ñình hay ra ñöôøng gaëp vieäc gì traùi yù noåi saân leân, roài caõi vaõ ñaùnh ñaäp nhau. Nhö vaäy coù bình an khoâng hay laø baát an? ÔÛ gia ñình caõi vaõ ñaùnh ñaäp nhau baát an, ra ñöôøng caõi vaõ ñaùnh ñaäp nhau cuõng baát an. Nhö vaäy ngöôøi naøo saân nhieàu thì baát an nhieàu, caøng maát haïnh phuùc, caøng baát haïnh.

Giôùi tu só cuõng vaäy, trong kinh Phaät daïy: "Ngöôøi tu maø coøn noùng giaän thì chaúng khaùc naøo baàu trôøi xanh coù saám chôùp". Ngöôøi theá gian vì tham lam nguõ duïc, neáu tham lam ñöôïc thì hoï tham theâm, tham lam khoâng ñöôïc thì noåi saân. Coøn ngöôøi xuaát gia ñaõ chaùn cheâ nguõ duïc vaøo chuøa tu thì ñaâu coøn loøng tham lam. Nhö vaäy taïi sao laïi noåi saân? Khoâng coù lyù do gì maø noåi saân thì cuõng gioáng nhö trôøi trong maø noåi saám chôùp vaäy. Ñoù laø hieän töôïng baát thöôøng, vì vaäy ngöôøi tu khoâng coù quyeàn saân. Tham lam duï nhö maây ñen, maây ñen neân coù saám chôùp. Theá gian coù tham lam ví nhö trôøi coù maây ñen, tham khoâng ñöôïc noåi saân leân thì coù saám chôùp. Ngöôøi tu khoâng coøn tham lam nguõ duïc töùc khoâng coù maây ñen maø laïi hieän saám chôùp, khoâng phaûi hieän töôïng baát thöôøng laø gì? Neân ngöôøi tu caøng phaûi deø daët.

Toâi coù nghe ngöôøi ta duøng danh töø "thaày chuøa löûa" ñeå chæ nhöõng vò Taêng noùng naûy, hay saân giaän. Thaày chuøa löûa vì ñoäng tôùi lieàn la oaùc oaùc. Ngöôøi tu maø ñeå cho thieân haï goïi nhö vaäy coù toát khoâng, coù theå daïy ñeä töû ñöôïc khoâng? Neáu ñeä töû noåi saân maø mình laø löûa thì laøm sao daïy cho noù nguoäi ñöôïc. Vì vaäy maáy huynh ñeä coøn treû raùng tu, giöõ gìn ñöøng ñeå saân haän noåi leân. Ñoù laø moät hieän töôïng baát thöôøng cuûa giôùi tu só chuùng ta vaäy.

Duø Phaät töû taïi gia hay xuaát gia phaûi giaûm saân haän, khoâng cho noù taêng tröôûng. Tu nhö vaäy môùi ñi tôùi choã an laønh töï taïi. Trong nhaø Phaät coù caâu "Taêng haän baát caùch tuùc", nghóa laø Taêng giaän khoâng quaù moät ñeâm. Chuùng ta coù giaän nhöng giaän ít thoâi, phaûi mau heát. Ngöôøi theá gian giaän töø cha tôùi con. Vì cha giaän neân xuùi con giaän theo ñeå baùo thuø. Coøn ngöôøi tu coù gì traùi yù laém chæ giaän moät chuùt thoâi, nguû qua ñeâm saùng daäy lieàn heát. Theo toâi giaän moät ñeâm cuõng quaù roài, ñöøng giaän caøng hay.

Toâi nhaéc laïi moät laàn nöõa, chuùng ta tu caøng haïn cheá söï noùng giaän trong noäi taâm thì caøng hay, caøng toát. Caøng haïn cheá noù töùc laø caøng baûo veä cho mình ñöôïc bình an, haïnh phuùc. Ngöôïc laïi, khoâng haïn cheá saân haän thì taïo nhaân ñau khoå cho mình, cho moïi ngöôøi. Ñoù laø ñieàu thöù hai.

Thöù ba laø si meâ, trong Thaäp thieän noùi khoâng taø kieán. Taø kieán töùc laø moät nhaân cuûa si meâ, vì daïy cho Phaät töû neân noùi khoâng taø kieán. Ñoái vôùi haøng xuaát gia laø bôùt si. Si laø gì? Si laø meâ muoäi. Meâ muoäi ñoù nguy hieåm nhö theá naøo? Laâu nay chuùng ta quen ñoïc theo chöõ Haùn laø tham, saân, si. Vôùi caùi nhìn cuûa toâi thì phaûi ñaûo ngöôïc laïi laø si, tham, saân. Ngöôøi coù hoïc ñaïo lyù seõ thaáy ñieàu naøy raát roõ.

Ví nhö thaân naøy duyeân hôïp hö giaû, voâ thöôøng taïm bôï, nhöng chuùng ta cöù ngôõ thaân mình laø thaät. Nghó nhö vaäy töùc laø si! Si töùc laø ngu, nhöng coù ai noùi anh hay chò ngu lieàn noåi giaän. Roõ raøng chuùng ta khoâng thaáy ñuùng leõ thaät, ngu maø chuùng ta khoâng chòu ngu. Ñoù laø si laïi theâm si.

Ngöôøi theá gian si meâ thaät ñaùng thöông. Cha meï taét thôû, ra tieäm mua caùi hoøm nhöng coù ai hoûi anh hay chò ñi ñaâu ñoù thì ñaùp toâi ñi nhaéc caùi thoï cho ba toâi hay meï toâi. Thoï laø sao? Thoï laø soáng dai. Ñaõ taét thôû ñi mua hoøm maø laïi noùi soáng dai. Ñeå thaáy chuùng ta ngu tôùi côõ naøo, thaät laø si meâ ñaùo ñeå!

Theâm moät ñieàu teä nöõa. Cha meï cheát lieàn ñeán thaày ñoà coi ngaøy, coi giôø. Hoï noùi oâng baø ñi nhaèm ngaøy truøng, baûo con chaùu phaûi hoaõn laïi naêm baûy ngaøy, ñöøng choân, gaëp ngaøy truøng sôï trong nhaø coù ngöôøi cheát theo. Ñieàu naøy toâi phaûn ñoái kòch lieät. Taïi sao cha meï khi coøn khoûe maïnh, ñi ñaâu con caùi cuõng ñoøi ñi theo. Nhöng khi cha meï cheát, caû gia ñình maáy chuïc ngöôøi maø nghe noùi nhaèm ngaøy truøng coù theå coù ngöôøi cheát theo, lieàn khoâng chòu choân.

Theâm moät vieäc taøn nhaãn nöõa laø xin thaày daùn buøa chuù, caám cha meï khoâng ñöôïc veà nhaø, sôï veà seõ daãn theâm ngöôøi. Neáu thaàn thöùc cha meï coøn lang thang, quanh quaån ñaâu ñoù seõ buoàn töùc bieát maáy. Con caùi gì maø baát hieáu laï! Cha meï cheát laø taïi heát duyeân neân phaûi ñi, ñaâu phaûi taïi ngaøy giôø maø con caùi caám khoâng cho veà. Chuùng ta thaáy coù taøn nhaãn quaù khoâng? Chính vì si meâ ñoù maø con ngöôøi ñoái xöû vôùi nhau quaù taøn nhaãn, khoâng chuùt thöông xoùt. Ñaõ yeám buøa chuù khoâng cho veà, roài ba ngaøy sau môû cöûa maû. Môû cöûa maû ñi ñaâu? Thaät laø ích kyû. Töø si meâ sanh ra ích kyû, taøn nhaãn ñuû caû.

Vieäc naøy rieâng ñoái vôùi toâi ñaõ thöû nghieäm qua roài. Bôûi vì thaày chuùng toâi laø Hoøa thöôïng Vieän tröôûng maát ngaøy 20 thaùng Chaïp vaø Giaùo hoäi ñònh ngaøy 25 thaùng Chaïp thì thieâu. Luùc ñoù coù moät oâng thaày coi ngaøy noùi 25 thaùng Chaïp laø ngaøy truøng. Neáu thieâu Hoøa thöôïng thì moät laø anh em trong gia ñình phaûi cheát, hai laø ñeä töû phaûi cheát. Nghe vaäy Giaùo hoäi luùng tuùng khoâng bieát giaûi quyeát theá naøo, lieàn goïi toâi leân vì toâi laø tröôûng töû.

Quyù Ngaøi keå laïi söï vieäc vaø hoûi toâi: "Baây giôø Thanh Töø nghó sao? ". Toâi thöa:

- Xin pheùp quyù Hoøa thöôïng cho con ñi thænh yù Sö baùc vaø Sö coâ cuûa con xem sao.

Toâi xuoáng gaëp Hoøa thöôïng truï trì chuøa Phaät Quang laø anh ruoät cuûa Thaày toâi vaø thöa:

- Baïch thaày! Ngaøy mai thieâu Thaày con nhaèm ngaøy truøng. Thaày coi ngaøy baûo coù theå trong gia quyeán coù ngöôøi bò cheát. Thöa thaày, vaäy Thaày coù sôï cheát khoâng?

Ngaøi noùi raèng:

- Toâi muoán cheát theá cho Thaày oâng ñoù maø cheát khoâng ñöôïc, taïi sao toâi laïi sôï cheát.

Toâi yeân loøng tìm tôùi Sö baø Baûo An laø chò cuûa Thaày toâi vaø thöa:

- Thöa Sö baø! Ngaøy mai laø ngaøy truøng, neáu thieâu Thaày con thì trong gia quyeán coù ngöôøi cheát hoaëc ñeä töû phaûi cheát, vaäy Sö baø coù sôï cheát khoâng?

Sö baø noùi:

- Toâi giaø roài, khoâng sôï cheát gì heát, chöøng naøo cheát cuõng ñöôïc.

Toâi raát möøng. Nhö vaäy Sö baø, Hoøa thöôïng Phaät Quang laø hai vò chò em ruoät trong thaân quyeán khoâng sôï cheát, coøn toâi laø ñeä töû lôùn cuõng khoâng sôï cheát. Do ñoù toâi quyeát ñònh trình vôùi Giaùo hoäi ngaøy 25 thaùng Chaïp thieâu. Vaäy maø coù thaáy ai cheát ñaâu. Chuùng ta vì si meâ coá chaáp, sôï cheát maø coù ai khoûi cheát ñaâu. Taát caû quyù vò coù maët ñaây, ngöôøi naøo khoâng cheát? Ai cuõng cheát heát thì sôï caùi gì. Ñaâu phaûi vieäc chæ rieâng mình chòu, ai cuõng phaûi tôùi. Vieäc ñeán thì cöù cöôøi maø ñi, coù gì ñaâu phaûi sôï. Bôûi vì ñoù laø con ñöôøng taát yeáu ai cuõng phaûi qua caû.

Neân toâi noùi neáu ngöôøi thaân cuûa mình cheát nhaèm ngaøy truøng thì chuùng ta neân möøng khi ñöôïc choân ngaøy ñoù. Nhôø theá maø gia ñình ñöôïc sum hoïp, cha ñi roài meï ñi, con caùi cuõng ñi theo heát, nhö vaäy caøng vui chôù sao. Coøn ñeå moät ngöôøi ñi bô vô, bao nhieâu ngöôøi ôû laïi cöù khoùc, coù vui gì! Nhö vaäy ngaøy truøng caøng toát, khoâng coù gì xaáu heát. Ngöôøi gan moät chuùt seõ noùi theá. Sôï cheát laø si meâ vì ai cuõng phaûi cheát thì sôï laøm chi.

Neáu chuùng ta thaáy ñöôïc leõ thaät, chuùng ta khoâng bò nhöõng si meâ aùm aûnh laøm nhöõng ñieàu khoâng ñuùng leõ thaät, cö xöû vôùi nhau khoâng coøn tình nghóa nöõa. Ñoù laø toâi noùi veà si meâ. Ngöôøi tu caàn phaûi deø daët haïn cheá cho yù bôùt tham, bôùt saân, bôùt si.

Baây giôø trôû laïi vieäc ngöôøi giöõ naêm giôùi trong saïch, khi cheát seõ veà ñaâu. Veà ñieåm naøy Phaät giaùo coù chia nguõ thöøa:

1. Nhaân thöøa

2. Thieân thöøa

3. Thanh vaên thöøa 4. Duyeân giaùc thöøa

5. Boà-taùt thöøa

Neáu giöõ troøn naêm giôùi laø tu Nhaân thöøa. Do tu Nhaân thöøa neân ñôøi naøy laøm ngöôøi, ñôøi sau cheát trôû laïi laøm ngöôøi toát hôn nöõa. Nhö vaäy khoâng coù gì sôï seät. Chieác xe cuõ hö, chuùng ta boû saém chieác xe môùi toát hôn. Luùc soáng bình an, khi ra ñi cuõng bình an. Ñoù laø ñieàu quyù baùu cuûa söï tu.

Neáu tieán hôn nöõa Phaät töû tu thaäp thieän, giöõ thaân, mieäng, yù thanh tònh nhö ñaõ noùi. Thaân khoâng laøm ba vieäc aùc, mieäng khoâng noùi lôøi xaáu, yù bôùt tham saân si, ngöôøi ñoù cheát seõ sanh veà coõi trôøi Luïc duïc thieân, cao hôn coõi ngöôøi moät baäc. Nhö vaäy ngöôøi tu giöõ giôùi cuûa Phaät, khi soáng ñöôïc bình an haïnh phuùc, luùc cheát hoaëc trôû laïi laøm ngöôøi toát hôn hoaëc sanh leân coõi trôøi raát vui söôùng. Theá coù phaûi laø chuùng ta taïo döïng haïnh phuùc cho mình trong ñôøi naøy vaø caû ñôøi sau nöõa khoâng? Vaäy maø khoâng chòu tu thì khoâng bieát noùi sao.

Tu ñeå ñöôïc haïnh phuùc trong ñôøi naøy vaø tieáp nhöõng ñôøi sau. Ñoù laø chuùng ta khoân ngoan thaáy xa, laøm ñöôïc lôïi ích cho mình, cho ngöôøi. Coøn tu maø chaúng bieát ra sao ôû ngaøy mai thì khoâng phaûi laø ngöôøi saùng suoát. Ñoù laø toâi noùi giôùi luaät giuùp cho con ngöôøi ñöôïc bình an haïnh phuùc trong hieän ñôøi vaø mai sau.

Ñeán phaàn thöù hai laø trí tueä giuùp cho bình an haïnh phuùc. Ñaïo Phaät chuû tröông tu laø phaûi môû con maét trí tueä. Vì con maét trí tueä saùng thì ñau khoå môùi döøng. Neáu maét trí tueä khoâng saùng thì chuùng ta khoù dieät heát maàm ñau khoå.

Chuùng ta luoân aûo töôûng raèng mình laø ngöôøi khoân ngoan, saùng suoát, thoâng hieåu taát caû. Vì aûo töôûng nhö theá neân khi bò ngöôøi ta noùi anh hay chò ngu thì noåi noùng leân lieàn. Töø ñoù roài sanh söï caõi vaõ ñuû thöù chuyeän. Nhö vaäy chuùng ta thaät khoân hay ngu. Leõ ra khi nghe noùi anh hay chò ngu, Phaät töû chuùng ta phaûi traû lôøi raèng: "Thöa vaâng, toâi raát laø ngu. Bôûi vì treân nhaân gian naøy muoân ngaøn vieäc maø toâi chæ bieát coù chuùt ít thoâi, laøm sao daùm nhaän mình khoân ñöôïc".

Ngöôøi xöa noùi caøng hoïc caøng thaáy doát. Caøng hoïc leõ ra caøng thoâng minh sao laïi caøng thaáy doát? Vì treân theá gian coù muoân ngaøn öùc vieäc nhöng chuùng ta chæ bieát moät phaàn nhoû xíu. Nhö vaäy khoâng doát laø gì? Bieát mình ngu vaø nhaän mình ngu thì coù ai giaän ñaâu. Ñaèng naøy ngu maø khoâng chòu ngu, cöù töôûng mình khoân thì coù thaät khoân khoâng? Ví nhö ngöôøi gioûi veà Anh vaên nhöng caùc sinh ngöõ khaùc nhö Trung Hoa hay Nhaät Baûn v. v… thì khoâng bieát. Nhö vaäy ngöôøi aáy cuõng chæ khoân moät phaàn nhoû thoâi, ñaâu phaûi laø thaät khoân. Bieát chæ moät phaàn trong muoân trieäu phaàn, laøm sao goïi laø khoân ñöôïc.

Do ñoù ai muoán daønh khoân laø ñaõ ngu roài. Coøn ngöôøi ngu maø bieát mình ngu thì chöa phaûi thaät ngu.

Mình ngu bieát mình ngu laø bieát baèng trí tueä, thaáy ñuùng leõ thaät chôù khoâng phaûi töôûng töôïng. Coøn keû ngu maø nghó mình khoân laø töôûng töôïng chôù khoâng phaûi leõ thaät. Nhö coù ngöôøi noùi chuùng ta laø con boø hay con gaø, con vòt ñeàu ñuùng caû, khoâng coù gì nhuïc. Bôûi vì taát caû nhöõng thöù ñoù ñeàu coù trong quyù vò heát.

Nhö quyù Thaày, quyù coâ tu, neáu coù ngöôøi noùi thaày laø coïng coû. "Thöa phaûi, vì toâi aên rau". Coù gì ñaâu maø nhuïc. Lôøi leõ theá gian cho raèng noùi nhö vaäy laø laøm mình nhuïc, nhöng bieát ñöôïc leõ thaät thì khoâng coù gì nhuïc caû. Nhö toâi ôû Ñaø Laït, treân röøng thoâng, neáu ai noùi raèng thaày laø caây thoâng. Toâi gaät ñaàu ngay: "Phaûi, toâi laø caây thoâng. Vì ban ñeâm röøng thoâng nhaû oxy ra, toâi hít voâ neân toâi coù döï phaàn trong ñoù roài".

Veà ñieåm naøy vôùi caëp maét khoa hoïc, ngöôøi ta thaáy mình vôùi moâi tröôøng soáng khoâng taùch rôøi nhau maø coøn lieân heä chaët cheõ vôùi nhau nöõa laø khaùc. Do ñoù chuùng ta phaûi duøng trí tueä ñeå thaáy roõ, ñöøng mang aûo töôûng sai laàm. AÛo töôûng sai laàm laø si meâ, duøng trí tueä soi toû si meâ. Heát si meâ thì heát ñau khoå. Theá thoâi, khoâng coù gì quan troïng caû. Leõ thöïc trong cuoäc soáng laø vaäy.

Sôû dó chuùng ta cho ngöôøi naøy sang, keû kia heøn laø vì kieán chaáp. Thaáy ngöôøi aên maëc ñeïp, ôû nhaø cao thì cho laø sang, ngöôøi aên maëc xaáu, ôû nhaø thaáp thì cho laø heøn. Ñoù laø töôûng töôïng chôù khoâng coù söï thaät. Chæ nhöõng ngöôøi meâ muoäi ñaùng thöông laø ngöôøi heøn, coøn ngöôøi coù trí tueä saùng suoát laø ngöôøi ñaùng quyù.

Nhö vaäy quyù hay heøn tuøy theo trí tueä. Hình daùng beân ngoaøi khoâng theå ñaùnh giaù ñöôïc leõ thaät. Leõ thaät phaûi ñöôïc theå hieän beân trong con ngöôøi coù trí tueä. Chuùng ta hieåu ñaïo lyù roài thì thaáy thaân naøy Phaät daïy laø caùi ñaõy da hoâi thoái, neân ai cheâ mình hoâi thoái thì chuùng ta cuõng vaãn vui vì hoï noùi ñuùng. "Daï coù nhö thaät". Neân ngöôøi thaáy ñuùng leõ thaät laø ngöôøi luoân bình an. Sôû dó chuùng sanh ñau khoå laø vì soáng trong aûo töôûng, trong si meâ. Hoï cöù ñoøi hoûi, khen cheâ, muoán ñöôïc caùi naøy, caùi noï neân roài khoå, vì vaäy maø baát an.

Toùm laïi muoán ñöôïc bình an haïnh phuùc thì chuùng ta phaûi kheùo tu Phaät baèng hai caùch, giöõ giôùi chuùng ta ñaõ thoï vaø môû saùng con maét trí tueä, thaáy ñuùng nhö thaät. Ngöôïc laïi laø baát haïnh. Vì chuùng ta khoâng kheùo tu neân ñeán vôùi ñaïo maø than khoå ñuû thöù. Neáu Phaät töû tu ñuùng phaùp thì ôû trong ñaïo caøng laâu caøng an laïc, caøng haïnh phuùc, chôù khoâng coù buoàn khoå.

Mong taát caû Phaät töû cuõng nhö Taêng Ni qua nhöõng gì toâi trình baøy, quyù vò chieâm nghieäm cho kyõ. Neáu thaáy ñuùng thì coá gaéng thöïc haønh vaø soáng cho ñöôïc nhö vaäy thì chaéc chaén quyù vò seõ ñöôïc bình an haïnh phuùc.

]