BOÀ TAÙT QUAÙN THEÁ AÂM

(Bodhisattva Avalokitesvara)

DANH HIEÄU. - Quaùn Theá AÂm, nghóa laø quaùn saùt tieáng keâu than cuûa chuùng sanh trong theá gian ñeå ñoä cho hoï thoaùt khoå.

TIEÀN THAÂN. - Thuôû ñöùc Phaät Baûo Taïng, Ngaøi laø thaùi töû con vua Voâ Traùnh Nieäm. Ngaøi theo vua cha ñeán nghe Phaät thuyeát phaùp vaø thænh Phaät cuøng Taêng chuùng veà cung cuùng döôøng. Do coâng ñöùc aáy, ñöôïc Phaät thoï kyù sau naøy laøm Boà-taùt hieäu laø Quaùn Theá AÂm, phuï taù ñöùc Phaät A Di Ñaø giaùo hoùa chuùng sanh vaø sau nöõa seõ thaønh Phaät hieäu laø Phoå Quang Coâng Ñöùc Sôn Vöông, (kinh Bi Hoa quyeån ba, phaåm Chö Boà-taùt boån thoï kyù).

HAÏNH NGUYEÄN. - Boà-taùt Quaùn Theá AÂm khoâng coù trong lòch söû theá giôùi naøy. Ngaøi laø vò Boà-taùt haàu caïnh ñöùc Phaät A Di Ñaø ôû theá giôùi Cöïc-laïc phöông taây. Coù choã noùi Ngaøi khoâng coá ñònh ôû theá giôùi naøo, tuøy chuùng sanh ôû ñaâu ñau khoå thì Ngaøi thò hieän ñeán cöùu ñoä. Quaùn Theá AÂm laø xem xeùt tieáng keâu ñau khoå cuûa chuùng sanh ôû ñôøi. Vì theá, Ngaøi laø hieän thaân cuûa töø bi. Choã naøo coù chuùng sanh khoå ñau laø coù Ngaøi hieän thaân ñeán ñaáy. Ngaøi haèng tuøy loaïi chuùng sanh hoùa thaân ñoä hoï. Coù nhieàu laàn Ngaøi hoùa thaân ngöôøi nöõ ñoä ñôøi, neân ngöôøi ta thöôøng goïi Ngaøi laø Phaät Baø.

BIEÅU TÖÔÙNG. - Nghieân cöùu veà hình töôïng Ngaøi, chuùng ta thaáy coù laém töôïng. Nhöõng töôïng y cöù theo giaû söû, nhö: Quaùn AÂm Haøi Nhi (theå theo coát truyeän Quaùn AÂm Thò Kính), Quaùn AÂm Nam Haûi, Quaùn AÂm Töû Truùc... Nhöõng töôïng y cöù theo caùc kinh phaùi Maät toâng, nhö: Quaùn AÂm Maõ Ñaàu, Quaùn AÂm Thieân Thuû Thieân Nhaõn, Quaùn AÂm Cöõu Dieän... Coù moät pho töôïng phoå thoâng nhaát laø Quaùn AÂm thanh tònh bình thuøy döông lieãu. Töôïng naøy Ngaøi Trí Khaûi haèng taùn döông, chuùng ta coá gaéng tìm hieåu.

Töôïng Ngaøi hình ngöôøi nöõ ñöùng treân hoa sen, tay maët caàm caønh döông, tay traùi caàm bình thanh tònh, trong bình ñöïng nöôùc cam loà. Chuùng ta haèng laïy möôøi hai caâu nguyeän sau khi tuïng phaåm Phoå Moân, coù caâu “Nam moâ thanh tònh bình thuøy döông lieãu, Quaùn AÂm Nhö Lai cam loà saùi taâm nguyeän”. Caâu nguyeän naøy ñaõ dieãn taû ñuùng hình töôïng Ngaøi. Giôø ñaây, chuùng ta tìm hieåu chi tieát qua hình töôïng ñoù.

THAÂM YÙ. - Taïi sao Boà-taùt Quaùn Theá AÂm laïi laø ngöôøi nöõ ? Theo kinh Di Ñaø noùi: ngöôøi sanh veà coõi Cöïc-laïc tuy chöa chöùng quaû Thaùnh vaãn khoâng coù töôùng nam, töôùng nöõ. Kinh A-haøm noùi: ngöôøi nöõ coù naêm chöôùng khoâng theå thaønh Phaät... Theá maø, Boà-taùt Quaùn Theá AÂm laïi hieän thaân ngöôøi nöõ ?

- Boà-taùt Quaùn Theá AÂm hieän thaân cuûa ñöùc töø bi. Muoán noùi leân tình thöông chaân thaønh tha thieát nhaát trong con ngöôøi, khoâng tình thöông naøo qua tình meï thöông con. Meï ñoái vôùi con laø tình thöông chaân thaønh thaâm thuùy bao la, khoù laáy caùi gì coù theå hình dung ñöôïc. Cho neân, ñöùc Quaùn Theá AÂm hieän thaân laø moät ngöôøi meï hieàn cuûa nhaân loaïi, hay cuûa taát caû chuùng sanh. Ngöôøi meï daàu baän coâng aên vieäc laøm gì, moät khi nghe tieáng con keâu khoùc, meï buoâng boû taát caû voäi vaøng chaïy laïi voã veà con. Ñöùc Quaùn Theá AÂm cuõng theá, duø baän vieäc giaùo hoùa ôû ñaâu, moät khi nghe tieáng keâu thöông cuûa chuùng sanh, Ngaøi lieàn hieän thaân ñeán an uûi. Vì theá, goïi Ngaøi laø Boà-taùt Quaùn Theá AÂm. Ngöôøi meï hieàn cuûa taát caû chuùng sanh, ngöôøi meï luùc naøo cuõng laéng nghe tieáng naác nôû töø coõi loøng cuûa ñaøn con daïi ñang ñaém chìm trong beå khoå meânh moâng, ñeå ñeán xoa dieäu, cöùu thoaùt khieán moïi khoå naõo ñeàu ñöôïc tieâu tan.

Tay maët Ngaøi caàm caønh döông lieãu laø töôïng tröng cho ñöùc nhaãn nhuïc. Tay traùi caàm bình thanh tònh ñöïng nöôùc cam loà laø töôïng tröng cho taâm töø bi. Chæ coù caønh döông lieãu môùi coù khaû naêng mang nöôùc cam loà röôùi maùt chuùng sanh.

Döông lieãu laø loaïi caây vöøa deûo vöøa meàm, gaëp gioù maïnh thì uoán mình theo chieàu gioù, gioù döøng laø trôû veà vò trí cuõ. Neáu cöùng nhö caønh caây lim, caây goõ thì gioù khoâng theå lay, moät khi bò gioù lay laø phaûi gaõy. Neáu yeáu nhö caønh lieãu thì chæ buoâng ruõ theo chieàu gioù. Cöùng quaù, meám quaù ñeàu khoâng coù söùc chòu ñöïng laâu daøi. Caønh döông nhôø söùc meàm deûo neân kheùo tuøy duyeân maø khoâng maát vò trí. Töùc laø tuy chìu theo caûnh maø khoâng bò caûnh chi phoái. Vì theá, caønh döông ñöôïc töôïng tröng cho ñöùc nhaãn nhuïc. Nhaãn nhuïc khoâng coù nghóa ai laøm sao cuõng ñöôïc, ai baûo gì cuõng nghe. Chính baûn chaát cuûa noù laø kheùo tuøy thuaän ngöôøi, ñeå höôùng daãn hoï, theo ñöôøng loái hay laäp tröôøng cuûa mình. Tuøy thuaän maø khoâng bò hoï chi phoái, ngöôïc laïi chi phoái ñöôïc hoï. Ngöôøi nhaãn nhuïc môùi troâng qua nhö raát yeáu heøn, kyø thaät hoï coù söùc maïnh phi thöôøng, ñaõ töï chieán thaéng ñöôïc tình caûm, ñöôïc phaûn öùng cuûa baûn naêng. Hoï ñaõ vöôït ra ngoaøi phaïm truø con ngöôøi phaøm tuïc, neáu laáy con maét phaøm tuïc nhìn hoï thì khoâng theå naøo hieåu noåi. Ngöôøi chöûi ta giaän, ngöôøi ñaùnh ta ñôû, ñoù laø baûn naêng töï veä cuûa taát caû moïi ngöôøi. Bò chöûi maø khoâng giaän, bò ñaùnh maø khoâng ñôû, aáy môùi laø vieäc khoù laøm, phi baäc thaùnh giaû khoù theå laøm ñöôïc. Haèng ngaøy chuùng ta soáng theo tình caûm, theo baûn naêng, thaáy nhöõng phaûn öùng nhö vaäy cho laø phaûi leõ, hôïp lyù. Neáu thaáy ngöôøi bò chöûi maø khoâng giaän..., chuùng ta lieàn ñaâm ra böïc töùc, khi deå hoï, cho laø keû heøn yeáu nhaùt nhuùa. Ñaâu ngôø, nhöõng keû aáy ñaõ ñöùng treân ñænh chuùng ta, maø ôû döôùi naøy chuùng ta vaãn töï cao töï ñaïi.

Nöôùc cam loà laø thöù nöôùc raát trong, maùt vaø thôm ngoït, do höùng ngoaøi söông maø ñöôïc. Chöõ cam laø ngoït. Chöõ loà ñoïc traïi chöõ loä, töùc laø söông hay moùc. Khi ngöôøi ta bò noùng böùc khoâ khan, neáu ñöôïc moät gioït nöôùc cam loà thaám vaøo coå seõ nghe ngoït ngaøo maùt röôïi. Nöôùc cam loà töôïng tröng cho loøng töø bi cuûa Boà-taùt. Khi chuùng sanh bò löûa phieàn naõo thieâu ñoát, thieát tha caàu cöùu nôi Boà-taùt, Ngaøi seõ mang nöôùc töø bi ñeán daäp taét vaø ñem laïi cho ngöôøi söï maùt meû an laønh. Chuùng ta ñang soáng trong nhaø löûa tam giôùi, ngoïn löûa phieàn naõo cuûa chuùng ta noåi chaùy raàn raàn, neáu khoâng coù gioït nöôùc töø bi cuûa Boà-taùt, chaéc haún taát caû chuùng ta ñeàu phaûi cheát thieâu trong loø phieàn naõo.

Töø bi laø loøng thöông khoâng vuï lôïi, khoâng phaân bieät thaân sô, khoâng thaáy coù quyù tieän, loøng thöông chaân thaät bình ñaúng. Söï quyù baùu cao caû cuûa noù, chæ coù nöôùc cam loà môùi ñuû tính caùch töôïng tröng. Nöôùc cam loà chaúng nhöõng cöùu ngöôøi qua côn khaùt chaùy coå, maø coøn ñem laïi cho ngöôøi muøi thôm ngon ngoït dòu. Töø bi chaúng nhöõng cöùu ngöôøi trong côn nguy khoán, maø coøn ñem laïi cho ngöôøi nguoàn an laïc voâ bieân. Bôûi tính chaát quyù baùu voâ thöôïng cuûa nöôùc cam loà nhö vaäy, neân phaûi ñöïng noù trong moät caùi bình thanh tònh. Vì cuûa quyù bao giôø cuõng ñöïng trong moùn ñoà quyù.

Bình thanh tònh laø töôïng tröng ba nghieäp trong saïch. Chuùng ta oâm aáp loøng töø bi muoán ra cöùu ñoä chuùng sanh, neáu thaân, mieäng, yù chöa trong saïch thì khoù mong thöïc hieän loøng töø bi. Neáu coá gaéng thöïc hieän, moät thôøi gian cuõng laïc veà danh hay vì lôïi. Ví nhö ngöôøi coù khoa y döôïc, saün saøng chöõa trò beänh khoå cho ngöôøi, khi nhöõng con beänh ñöôïc laønh, ñöông nhieân phaûi coù söï ñeàn ñaùp hay khen ngôïi treân baùo chí, neáu ngöôøi aáy yù chöa trong saïch deã noùng loøng danh lôïi. Do ñoù, daàn daàn laøm hoen oá loøng töø bi. Cho neân, muoán thöïc hieän loøng töø bi, ñieàu kieän tieân quyeát laø ba nghieäp phaûi thanh tònh.

Muoán mang nöôùc cam loà ra röôùi maùt chuùng sanh, phaûi duøng caønh döông laøm phöông tieän. Bôûi vì chuùng sanh trong ñôøi naøy nghieäp chöôùng quaù saâu daøy, ít khi thaáy leõ phaûi. Hoï chæ soáng theo baûn ngaõ, soáng vì duïc voïng cuûa hoï, khoù ai laøm cho hoï haøi loøng. Duø ngöôøi aáy saün saøng tieáp giuùp hoï trong khi khoán ñoán, maø hoï vaãn khoâng bieát ôn, ñoâi khi coøn phaûn boäi. Ngöôøi saün loøng töø bi ra teá ñoä chuùng sanh, neáu thieáu ñöùc taùnh nhaãn nhuïc thì söï teá ñoä khoù ñöôïc vieân maõn. Khoâng phaûi ai ai cuõng saün saøng ñöa tay cho ta dìu ra khoûi con ñöôøng nguy hieåm heát ñaâu, duø hoï laø nhöõng keû muø. Coù keû tin ñöa tay cho ta dìu ñi, song giöõa ñöôøng vaáp phaûi nhöõng hoøn ñaù nhoû, hay chaïm nhöõng goác caây, laø hoï söøng soä vôùi ta. Coù keû dìu ñi ñöôïc moät ñoaïn, hoï cho laø nhoïc nhaèn khoå sôû, khoâng muoán ñi nöõa, roài kieám chuyeän laøm khoù deã ta. Coù keû khoâng öng ñöa tay cho ta  dìu, laïi coøn maéng nhieác ta thaäm teä. ÔÛ nhöõng tröôøng hôïp ñoù, duø ta coù thieän chí muoán cöùu giuùp hoï theá maáy, neáu thieáu ñöùc nhaãn nhuïc, thöû hoûi ta coù theå laøm ñöôïc vieäc gì ? Bôûi theá, ngöôøi hoïc ñaïo töø bi tröôùc phaûi taäp ñöùc nhaãn nhuïc khi nhaãn nhuïc ñöôïc thuaàn roài môùi ra thöïc hieän töø bi. Chöa taäp ñöôïc ñöùc nhaãn nhuïc ñaõ voäi ra thöïc haønh töø bi, chaúng nhöõng khoâng laøm ñöôïc haïnh töø bi, maø laïi phaùt sanh saân haän laø khaùc. Cho neân, phaûi coù caønh döông roài, sau môùi nhuùng nöôùc cam loà röôùi maùt chuùng sanh.

Ñeå thaáy roõ coâng haïnh töø bi, chuùng ta haõy nghe ñoaïn vaên taùn döông naêng löïc nhaønh döông cuûa ngaøi Thieân Thai:

“Thuøy döông lieãu bieán saùi cam loà, tröø nhieät naõo dó giai ñaéc thanh löông, taàm thinh cöùu khoå ö töù sanh, thuyeát phaùp ñoä thoaùt ö luïc ñaïo, baåm töø bi kieân coá chi taâm, cuï töï taïi ñoan nghieâm chi töôùng, höõu caàu giai öùng, voâ nguyeän baát tuøng, coá ngaõ tri löu, ñoan thöøa tònh quaùn, thaønh tuïng maät ngoân, gia trì phaùp thuûy. Thò thuûy giaû, phöông vieân tuøy khí, dinh hö nhaäm thôøi, xuaân döông ñoâng ngöng, khaåm löu löông chæ, haïo haïo hoà, dieäu nguyeân maïc traéc, thao thao hoà, linh phaùi nan cuøng, bích giaùng taøng long, haøn ñaøm taåm nguyeät, hoaëc taïi quaân vöông long buùt haï, taùn taùc aân ba, hoaëc cö Boà-taùt lieãu chi ñaàu saùi vi cam loà, nhaát ñích taøi trieâm, thaäp phöông caâu tònh”.

Dòch:

“Caàm nhaønh döông (Ngaøi) röôùi nöôùc cam loà leân khaép caû, tröø nhieät naõo (Ngaøi) laøm cho moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc taém trong doøng suoái thanh löông. Nghe tieáng keâu maø cöùu khoå cho töù sanh, Ngaøi thuyeát phaùp ñeå ñoä thoaùt cho luïc ñaïo. Saün taâm nieäm töø bi kieân coá, ñuû daùng veû töï taïi trang nghieâm, khoâng ai caàu maø chaúng öùng, khoâng nguyeän naøo maø chaúng thaønh. Cho neân, chuùng con laø keû xuaát gia, an truï trong tònh quaùn, chí thaønh ñoïc laïi maät ngoân vaø gia trì phaùp thuûy. Tònh thuûy naøy vuoâng troøn tuøy theo bình chöùa ñöïng, coù hay khoâng cuõng tuøy tieát tuøy thôøi. Muøa xuaân laø loaõng, muøa ñoâng thì ñaëc, khi chaûy khi ñoïng thaät laø meânh moâng; nguoàn saâu khoù löôøng, chaûy maõi thao thao, thaät laø doøng linh khoân tuyeät. ÔÛ trong khe ñaù, nöôùc ngaâm boùng loaøi roàng, ôû döôùi ao thu, nöôùc taåm laáy boùng nguyeät. Tònh thuûy naøy hoaëc ñoïng döôùi ngoøi buùt cuûa ñaáng quaân vöông ñeå roài laøm traøn ngaäp soùng aân, hoaëc naèm treân ñaàu nhaønh döông lieãu cuûa vò giaùc höõu tình ñeå röôùi thaønh cam loà linh dieäu. Chæ caàn moät gioït nöôùc röôùi leân laø möôøi phöông ñeàu ñöôïc saïch trong”.

                                                            N. H.

Muoán dieãn taû loøng töø bi cao caû cuûa Boà-taùt Quaùn Theá AÂm, taùc giaû duøng gioït nöôùc nhaønh döông, thaät laø linh ñoäng bieán aûo. Nöôùc khoâng coá ñònh ôû moät hình thöùc naøo, tuøy duyeân bieán chuyeån, coù khi laø theå loûng, coù khi laø theå cöùng, coù luùc laïi bieán thaønh hôi. Neáu chuùng ta chaáp nöôùc chæ coù ôû theå loûng, töùc khoâng hieåu ñöôïc nöôùc. Khoâng phaûi chæ ôû moät hình thöùc coá ñònh, maø linh ñoäng tuøy duyeân. Ñuû duyeân cô caûm thì Boà-taùt öùng hieän.

Nöôùc khi ñoïng döôùi hoà thu trong xanh in hieän boùng traêng, khi loùng trong khe ñaù laøm nhaø cöûa loaøi roàng, luùc chaûy aàm aàm thaønh suoái gaøo thaùc ñoå, thaät khoâng theå löôøng ñöôïc dieäu duïng cuûa nöôùc. Loøng töø bi cuûa Boà-taùt cuõng theá, meânh moâng nhö beå caû bao haøm taát caû chuùng sanh, traøn treà nhö ngoïn trieàu leân mang haïnh phuùc cho moïi loaøi thoï höôûng. Baát cöù nôi naøo, choán naøo coù caûm thì Boà-taùt ñeàu öùng hieän. Söï öùng hieän tuøy theo caên taùnh chuùng sanh, keû thaáy Boà-taùt ôû hình thöùc naøy, ngöôøi caûm Boà-taùt nôi töôùng traïng khaùc. Töïu trong coù caûm thoâng nhaát ñònh coù linh öùng.

Chæ moät gioït nöôùc (nhoû möïc) ñoïng döôùi ngoøi buùt cuûa haøng vua chuùa cuõng ñuû laøm cho muoân daân thaám nhuaàn ôn vuõ loä. Hoaëc moät gioït nöôùc (gioït cam loà) naèm treân ñaàu nhaønh döông lieãu cuûa baäc Boà-taùt cuõng ñuû giaûi thoaùt moïi loaøi chuùng sanh. Loøng töø bi khoâng phaûi chæ coù ôû trong taâm Boà-taùt, trong taâm nhöõng keû tu haønh, maø coøn coù ôû trong loøng baäc ñeá vöông, trong loøng keû coù quyeàn theá. Cho neân, ai cuõng coù theå laø baäc cöùu khoå chuùng sanh, mieãn hoï phaùt taâm töø bi. Töø bi khoâng phaûi laø gia baûo daønh rieâng cho caùc baäc tu haønh, maø noù laø cuûa chung taát caû nhaân loaïi. Duø ôû hoaøn caûnh naøo, tröôøng hôïp naøo, cuõng coù theå thöïc hieän töø bi ñöôïc, neáu trong loøng chöùa saün töø bi.

Qua nhöõng lôøi taùn döông treân, chuùng ta thaáy loøng töø bi cao caû khoân löôøng. Chuùng ta leã töôïng ñöùc Quaùn Theá AÂm luoân luoân phaûi ghi nhôù hai ñöùc taùnh caên baûn cuûa Ngaøi: nhaãn nhuïc vaø töø bi, ñeå ñem aùp duïng vaøo baûn thaân chuùng ta. Coù theá, söï leã baùi môùi thaät laø höõu ích vaø caàn thieát voâ cuøng.

]