ÑAÏO PHAÄT LAØ ÑAÏO NHÖ THAÄT

Giaûng taïi Long An

Ngaøy 19-7-2000 - Canh Thìn

Buoåi giaûng hoâm nay, chuùng toâi noùi veà ñeà taøi Ñaïo Phaät laø ñaïo nhö thaät. Quyù vò nghe hieåu vaø öùng duïng tu haønh, ñeå moãi ngaøy moãi tieán hôn treân ñöôøng giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Ñöùc Theá Toân sau khi giaùc ngoä thaønh Phaät, Ngaøi vì thöông taát caû chuùng sanh, neân nhöõng gì thaáy bieát, Ngaøi muoán ñem chæ daïy laïi heát cho taát caû moïi ngöôøi ñeàu thaáy, bieát vaø ñöôïc giaûi thoaùt sinh töû nhö Ngaøi. Vì vaäy giaùo lyù Phaät noùi laø giaùo lyù chuyeân daïy tu haønh ñeå thoaùt ly sanh töû.

Sau khi thaønh ñaïo, ñöùc Phaät nhìn laïi kieáp soáng cuûa con ngöôøi thaät laø ñau khoå. Noãi ñau khoå ñoù khoâng chæ ñoùi côm, raùch aùo maø laø noãi khoå traàm luaân sinh töû muoân ñôøi muoân kieáp, khoâng ra khoûi ñöôïc. Trong kinh A Haøm, ñöùc Phaät daïy raát roõ: "Nöôùc maét chuùng sanh nhieàu hôn nöôùc beå caû"û. Hoaëc coù khi Phaät noùi: "ÔÛ trong ñòa nguïc bò thieâu ñoát chöa phaûi laø khoå, laøm traâu ngöïa keùo caøy bò ñoøn bò ñaùnh chöa phaûi laø khoå, laøm ngaï quyû ñoùi khaùt lang thang chöa phaûi laø khoå. Chæ ngöôøi si meâ khoâng bieát loái ñi môùi thaät laø khoå". Nghe nhöõng caâu naøy, nhieàu ngöôøi ñaùnh giaù ñaïo Phaät laø ñaïo bi quan.

Chuùng ta thöû nghieäm laïi yù nghóa Phaät noùi qua hai caâu treân nhö theá naøo? "Nöôùc maét chuùng sanh nhieàu hôn nöôùc beå caû", Phaät noùi nhö vaäy coù quaù ñaùng khoâng? Bôûi taát caû chuùng ta mang thaân theå naøy, hình voùc naøy, chuùng ta töï haøo mình ñeïp, khoûe maïnh, vui töôi v. v… Ngôõ mình laø nhö vaäy. Nhöng vôùi con maét giaùc ngoä cuûa Phaät thì thaáy thaân chuùng ta hieän mang ñaây laø thaân taïm bôï, giaû doái maø chuùng ta laàm töôûng thaät vaø quyù. Taïi sao vaäy?

Nhö toâi thöôøng noùi, thaân cuûa chuùng ta hieän giôø laø do töù ñaïi, ñaát nöôùc gioù löûa keát hôïp maø thaønh. Chaát cöùng trong ngöôøi laø ñaát, chaát öôùt trong ngöôøi laø nöôùc, chaát ñoäng trong ngöôøi laø gioù, chaát aám trong ngöôøi laø löûa. Thieáu moät trong boán thöù ñoù thì chuùng ta cheát ngay. Nhö vaäy soáng laø do töù ñaïi beân trong keát hôïp vôùi töù ñaïi beân ngoaøi phuï trôï haèng giôø haèng phuùt.

Nhö hieän giôø quyù vò cöù ngôõ mình ñang ngoài thaûnh thôi, khoâng laøm gì heát. Nhöng thaät ra quyù vò ñang laøm vieäc ñoù chöù. Loã muõi hít voâ thôû ra, hít voâ thôû ra, coù khi naøo khoâng thôû ñaâu. Neáu thôû ra maø khoâng hít voâ thì cheát maát. Vaäy chuùng ta ngoài töôûng laø thaûnh thôi, töôûng laø vui söôùng, nhöng thöïc söï vöøa ngoài vöøa möôïn khoâng khí ñem voâ traû ra, ñem voâ traû ra. Cöù möôïn traû ñeàu ñeàu nhö vaäy. Moät laùt chuùng ta phaûi uoáng taùch nöôùc. Uoáng voâ chöøng vaøi ba tieáng laïi phaûi traû ra. Chuùng ta duøng côm, duøng caùc thöùc aên coù chaát boät laø möôïn ñaát. Ñem voâ roài cuõng phaûi traû ra. Ñoù laø maùy toát, chôù neáu maùy xaáu, ñem voâ maø khoâng traû ra ñöôïc cuõng khoå. Cho neân chuùng ta ñang laøm vieäc lieân tuïc maø khoâng bieát.

Söï soáng cuûa chuùng ta laø söï soáng vay möôïn. Söï sinh töû cuûa chuùng ta cuõng ñeàu laø söï sinh töû vay möôïn. Möôïn ñaát, möôïn nöôùc, möôïn gioù, möôïn löûa ñeå nuoâi döôõng thaân naøy. Coøn möôïn coøn traû laø coøn soáng. Neáu traû ra maø khoâng möôïn laïi laø cheát. Nhö vaäy do vay möôïn töù ñaïi ñeå coù söï soáng, thì caùi gì laø thaäät mình. Khoâng thaäät maø töôûng laø thaäät, ñoù laø aûo töôûng.

Phaät noùi thaân nguõ uaån do duyeân hôïp hö giaû neân khoâng coù ngaõ. Ñoù laø thuyeát voâ ngaõ. Nhieàu ngöôøi khoâng hieåu nghe noùi thaân naøy voâ ngaõ, lieàn nghó voâ ngaõ laø khoâng coù ta. Neáu khoâng coù ta thì caùi gì bieát ñau khi mình bò va chaïm. Cho neân voâ ngaõ laø khoâng coù moät chuû theå coá ñònh. Nhöõng gì do duyeân hôïp thì khoâng coù chuû theå, khoâng coá ñònh. Ví nhö caùi ñoàng hoà, neáu chòu khoù môû ra thì thaáy chæ laø moät nhoùm caùc thöù raùp laïi, taïm goïi laø ñoàng hoà. Ñoàng hoà chæ laø giaû hôïp chöù khoâng coù chuû theå. Neáu coù chuû theå thì noù phaûi nguyeân veïn, khoâng ñôïi duyeân hôïp.

Thaân chuùng ta cuõng vaäy, duyeân hôïp taïm coù khi duyeân tan thì thaân naøy cuõng raõ ra. Nhö vaäy noùi thaät ñöôïc khoâng, caùi gì laø chuû theå? Chöõ ngaõ töùc laø thöøa nhaän coù moät chuû theå nguyeân veïn. Khoâng coù chuû theå nguyeân veïn thì goïi laø voâ ngaõ. Neân bieát voâ ngaõ laø khoâng coù chuû theå, chöù khoâng phaûi khoâng coù giaû töôùng duyeân hôïp.

Trong kinh Nieát Baøn ñöùc Phaät duøng ví duï töù xaø ñoàng nhieáp, töùc laø boán con raén ôû chung trong moät caùi gioû. Coù ngöôøi chuû ñem boán con raén ñoäc nhoát chung ôû trong moät caùi gioû. OÂng cöù ñem thöùc aên ñeán nuoâi noù. Ñöùa naøo choáng cöï thì oâng tìm caùch can khuyeân, giaûi hoøa cho noù khoâng coøn choáng cöï nhau. Theá nhöng boán con raén ñoù cöù choáng cöï nhau hoaøi, khoâng luùc naøo chòu yeân, neân ngöôøi chuû nuoâi raén raát cöïc. Phaûi saên soùc cho noù aên uoáng, roài phaûi ñieàu hoøa cho noù khoâng coù choáng cöï nhau. Nhöng moät ngaøy naøo caùi gioû luûng, boán con raén maïnh ñöùa naøo ñöùa naáy chaïy ñi.

Phaät thí duï thaân töù ñaïi cuûa chuùng ta: ñaát, nöôùc, gioù, löûa hôïp thaønh nhö caùi gioû chöùa boán con raén. Boán chaát naøy hoøa nhau hay luoân luoân choáng ñoái maâu thuaãn nhau. Löûa vôùi nöôùc, gioù vôùi ñaát luoân nghòch nhau. Nöôùc nhieàu thì löûa taét, löûa nhieàu thì nöôùc khoâ… Cho neân trong ngöôøi noùng quaù thì phaûi kieám ñoà maùt uoáng voâ môùi yeân. Coøn trong ngöôøi nöôùc nhieàu quaù, thì phaûi aên ñoà aám cho hoøa laïi. Moãi khi truùng gioù reâm ñau caû ngöôøi, phaûi caïo gioù cho noù giaõn nheï laïi. Nhö vaäy trong cuoäc soáng hieän giôø, chuùng ta laø moät anh thôï nuoâi raén vôùi hai coâng vieäc, cho aên vaø ñieàu hoøa noù.

Moät ngöôøi lo ñieàu hoøa boán con raén nghòch nhau thì sung söôùng hay cöïc khoå? Theá maø gioû luûng, maáy con raén chaïy ñi thì tieác, laïi kieám boán con raén khaùc nuoâi nöõa. Cöù nhö theá, ñôøi naøy ñôøi noï lieân tuïc, coäng laïi khoå chöøng bao nhieâu. Neân cuoäc soáng cuûa chuùng ta thaät gioáng nhö con daõ traøng xe caùt bieån ñoâng. Nuoâi thaân naøy, lo cho thaân naøy ñuû thöù, nhö vaäy ñaõ cöïc roài nhöng tôùi chöøng heát duyeân, thaân raõ roài laïi thöông tieác, muoán tìm thaân khaùc.

Cöù moãi laàn ñöôïc thaân, lo cho thaân ta khoå. Moãi laàn maát thaân ta cuõng khoå. Moãi laàn khoå nhö vaäy thì chuùng ta rôi nöôùc maét. Nöôùc maét rôi moät ñôøi, hai ñôøi cho tôùi voâ soá ñôøi coäng laïi thì baèng nöôùc beå caû. Cho neân Phaät noùi nöôùc maét chuùng sanh nhieàu nhö beå caû. Chuùng ta cöù ngôõ Phaät noùi quaù ñaùng, laøm sao moät ñôøi ngöôøi maø nöôùc maét nhö beå caû ñöôïc. Chaúng qua ñöùc Phaät muoán chæ noãi khoå traàm luaân muoân kieáp cuûa chuùng sanh khoâng bieát ñaâu laø cuøng taän.

Cho neân muïc ñích cuûa chuùng ta laø giaûi thoaùt sanh töû, ñeå giaûi khoå traàm luaân chöù khoâng phaûi tu ñeå giaûi quyeát vieäc aên maëc. Nhö vaäy giaûi thoaùt khoûi nghieäp khoâng phaûi laø chuyeän töôûng töôïng maø laø söï thöïc. Muoán cöùu khoå chuùng sanh ñöùc Phaät daïy chuùng ta phöông phaùp tu, ñeå khoâng coøn coá chaáp thaân naêm uaån naøy laø ta. Coù theá khi thaân naøy raõ rôøi môùi khoâng tieác giöõ, khoâng coøn tieáp tuïc sinh thaân khaùc nöõa. Ñoù laø giaûi thoaùt sinh töû.

Muoán ñöôïc vaäy chuùng ta phaûi bieát loái ñi, phaûi bieát phaùp tu chöù khoâng chæ töôûng töôïng. Cho neân ñöùc Phaät noùi: "ÔÛ trong ñòa nguïc bò thieâu ñoát chöa phaûi laø khoå, laøm traâu ngöïa keùo caøy bò ñoøn bò ñaùnh chöa phaûi laø khoå, laøm ngaï quyû ñoùi khaùt lang thang chöa phaûi laø khoå. Chæ ngöôøi si meâ khoâng bieát loái ñi môùi thaät laø khoå". Goác cuûa khoå laø si meâ. Do si meâ neân chaáp thaân thaät, vì vaäy thaân naøy maát lieàn chuïp thaân khaùc. Cöù theá ñôøi ñôøi ñi trong sanh töû khoâng cuøng.

Chuùng ta tu Phaät, ai ai cuõng ñeàu mong ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû. Nhöng muoán giaûi thoaùt tröôùc phaûi giaùc ngoä. Giaùc ngoä laø thaáy, bieát ñuùng nhö thaät veà con ngöôøi vaø moïi söï vaät chung quanh. Nhö bieát caùc phaùp voâ ngaõ, do duyeân hôïp khoâng coù chuû theå. Thaân naøy cuõng vaäy, khoâng thaät. Neáu thaáy bieát ñuùng nhö vaäy thì khoâng ñaém luyeán, chaïy theo ngoaïi caûnh vaø chaáp giöõ thaân. Ngöôïc laïi, neáu khoâng thaáy ñuùng nhö thaät, chuùng ta cöù taïo nghieäp sanh töû khoâng coù ngaøy cuøng. Vì vaäy Phaät thöông xoùt, muoán cho chuùng ta thöùc tænh, thaáy ñuùng nhö thaät, ñeå khoâng bò nhieãm nhô, khoâng bò khoå trong luaân hoài sanh töû nöõa. Ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû.

Muoán thaáy ñuùng nhö thaät chuùng ta phaûi coù trí tueä. Moãi toái quyù vò tuïng Taâm kinh Baùt-nhaõ, trong ñoù caâu "Quaùn Töï Taïi Boà-taùt, haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña thôøi, chieáu kieán nguõ uaån giai khoâng, ñoä nhaát thieát khoå aùch". Nghóa laø Boà-taùt Quaùn Töï Taïi khi thöïc haønh saâu trí tueä Baùt-nhaõ roài, Ngaøi xem thaáy naêm uaån laø khoâng, cho neân vöôït qua heát khoå naïn. Baây giôø quyù vò ñoïc thuoäc loøng, nhöng ñaõ heát khoå naïn chöa? Chaúng leõ Phaät noùi khoâng thaät, taïi sao chuùng ta laïi khoâng heát khoå?

Ñoù laø ñieàu toâi muoán chæ cho quyù vò thaáy. Phaät daïy laø chaân lyù, laø leõ thaät nhöng vì chuùng ta hieåu, laøm chöa ñuùng neân khoâng heát khoå. Khi xöa toâi ñoïc baøi giaûng veà Baùt-nhaõ cuûa ngaøi Thaùi Hö, toâi thaáy Ngaøi duøng thí duï thaät hay. Baùt-nhaõ coù chia laøm ba phaàn: Vaên töï Baùt-nhaõ, Quaùn chieáu Baùt-nhaõ, Thaät töôùng Baùt-nhaõ. Vaên töï laø böôùc ñaàu, Quaùn chieáu laø böôùc thöù hai, Thaät töôùng laø böôùc thöù ba töùc choã cöùu kính. Nhö vaäy hoïc Baùt-nhaõ phaûi bieát töøng thöù baäc. Nhöng chuùng ta thöôøng chæ haøi loøng ôû choã Vaên töï thoâi. Ñoïc thuoäc ñuû roài, boû hai giai ñoaïn sau.

Trong kinh Baùt-nhaõ noùi phaûi chieáu kieán naêm uaån ñeàu khoâng môùi qua heát khoå naïn. Chuùng ta chæ coù vaên töï, khoâng quaùn chieáu thì laøm sao heát khoå naïn. Nhö vaäy loãi taïi ai? Loãi taïi chuùng ta chöa laøm ñeán nôi ñeán choán, chöa nhaän ñuû yù nghóa Phaät daïy. Neân ngaøi Thaùi Hö duøng thí duï, nhö coù ngöôøi muoán qua soâng gaáp, khi xuoáng thuyeàn saün cheøo saün daàm, maø khoâng chòu bôi, khoâng chòu cheøo. Cöù ngoài ñôïi maõi thì qua soâng ñöôïc khoâng? Chieác thuyeàn duï cho Vaên töï Baùt-nhaõ, cheøo daàm laø duï cho Quaùn chieáu Baùt-nhaõ, tôùi bôø kia laø duï cho Thaät töôùng Baùt-nhaõ.

Chuùng ta chæ tuïng thuoäc loøng bao nhieâu ñoù cho laø ñuû roài. Naêm naøy tôùi naêm khaùc, tu hoaøi maø vaãn khoâng heát khoå naïn. Bôûi vì coù cheøo thuyeàn ñaâu maø ñeán ñöôïc bôø kia. Baây giôø neáu chòu khoù chieáu kieán, töùc laø soi kyõ naêm uaån: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc. Xem thaáy nhöõng thöù ñoù duyeân hôïp, hö doái khoâng coù chuû theå, neân tuy noù hieän coù nhöng chæ laø thaân taïm bôï giaû doái. Thaáy thaân taïm bôï giaû doái thì coù ai chöûi mình khoâng giaän, ai khinh mình khoâng buoàn. Bôûi thaân coøn khoâng thaät thì lôøi chöûi lôøi khinh kia coù nghóa gì ñaâu.

Chuùng ta tu maø khoâng quaùn chieáu, cöù haøi loøng trong vieäc tuïng ñoïc haøng thaùng haøng naêm. Roài noùi toâi tu maáy chuïc naêm maø muø muø, mòt mòt khoâng giaûi thoaùt tí naøo caû. Taïi chuùng ta tu khoâng ñuùng vôùi lôøi Phaät daïy, laøm sao giaûi thoaùt ñöôïc. Phaät baûo chæ caàn soi thaáy naêm uaån ñeàu khoâng, thì heát ñau khoå. Ñoù laø thaáy baèng trí tueä, trí tueä bieát roõ caùc phaùp duyeân hôïp khoâng coù thöïc theå. Do khoâng coù thöïc theå, duyeân hôïp taïm coù, chöù khoâng phaûi laø khoâng.

Ví nhö beân hoà nöôùc trong vaøo ñeâm raèm. Ñöùng treân bôø ta nhìn thaáy boùng maët traêng döôùi ñaùy hoà. Coù ngöôøi hoûi maët traêng döôùi ñaùy hoà laø thaät coù hay thaät khoâng, chuùng ta traû lôøi laøm sao? Neáu noùi thaät coù, taïi sao ñöa tay vôùt khoâng ñöôïc. Neáu noùi thaät khoâng, taïi sao maét thaáy maët traêng roõ raøng döôùi ñaùy hoà. Vì vaäy chuùng ta khoâng khaúng ñònh thaät coù hay thaät khoâng. Ñoù chæ laø boùng maët traêng hö giaû, taïm coù, khoâng thaät. Maët traêng thaät ôû treân. Thaáy nhö vaäy laø thaáy ñuùng leõ thaät. Cho neân taùnh Khoâng cuûa Baùt-nhaõ khoâng phaûi laø khoâng ngô. Ñoù laø taùnh duyeân khôûi cuûa caùc phaùp.

Khi quaùn chieáu thaáy thaân taïm bôï giaû doái, khoâng thaät thì qua heát caùc khoå. Chöù khoâng phaûi tuïng kinh maø heát khoå ñöôïc. Tuïng kinh laø duøng vaên töï ñeå quaùn chieáu. Quaùn chieáu thaáu ñaùo roài chuùng ta môùi heát khoå. Nhö vaäy ngöôøi muoán qua soâng thì phaûi cheøo thuyeàn. Chöøng naøo tôùi bôø roài, töùc laø ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích, môùi goïi laø ñeán ñöôïc choã Thaät töôùng.

Chuùng sanh luoân vui trong caùi giaû taïm, maø khoâng ngôø noãi khoå ñaõ ngaám ngaàm ôû beân trong. Duø cho cuûa coù chaát baèng nuùi, nhöng khi beänh cheát chuùng ta coù ñoåi ñöôïc khoâng? Ñoù laø moät leõ thaät. Phaät chæ cho chuùng ta muoán thaáy leõ thaät aáy phaûi duøng con maét trí tueä. Baùt-nhaõ chính laø trí tueä.

Moãi ñeâm chuùng ta tuïng Baùt-nhaõ maø khoâng coù trí tueä gì heát vì ñoù chæ laø Vaên töï Baùt-nhaõ thoâi. Caàn phaûi tieán sang böôùc thöù hai laø Quaùn chieáu Baùt-nhaõ. Coù quaùn chieáu môùi ñi ñeán Thaät töôùng Baùt-nhaõ. Cho neân ngöôøi ñaõ haønh thaâm Baùt-nhaõ roài thì khi cheát, caùc Ngaøi xem nhö troø chôi, vui veû cöôøi ra ñi. Coøn chuùng ta gaàn cheát thì khoå sôû, reân la ñuû heát. Ñoù laø do thaáy thaân thaät neân saép maát sôï haõi, khoå ñau vì tieác thaân. Ñaây chính laø lyù do ñeå coù thaân ñôøi sau. Nhö vaäy ñeå thaáy si meâ cuûa con ngöôøi thaät ñaùng thöông!

Lôøi Phaät daïy khoâng phaûi laø lôøi noùi suoâng maø laø lôøi noùi nhö thaät. Chæ vì chuùng ta hieåu sai, laøm sai neân tu khoâng coù keát quaû, chöù lôøi Phaät daïy khoâng bao giôø sai. Ngöôøi thaáy ñuùng nhö thaät laø ngöôøi trí tueä. Ngöôøi thaáy sai laàm laø ngöôøi si meâ. Treân ñöôøng tu, chuùng ta phaûi môû saùng con maét trí tueä thì môùi heát ñau khoå. Ñoù laø ñieàu taát yeáu.

Trong nhaø Phaät thöôøng noùi lyù nhaân quaû. Nhö gieo nhaân naøo thì ñöôïc quaû naáy. Song thaät ra nhaân quaû cuõng khoâng thaät coù coá ñònh. Ñöùng veà maët thôøi gian thì coù quaù khöù, hieän taïi, vò lai. Ñöùng veà maët khoâng gian, töùc laø nhaân duyeân thì coù caùc duyeân tuï hôïp lôùn, nhoû… Ñöùc Phaät noùi taát caû söï vieäc xaûy ra ñeàu ñi töø nhaân ñeán quaû, chöù khoâng coù caùi ngaãu nhieân. Nhaân quaû coù nhieàu maët, töø caïn ñeán saâu.

Thí duï anh noâng phu löïa gioáng toát, anh cöù ngôõ gieo gioáng toát seõ gaët ñöôïc quaû toát. Nhöng ñeán muøa, anh gaët keát quaû raát ít oi. Nhö vaäy nhaân quaû khoâng gioáng nhau. Ñoù laø vì anh khoâng hieåu nhaân quaû coù nhieàu maët, thuaän nhaân, nghòch nhaân, chaùnh nhaân, trôï nhaân. Haït gioáng toát laø chaùnh nhaân; khi gieo xuoáng ñaát, chuùng ta coøn phaûi saên soùc ñaøng hoaøng, coäng theâm coù phaân boùn, coù nöôùc, nhoå coû, baét saâu raày… Nhöõng trôï nhaân ñoù ñaày ñuû thì thu hoaïch môùi ñuùng nhö mình mong muoán. Coù chaùnh nhaân maø thieáu trôï nhaân thì khoâng ñöôïc keát quaû toát hoaøn toaøn. Roài coøn thuaän nhaân nghòch nhaân. Thuaän nhaân laø möa thuaän gioù hoøa. Ngöôïc laïi, caây luùa gieo xuoáng maø bò saâu bò raày ñuïc phaù laø nghòch nhaân. Neáu gaëp nghòch nhaân maø mình khoâng tröø ñöôïc thì keát quaû cuõng khoâng coù gì.

Nhö vaäy gieo nhaân roài, coøn phaûi coù chaùnh trôï thuaän nghòch nöõa, chöù khoâng phaûi gieo nhaân laø ñöôïc quaû lieàn. Ngöôøi ta hay noùi gieo nhaân naøo thì gaët quaû naáy. Tuy nhieân, neáu gieo nhaân maø khoâng ñuû caùc duyeân phuï trôï thì khoâng ñöôïc keát quaû nhö yù ñaâu. Coù trôï maø bò nghòch duyeân thì cuõng khoâng coù keát quaû nhö yù. Neân bieát nhaân quaû raát ña daïng, chöù khoâng phaûi chæ coù moät chieàu.

Neáu moät ngöôøi laøm ruoäng cöù nghó raèng mình laøm aên ñöôïc muøa laø nhôø trôøi Phaät gia hoä, chöù mình khoâng coù taøi caùn gì. Neáu nghó theá thì khoâng nhoå coû, khoâng voâ nöôùc, khoâng boùn phaân v. v… thöû xem trôøi Phaät coù cho truùng khoâng? Neân phaàn nhieàu ngöôøi ta hieåu nhaân quaû thaät noâng noåi.

Treân theá gian naøy coù söï vaät naøo töï noù thaønh hình maø khoâng caàn nhaân quaû khoâng? Cuoäc soáng cuûa chuùng ta cuõng vaäy. Khoâng phaûi boãng döng coù chuyeän khoå hoaëc boãng döng coù chuyeän vui ñeán vôùi chuùng ta. Caùi khoå caùi vui ñeán vôùi chuùng ta ñeàu töø nhaân thaønh quaû. Nhö chuùng ta thaáy moät ngöôøi gaëp côn hoaïn naïn khoù khoå, chuùng ta thöông muoán giuùp ñôõ hoï. Ngöôøi ñöôïc giuùp ñôõ qua côn hoaïn naïn roài thì hoï quyù meán chuùng ta. Söï quyù meán bieát ôn ñoù laø quaû toát. Vaäy quaû toát ñoù töø ñaâu ra, töø mình bieát gieo nhaân toát, giuùp ñôõ ngöôøi gaëp hoaïn naïn.

Neáu mình xöû söï xaáu teä vôùi moïi ngöôøi, thì coù ai thöông quyù mình khoâng? Haún laø khoâng. Neân nhaân xaáu khoâng theå ñem laïi quaû toát. Nhöng coù nhieàu ngöôøi ñeán hoûi toâi: "Thöa thaày con laø Phaät töû, con raát tin nhaân quaû. Töø khi baét ñaàu lôùn khoân con bieát sôï quaû aùc neân khoâng daùm taïo nhaân döõ, luoân taïo nhaân laønh. Nhöng sao tôùi baây giôø, con ñaõ giaø maø thaáy phaàn nhieàu quaû xaáu, khoâng thaáy quaû laønh. Nhö vaäy nhaân quaû coù ñuùng khoâng? "

Toâi ñaùp: "Ñaïo höõu noùi nhö vaäy laø chöa hieåu nhaân quaû. Neáu hieåu nhaân quaû thì phaûi hieåu nhaân quaû coù trong ba thôøi quaù khöù, hieän taïi, vò lai. Ví nhö coù moät chuû phoá vöøa baùn caên nhaø trong daõy phoá. Ngöôøi mua caên nhaø aáy môû tieäm laøm aên ngaøy caøng phaùt ñaït. Ñeán cuoái naêm, haøng xoùm laïi hoûi: "Naêm nay anh laøm aên dö giaû nhieàu khoâng? " Ngöôøi chuû tieäm noùi: "Toâi laøm suoát naêm nay maø coøn thieáu nôï moät ít". Taïi sao laøm aên phaán phaùt maø laïi noùi thieáu nôï? Bôûi vì hoài mua caên phoá naøy, ngöôøi aáy ñaõ vay nôï. Cho neân baây giôø laøm coù tieàn nhöng traû chöa heát thì vaãn coøn thieáu nôï". Nhaân ví duï naøy, ngöôøi Phaät töû aáy hieåu ra.

Chuùng ta khoâng theå ñònh ñoaït nhaân quaû trong moät ñôøi maø phaûi lieân heä tôùi quaù khöù, vò lai. Ngaøy nay chuùng ta laøm laønh maø vaãn gaëp tai naïn, gaëp khoù khaên thì bieát nôï ñôøi tröôùc mình traû chöa heát. Do ñoù khoâng neân traùch trôøi traùch ñaát, maø phaûi can ñaûm nhaän laáy traùch nhieäm cuõ cuûa mình. Quaû ñeán thì chòu, traû heát ñöøng vay theâm. Hieän taïi mình cöù gieo nhaân toát, khoâng baän loøng vì nhöõng quaû xaáu. Traû heát quaû xaáu roài thì quaû toát noù seõ ñeán thoâi. Cuõng nhö anh vay tieàn mua nhaø, laøm caû naêm maø traû chöa heát nôï, nhöng cöù hoan hæ traû. Naêm nay traû chöa roài thì naêm tôùi traû, traû maõi cuõng seõ heát.

Nhaân quaû lieân heä tôùi ba ñôøi, neân coù nhöõng oan traùi chuùng ta khoâng gaây trong ñôøi naøy maø noù vaãn ñeán vôùi chuùng ta. Chuùng ta phaûi hieåu vaø can ñaûm nhaän traùch nhieäm cuûa mình. Nhö vaäy laø chuùng ta tin saâu lyù nhaân quaû, soáng ñöôïc vôùi lyù nhaân quaû. Ñoù laø ñieàu heát söùc roõ raøng.

Ngaøy nay chuùng ta laøm nhöõng ñieàu hay, ñieàu toát maø khoâng höôûng ñöôïc gì cuõng ñöøng sôï. Noù seõ khoâng maát ñaâu. Khi traû heát nôï cuõ, quaû toát seõ ñeán vôùi mình. Vì nhaân quaû ñôøi naøy chöa höôûng thì ñôøi sau seõ höôûng. Ba thôøi luoân lieân heä chaët cheõ vôùi nhau. Hieåu nhö vaäy, chuùng ta trôû thaønh con ngöôøi can ñaûm, gan daï. Mình gaây nhaân thì chòu quaû, chöù khoâng troán traùnh sôï seät. Nhöõng gì ñeán vôùi mình, mình saün saøng chaáp nhaän, khoâng giaän khoâng hôøn ai heát. Ñoù laø tu, laø chuyeån nghieäp.

Chuùng ta coù beänh, tin nhaân quaû thì tin nhöng giuùp ñôõ ai moät thôøi gian, ngöôøi ñoù laøm traùi yù mình thì mình giaän, thuø, ñuû thöù heát. Mình cho ngöôøi ñoù laø keû xaáu xa, toäi loãi. Khoâng ngôø ñoù laø nôï cuõ mình phaûi traû. Neáu hieåu ñöôïc lyù nhaân quaû thì chuùng ta seõ coù caùch xöû söï toát trong cuoäc soáng. Baèng ngöôïc laïi, chuùng ta töï chuoác laáy ñau khoå.

Khoâng hieåu lyù nhaân quaû thì cuõng khoâng hieåu ñöôïc thuyeát luaân hoài. Ngöôøi ta cöù cho raèng luaân hoài laø söï töôûng töôïng, khoâng phaûi leõ thaät. Laøm sao bieát ñôøi naøy mình laøm laønh, laøm döõ thì ñôøi sau trôû laïi laõnh thoï quaû baùo aáy. Nhöng thuyeát luaân hoài trong ñaïo Phaät noùi laø moät leõ thaät. Luaân laø baùnh xe, hoài laø xoay troøn. Luaân hoài laø baùnh xe xoay troøn.

Trong con ngöôøi, maùu töø tim chaïy ra khaép chaâu thaân roài trôû laïi tim. Tim laïi ñöa maùu ra khaép chaâu thaân… Cöù nhö vaäy maø tuaàn hoaøn, ñoù coù phaûi laø luaân hoài khoâng? Quaû ñòa caàu chuùng ta soáng ñaây, noù ñöùng yeân hay cöù xoay? Chaúng nhöõng noù xoay quanh maët trôøi, maø noù coøn töï xoay quanh noù nöõa. Nhö vaäy thuyeát luaân hoài khoâng phaûi laø söï töôûng töôïng maø noù laø moät leõ thaät. Töø con ngöôøi cho tôùi quaû ñòa caàu ñeàu luaân hoài. Ñoù laø luaân hoài vaät chaát.

Ñeán luaân hoài veà tinh thaàn. Chuùng ta cheát ñi coù phaûi laø maát khoâng? Ngöôøi ta noùi sau khi cheát mình coøn linh hoàn. Noùi linh hoàn laø chöa hieåu ñaïo Phaät. Taïi sao? Bôûi ngöôøi ta cho raèng linh hoàn anh A thì töø thuûy chí chung noù vaãn nhö vaäy thoâi, khoâng bao giôø thay ñoåi. A laø A, noù nhö vaäy. Ñôøi naøy cheát, ñôøi sau trôû laïi cuõng laø A luoân. Nghóa laø töø ñôøi naøy qua ñôøi kia linh hoàn luoân nguyeân veïn. Neáu nguyeân veïn nhö vaäy thì ngöôøi maõi laø ngöôøi, choù maõi laø choù, khoâng theå naøo ñoåi khaùc ñöôïc. Ñaõ khoâng ñoåi khaùc thì caàn gì phaûi tu, caàn gì laøm laønh traùnh aùc. Cho neân hieåu nhö vaäy thaät laø moät nguy haïi lôùn. Vì vaäy trong nhaø Phaät khoâng duøng töø linh hoàn, maø duøng töø nghieäp thöùc.

Nghieäp thöùc laø nhöõng phaân bieät, hieåu bieát do nghieäp vaän chuyeån. Ví duï moät ñöùa beù khi ôû vôùi cha meï hieàn laønh thì noù laø ñöùa beù toát. Chaúng may cha meï maát sôùm, noù phaûi ôû vôùi nhöõng ngöôøi khaùc hung döõ taøn baïo, thì laàn laàn noù cuõng baét chöôùc hung döõ taøn baïo. Nhö vaäy söï hieåu bieát cuûa noù khi coøn ôû chung vôùi cha meï khaùc vôùi söï hieåu bieát khi ôû vôùi ngöôøi hung döõ. Noù luoân luoân thay ñoåi nhö vaäy neân ñaâu coøn nguyeân veïn nöõa.

Baûn thaân cuûa chuùng ta cuõng vaäy, söï hieåu bieát cuûa mình luùc coøn beù khaùc vôùi söï hieåu bieát khi lôùn leân cho ñeán luùc giaø. Noù luoân luoân ñoåi thay tuøy theo duyeân tuøy theo caûnh. Nhö chuùng ta chöa ñi tu thì chuùng ta theo quan nieäm ngöôøi ñôøi tranh hôn, tranh thua ñuû thöù. Nhöng khi ñi tu roài chuùng ta bieát laøm sao cho coù ñaïo ñöùc, laøm sao cho moïi ngöôøi ñöôïc vui… Vì vaäy maø khoâng tranh hôn thua nöõa. Cho neân söï hieåu bieát ñoù laø do nghieäp huaân taäp cuûa chính mình. Huaân taäp nghieäp toát thì hieåu bieát chuyeån theo höôùng toát. Huaân taäp nghieäp xaáu thì hieåu bieát chuyeån theo höôùng xaáu. Khoâng coù caùi nguyeân veïn nhö thuyeát linh hoàn.

Phaät baûo trong theá gian coù chia ra laøm luïc ñaïo luaân hoài: ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh; ñoù laø ba ñöôøng döõ. Trôøi, ngöôøi, A-tu-la; ñoù laø ba ñöôøng laønh. Ñöôøng laønh ñöôøng döõ laø do chuùng ta huaân taäp nghieäp maø ra. Nghieäp daãn thaàn thöùc ñi thoï sanh cho neân goïi noù laø nghieäp thöùc uaån. Thoï sanh ñôøi naøy ñôøi kia, coù khi leân, coù khi xuoáng ñuû thöù heát. Nhaø Phaät goïi ñoù laø nghieäp thöùc chöù khoâng phaûi linh hoàn. Vì thöùc laø caùi ñoåi thay do söï huaân taäp cuûa mình toát hay xaáu.

Chuùng ta tu laø taïo nghieäp toát neân thaàn thöùc seõ daãn chuùng ta thoï sanh choã toát. Nhö vaäy muoán traùnh khoå ôû ngaøy mai thì ngay ñôøi naøy chuùng ta phaûi taïo nghieäp laønh, traùnh nghieäp döõ. Noùi nhö vaäy quyù vò seõ coù thaéc maéc. Nhö ngöôøi tu Tònh ñoä nieäm Phaät cho tôùi nhaát taâm baát loaïn. Hoaëc tu thieàn ñeán choã ñònh taâm, khoâng coøn khôûi nghó toát xaáu, thieän aùc, nhö vaäy khi laâm chung ñi ñaâu? Coøn nghó laø coøn theo nghieäp. Heát nghó thì heát nghieäp. Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc; ñoù laø choã Luïc Toå ñöôïc taâm aán nôi Nguõ Toå roài. Toâi xin nhaéc laïi tích truyeän naøy moät chuùt.

Khi ñöôïc y baùt ôû Nguõ Toå roài, Luïc Toå ñi veà phöông nam. Doïc ñöôøng coù moät ñoaøn ngöôøi ñuoåi theo, trong ñoù ngöôøi ñi ñaàu laø Thöôïng toïa Minh ôû chuøa Huyønh Mai. Hoài xöa oâng laø moät töôùng cöôõi ngöïa gioûi neân ñuoåi theo kòp. Toå thaáy roài, Ngaøi ñeå y baùt ôû treân baøn ñaù, chun vaøo buïi coû aån. Thöôïng toïa Minh ñeán nôi, thaáy y baùt möøng quaù voäi oâm leân nhöng oâm khoâng noåi. Luùc ñoù oâng bieát ñaây laø vaät cao sieâu, khoâng phaûi laáy taâm taàm thöôøng maø giaønh ñöôïc, neân oâng voäi quyø xuoáng thöa: "Haønh giaû, haønh giaû! Toâi ñeán ñaây vì phaùp, chöù khoâng phaûi vì y baùt". Luïc Toå aån trong buïi lieàn ñi ra noùi: "Neáu nhö vì phaùp thì ngöôi haõy ñöùng yeân laëng moät chuùt, ta seõ noùi cho". Thöôïng toïa Minh ñöùng yeân laëng giaây laâu, Luïc toå baûo: "Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc; caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh? " Nghe caâu naøy, Thöôïng toïa Minh lieàn ngoä ñaïo.

Thieän aùc ñaõ döùt thì hai ñöôøng laønh döõ cuõng döùt. Baáy giôø chaân taâm Phaät taùnh hieän baøy, nhö vaäy laø giaûi thoaùt sanh töû roài, coøn thoï sanh ôû ñaâu nöõa. Cho neân ngöôøi môùi tu, Phaät daïy boû nghieäp aùc, laøm nghieäp laønh ñeå sau khi cheát, ñöôïc sanh coõi laønh tu tieáp. Nhöng ñoái vôùi ngöôøi ñaõ coù chuûng töû tu thuaàn thuïc roài, Phaät daïy phaûi buoâng caû hai beân, taâm thanh tònh trong laëng. Taâm thanh tònh trong laëng roài thì döùt saïch caùc nghieäp. Ñaõ heát nghieäp thì ñaâu coøn bò nghieäp daãn ñi trong luaân hoài sanh töû nöõa, maø hoûi ñi ñaâu. Chöøng ñoù tuøy duyeân, maëc tình theo nguyeän maø thoï sanh hoaëc khoâng thoï sanh.

Cho neân ngöôøi tu thieàn thì phaûi ñònh, ngöôøi nieäm Phaät thì phaûi nhaát taâm, ngöôøi trì chuù thì phaûi ñöôïc tam maät: thaân khaåu yù ñeàu maät. Vì maät môùi ñi tôùi choã taâm thanh tònh. Taâm thanh tònh thì khoâng coøn nghieäp nöõa, khoâng coøn nghieäp laø giaûi thoaùt sanh töû. Song coù nhieàu ngöôøi laïi luyeán tieác. Neáu ñöôïc sanh trong nhaø giaøu, ñeïp ñeõ, nhieàu tieàn cuûa thì söôùng quaù sao khoâng chòu sanh, boû ñi chi uoång. Hoaëc giaû ñöôïc sanh leân coõi trôøi, muoán gì ñöôïc naáy söôùng bieát maáy, sao khoâng sanh leân ñoù. Cho neân chuùng ta phaûi hieåu thaät töôøng taän yù Phaät muoán chæ daïy cho chuùng ta.

Trong kinh Phaät daïy, neáu chöa theå giaûi thoaùt sanh töû, chuùng ta neân nguyeän ñôøi sau trôû laïi laøm ngöôøi, tieáp tuïc tu haønh, ñöøng caàu sanh leân coõi trôøi. Taïi sao? Bôûi vì leân coõi trôøi muoán gì ñöôïc naáy thì khoâng bao giôø nghó ñeán vieäc tu. Laïi tuoåi thoï ôû coõi trôøi quaù daøi, khi trôû laïi laøm ngöôøi ñaõ maát moät thôøi gian laâu neân khoâng tu ñöôïc gì. Chæ ôû coõi ngöôøi khoå vui laãn loän neân deã thöùc tænh, deã tu. Vì vaäy chuùng ta deã tieán treân ñöôøng ñaïo. Ngay trong ñôøi naøy, nhöõng ngöôøi ñöôïc sanh ra trong gia ñình giaøu sang, ñöôïc nuoâng chieàu ñuû thöù heát, cuõng ñaõ khoù tu roài, huoáng gì sanh coõi trôøi. Chuùng ta muoán tu laø phaûi ôû trong caûnh coù khoå coù vui. Nhôø caûnh khoå neân ta thöùc tænh mau, môùi lo tu haønh. Nhôø caûnh vui, tinh thaàn ta khoâng bò böùc baùch eùp ngaët neân coù theå an soáng tu haønh.

Tuy nhieân, treân ñöôøng tu chuùng ta khoâng chæ haøi loøng ôû choã ñöôïc sanh coõi laønh, maø phaûi ñi tôùi choã döùt saïch nghieäp. Chæ coøn moät taâm thanh tònh thoâi, ñoù môùi laø choã cöùu kính giaûi thoaùt sinh töû. Neáu chuùng ta coøn keït moät chuùt ham muoán cuõng chöa heát doøng sanh töû. Nhö vaäy ñöùc Phaät daïy khaùc hôn ngöôøi ñôøi. Ngöôøi ñôøi cöù ngôõ raèng nôi con ngöôøi coù hai phaàn vaät chaát vaø tinh thaàn. Vaät chaát laø thaân vaø tinh thaàn laø linh hoàn. Linh hoàn phaûi nguyeân veïn töø ñôøi naøy qua ñôøi khaùc. Vôùi Phaät, Ngaøi khoâng chaáp nhaän linh hoàn, bôûi vì noù chæ laø moät thaàn thöùc theo nghieäp daãn ñi, chuyeån bieán trong sanh töû.

Neáu chuùng ta chòu nghieàn ngaãm thaáu ñaùo lôøi Phaät daïy thì môùi thaáy ñöôïc leõ thaät. Thaáy ñöôïc leõ thaät laø môû saùng con maét trí tueä. Neáu chuùng ta cöù nghe roài tin, khoâng nghieàn ngaãm quaùn chieáu thì khoâng coù trí tueä. Khoâng coù trí tueä thì chuùng ta khoù ñi treân con ñöôøng giaûi thoaùt ñeán nôi ñeán choán ñöôïc. Trí tueä ñoù khoâng phaûi töø ñaâu ñeán vôùi chuùng ta, maø noù naèm saün ngay nôi mình.

Trong kinh Phaät daïy: "Caùc ngöôi neân töï thaép ñuoác leân maø ñi. Thaép leân vôùi chaùnh phaùp". Neáu chuùng ta chöa coù trí tueä thaáy ñuùng nhö thaät, thì phaûi nöông theo chaùnh phaùp ñeå phaùt trieån trí tueä cuûa mình. Cuõng nhö caây ñuoác cuûa mình chöa chaùy, thì phaûi moài vôùi ngoïn ñuoác ñaõ chaùy. Ngoïn ñuoác ñoù laø chaùnh phaùp. Trí tueä chuùng ta coøn muø mòt toái taêm, neân phaûi nhôø aùnh saùng trí tueä cuûa Phaät. Moài vôùi chaùnh phaùp thì ngoïn ñuoác trí tueä cuûa mình môùi saùng. Coù trí tueä thaáy ñuùng nhö thaät baûn thaân mình vaø taát caû söï vaät beân ngoaøi, chuùng ta khoâng coøn laàm, khoâng coøn meâ. Meâ laàm khoâng coøn thì khoå ñau theo ñoù heát. Nhö vaäy trí tueä ñöa chuùng ta tôùi choã an laønh töï taïi giaûi thoaùt. Ñoù laø choã cöùu kính maø chuùng ta haèng mong moûi.

Haøng xuaát gia cuõng nhö taïi gia ñeàu phaûi naém vöõng yeáu chæ ñoù ñeå tu haønh, thì môùi thaáy giaù trò cuûa ñaïo Phaät. Neáu chuùng ta hieåu khoâng tôùi, nhaän khoâng roõ thì vieäc tu muø môø, roài höôùng daãn cho ngöôøi khaùc cuõng sai laàm, khoâng heát khoå ñau ñöôïc. Cho neân coù nhieàu ngöôøi tu caøng laâu caøng thaáy khoå, chöù khoâng ñöôïc lôïi ích gì heát. Ngöôøi bieát duøng trí tueä thì duïng coâng ít maø keát quaû laïi nhieàu.

Ví duï neáu duøng con maét trí tueä nhìn caùi ñoàng hoà thì thaáy noù khoâng coù chuû theå coá ñònh, laø giaû taïm. Giaû söû noù ñöôïc maï vaøng mình cuõng xem noù laø giaû. Do giaû neân khoâng tham luyeán. Ngöôïc laïi, neáu cöù chaáp ñoàng hoà laø thaät, laïi ñöôïc toâ ñieåm theâm maøu meø nöõa thì thaáy noù caøng ñeïp. Do thaáy ñeïp neân sanh loøng tham muoán. Tham muoán neân giöõ gìn sôï maát, theo ñoù maø bao nhieâu thöù khoå phaùt sinh. Nhö vaäy taát caû toäi loãi chuùng ta gaây ra goác töø meâ laàm.

Cho neân ngöôøi hoïc Phaät phaûi giaùc, phaûi coù trí tueä. Neáu chöa giaùc ngoä ñöôïc nhö ñöùc Phaät thì ít ra phaûi coù trí tueä thaáy ñuùng nhö thaät veà nhöõng lôøi Phaät daïy. Chuùng ta thöôøng taùn tuïng lôøi Phaät laø lôøi vaøng lôøi ngoïc. Neáu ñaõ laø lôøi vaøng ngoïc thì khoâng theå doái gaït chuùng sanh. Vaäy taïi sao Phaät noùi tu heát khoå maø chuùng ta tu hoaøi khoå vaãn coøn khoå? Cho neân neáu khoâng hieåu töôøng taän, khoâng aùp duïng ñuùng lôøi Phaät daïy, chaúng nhöõng chuùng ta töï haïi mình maø coøn laøm maát giaù trò giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät nöõa.

Haøng Phaät töû taïi gia bieát tu thì chính mình trôû thaønh ngöôøi ñöùc haïnh trong gia ñình, moät coâng daân toát ngoaøi xaõ hoäi. Ñôøi naøy, ñôøi sau ñeàu ñi theo con ñöôøng laønh. Haøng xuaát gia bieát roõ Phaät phaùp, nhìn söï vaät vaø con ngöôøi baèng con maét trí tueä, thì cuoäc soáng cuûa chuùng ta moãi ngaøy moãi an laønh. Soáng moät ngaøy laø vui moät ngaøy. Khi saép laâm chung cuõng cöôøi vì ñöôïc xaû boû thaân giaû taïm, thoaùt khoûi ñaõy da nhô thoái naøy. Vaäy tu laø ñem laïi nguoàn an laønh, haïnh phuùc mieân vieãn cho chuùng ta vaø moïi ngöôøi.

Ngöôøi bieát tu thì cuoäc soáng cuûa mình laø cuoäc soáng coù yù nghóa, cuoäc soáng cuûa ngöôøi saùng suoát, ngöôøi thöùc tænh chöù khoâng phaûi cuûa keû meâ laàm nöõa. Soáng trong cuoäc ñôøi ñau khoå, trong giaønh giöït hôn thua maø chuùng ta vaãn an laønh töï taïi, ñoù laø giaù trò chaân thaät cuûa ñaïo ñöùc, cuûa ngöôøi tu. Taát caû chuùng ta ñaõ coù phuùc duyeân ñôøi naøy vaø ñôøi tröôùc, neân baây giôø môùi gaëp nhau trong hoäi Phaät. Nhöng neáu tu maø khoâng ñi ñuùng chaùnh phaùp thì thaät laø ñaùng tieác.

Mong raèng quyù vò nghe hieåu roài kheùo öùng duïng tu ñeå xöùng ñaùng laø con Phaät, laø tröôûng töû cuûa Nhö Lai, laø ngöôøi ñi tröôùc ñeå nhaéc nhôû ngöôøi sau ñi ñuùng ñöôøng chö Phaät ñaõ daïy. Ñoù laø traùch nhieäm vaø boån phaän cuûa chuùng ta vaäy.

]