VUA TRAÀN THAÙI TOÂNG

(1218-1277)
(Ñöôïc yù chæ nôi thieàn sö Thieân Phong, moät vò taêng nhaø Toáng)

            Thaùi Toâng laø vua thöù hai ñôøi Traàn, con cuûa Thaùi Toå. Leân ngoâi ngaøy muøng 10 thaùng 12 naêm AÁt Daäu (1226), ñoåi nieân hieäu Kieán Trung, thieân tö khaùc thöôøng, thaùnh hoïc cao minh, laïi theâm raát löu taâm nôi Phaät giaùo. Luùc môùi leân ngoâi, vua tieáp noái söûa sang moãi ngoâi thöù trong thieân haï. Ñeán khi Thaùi haäu Thaùnh Töø lìa ñôøi, thì vua ôû trong thôøi kyø chòu tang meï. Qua nieân hieäu Thieân ÖÙng Chính Bình thöù naêm (1236), töùc thaùng tö naêm Bính Thaân, nöûa ñeâm Thaùi Toâng vöôït thaønh sang soâng ñi veà höôùng Ñoâng, thaúng leân chuøa Vaân Yeân nuùi Yeân Töû, vaøo tham kieán Quoác sö Truùc Laâm Vieân Chöùng. Do ñaây vua caøng doác chí nôi Thieàn hoïc. Khi muoân vieäc raûnh roãi thì nhoùm hoïp caùc baäc kyø tuùc thöa hoûi. Vua töøng ñoïc kinh Kim Cang ñeán ñoaïn “Öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm”, vöøa ñeå quyeån kinh xuoáng traàm ngaâm thì hoaùt nhieân ñaïi ngoä. Roài vua ñem choã ngoä cuûa mình vieát thaønh baøi ca Thieàn Toâng Chæ Nam. Sau, vua laïi gaëp Thieàn sö Thieân Phong caøng saùng toû theâm taâm chæ. ÔÛ beân caïnh cung, vua cho môû chuøa Tö Phuùc laøm choã thaép höông tu haønh, ñoàng thôøi môøi baäc cao taêng trong haøng thieàn giaùo truï trì ñeå tieän vieäc thöa hoûi. Haèng ngaøy vua cuùng trai taêng cho hôn 500 vò, ñoä laøm ñeä töû hôn 30 ngöôøi.

            Moät hoâm vua (Traàn Thaùi Toâng) ñeán thaêm chuøa Chaân Giaùo. Coù vò taêng teân Ñöùc Thaønh ngöôøi nhaø Toáng hoûi:

            – Theá Toân chöa rôøi Ñaâu Suaát ñaõ giaùng sanh vöông cung, chöa ra khoûi thai meï ñoä ngöôøi ñaõ xong. Laø yù nghóa theá naøo?

            Vua ñaùp:

            Ngaøn soâng coù nöôùc ngaøn traêng hieän,

            Muoân daëm khoâng maây muoân daëm trôøi.

            Taêng hoûi:

            – Chöa rôøi cung, chöa ra ñôøi ñaõ ñöôïc chæ daïy.

            Ñaõ rôøi cung, ñaõ ra ñôøi vieäc theá naøo?

            Vua ñaùp:

            Maây sanh ñaûnh nuùi toaøn maøu traéng,

            Nöôùc ñeán Tieâu Töông moät daùng trong.

            Taêng hoûi:

            Möa taïnh saéc nuùi saùng,

            Maây ñi trong ñoäng ngôøi.

            Vì sao aån hieän nhö moät?

            Vua ñaùp:

            Tröø ngöôøi quaû thaät con ta ñoù,

            Ai keû baïo chaân vaøo ñöôøng naøy.

            Taêng hoûi:

            Xöa nay khoâng loái khaùc,

            Ngöôøi ñaït cuøng chung ñöôøng.

            Beä haï coù nhaän rieâng Theá Toân ñaéc ñaïo chaêng?

            Vua ñaùp:

            Möa xuaân khoâng cao thaáp,

            Caønh hoa coù ngaén daøi.

            Taêng hoûi:

            Ngöôøi ngöôøi voán töï ngöôøi ngöôøi ñuû,

            Moãi moãi xöa nay moãi moãi troøn.

            Vì sao Theá Toân vaøo nuùi tu haønh?

            Vua ñaùp:

            Kieám vì baát bình môû hoäp baùu,

            Thuoác do trò beänh ra khoûi bình.

            Taêng hoûi:

            Trong maét thoâi ñeå buïi,

            Treân thòt chôù khoeùt thöông.

            Treân phaàn ngöôøi hoïc coù tu chöùng khoâng?

            Vua ñaùp:

            Nöôùc chaûy xuoáng non ñaâu coù yù,

            Maây bay qua nuùi voán khoâng taâm.

            Taêng im laëng.

            Vua noùi:

            Chôù baûo khoâng taâm ñaây laø ñaïo,

            Khoâng taâm coøn caùch moät lôùp raøo.

            Taêng thöa:

            – Nôi taâm ñaõ khoâng, noùi gì laø moät lôùp raøo?

            Vua ñaùp:

            Nöôùc chaûy xuoáng non ñaâu coù yù,

            Maây bay qua nuùi voán khoâng taâm.

            Taêng khoâng ñaùp ñöôïc.

            Vua beänh, Thaùnh Toâng thaêm beänh, nhaân ñoù hoûi:

            – Chaân khoâng vaø ngoan khoâng laø ñoàng hay khaùc?

            Vua ñaùp:

            – Hö khoâng laø moät, nhöng do töï taâm meâ ngoä neân thaønh coù chaân vaø ngoan sai khaùc. Ví nhö phoøng nhaø, môû ra thì saùng, ñoùng laïi thì toái, saùng vaø toái chaúng ñoàng, vaø phoøng nhaø laø moät.

            Ngaøy hoâm sau, Quoác sö Ñaïi Ñaêng vaøo thaêm hoûi:

            – Beä haï beänh chaêng?

            Vua ñaùp:

            – Töù ñaïi laø beänh, caùi naøy xöa nay sanh töû khoâng can heä, maø dính keït trong beänh hoaïn sao?

            Khoaûng maáy ngaøy sau, Thaùi Toâng laëng thinh khoâng noùi, ñuoåi heát keû haàu haï, ñem vieäc nöôùc daën doø Thaùnh Toâng. Thaùnh Toâng muoán nhôø hai Quoác sö Phuø Vaân (Ñaïo Vieân) vaø Ñaïi Ñaêng noùi phaùp xuaát theá cho Thaùi Toâng nghe. Thaùi Toâng gaèn gioïng baûo: “Ñeán trong ñaây, bôùt moät maûy tô döôøng treân thòt khoeùt thöông, theâm moät maûy tô nhö trong maét ñeå buïi. Ba ñôøi chö Phaät, boán maét nhìn nhau, saùu ñôøi Toå Sö thoái thaân coù phaàn. Duø Phuø Vaân noùi huyeàn, Ñaïi Ñaêng thuyeát dieäu ñeàu laø lôøi thöøa, coù ích gì ñoái vôùi caùi naøy?”

            Noùi xong Ngaøi laëng leõ thò tòch, nhaèm naêm Kyû Maõo, nieân hieäu Thieäu Baûo (1279), thoï 60 tuoåi.

            Ngaøi coøn löu laïi nhöõng taùc phaåm:

            1. Vaên taäp 1 quyeån.

            2. Chæ Nam Ca 1 quyeån.

            3. Thieàn Toâng Khoaù Hö Luïc 10 quyeån.

            Giaûng:

            Vua Traàn Thaùi Toâng coù loái tu hoïc raát ñaëc bieät, ñaõ ñöïôc ghi cheùp töông ñoái ñaày ñuû trong quyeån Khoùa Hö Luïc, maø toâi ñaõ dòch vaø giaûng khaù roõ raøng trong aáy. ÔÛ ñaây toâi khoâng giaûng laïi, yeâu caàu quyù vò ñoïc baûn naøy roài ñoái chieáu vôùi quyeån Khoùa Hö Luïc Giaûng Giaûi thì seõ hieåu.

]