CHO NGÖÔØI GIAØ BEÄNH

Noùi chuyeän taïi Thöôøng Chieáu – 1996

Hoâm nay toâi coù baøi thuyeát phaùp ngaén veà ñeà taøi cho ngöôøi giaø beänh. Lyù do coù baøi phaùp naøy laø vì moät Phaät töû ñeán yeâu caàu chuùng toâi raèng coù cha meï giaø beänh naëng, neân muoán khi cha meï laâm chung ñöôïc tænh taùo saùng suoát, khoâng bò hoân meâ hoaûng sôï. Vì tình cuûa ngöôøi Phaät töû hieáu thaûo neân toâi höùa, ñoàng thôøi cuõng nghó thöông ngöôøi giaø beänh trong khi meät moûi ñau ñôùn, neân chuùng toâi noùi baøi phaùp naøy.

Tröôùc heát noùi veà caùi cheát khoâng ñaùng sôï. Moïi ngöôøi ñeàu coù quan nieäm sanh laø vui, cheát laø khoå; sanh laø möøng, cheát laø sôï. Vì vaäy ngaøy sinh nhaät goïi laø ngaøy aên möøng sinh nhaät, coøn ngaøy cheát con chaùu cuùng gioã goïi laø ngaøy cuùng kî, töùc ngaøy sôï seät.

Quyù Phaät töû hieåu ñaïo thì ngaøy cheát laø ngaøy ñaùng sôï hay khoâng ñaùng sôï? Thaät tình caùi cheát khoâng ñaùng sôï. Giaø, beänh laø hai thöù khoå trong boán thöù khoå Phaät noùi: sinh, laõo, beänh, töû. Ñaõ mang hai thöù khoå naøy vaøo mình laø moät gaùnh naëng ñau khoå. Neáu gaùnh naëng ñau khoå ñöôïc quaêng ñi thì noù ñöôïc nheï nhaøng. Vaäy cheát laø quaêng ñöôïc gaùnh naëng cuûa giaø vaø beänh. Luùc ñoù chuùng ta thaûnh thôi nheï nhaøng, coù gì ñaâu maø phaûi sôï. Neân chuùng toâi noùi cheát laø khoâng ñaùng sôï.

Ñieåm thöù hai, nhö kinh Phaät thöôøng noùi, coù sanh laø coù töû. Coù sanh ra thì phaûi coù cheát, ñaây laø chuyeän thöôøng, khoâng ai traùnh khoûi. Nhö ñöùc Phaät tu haønh roát cuoäc taùm möôi tuoåi Ngaøi cuõng cheát. Caùc oâng tieân maø chuùng ta ñoïc ñöôïc trong truyeän Taøu nhö Baùt tieân v. v… noùi tröôøng sinh baát töû, nhöng söï thaät taùm chín traêm naêm roài cuõng maát, cuõng cheát. Do ñoù taùm oâng tieân maø baây giôø tìm moät oâng cuõng khoâng ra.

Neân bieát duø cho tu ñaéc ñaïo nhö Phaät, thaân naøy tôùi khi hoaïi cuõng phaûi hoaïi. Duø luyeän ñöôïc thuoác tröôøng sinh baát töû nhö thaàn tieân, thaân naøy ñeán luùc hoaïi cuõng phaûi hoaïi, chôù khoâng bao giôø giöõ ñöôïc maõi maõi. Vì vaäy cheát laø leõ thöôøng, laø vieäc chung cho taát caû, khoâng ai traùnh khoûi. Caùi khoâng traùnh khoûi maø mình sôï laø chuyeän voâ ích, neáu khoâng noùi ñoù laø chuyeän khôø khaïo. Chuùng ta laø ngöôøi hieåu ñaïo roài bieát raèng coù sanh laø phaûi coù töû. Ngaøy cheát laø ngaøy seõ ñeán, baát cöù ngöôøi naøo cuõng phaûi nhaän. Cheát laø chuyeän thöôøng, ñaõ laø thöôøng thì khoâng sôï.

Toâi nhôù Ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só khi saép tòch naèm treân boä ngöïa, nghieâng beân phaûi nhaém maét ñeå tòch. Baáy giôø nhöõng ngöôøi haàu thieáp khoùc roáng leân, Ngaøi lieàn ngoài daäy, suùc mieäng, röûa maët, roài noùi: "Sanh töû laø leõ thöôøng, sao laïi buoàn thaûm luyeán tieác nhö theá, laøm naõo haïi chaân taùnh ta! " Nghe xong, caùc vò kia môùi yeân laëng. Ngaøi naèm nghieâng beân phaûi maø tòch.

Chuùng ta thaáy raèng ñoái vôùi Ngaøi sanh töû laø vieäc thöôøng. Ñaõ laø vieäc thöôøng thì khoâng coù gì quan troïng heát. Do ñoù Ngaøi töï taïi ra ñi. Coøn chuùng ta cho caùi cheát laø lôùn lao ñaùng sôï, neân tôùi ñoù chuùng ta kinh hoaøng. Kinh hoaøng laø ñau khoå. Vì vaäy ngöôøi Phaät töû chaân chính luùc naøo cuõng bieát raèng chuyeän cheát soáng khoâng theå traùnh ñöôïc. Khoâng traùnh ñöôïc thì chuùng ta chuaån bò ngay nhöõng caùi gì caàn sau khi cheát, ñöøng ñeå tôùi ñoù roài sôï haõi chæ laø chuyeän voâ ích thoâi.

Ñieåm thöù ba, ngöôøi Phaät töû hieåu ñaïo khi tu ít nhaát cuõng giöõ naêm giôùi, nhieàu hôn thì Thaäp thieän. Bieát giöõ naêm giôùi, bieát tu Thaäp thieän thì khi cheát chuùng ta seõ sanh veà ñaâu? Neáu giöõ naêm giôùi troïn veïn thì sau khi cheát chuùng ta seõ trôû laïi laøm ngöôøi ñaày ñuû phöôùc ñöùc. Töùc laø do giöõ giôùi khoâng saùt sanh neân ñöôïc tuoåi thoï; giöõ giôùi khoâng troäm cöôùp neân ñöôïc nhieàu cuûa caûi; giöõ giôùi khoâng taø daâm neân ñöôïc ñeïp ñeõ oai nghi; giöõ giôùi khoâng noùi doái neân lôøi noùi thanh tao, ñöôïc moïi ngöôøi tín nhieäm; giöõ giôùi khoâng uoáng röôïu neân coù trí tueä saùng suoát. Theá neân sinh laøm ngöôøi ñöôïc ñaày ñuû phaàn toát ñeïp cuûa con ngöôøi, khoâng coù gì thieáu thoán heát. Nhö vaäy thaân naøy hoaïi roài ñöôïc thaân keá toát ñeïp hôn, phöôùc ñöùc hôn, coù gì maø chuùng ta phaûi sôï. Coøn neáu tu Thaäp thieän khi boû thaân naøy seõ ñöôïc sanh leân coõi trôøi, höôûng phöôùc ñöùc thuø thaéng nhieàu hôn coõi naøy, töùc laø ñeïp ñeõ hôn gaáp bao nhieâu phaàn.

Chuùng toâi thöôøng noùi cheát nhö ñoåi chieác xe cuõ laáy chieác xe môùi. Chieác xe cuõ xaáu hö, chuùng ta laáy chieác xe môùi toát ñeïp, hoaøn haûo hôn. Cho neân chuùng ta hoan hyû boû thaân naøy, vì bieát raèng khi boû thaân naøy chuùng ta seõ ñöôïc thaân sau toát ñeïp hôn, coù gì ñaâu phaûi lo buoàn. Thaät ra cheát khoâng ñaùng sôï, chæ sôï mình khoâng bieát tu. Ñoù laø ñieàu toâi muoán nhaéc taát caû quyù vò ñang ôû trong hoaøn caûnh beänh hoaïn ñau oám, khoâng theå tin töôûng raèng mình coøn soáng laâu, raùng nhôù maø tu haønh.

Trong nhaø Phaät coù noùi ñeán caän töû nghieäp. Caän töû nghieäp naøy raát maïnh, coù coâng naêng ñöa chuùng ta tôùi choã toát hay choã xaáu khi chuùng ta saép laâm chung.

Tröôùc heát noùi caän töû nghieäp cuûa ngöôøi laøm aùc. Neáu ngöôøi khi gaàn cheát khôûi taâm aùc lieàn chuyeån caû söï tu haønh hay coâng ñöùc tröôùc cuûa mình, lieàn sanh vaøo choã khoâng toát.

Trong kinh coù keå: Moät ngöôøi tu ngoaïi ñaïo ñaït ñeán ñònh Phi phi töôûng, neáu ngöôøi ñoù cheát seõ ñöôïc sanh veà coõi trôøi Phi phi töôûng. Nhöng khi gaàn cheát gaëp chuùt nghòch duyeân, oâng noåi giaän, böïc töùc leân roài cheát. Sau khi cheát oâng sanh laøm con choù soùi. Nhö vaäy, töø quaû vò coõi trôøi Phi phi töôûng maø chuyeån laøm moät con vaät xaáu xa, ñuû cho ta thaáy caän töû nghieäp nguy hieåm nhö theá naøo. Caän töû nghieäp laø nghieäp gaàn luùc cheát. Neáu khôûi nieäm aùc thì noù seõ daãn chuùng ta sanh vaøo coõi aùc, coõi döõ.

Do ñoù chuùng ta thaáy trong coõi ngöôøi cuõng nhö trong caùc loaøi thuù, coù nhöõng ngöôøi, hoaëc nhöõng con thuù sanh ra moät thôøi gian ngaén lieàn cheát. Chuùng ta khoâng hieåu taïi sao. Neáu laø duyeân laøm ngöôøi hoaëc laøm thuù thì phaûi ôû laâu cho maõn kieáp ngöôøi, kieáp thuù, taïi sao chæ moät thôøi gian ngaén thì ñi. Ñoù laø lyù do ñeå thaáy raèng nhöõng ngöôøi aáy leõ ra khoâng phaûi sanh choã nhö theá, nhöng vì caän töû nghieäp aùc maïnh neân phaûi sanh choã ñoù. Thôøi gian ngaén sau cheát, sanh laïi choã khaùctheo tích luõy nghieäp, töùc laø nghieäp chöùa ñöïng laâu daøi luùc tröôùc cuûa hoï. Vì vaäy söùc maïnh cuûa caän töû nghieäp ñöa ñaåy ngöôøi ta sanh vaøo choã khoâng ñuùng sôû nguyeän cuûa mình, chæ vì côn noùng giaän hoaëc khôûi nhöõng nieäm aùc luùc saép laâm chung maø ra nhö vaäy. Ñoù laø toâi noùi tröôøng hôïp caän töû nghieäp aùc.

Keá ñeán laø caän töû nghieäp thieän, töùc ngöôøi gaàn cheát khôûi nieäm laønh. Luùc saép laâm chung khôûi nieäm laønh lieàn sanh veà coõi laønh, duø cho tích luõy nghieäp cuûa hoï aùc, nhöng nhôø khi saép cheát khôûi nieäm thieän neân chuyeån sang sanh coõi laønh. Do söùc maïnh cuûa caän töû nghieäp laøm cho tích luõy nghieäp môø ñi, nhöng khoâng phaûi maát. Nghóa laø ngöôøi aáy phaûi theo caän töû nghieäp moät thôøi gian. Khi naøo caän töû nghieäp heát thì hoï môùi trôû laïi tích luõy nghieäp.

Neân nhôù nghieäp tích luõy laø nghieäp quan troïng maø chuùng ta chöùa töø thuôû nhoû cho ñeán lôùn trong ñôøi soáng. Giaû söû chuùng ta chöùa ñieàu laønh, ñieàu toát ñaày ñuû, nhöng giôø choùt bò caän töû nghieäp aùc loâi ñi thì phaûi traû heát nghieäp caän töû ñoù roài môùi trôû laïi vôùi nghieäp tích luõy laønh, ñöôïc quaû laønh, chöù khoâng phaûi maát haún. Neân luùc saép laâm chung chuùng ta phaûi deø daët toái ña, khoâng neân khôûi nhöõng taâm nieäm aùc.

Trong kinh noùi ngöôøi phaïm hai toäi trong naêm toäi nguõ nghòch laø oâng Ñeà Baø Ñaït Ña, ñöùc Phaät thoï kyù khi cheát oâng phaûi ñoïa ñòa nguïc. Do ñoù luùc saép laâm chung oâng hoái haän höôùng veà Phaät chaép tay xin saùm hoái. Sau naøy ñöùc Phaät keå laïi cho ngaøi A Nan nghe raèng oâng Ñeà Baø Ñaït Ña tuy bò ñoïa ñòa nguïc vì toäi nguõ nghòch, nhöng vì saép cheát oâng bieát hoái haän saùm hoái vôùi Phaät. Neân sau khi heát ñoïa ñòa nguïc oâng ñöôïc trôû laïi laøm ngöôøi gaëp Phaät phaùp tu haønh, cuoái cuøng cuõng chöùng quaû thaønh Phaät.

Chuùng ta thaáy raèng caû ñôøi Ñeà Baø Ñaït Ña ñaõ taïo nhöõng nghieäp aùc nhöng khi saép laâm chung oâng ñaõ coù taâm thöùc tænh, hoái caûi. Vì vaäy, sau naøy khi nghieäp aùc heát, oâng sanh veà coõi laønh vaø ñöôïc tu haønh chôù khoâng maát luoân chuûng duyeân laønh. Neân bieát caän töû nghieäp laønh coù theå giuùp ngöôøi bò khoå laâu daøi chuyeån thaønh khoå ngaén, khoâng coøn laâu daøi nöõa.

Theâm moät chuyeän nöõa. Coù moät vò tieân ôû coõi trôøi ba möôi ba. OÂng bieát mình heát phöôùc saép cheát. Do coù thieân nhaõn, oâng bieát mình seõ sanh laøm con cuûa moät Tröôûng giaû ôû nhaân gian vaø sau kieáp laøm con oâng Tröôûng giaû oâng seõ ñoïa ñòa nguïc. Hoaûng sôï quaù, oâng khoùc roáng leân, keâu la caàu cöùu. Khi ñoù Trôøi Ñeá Thích ñeán hoûi: - Vì sao oâng khoùc keâu cöùu nhö vaäy? OÂng trình baøy choã thaáy cuûa mình. Trôøi Ñeá Thích lieàn khuyeân oâng neáu muoán ñöôïc cöùu phaûi quy y Tam Baûo.

OÂng hoûi:

- Quy y Tam Baûo laø sao?

Trôøi Ñeá Thích noùi:

- Quy y Tam Baûo laø quy y Phaät, quy y Phaùp, quy y Taêng.

OÂng hoûi:

- Baây giôø Phaät ôû ñaâu?

- Hieän giôø Phaät ñang thuyeát phaùp ôû Vöôøn Truùc taïi xöù Nalanda.

OÂng than:

- Baây giôø toâi saép cheát laøm sao ñeán ñoù ñeå quy y ñöôïc.

Trôøi Ñeá Thích baûo:

- Khoâng sao, chæ caàn oâng chaép tay höôùng veà choã Phaät ñang thuyeát phaùp noùi to leân theá naøy: "Con teân …… xin quy y Phaät, quy y Phaùp, quy y Taêng. Xin Phaät cöùu con, xin Phaät ñoä con", nhö vaäy ba laàn.

Nghe vaäy oâng lieàn quyø goái chaép tay höôùng veà Vöôøn Truùc Nalanda, noùi ba laàn: "Con xin quy y Phaät, quy y Phaùp, quy y Taêng. Xin Phaät ñoä con. " Sau khi noùi ba laàn nhö vaäy roài, oâng lieàn cheát.

Quaû thöïc sanh xuoáng traàn gian oâng laøm con Tröôûng giaû. Khi con oâng Tröôûng giaû lôùn leân, moät hoâm gaëp ñöùc Phaät khaát thöïc ngang qua nhaø. Thaáy Phaät, oâng lieàn phaùt taâm muoán ñi tu. Sau ñoù oâng ñöôïc Phaät ñoä tu haønh chöùng quaû A La Haùn.

Qua ñoù, chuùng ta thaáy chæ caàn caän töû nghieäp höôùng veà Tam Baûo maø sau naøy khoûi ñoïa ñòa nguïc, coøn ñöôïc xuaát gia vaø tu haønh giaûi thoaùt. Nhö vaäy caän töû nghieäp raát laø quan troïng. Neáu chuùng ta khoâng bieát, ñeå caän töû nghieäp chuyeån thaønh aùc seõ ñöa tôùi coõi aùc. Neáu chuùng ta bieát, duø tröôùc kia coù laøm aùc, nhöng nhôø caän töû nghieäp thieän thì seõ ñöa tôùi coõi laønh. Do ñoù ngöôøi Phaät töû chaân chính phaûi nhôù, phaûi bieát roõ taàm quan troïng cuûa caän töû nghieäp.

Tuy nhieân, noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa phuû nhaän tích luõy nghieäp laø nghieäp do chuùng ta chöùa chaáp töø khi môùi sanh ra cho tôùi giaø. Neáu chuùng ta laøm ñieàu laønh nhieàu thì goïi ñoù laø tích luõy nghieäp thieän; laøm ñieàu aùc nhieàu thì goïi laø tích luõy nghieäp aùc. Neáu tích luõy nghieäp thieän, vaø luùc saép laâm chung khoâng khôûi nieäm aùc, thì con ñöôøng thieän nhaát ñònh seõ ñeán vôùi chuùng ta. Coøn neáu tích luõy nghieäp thieän nhöng khi saép laâm chung khôûi nieäm aùc thì con ñöôøng thieän cuûa chuùng ta phaûi bò quanh co, coù khi noù daãn mình tôùi choã döõ. Ngöôïc laïi, neáu tích luõy nghieäp aùc nhöng saép laâm chung khôûi nieäm thieän thì con ñöôøng aùc lyù ñaùng chuùng ta phaûi chòu nhöng giôø ñaây chuyeån sang con ñöôøng laønh. Neân bieát caän töû nghieäp raát maïnh, raát ñaùng sôï. Quyù vò naøo tuoåi ñaõ lôùn, hoaëc hay beänh hoaïn neân deø daët toái ña, khoâng neân taïo aûnh höôûng lôùn gaây cho chuùng ta nhöõng ñau khoå sau naøy. Ñoù laø toâi noùi veà söùc maïnh cuûa caän töû nghieäp.

Tieáp theo, toâi seõ noùi nhöõng ñieàu caám kî cuûa ngöôøi khi saép laâm chung. Nhöõng ñieàu caám kî laø nhöõng ñieàu khoâng neân laøm khi chuùng ta bieát ñaïo lyù.

Moät laø luùc saép laâm chung caám kî khoâng neân saân giaän. Duø cho coù ñieàu gì traùi yù cuõng phaûi boû qua ñeå lo cho caùi cheát cuûa mình, khoâng neân saân giaän laøm gì. Neáu saân giaän thì chuùng ta seõ ñoïa vaøo coõi döõ laøm nhöõng con vaät hung döõ khoù theå traùnh khoûi. Ñoù laø ñieàu thöù nhaát.

Thöù hai laø phaûi döùt taâm oaùn thuø. Neáu oâm taâm oaùn thuø thì khi nhaém maét chuùng ta seõ theo nghieäp oaùn thuø, ñeàn ñeàn traû traû khoâng coù ngaøy cuøng. Nghóa laø mình thuø ngöôøi, sanh ra gaëp laïi nhau roài haïi nhau, ñau khoå choàng chaát khoâng bieát ñeán ñaâu cho heát. Vì vaäy chuùng ta phaûi döùt taâm oaùn thuø.

Thöù ba laø taâm yeâu meán con chaùu, tieác cuûa caûi, v. v… Ñoù laø moái hieåm hoïa, nghóa laø vì yeâu tieác maø ñoâi khi bò traàm luaân hay laø trôû laïi laøm nhöõng con vaät khoâng toát.

Trong söû ba möôi ba vò Toå coù keå veà moät vò taêng AÁn Ñoä toâi khoâng nhôù roõ teân. Moät hoâm Ngaøi ñi khaát thöïc ngang qua nhaø oâng Tröôûng giaû. Nhöng oâng Tröôûng giaû ñi khoûi. Trong nhaø coù con choù chaïy ra suûa raát to. Ngaøi nhìn noù vaø quôû: "Ngöôi vì beänh tieác cuûa maø trôû laïi laøm choù, ñaõ khoâng bieát coøn suûa om soøm! " Nghe noùi nhö vaäy con choù buoàn boû aên. OÂng Tröôûng giaû veà, thaáy con choù cöng cuûa mình boû aên. OÂng lieàn hoûi lyù do vaø ñöôïc ngöôøi nhaø keå laïi raèng hoài sôùm mai coù moät vò Sa moân ñi ngang, noù thaáy lieàn suûa. Roài khoâng bieát oâng aáy noùi gì vôùi noù, töø ñoù noù buoàn, boû aên. OÂng hoûi vò Sa moân aáy ôû ñaâu vaø tìm gaëp ñöôïc Ngaøi. Vôùi taâm raát saân haän, oâng hoûi:

- Hoài saùng oâng noùi gì maø con choù cuûa toâi noù buoàn ñeán boû aên?

Ngaøi baûo:

- OÂng ñöøng noùng, ñeå toâi noùi cho oâng nghe. Con choù ñoù laø cha cuûa oâng.

OÂng caøng töùc hôn, hoûi:

- Taïi sao con choù ñoù laïi laø cha toâi?

Ngaøi noùi:

- Neáu oâng khoâng tin ta, oâng haõy veà tìm ngay giöõa giöôøng nôi cha oâng khi xöa nguû maø baây giôø laø choã con choù hay naèm ñoù, oâng ñaøo xuoáng seõ thaáy moät cheù vaøng. Vì khi cha oâng cheát khoâng kòp troái traên laïi vôùi oâng, neân baây giôø tieác cuûa môùi sanh trôû laïi laøm choù ñeå giöõ cuûa. Neáu khoâng tin ta, oâng haõy veà ñaøo leân seõ thaáy!

Khi aáy vò Tröôûng giaû khoâng coøn lôùn tieáng vôùi Toå nöõa, maø trôû veà ñaøo choã Toå chæ. Quaû nhieân oâng thaáy coù moät cheù vaøng. OÂng lieàn chaïy tôùi xin Toå cöùu cha oâng. Toå khuyeân Tröôûng giaû neân ñem cuûa ñoù boá thí ñeå cha oâng heát nghieäp. Tröôûng giaû nghe lôøi Toå daïy lieàn ñem cheù vaøng boá thí. Sau ñoù con choù cheát.

Nhö vaäy, vì yeâu tieác cuûa neân trôû laïi laøm choù ñeå giöõ cuûa. Ñoù laø ñieàu ñaùng sôï. Neân ôû ñaây toâi nhaéc ba ñieàu caám kî tröôùc khi laâm chung, Phaät töû phaûi nhôù ñöøng bao giôø ñeå xaûy ra. Toâi laëp laïi, ñieàu thöù nhaát laø taâm saân giaän; ñieàu thöù hai laø taâm oaùn thuø; vaø ñieàu thöù ba laø taâm yeâu tieác, töùc yeâu con tieác cuûa. Nhôù, ñöøng coù ba taâm ñoù môùi khoûi ñoïa vaøo con ñöôøng khoå. Coù ba taâm ñoù laø nguy hieåm.

Neáu khi saép laâm chung maø khôûi taâm thieän thì seõ ñöôïc ñieàu laønh, ñieàu toát. Taâm thieän laø taâm gì? Ñieàu thöù nhaát, khi saép laâm chung phaùt taâm boá thí, giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo keû beänh. Mình coù phöông tieän tôùi ñaâu phaùt taâm tôùi ñoù. Ñieàu thöù hai ñoái vôùi ngöôøi quy y roài thì phaùt taâm cuùng döôøng Tam Baûo; coøn chöa quy y thì phaùt taâm quy y Tam Baûo ñeå taâm thieän taêng tröôûng. Laøm nhö vaäy laø ñaõ höôùng veà ñieàu thieän vaø seõ ñi theo con ñöôøng thieän. Ba laø phaùt taâm phoùng sanh, nghóa laø cöùu nhöõng con vaät bò ngöôøi ta baét vaø seõ bò gieát. Mình cöùu noù baèng caùch mua laïi ñem thaû, hoaëc tìm caùch naøo cöùu cho con vaät khoâng bò cheát. Ñoù laø phaùt taâm phoùng sanh.

Boá thí, cuùng döôøng, phaùt taâm phoùng sanh laø taâm laønh. Nhôø phaùt taâm laønh, töï nhieân laàn laàn chuùng ta seõ ñi theo con ñöôøng laønh. Ñoù laø nhöõng ñieàu taâm neân khôûi khi saép laâm chung.

Ngöôøi Phaät töû bieát tu, khi saép laâm chung, caàn bieát öùng duïng phaùp Phaät daïy, gìn giöõ taâm mình luoân luoân ñi ñuùng ñöôøng, khoâng bò leäch laïc. Ñoái vôùi ngöôøi tu Tònh ñoä, laâu nay chuyeân nieäm Phaät, khi beänh nhieàu phaûi raùng nhôù nieäm Phaät, khoâng queân. Luùc naøo taâm mình cuõng höôùng veà Phaät khoâng lôi loûng, khoâng nghó tôùi con, khoâng nghó tôùi chaùu, cuõng khoâng nghó tôùi taøi saûn gì heát. Ñöôïc nhö vaäy thì nhaát ñònh seõ ñi theo Phaät khoâng nghi ngôø. Ñoù laø ñieàu thöù nhaát.

Thöù hai, ñoái vôùi ngöôøi khoâng chuyeân nieäm Phaät maø thöôøng hay xem kinh saùch thì phaûi nhôù moät baøi keä. Chaúng haïn, neáu quyù vò thöôøng tuïng kinh Kim Cang, thì phaûi nhôù moät baøi keä, töùc laø nhôù tôùi Phaùp gioáng nhö nhôù tôùi Phaät, nieäm Phaät vaäy. Chuùng ta nghieân cöùu kinh ñieån, hoïc phaùp cuûa Phaät thì phaûi nhôù phaùp, nhö tuïng baøi keä sau ñaây trong kinh Kim Cang:

Nhaát thieát höõu vi phaùp

Nhö moäng huyeãn baøo aûnh

Nhö loä dieäc nhö ñieän

Öng taùc nhö thò quaùn.

Nghóa laø taát caû phaùp höõu vi nhö moäng, nhö huyeãn, nhö boït, nhö boùng, nhö söông mai, nhö ñieän chôùp, phaûi luoân quaùn nhö theá. Chuùng ta tuïng maõi baøi keä naøy thì taâm chuùng ta ñöôïc trong saùng, khoâng kinh hoaøng khi saép laâm chung. Ñoù laø tröôøng hôïp thöù hai.

Tröôøng hôïp thöù ba, neáu ngöôøi bieát tu thieàn, taâm ñöôïc yeân tónh phaàn naøo thì nhôù luùc saép laâm chung, mình haèng soáng vôùi taâm thanh tònh, ñöøng chaïy theo taâm voïng töôûng ñieân ñaûo. Nghóa laø nhôù ngay trong thaân ngöôøi baïi hoaïi naøy coù caùi khoâng baïi hoaïi. Nhôø vaäy chuùng ta khoâng kinh hoaøng, khoâng sôï seät maø haèng soáng vôùi taâm baát sinh baát dieät cuûa mình. Thaân naøy chaúng qua laø töôùng hö aûo, coù ñoù roài maát ñoù, chôù khoâng beàn. Chæ caùi theå chaân thaät cuûa mình laø thanh tònh, khoâng sanh, khoâng dieät muoân ñôøi. Ñoù laø chuùng ta bieát tu.

Trong ba tröôøng hôïp toâi keå ôû treân, ngöôøi tu nieäm Phaät thì chuyeân nieäm Phaät, khoâng nhôù chuyeän ñôøi. Ngöôøi chuyeân nghieân cöùu Phaùp thì nhôù moät baøi keä. Ngöôøi tu Thieàn thì nhôù ngay nôi mình coù caùi chaúng sanh dieät, haèng thanh tònh, khoâng coù gì ñaùng sôï, khoâng coù gì ñaùng lo. Ngöôøi bieát tu nhôù ñöôïc nhöõng ñieàu naøy thì khoâng bò meâ muoäi, khoâng coù gì sôï haõi, ra ñi eâm aùi nheï nhaøng. Ñoù laø nhöõng ñieàu toâi nhaéc cho quyù vò khi saép laâm chung.

Baây giôø toâi noùi tôùi haäu söï, töùc laø vieäc sau khi mình cheát. Nhieàu vò nghó raèng khi mình cheát phaûi troái traên laïi vôùi con chaùu laøm theá naøy, laøm theá kia cho mình. Ñieàu ñoù dö. Taïi sao? Bôûi vì thaân naøy do töù ñaïi hoøa hôïp maø thaønh, chuùng ta soáng cuõng möôïn töù ñaïi maø soáng: uoáng nöôùc giuùp cho thuûy ñaïi, aên giuùp cho ñòa ñaïi, thôû giuùp cho phong ñaïi, v. v… Nhö vaäy boán ñaïi ñoù nhôø vay möôïn beân ngoaøi môùi toàn taïi.

Ñeán khi cheát laø khoâng vay möôïn nöõa thì traû veà cho töù ñaïi. Töù ñaïi traû veà töù ñaïi thì choã naøo cuõng laø töù ñaïi heát. Taïi xöù ngöôøi, töù ñaïi cuõng laø töù ñaïi; ôû queâ höông mình thì töù ñaïi cuõng laø töù ñaïi. Ñöøng nghó boû thaân ôû xöù ngöôøi laø thieät thoøi. Thieät thoøi nhaát laø caùi taâm, tinh thaàn cuûa mình ra ñi maø khoâng saùng suoát, ñoù môùi thaät thieät thoøi. Coøn thaân töù ñaïi naøy boû ôû ñaâu cuõng ñöôïc heát. Ngöôøi ta hay noùi thaân naøy laø thaân caùt buïi cho neân khi cheát traû veà cho caùt buïi, chöù khoâng phaûi traû veà xöù mình, thaønh vaøng thaønh ngoïc gì, cho neân ñöøng quan troïng noù.

Thaân naøy ñeå cho con chaùu giaûi quyeát baèng caùch naøo thuaän lôïi nhaát thì toát, mình khoûi caàn daën doø gì heát, khoûi caàn baét buoäc gì heát. Daën doø baét buoäc nhieàu khi laøm cho con chaùu caøng theâm luùng tuùng. Thí duï nôi ñoù khoâng coù loø thieâu maø baûo phaûi thieâu, trong khi coù ñaát choân maø khoâng chòu choân. Hay ngöôïc laïi, choã ñoù khoâng coù ñaát choân maø coù loø thieâu, mình laïi khoâng chòu, noùi thieâu noùng laém, phaûi tìm ñaát choân. Nhö vaäy con chaùu lo sôï khoâng bieát tìm ñaát ñaâu maø choân, caøng laøm cöïc khoå cho ngöôøi soáng chôù khoâng coù ích lôïi gì. Ñaõ laø thaân töù ñaïi hoaïi roài thì coøn bieát gì nöõa maø sôï noùng, coøn bieát gì nöõa maø ñoøi ñem veà queâ höông. Bieát chaêng laø caùi tinh thaàn, caùi taâm cuûa mình. Do ñoù quyù vò ñöøng coù laàm laãn thaân naøy phaûi trôû veà queâ mình môùi toát. Nghó nhö vaäy laø sai laàm. Chính caùi taâm cuûa chuùng ta, taâm saùng thì ñi tôùi choã toát, ñieàu ñoù môùi quan troïng.

Ñoù laø nhöõng lôøi nhaéc nhôû ñeå quyù vò bieát sau khi chuùng ta coù traêm tuoåi, khoâng laøm phieàn haø cho con chaùu.

Toâi chæ noùi moät phaàn ngaén cho quyù vò bieát khi ñau, beänh vaø giaø saép laâm chung. Theo ñoù, quyù vò coù höôùng choïn löïa, ñöøng bò taâm phaøm tuïc laøm cho mình ñau khoå ngay hieän taïi vaø keùo daøi sau khi laâm chung. Ñoù laø nhöõng ñieàu thieát yeáu.

Mong raèng taát caû quí Phaät töû nghe roài, kheùo öùng duïng ñeå töï cöùu mình, ñoù cuõng laø lôøi Phaät daïy cho chuùng ta thoaùt khoå.

]