B. GIAÛNG GIAÛI (tt)

II. BAØI TÖÏA

“Kieán Taùnh Thaønh Phaät” laø lieãu ngoä xöa nay khoâng moät vaät. Nguoàn linh roãng laëng, trong saùng troøn ñoàng caû thaùi hö. Phaùp taùnh bao truøm, nghieãm nhieân aùnh saùng soi suoát nôi saùt haûi, roõ raøng loà loä ngay tröôùc maét. Baûn taùnh Nhö Lai töï nhö maø öùng hieän treân trôøi döôùi ñaát, neân hay tuøy loaïi, tuøy hình, hoaëc coõi naøy phöông khaùc thò hieän ra ñôøi ñoä thoaùt quaàn sanh. Khai quyeàn thì phöông tieän coù muoân phaùp, hieån thaät thì hoäi ngoä veà moät taâm. Troû Phaät quaû Boà-ñeà voâ töôùng, voán  roãng laëng troøn ñoàng thaùi hö. Phoù phaùp aán taâm toâng Baùt-nhaõ loä baøy boán maét nhìn nhau. Trong Kinh Laêng Giaø, quyeån hai, ñöùc Phaät Thích Ca ñaõ chæ baøy raønh roõ. Haøng haäu hoïc ai coøn ngôø vöïc xin haõy mau tìm Kinh tra cöùu, töï nhieân nghi ngôø heát saïch maø ñöôïc chöùng thaät, ñoán ngoä kieán taùnh thaønh Phaät. Caàn bieát dieäu lyù cuûa Phaät phaùp, chaúng dính daùng gì ñeán vaên töï ngoân ngöõ, baët heát moïi hyù luaän, baûn teá trong laëng troøn ñaày, ba ñôøi chö Phaät cuoái cuøng ñaønh ngaäm mieäng khoâng lôøi, nhieàu ñôøi Toå sö roát raùo cuõng im hôi laëng tieáng. Neân ñöùc Theá Toân giô caønh hoa chæ cho ñaïi chuùng, ngaøi Ma-ha- ca-dieáp kheá hoäi mæm cöôøi, thaày troø boán maét nhìn nhau, tueä nhaõn chieáu saùng laãn nhau, thaàm laëng aán taâm, phoù phaùp truyeàn y noái vò Toå.

Kieán taùnh thaønh Phaät laø lieãu ngoä xöa nay khoâng moät vaät. Môû ñaàu Ngaøi noùi veà lyù do Kieán taùnh thaønh Phaät. Kieán taùnh thaønh Phaät laø gì ? Laø lieãu ngoä xöa nay khoâng moät vaät. Ngöôøi naøo lieãu ngoä xöa nay khoâng moät vaät thì goïi ngöôøi ñoù kieán taùnh. Quí vò coù nhôù ai lieãu ngoä lyù naøy khoâng ? Lö Haønh giaû sau khi ngoä lyù naøy, Ngaøi laøm baøi keä trình Nguõ Toå, caâu thöù ba noùi raát roõ lyù naøy: “Baûn lai voâ nhaát vaät” nghóa laø “xöa nay khoâng moät vaät”. Ñoù laø Ngaøi lieãu ngoä hay kieán taùnh. Taïi sao thaáy “xöa nay khoâng moät vaät” maø goïi laø kieán taùnh ? Vì caùi gì chuùng ta thaáy ñöôïc, sôø moù ñöôïc ñeàu laø vaät, nhö caùi nhaø, caùi caây, caùi baøn, caùi gheá... Vaäy, caùi gì maét thaáy ñöôïc tay sôø moù ñöôïc ñeàu laø vaät. Neáu laø vaät thì coù hình töôùng, vì coù hình töôùng neân sanh dieät  voâ  thöôøng, sanh dieät voâ thöôøng  thì taïm bôï hö giaû. Baûn taùnh thì khoâng sanh dieät khoâng bò voâ thöôøng chi phoái, vì noù khoâng phaûi laø moät vaät. Neáu laø moät vaät thì noù sanh dieät voâ thöôøng. Nhöng noù khoâng phaûi moät vaät sao noùi laø taùnh ?

Trong ñôøi naøy coù nhöõng caùi khoâng phaûi laø vaät maø vaãn coù. Nhaø cöûa nuùi soâng... coù hình töôùng ñöôïc goïi laø vaät, coøn hö khoâng coù phaûi laø vaät khoâng ? Coù ai thaáy vaø sôø moù ñöôïc hö khoâng khoâng ? Hö khoâng khoâng hình töôùng, chuùng ta khoâng thaáy khoâng sôø moù ñöôïc, nhöng vaãn coù hö khoâng. Nhaø cöûa nuùi soâng... coù hình töôùng neân bò voâ thöôøng chi phoái. Coøn hö khoâng khoâng hình töôùng song luùc naøo cuõng coù, maø khoâng bò voâ thöôøng chi phoái. Nhöng noùi hö khoâng quí vò seõ hieåu laàm hö khoâng laø caùi roãng tueách khoâng coù gì heát vaø baûn taùnh chaân thaät khoâng hình khoâng töôùng khoâng coù moät vaät cuõng roãng tueách thì sai. Baûn taùnh hay taùnh giaùc cuûa moãi ngöôøi tuy khoâng coù moät vaät khoâng hình khoâng töôùng, nhöng coù caùi bieát chôù khoâng roãng tueách. Baây giôø toâi noùi chuyeän gaàn nhaát cho quí vò töï nghieäm. Khi chuùng ta nghó veà moät vaät hay moät ngöôøi, thì chuùng ta bieát veà vaät veà ngöôøi. Nhöng khi chuùng ta khoâng nghó gì heát chuùng ta vaãn coù bieát, ñaâu ñôïi coù vaät coù ngöôøi môùi coù bieát.

Ví duï, toâi ngoài chôi khoâng nghó gì heát, gioù thoåi toâi cuõng caûm giaùc maùt, tieáng ôû xa vang laïi toâi vaãn nghe tieáng, ngöôøi ñi tröôùc maët toâi vaãn thaáy ngöôøi. Vaäy thaáy ngöôøi, nghe tieáng, caûm  giaùc  maùt  coù  suy  nghó  khoâng ? - Khoâng suy nghó maø vaãn bieát. Vaäy caùi bieát hình töôùng ra sao ? Khi suy nghó, taâm coù nieäm daáy ñoäng baùm vôùi hình töôùng cuûa phaùp traàn hai caùi naøy hôïp laïi thaønh töôùng sanh dieät. Luùc khoâng suy nghó thì noäi taâm vaéng laëng, caûnh vaät beân ngoaøi ñeán lieàn coù caûm giaùc bieát caûnh vaät maø khoâng ñoäng; bieát maø khoâng ñoäng, khoâng coù töôùng sanh dieät, khoâng hình töôùng maø thöôøng bieát. Caùi ñoù goïi laø taùnh giaùc, coù saün nôi mình maø mình queân khoâng nhôù. Neáu mình nhôù noù thì chaéc caû ngaøy ñi ñöùng naèm ngoài khoâng nghó suy tính toaùn gì caû, gioáng nhö ngöôøi khôø daïi. Hieän taïi thì chuùng ta khoân quaù thaáy ngöôøi thì phaân bieät ngöôøi ñeïp xaáu, cao thaáp, traéng ñen... Nghe tieáng thì phaân bieät tieáng traàm boång, eâm dòu, coäc caèn, tieáng ngöôøi, tieáng vaät, nghó ñuû thöù thaønh ra taùnh giaùc bò khuaát laáp bò queân. Ai cuõng coù taùnh giaùc khoâng ñoäng khoâng töôùng maïo maø haèng giaùc, nhöng khoâng nhôù, chæ nhôù chaïy theo töôùng sanh dieät duyeân theo saùu traàn cho ñoù laø thaät, laø ñieàu caàn yeáu ñeå phaân bieät. Do ñoù maø queân maát taùnh giaùc chaân thaät cuûa mình, neân Phaät Toå thöông xoùt nhaéc nhôû.

Nguoàn linh roãng laëng, trong saùng troøn ñoàng caû thaùi hö. Nguoàn linh laø taùnh giaùc khoâng coù töôùng maïo, khoâng coù moät vaät, nhöng saùng suoát theânh thang thanh tònh troøn ñoàng nhö thaùi hö. Noùi troøn laø moät loái noùi, thaùi hö thì theânh thang khoâng  ngaèn meù, noùi troøn noùi vuoâng gì cuõng ñöôïc. Töø xöa chuùng ta coù thoùi quen noùi trôøi troøn, noùi troøn laø noùi theo thoùi quen, chôù thaùi hö thì khoâng troøn khoâng vuoâng. Ví duï hieän giôø chuùng ta ñang ngoài trong nhaø giaûng naøy, khoaûng troáng trong nhaø giaûng goïi laø khoaûng hö khoâng. Khoaûng hö khoâng trong nhaø giaûng ñöôïc giôùi haïn bôûi boán böùc töôøng, chuùng ta coù theå ño chieàu ngang, chieàu daøi, chieàu cao thì tính ñöôïc hö khoâng trong nhaø giaûng naøy ñöôïc bao nhieâu khoái. Nhöng neáu phaù vôõ boán böùc töôøng thì hö khoâng khoâng giôùi haïn khoâng ngaèn meù, vì noù khoâng coù töôùng maïo neân hoøa ñoàng vôùi hö khoâng trong baàu trôøi. Taâm theå cuûa moãi ngöôøi cuõng vaäy, vì noù khoâng coù töôùng maïo neân khoâng coù giôùi haïn. Vaäy quí vò töôûng töôïng coi taâm mình bao lôùn ? Coù ngöôøi naøo ngoaøi taâm mình khoâng ? Vì taâm mình khoâng giôùi haïn neân truøm khaép, taát caû muoân vaät muoân ngöôøi khoâng ngoaøi taâm mình, maø mình cuõng khoâng ngoaøi taâm cuûa muoân ngöôøi muoân vaät. Nhö vaäy thì khoâng coù caùi caùch bieät, do chuùng ta caên cöù vaøo thaân töôùng nhoû nhoi ích kyû naøy, môùi phaân chia nhaân ngaõ bæ thöû, töø caùi phaân chia ñoù maø coù muoân söï sai bieät roài hôn thua vôùi nhau.

Phaùp taùnh bao truøm, nghieãm nhieân aùnh saùng soi suoát nôi saùt haûi, roõ raøng loà loä ngay tröôùc maét. Phaùp taùnh coù choã goïi laø nguoàn linh, coù choã goïi laø baûn taùnh; ñoù chæ laø tieáng goïi khaùc, nhöng theå thì khoâng khaùc. Phaùp taùnh truøm khaép, aùnh saùng soi suoát nôi saùt haûi; saùt laø coõi, haûi laø bieån, saùt haûi laø coõi nöôùc nhieàu nhö bieån caû. Noù theânh thang truøm khaép, luùc naøo cuõng loà loä ôû tröôùc maét moãi ngöôøi, khoâng ôû ñaâu xa, khoûi caàn tìm kieám.

Baûn taùnh Nhö Lai töï  nhö  maø  öùng   hieän   treân   trôøi döôùi ñaát, neân hay tuøy loaïi, tuøy hình, hoaëc coõi naøy phöông khaùc thò hieän ra ñôøi ñoä thoaùt quaàn sanh. Ñöùng veà baûn taùnh Nhö Lai thì baûn taùnh ñoù nhö nhö, töø caùi nhö nhö ñoù maø tuøy duyeân öùng hieän. Hoaëc öùng hieän leân coõi trôøi, hoaëc öùng hieän döôùi nhaân gian, tuøy theo hình töôùng cuûa moãi loaøi ôû moãi coõi maø duøng phöông tieän giaùo hoùa ñoä cho ñöôïc giaûi thoaùt. Noùi caùch khaùc baûn taùnh Nhö Lai hay Phaät phaùp thaân thì truøm khaép, nhöng tuøy duyeân tuøy loaøi maø öùng thaân ñeå giaùo hoùa.

Khai quyeàn thì phöông tieän coù muoân phaùp, hieån thaät thì hoäi ngoä veà moät taâm. Khai quyeàn laø taïm thôøi khai môû phöông tieän. Khi giaùo hoùa Phaät tuøy caên cô chuùng sanh môû baøy phöông tieän noùi ñeán taùm muoân boán ngaøn phaùp moân. Hieån thaät laø chæ cho caùi chaân thaät, Phaät phöông tieän noùi taùm muoân boán ngaøn phaùp moân, ñöôïc keát taäp laïi thaønh Tam Taïng Thaùnh ñieån raát laø nhieàu, nhöng taát caû ñeàu ñeå phaù deïp voâ minh phieàn naõo tham, saân, si v.v. Khi phieàn naõo heát, voâ minh saïch thì trôû veà moät baûn taâm, khoâng coù caùi gì khaùc.

Troû Phaät quaû Boà-ñeà voâ töôùng voán roãng laëng troøn ñoàng thaùi hö. Phaät chæ cho moïi ngöôøi thaáy quaû Boà-ñeà voán khoâng coù hình töôùng, noù roãng rang thanh tònh troøn ñoàng nhö thaùi hö.

Phoù phaùp aán taâm toâng Baùt-nhaõ loä baøy boán maét nhìn nhau. Phoù phaùp laø trao cho hay aán chöùng. Phoù phaùp hay aán chöùng taâm toâng ñeàu ôû choã boán  maét  nhìn  nhau. Ngaøi Chaân Nguyeân ngoä töø boán maét nhìn; thaày Ngaøi laø Thieàn Thieàn sö Minh Löông nhìn Ngaøi, Ngaøi nhìn laïi, lieàn caûm ngoä roài laáy caùi ñoù laøm chuaån. Xöa ñöùc Phaät Thích Ca vaø ngaøi Ma-ha-ca-dieáp cuõng töø boán maét nhìn nhau maø laøm chuaån. Taïi sao trong nhaø Thieàn hay duøng giai thoaïi “boán maét nhìn” ? Vì maét laø caùi hay thaáy, maø thaáy töùc laø bieát. Ngöôøi ñôøi thöôøng noùi suy nghó môùi bieát. Baây giôø chuùng ta nhìn ngöôøi nhìn vaät, maø khoâng khôûi nieäm suy nghó phaân bieät, luùc ñoù thaáy ngöôøi thaáy vaät maø coù bieát khoâng ? Caùi gì bieát ? Ñoù laø choã maø trong ñaây chæ raát roõ raøng khoâng giaáu gieám. ÔÛ hoäi Linh Sôn ñöùc Phaät ñöa caønh hoa sen leân, maét Ngaøi nhìn ñaïi chuùng, Ma-ha-ca-dieáp nhìn laïi Ngaøi, hai thaày troø caûm thoâng lieàn. Vaäy Phaät vaø Ma-ha-ca-dieáp caûm thoâng caùi gì ? - Phaät thaáy Ma-ha-ca-dieáp, Ma-ha-ca-dieáp thaáy Phaät, hai thaày troø khoâng khôûi nieäm nghó suy ngay ñoù laø truyeàn phaùp. Ngaøy nay chuùng ta vöøa thaáy laø khôûi nieäm, do ñoù caùi thaáy ban ñaàu bò aån maát, neân ñaây daãn Kinh:

Trong Kinh Laêng Giaø, quyeån hai, ñöùc Phaät Thích Ca ñaõ chæ baøy raønh roõ. Haøng haäu hoïc ai coøn ngôø vöïc xin haõy mau tìm Kinh tra cöùu, töï nhieân nghi ngôø heát saïch maø ñöôïc chöùng thaät, ñoán ngoä kieán taùnh thaønh Phaät. Trong Kinh Laêng Giaø coù ñoaïn noùi, khoâng phaûi duøng ngoân ngöõ môùi laø noùi phaùp, maø moät caùi nhìn, moät caùi thaáy laø ñaõ  noùi phaùp roài.

Caàn bieát dieäu lyù cuûa Phaät phaùp, chaúng dính daùng gì ñeán vaên  töï  ngoân   ngöõ, baët   heát   moïi   hyù   luaän, baûn  teá trong laëng troøn ñaày, ba ñôøi chö Phaät cuoái cuøng ñaønh ngaäm mieäng khoâng lôøi, nhieàu ñôøi Toå sö roát raùo cuõng im hôi laëng tieáng. Dieäu lyù cuûa Phaät phaùp thì chaúng coù dính daùng gì ñeán vaên töï ngoân ngöõ, baët heát moïi hyù luaän. Muoán bieát noù khoâng theå duøng vaên töï ngoân ngöõ, hay hyù luaän maø coù theå bieát ñöôïc. Vaên töï ngoân ngöõ hay hyù luaän chæ laø troø ñuøa baøn luaän cho vui, chôù khoâng coù leõ thaät. Vì baûn teá cuûa dieäu lyù voán troøn ñaày thanh tònh saùng suoát, Phaät coøn khoâng noùi ñöôïc, ñaønh phaûi ngaäm mieäng khoâng lôøi, chö Toå cuõng khoâng noùi ñöôïc, neân thieàn taêng hoûi “Theá naøo laø dieäu lyù cuûa Phaät phaùp ?”. Caùc Ngaøi chæ heùt hoaëc ñaùnh cho moät gaäy, chôù khoâng noùi, vì noùi caùi gì cuõng traät heát. Phaät ngaäm mieäng khoâng lôøi, sao Phaät giaûng ñeán boán möôi chín naêm, keát taäp thaønh Tam Taïng giaùo ñieån ? - Nhöõng lôøi thuyeát giaûng cuûa Phaät chæ laø phöông tieän, khoâng ñeán ñöôïc choã cöùu caùnh ñoù. Vì laø phöông tieän neân Kinh noùi giaùo lyù Phaät daïy laø ngoùn tay chæ maët traêng. Ngöôøi muoán thaáy maët traêng phaûi kheùo nöông ngoùn tay môùi thaáy maët traêng. Ngoùn tay khoâng phaûi laø maët traêng vaø ngoùn tay khoâng theå chæ ñeán taän maët traêng, noù chæ laø moät phöông tieän nhoû thoâi. Ngoân ngöõ trong Tam Taïng giaùo ñieån cuõng vaäy. Ngöôøi tu neáu laáy Kinh ñieån laøm cöùu caùnh, hoïc thuoäc, tuïng nhieàu cho laø ngoä ñaïo thì chöa phaûi. Ñoù chæ laø phöông tieän, baùm vaøo phöông tieän maø cho laø cöùu caùnh thì sai, phaûi bieát nöông phöông tieän ñeå tu  tieán  ñeán  cöùu caùnh, môùi laø ngöôøi hieåu vaø öùng duïng ñöôïc lôøi Phaät Toå daïy.

Neân ñöùc Theá Toân giô caønh hoa chæ cho ñaïi chuùng, ngaøi Ma-ha-ca-dieáp kheá hoäi mæm cöôøi, thaày troø boán maét nhìn nhau, tueä nhaõn chieáu saùng laãn nhau, thaàm laëng aán taâm, phoù phaùp truyeàn y noái vò Toå. Phaät ñöa caønh hoa leân, nhìn khaép ñaïi chuùng maø khoâng noùi moät lôøi. Ngaøi Ma-ha-ca-dieáp thaáy Phaät nhìn tôùi mình, Ngaøi nhìn laïi mæm cöôøi. Thaày troø thoâng caûm roài phoù phaùp truyeàn y, deã nhö trôû baøn tay khoâng khoù khaên gì caû. Theo quan nieäm thoâng thöôøng thì noùi môùi deã hieåu, khoâng noùi maø hieåu thì ñaâu coù deã ! Nhöng, chæ nhìn maø ñöôïc aán taâm phoù phaùp truyeàn y keá thöøa Toå vò, khoâng cöïc khoå nhoïc nhaèn khoâng deã laø gì ? Thaät ra, khoù thì cuõng khoù toät ñænh, deã thì cuõng deã quaù töôûng töôïng cuûa con ngöôøi. Choã phoù phaùp truyeàn y cuûa Phaät cho ngaøi Ma-ha-ca-dieáp laø hieän töôïng boán maét nhìn nhau. Bôûi vì maét nhìn nhau môùi caûm thoâng ñöôïc, tai thì khoâng nhìn nhau ñöôïc. Leõ ra tai cuõng coù quyeàn nhaän ra dieäu lyù, nhöng laøm sao truyeàn caûm baèng maét ? Chæ coù tieáng noùi tai môùi nghe. Coøn maét thì caûm ñöôïc, cho neân ngay nôi maét thaáy lieàn nhaän ra.

Taâm aán Baùt-nhaõ troøn ñoàng caû thaùi hö chaân khoâng toû roõ, xöa nay vaãn nhö theá. Töø hai möôi taùm vò Toå Taây Thieân truyeàn ñeán saùu vò  Toå  Ñoâng  Ñoä, chæ  thaúng noái tieáp nhau, boán maét nhìn nhau, im laëng nhìn tröøng  tröøng, göôïng goïi laø taâm aán maø phoù chuùc ñoù thoâi.

Töø xöa ñeán nay Phaät truyeàn taâm aán cho Toå, hoaëc Toå Toå truyeàn nhau chæ truyeàn caùi chaân thaät saün coù cuûa mình, qua hieän töôïng boán maét nhìn nhau, im laëng nhìn tröøng tröøng.

Ñeán caùc Toå ñôøi sau öùng hieän ra ñôøi, giuùp neâu cao vieäc giaùo hoùa, dieãn roäng phaùp moân, môû roäng phöông tieän. Vieäc öùng duyeân ñaõ xong, nguyeän löïc coøn ñeå laïi, Ngöõ luïc chôït höng thònh, ñeàu laäp thaønh coâng aùn, khai sôn daïy chuùng, gaäy heùt daïy ñuoåi, caâu caâu veà nôi toâng, cô cô chung moät lyù.

Ñoaïn naøy noùi ñeán chö Toå ñôøi sau theo nguyeän löïc öùng hieän ra ñôøi neâu cao vieäc giaùo hoùa. Caùc Ngaøi duøng nhieàu phöông tieän höôùng daãn ngöôøi sau, baèng caùch tuøy theo caên cô maø noùi ra nhöõng lôøi chæ daïy ñeå ñaùnh thöùc. Nhöõng lôøi noùi ñoù cuûa chö Toå ñöôïc ghi cheùp ñeå laïi goïi laø Ngöõ luïc. Khi Ngöõ luïc thaïnh haønh thì nhöõng caâu noùi khoù hieåu ñeàu ñöôïc laäp thaønh coâng aùn. Khai sôn nghóa laø môû nuùi, chæ cho caùc Thieàn sö leân nuùi ñoán caây phaù röøng, ñeå caát coác tu hoaëc caát chuøa giaùo hoùa moân ñoà. Theá neân ngöôøi ñaàu tieân leân nuùi phaù röøng caát chuøa giaùo hoùa goïi laø Toå khai sôn. Danh töø naøy quen duøng, neân veà sau vò thaày ñaàu tieân ñaøo ñaát ñaép neàn xaây döïng chuøa, giaùo hoùa ôû ñaát baèng cuõng goïi laø Toå khai sôn. Chö Toå giaùo hoùa coøn duøng gaäy ñaùnh, hoaëc  heùt. Thieàn taêng ñeán tham vaán, vöøa hoûi moät caâu laø bò aên gaäy hoaëc nghe heùt ñieác tai. Caùc Ngaøi khoâng traû lôøi chæ ñaùnh hoaëc heùt. Coù moät Thieàn taêng ñeán hoûi Toå Hoaøng Baù “Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp”, Ngaøi khoâng noùi maø ñaùnh cho moät gaäy. Toå Laâm Teá cuõng vaäy, Thieàn taêng ñeán hoûi “Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp”, Ngaøi khoâng noùi lieàn heùt moät tieáng. Chö Toå chaúng nhöõng ñaùnh hoaëc heùt, maø coøn noùi nhöõng caâu döôøng nhö voâ nghóa lyù, nhöng taát caû ñeàu tuøy theo caên cô cuûa ngöôøi thöa hoûi, maø chæ choã toät cuøng ñeå cho hoï xoay laïi theå chaân thaät cuûa mình.

Haøng thöôïng caên laõnh ngoä thì ñöôïc cô ñaïi haønh ñaïi duïng, baäc cao só bieát suoát thì roõ phaùp voâ truï voâ vi. Song ngöôøi ngöôøi xuaát gia theo Phaät, keû keû hoïc ñaïo tham thieàn, phaûi xeùt roõ tinh töôøng Kinh ñieån cuûa Phaät, Ngöõ luïc cuûa Toå, muoân ñuoác nghìn ñeøn chæ moät ngoïn löûa. Neáu ngöôøi caên cô beùn nhaïy baäc thöôïng thì hoäi thoâng muoân phaùp thaûy ôû nguoàn taâm. Neáu ngöôøi baäc haï chaáp nghieâng leäch moät beân thì thích theo pheùp thöùc tình phaân bieät, luoáng môû to cöûa ngoõ, tình coøn hôn thua, thöùc chöùa nghó suy, keït taâm höõu laäu, traùi vôùi yù chæ voâ sanh.

Ngöôøi caên cô baäc thöôïng hoaëc nghe moät caâu, hoaëc nghe tieáng heùt, hoaëc bò ñaùnh moät gaäy lieàn ngoä thì ñöôïc ñaïi haønh ñaïi duïng. Taïi sao chæ nghe heùt hoaëc bò ñaùnh laïi ñöôïc ñaïi haønh ñaïi duïng ? Ngaøi Nghóa Huyeàn neáu khoâng bò Toå Hoaøng Baù ñaùnh ba laàn thì khoâng ñöôïc ñaïi haønh ñaïi duïng. Ngaøi hoûi “Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp ?” Lieàn bò Toå Hoaøng Baù ñaùnh cho moät gaäy, ba laàn hoûi ba laàn bò ñaùnh. Vì theå chaân thaät neáu Toå coù coá gaéng duøng ngoân ngöõ giaûi thích cho Ngaøi loùe thaáy chuùt chuùt, thì khoâng nhôù, gioáng nhö tia chôùp xeït qua roài maát, khoâng coù aán töôïng maïnh neân deã queân. Nhöng Toå ñaëc bieät khoâng noùi, maø duøng haønh ñoäng coi nhö taøn baïo, ñeå cho Ngaøi doàn heát taâm löïc vaøo choã maø Ngaøi muoán bieát, ñeán khi Thieàn sö Ñaïi Ngu khôi leân moät chuùt, Ngaøi lieàn baät ngoä, thì muoân ñôøi khoâng queân. Ñoù laø ñaïi haønh ñaïi duïng. Ñaïi haønh cuûa ngöôøi tröôùc quaù ñaëc bieät thuø thaéng, neân ngöôøi sau nhôù ñôøi khoâng queân. Vì vaäy maø Thieàn cuûa Toå Laâm Teá truyeàn töø tröôùc tôùi nay hôn moät ngaøn naêm vaãn coøn. Chuùng ta ngaøy nay nghe giaûng thì loùe hieåu, nhöng moät luùc laïi queân heát. Ñoù laø taïi cô nhoû neân haønh cuõng nhoû, duïng cuõng nhoû. Theá neân chuùng ta coù loùe saùng moät chuùt thì phaûi tieáp tuïc duïng coâng, caùi thaáy môùi saâu, loøng tin môùi vöõng. Chôù coøn loùe saùng chuùt chuùt maø töï maõn, thaáy ñaõ ñuû roài thì töø töø noù maát ñi, ban ñaàu thì noùi ñaïo lyù, daàn daàn seõ noùi chuyeän theá tuïc, khoâng coøn gì laø Phaät phaùp nöõa. Nghe maø nhaän ñöôïc ñaõ hay roài, nhöng nhaän ñöôïc phaûi haèng soáng môùi laø vieân maõn. Coøn nhaän ñöôïc maø chöa soáng ñöôïc thì chöa phaûi laø vieân maõn. Ñoù laø choã heát söùc quan troïng. Ngaøi Laâm Teá khi nhaän ñöôïc theå chaân thaät roài, töø ñoù veà sau khoâng coøn bình dò phaøm tuïc nöõa, maø phong caùch Ngaøi raát kyø ñaëc khaùc thöôøng. Vì cô duyeân ngoä ñaïo cuûa Ngaøi quaù ñaëc bieät neân Ngaøi soáng cuõng quaù ñaëc bieät. Ngaøy nay chuùng ta nhôø nghe giaûng roài nhaän ra, deã quaù neân khoâng coù gì ñaëc bieät laém. Theá neân phaûi ñaïi haønh môùi ñaïi duïng. Vaø khi caùc Ngaøi thaáu suoát roài thì roõ ñöôïc phaùp voâ truï voâ vi.

Song ngöôøi ngöôøi xuaát gia theo Phaät, keû keû hoïc ñaïo tham thieàn, phaûi xeùt roõ tinh töôøng Kinh ñieån cuûa Phaät, Ngöõ luïc cuûa Toå, muoân ñuoác nghìn ñeøn chæ moät ngoïn löûa. Chuùng ta ngaøy nay tu hoïc phaûi hieåu roõ Kinh Phaät, thaáu suoát lôøi daïy cuûa Toå. Kinh Phaät noùi hay Ngöõ luïc Toå noùi, chæ coù moät muïc ñích laø giaûi khoå cho chuùng sanh, gioáng nhö muoân ñuoác nghìn ñeøn chæ laø löûa, chôù khoâng coù gì khaùc. Phaûi thaáy roõ hieåu suoát nhö vaäy, ñöøng noùi Kinh naøy khaùc vôùi Kinh kia, Ngöõ luïc cuûa Toå naøy khaùc vôùi Ngöõ luïc cuûa Toå kia, roài ñem ra tranh caõi choáng ñoái vôùi nhau. Laøm nhö theá laø chöa thaáu trieät ñöôïc lôøi daïy cuûa Phaät Toå.

Neáu ngöôøi caên cô beùn nhaïy baäc thöôïng thì hoäi thoâng muoân phaùp thaûy ôû nguoàn taâm. Neáu laø ngöôøi caên cô beùn nhaïy thì thaáy taát caû phaùp ñeàu goác ôû nguoàn taâm. Nhö taát caû lôøi Phaät noùi  keát  taäp  thaønh Taïng Kinh, ñeàu daïy loùng laëng voïng töôûng, ñeå trôû veà baûn taâm chaân thaät cuûa chính mình. Roài bao nhieâu Ngöõ luïc cuûa chö Toå cuõng daïy döøng voïng töôûng trôû veà taâm chaân thaät cuûa mình, chôù khoâng daïy caùi gì khaùc. Nhö vaäy môùi thaáy ngöôøi thaáu suoát lyù ñaïo, khoâng coá chaáp vaên töï ngoân ngöõ khaùc bieät, maø moät beà quay veà chaân taâm cuûa mình thoâi.

Neáu ngöôøi baäc haï chaáp nghieâng leäch moät beân thì thích theo pheùp thöùc tình phaân bieät, luoáng môû to cöûa ngoû, tình coøn hôn thua, thöùc chöùa nghó suy, keït taâm höõu laäu, traùi vôùi yù chæ voâ sanh. Ngöôøi caên cô thaáp keùm thì chaáp nghieâng leäch hoaëc beân naøy hoaëc beân kia, theo thöùc tình phaân bieät roài cho caùi naøy hôn caùi kia keùm. Suy gaãm chaát chöùa keït trong taâm höõu laäu, vì vaäy maø traùi vôùi yù chæ voâ sanh. Theá neân ngöôøi hoïc Phaät maø lyù luaän nhieàu tranh chaáp nhieàu, roát cuoäc chæ laø ngöôøi meâ chaáp chôù tu chöa ñeán ñaâu.

Bôûi do chöa xeùt toät trí töï nôi mình, neân coøn bò ngöôøi löøa doái, chìm ñaém nôi giaùo nôi toâng, tranh luaän nhaân ngaõ, phaân bieät kia ñaây, nghó tìm keõû hôû maø coâng kích laãn nhau, nhaø mình nhaø ngöôøi, ñaáu lyù tranh lôøi giaønh hieåu bieát. Ai coøn nhö theá laø chöa vöôït khoûi phaùp traàn phieàn naõo, chöa laõnh hoäi chaân nhö bình ñaúng, ngaõ chaáp phaùp chaáp chaúng queân, thöùc thaàn khö khö chaáp cöùng, seõ maõi maõi chìm ñaém nôi toâng giaùo. Ai hay nôi doác ñöùng buoâng tay, môùi ñaùng goïi ñích  thöïc  tröôïng  phu, xöa  nay  moät  vaät cuõng khoâng, löôùi giaùo nôm baãy buoâng saïch. Ñoù laø choã goïi: “Moäng huyeãn khoâng hoa, ñaâu nhoïc naém baét, ñöôïc maát phaûi quaáy, thaûy ñeàu buoâng heát, aâm thanh saéc phaùp, voán töø taâm sanh, taâm coù phaân bieät ñeàu rôi vaøo ñöôøng taø”. Cho neân noùi: “Phaùp taùnh voán roãng laëng, khoâng laáy cuõng khoâng thaáy. Taùnh khoâng töùc laø Phaät, chaúng theå nghó löôøng ñöôïc”. Toâng chæ Baùt-nhaõ voán ngoä khoâng choã ñöôïc maø ñöôïc. Töø xöa ñeán nay khoâng coù kieán chaáp sai khaùc, nguoàn chaân trong laëng nhieäm maàu, aùnh tòch quang voâ töôùng voâ vi, theå voïng nhö hoa ñoám trong khoâng, huyeãn khôûi leân lieàn coù teân coù choã.

Bôûi do chöa xeùt toät trí töï nôi mình, neân coøn bò ngöôøi löøa doái, chìm ñaém nôi giaùo nôi toâng, tranh luaän nhaân ngaõ, phaân bieät kia ñaây, nghó tìm keõ hôû maø coâng kích laãn nhau, nhaø mình nhaø ngöôøi, ñaáu lyù tranh lôøi giaønh hieåu bieát. Ñaây laø caùi beänh  maø ngaøy nay nhieàu ngöôøi vaáp phaûi. Ngöôøi vaáp phaûi beänh naøy laø vì hoï chöa ñöôïc trí voâ sö neân coøn bò ngöôøi löøa gaït, chìm ñaém nôi giaùo (Kinh) nôi toâng (Thieàn) roài tranh luaän nhaân ngaõ. Caùi gì cuûa toâng mình thì hôn, cuûa toâng ngöôøi thì keùm, tìm kieám  keõ  hôû  cuûa  toâng ngöôøi ñeå coâng kích baøi baùc, ñaáu lyù tranh giaønh phaàn thaéng.

Ai coøn nhö theá laø chöa vöôït khoûi phaùp traàn phieàn naõo, chöa laõnh hoäi chaân nhö bình ñaúng, ngaõ chaáp phaùp chaáp chaúng queân, thöùc thaàn khö khö chaáp cöùng, seõ maõi maõi chìm ñaém nôi toâng giaùo. Caâu naøy chæ cho ngöôøi coøn taâm nhaân ngaõ. Coøn nhaân ngaõ tranh luaän hôn thua laø ngöôøi chöa vöôït khoûi phaùp traàn phieàn naõo. Sôû dó chuùng ta coù phieàn naõo vôùi nhau laø vì yù thöùc phaân bieät duyeân vôùi phaùp traàn. Ví duï nhö nghe ngöôøi cheâ ta xaáu, tieáng cheâ qua maát roài, nhöng yù thöùc ta duyeân theo boùng daùng cuûa tieáng cheâ laø phaùp traàn, khôûi phaân bieät nhaân ngaõ roài sanh ra böïc boäi. Ñoù laø phaùp traàn phieàn naõo. Hoaëc thaáy ngöôøi laøm ñieàu traùi yù ta, vieäc laøm cuûa ngöôøi ñoù ñaõ qua roài, nhöng yù thöùc ta duyeân theo boùng daùng cuûa ngöôøi ñoù roài khôûi phaân bieät maø sanh phieàn giaän. Ñoù laø phaùp traàn phieàn naõo. Vì chöa nhaän ra chaân nhö bình ñaúng, neân taâm chaáp ngaõ chaáp phaùp coøn nguyeân, thöùc thaàn khö khö chaáp cöùng. Ngöôøi nhö theá seõ maõi maõi chìm ñaém nôi Thieàn nôi Kinh, nôi chöõ nghóa, khoâng coù giaùc ngoä.

Ai hay nôi  doác  ñöùng buoâng tay môùi  ñaùng  goïi ñích thöïc tröôïng phu. Ngöôøi ñoái vôùi phaùp tu, ñoái vôùi ñaïo nhaém thaúng moät ñöôøng maø tieán, khoâng nghieâng beân naøy khoâng ngaû beân kia, gioáng nhö ngöôøi ñi treân bôø doác ñöùng, khoâng nöông gaäy, khoâng vòn bôø thoõng tay ñi moät caùch töï nhieân, ñoù môùi laø baäc tröôïng phu. Thieàn toâng coøn goïi laø taâm toâng, töùc laø toâng chæ thaúng chaân taâm. Ngöôøi naøo khi ñöôïc chæ thaúng chaân taâm maø nhaän ra, ñoù laø ngöôøi ñi treân doác ñöùng buoâng tay, laø haøng tröôïng phu. Neáu chæ thaúng chaân taâm maø khoâng nhaän ra, coøn phaûi nöông kinh nöông giaùo laø coøn nöông phöông tieän, chöa buoâng tay ñi treân doác ñöùng.

Xöa nay moät vaät cuõng khoâng, löôùi giaùo nôm baãy buoâng saïch. Nhaän thaúng baûn taâm thì khoâng coù moät vaät, neân noùi “Baûn lai voâ nhaát vaät”. Vì vaäy löôùi giaùo laø phöông tieän phaûi buoâng saïch. Giaùo lyù gioáng nhö caùi nôm ñeå baét caù, caùi baãy ñeå baét chim. Caùi nôm laø phöông tieän ñeå baét caù, khi baét ñöôïc caù roài thì phaûi boû caùi nôm, vì troïng taâm laø baét caù, neân noùi ñöôïc caù queân nôm. ÔÛ theá gian ai aên ôû baïc beûo voâ ôn voâ nghóa thì bò cheâ laø ñöôïc caù queân nôm. Nhöng ôû ñaây thì daïy khaùc, daïy con ngöôøi phaûi bieát caùi gì laø phöông tieän, caùi gì laø cöùu caùnh; ñöôïc cöùu caùnh phaûi boû phöông tieän, neáu baùm vaøo phöông tieän thì khoâng ñöôïc cöùu caùnh. Caùi baãy duøng ñeå baét chim, khi ñöôïc chim roài thì phaûi boû caùi baãy, vì troïng taâm laø baét chim. Nhö vaäy ñöôïc caù ñöôïc chim thì  phaûi  boû  nôm boû baãy, vì troïng taâm laø baét ñöôïc caù baét ñöôïc chim, nôm baãy chæ laø phöông tieän, caù chim laø cöùu caùnh. Cuõng vaäy giaùo lyù gioáng nhö nôm baãy, laø phöông tieän ñeå chuùng ta ñaït ñöôïc cöùu caùnh laø thaønh Phaät, thaønh Toå. Khi thaønh Phaät thaønh Toå laø ñaït ñöôïc cöùu caùnh thì giaùo lyù cuõng phaûi queân. Theá neân noùi löôùi giaùo nôm baãy buoâng saïch.

Ñoù laø choã goïi “moäng huyeãn khoâng hoa, ñaâu nhoïc naém baét, ñöôïc maát phaûi quaáy thaûy ñeàu buoâng heát”. Caùi gì coù hình töôùng coù ngoân ngöõ ñeàu khoâng thaät, gioáng nhö moäng nhö huyeãn, nhö hoa ñoám trong hö khoâng. Noù voán laø khoâng thaät maø nhoïc coâng naém baét ñeå laøm gì ? Theá neân ñöôïc maát, phaûi quaáy thaûy ñeàu buoâng heát. Khi buoâng heát nhöõng caùi khoâng thaät thì trôû veà caùi chaân thaät. Ñöôïc maát, phaûi quaáy, laø caùi taïm bôï giaû doái maø baùm giöõ thì khoâng bao giôø nhaän ra caùi thaät. Theá neân ngöôøi bieát tu ñoái vôùi chuyeän ñöôïc maát, phaûi quaáy buoâng heát thì gaàn vôùi ñaïo, coøn naém giöõ nhöõng caùi ñoù thì caùch ñaïo muoân truøng. Vaäy maø ngoài laïi ai cuõng baøn chuyeän phaûi quaáy, hôn thua ñuû thöù. Ñoù laø höôùng xa ñaïo maø khoâng bieát !

AÂm thanh saéc phaùp, voán töø taâm sanh, taâm coù phaân bieät ñeàu rôi vaøo ñöôøng taø. Ñoái vôùi aâm thanh saéc töôùng maø taâm khôûi phaân bieät laø rôi vaøo ñöôøng taø. Taø ñaây khoâng phaûi ñoái vôùi chaùnh, maø laø nghieâng moät beân. Taâm vöøa khôûi nieäm phaân bieät thì coù phaûi quaáy; phaûi quaáy laø hai beân, thaáy hai beân laø leäch roài.

Cho neân noùi “phaùp taùnh voán roãng laëng, khoâng laáy cuõng khoâng thaáy, taùnh khoâng töùc laø Phaät chaúng theå nghó löôøng ñöôïc”. Phaùp taùnh coøn goïi laø phaùp thaân  hay  chaân  taâm, noù  voán  roãng  rang laëng leõ neân  khoâng  theå  thaáy, cuõng khoâng  theå  sôø moù naém baét ñöôïc, vì noù khoâng coù hình töôùng, khoâng bò sanh dieät voâ thöôøng chi phoái neân goïi laø taùnh Phaät. Vaø, vì noù roãng laëng khoâng hình khoâng töôùng, neân khoâng theå duøng yù nieäm nghó löôøng ñöôïc, caøng suy löôøng veà taùnh Phaät thì caøng sai caøng xa.

Toâng chæ Baùt-nhaõ voán ngoä khoâng choã ñöôïc maø ñöôïc. Caâu naøy sao maâu thuaãn quaù ! Khoâng choã ñöôïc maø ñöôïc laø sao ? Trong Baùt Nhaõ Taâm Kinh chuùng ta tuïng haèng ñeâm coù caâu: “Vì khoâng coù choã ñöôïc neân Boà-taùt y theo Baùt-nhaõ-ba-la-maät-ña taâm khoâng ngaên ngaïi. Vì khoâng ngaên ngaïi, neân khoâng sôï haõi, xa haún ñieân ñaûo moäng töôûng, ñaït ñeán cöùu caùnh Nieát-baøn. Chö Phaät trong ba ñôøi cuõng nöông Baùt-nhaõ-ba-la-maät-ña, ñöôïc ñaïo quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.” Ñeå hieåu choã naøy toâi ñöa ra vaøi ví duï cho quí vò hieåu töø caïn tôùi saâu. Ví duï moät caùi baøn ôû tröôùc maét chuùng ta, ñöôïc chöng baøy naøo voøng, xoa, xuyeán... ñaày baøn. Nhöng taát caû nhöõng  moùn  nöõ  trang  ñoù  laø  thau  maï  vaøng,  khoâng phaûi vaøng thaät. Vì chuùng ta khoâng bieát, thaáy noù vaøng ñeïp lieàn mua vaøi moùn ñeå laøm cuûa. Vaäy nhöõng moùn nöõ trang chuùng ta mua coù phaûi laø vaøng thaät khoâng ? Chaéc chaén laø khoâng thaät. Cuõng vaäy, taát caû phaùp theá gian laø hö aûo khoâng thaät, maø chuùng ta baùm vaøo ñoù thì laøm gì coù ñöôïc caùi chaân thaät ? Ñoù laø ví duï nhoû. Coøn vieäc lôùn hôn laø chuùng ta tu laø tìm caùi chaân thaät coù saün nôi mình. Thaân naêm uaån naøy voán khoâng thaät maø chuùng ta thaáy noù laø thaät, neân khoâng thaáy ñöôïc caùi chaân thaät coù saün nôi mình. Vì vaäy, Phaät daïy chuùng ta phaûi duøng trí Baùt-nhaõ quaùn chieáu thaáy ngay nôi thaân naêm uaån khoâng thaät coù caùi chaân thaät. Nhö vaäy, tröôùc phaûi thaáy caùi giaû roài, sau môùi nhaän ra caùi thaät. Neáu ngay thaân naêm uaån naøy maø thaáy laø thaät, roài cho laø mình thì khoâng bao giôø nhaän ra caùi chaân thaät, cho neân ôû ñaây noùi choã khoâng ñöôïc maø ñöôïc. Nghóa laø chieáu soi thaáy naêm uaån ñeàu khoâng, môùi qua khoûi taát caû khoå aùch. Hoaëc thaáy taát caû phaùp ñeàu khoâng, khoâng coù choã ñöôïc môùi ñöôïc quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Ngöôøi tu coøn baùm vaøo caùi hö aûo cho laø thaät, thì ñöøng mong nhaän ñöôïc caùi chaân thaät, maø phaûi thaáy roõ caùc phaùp khoâng thaät khoâng coù choã ñöôïc, môùi nhaän ra caùi chaân thaät hay Phaät taùnh, ñaây goïi laø kieán taùnh. Ñoù laø yù nghóa “Toâng chæ Baùt-nhaõ voán ngoä khoâng choã ñöôïc maø ñöôïc”.

Töø xöa ñeán nay khoâng coù kieán chaáp sai  khaùc, nguoàn chaân trong laëng nhieäm maàu, aùnh tòch quang voâ töôùng voâ vi, theå voïng nhö hoa ñoám trong khoâng, huyeãn khôûi leân lieàn coù teân coù choã. Neáu töø xöa ñeán nay chuùng ta khoâng coù kieán chaáp sai khaùc, thì nguoàn chaân nôi chuùng ta noù trong treûo yeân laëng, nhieäm maàu, saùng suoát, voâ töôùng, voâ vi. Taát caû töôùng hieän ra laø caùi hö voïng, gioáng nhö hoa ñoám trong khoâng, taïm khôûi leân roài coù teân coù choã, nhöng sau ñoù noù maát. Vì chuùng ta cöù chaïy theo töôùng hö doái queân ñi caùi chaân thaät, neân chuùng ta khoâng nhaän ra ñöôïc.

Hoøa thöôïng Chaân Nguyeân laø ngöôøi queâ ôû laøng Tieàn Lieät, huyeän Thanh Haø, tænh Haûi Döông, tröôùc kia coøn ñoàng töû ñi xuaát gia theo Phaät, leân thaúng chuøa Hoa Yeân nuùi Yeân Töû, ñöôïc yù chæ toâng aán doøng Truùc Laâm vôùi Thieàn sö Chaân Truù hieäu Tueä Nguyeät. Khoâng bao laâu Thieàn sö Chaân Truù nghieãm nhieân trôû veà khoâng (tòch). Sö laïi gaëp thieän tri thöùc chung nhoùm ba huynh ñeä, ñoàng chí höôùng, ñoàng tu taäp, ñoàng giôùi phaåm, tham hoïc thaønh taøi.

Thieàn sö Chaân Nguyeân ngöôøi tænh Haûi Döông, luùc coøn beù Ngaøi ñi thaúng leân chuøa Hoa Yeân nuùi Yeân Töû, xuaát gia vôùi Thieàn sö Chaân Truù. Ngaøi xuaát gia khoâng bao laâu Thieàn sö Chaân Truù tòch, Ngaøi môùi tìm thieän höõu tri thöùc ñeå hoïc ñaïo. Duyeân laønh gaëp ñöôïc ba ngöôøi baïn  ñoàng  chí  höôùng, ñoàng giôùi phaåm, cuøng tham hoïc cuøng tu taäp, ñöôïc thaønh taøi.

Sö y cöù Kinh Phaïm Voõng, Nhö Lai ñaõ phoù chuùc: “Neáu trong khoaûng ngaøn daëm coù baäc Ñaïi toâng sö, phaûi mau ñeán aân caàn caàu xin thoï giôùi Boà-taùt”. Ví nhö laàu cao boán taàng phaûi theo thöù lôùp ñi leân. Cuõng vaäy boán ñaøn giôùi phaåm coù theå leân tôùi ñòa vò Phaät. Sö laïi laø ngöôøi hoïc roäng thaáy trong Kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå Hueä Naêng ñaõ ñöôïc aán kyù ôû Hoaøng Mai, roài gaëp nhieàu hoaïn naïn chöa kòp ñaêng ñaøn thoï giôùi, sau ñoù cuõng thænh chö Taêng ñoàng ñeán chöùng cho caïo toùc, thoï giôùi môùi ñöôïc troøn saùng. Neáu thöïc laø ñeä töû Phaät khoâng ñöôïc traùi boû vöôït qua. Nhö Lai ñaõ noùi, quyeát phaûi thuaän theo. Ngaøy tröôùc ñaõ coù vieäc nhö treân, ngaøy nay ñaâu khoâng vieäc naøy. Muoán ñöôïc quaû thuø thaéng, phaûi tuaân theo ñieàu naøy maø vaâng laøm. Sö chuaån bò ñaày ñuû ca sa, toïa cuï, phaùp phuïc, saém leã vaät vôùi taâm thaønh, vì phaùp vöôït xa xoâi thaúng ñeán chuøa Vónh Phuùc treân nuùi Toân Coân Cöông, phuû Töø Sôn, Kinh Baéc, moät laàn nöõa ñaûnh leã Toân sö Minh Löông, töùc Hoøa thöôïng Maõn Giaùc truyeàn phaùp toâng Laâm Teá, thænh caàu leân ñaøn thoï giôùi Boà-taùt. Trong Kinh Phaät noùi: bôûi ngöôøi ñaéc ñaïo voán do nhaân duyeân töø nhieàu kieáp ñaõ ngoä saâu chaân nhö maø caûm kích ñeán Phaät Toå.

Sau khi Hoøa thöôïng Chaân Truù tòch, thì ngaøi Chaân Nguyeân cuøng vôùi ba ngöôøi baïn ñoàng tu môùi ñi hoïc ñaïo. Luùc ñi hoïc ñaïo caùc Ngaøi y cöù nôi Kinh Phaïm Voõng. Trong Kinh coù daïy “neáu trong khoaûng ngaøn daëm coù baäc Ñaïi toâng sö phaûi mau ñeán aân caàn xin thoï giôùi Boà-taùt”. Thoï giôùi ñeå tu gioáng nhö caùi laàu cao boán taàng phaûi theo thöù lôùp ñi leân. Tröôùc heát laø böôùc leân taàng thöù nhaát, roài leân taàng thöù hai, roài leân taàng thöù ba, taàng thöù tö... Giôùi luaät cuõng vaäy, taàng thöù nhaát laø möôøi giôùi Sa-di, taàng thöù hai laø hai traêm naêm möôi giôùi Tyø-kheo, taàng thöù ba laø naêm möôi taùm giôùi Boà-taùt, beân Taêng chæ coù ba taàng. Beân Ni coù ñuû boán taàng laø Sa-di-ni, Thöùc-xoa, Tyø-kheo ni vaø Boà-taùt giôùi. Ngöôøi theo boán ñaøn giôùi phaåm naøy tu haønh coù theå tieán ñeán quaû vò Phaät.

Thieàn sö Chaân Nguyeân laø ngöôøi hoïc roäng, xem Kinh Phaùp Baûo Ñaøn, thaáy keå laïi vieäc Luïc Toå Hueä Naêng ñöôïc Nguõ Toå aán chöùng cho, sau ñoù gaëp naïn troán trong röøng, nhöng sau khi heát naïn ra giaùo hoùa, Ngaøi cuõng caïo toùc thoï giôùi. Neáu laø ñeä töû Phaät thì ñoái vôùi giôùi luaät khoâng ñöôïc traùi boû vöôït qua, duø ñaõ ngoä ñaïo vaø ñöôïc aán chöùng. Vì ñoù laø lôøi daïy cuûa Nhö Lai, quyeát phaûi laøm theo, ngaøy xöa ñaõ nhö vaäy thì ngaøy nay cuõng phaûi nhö vaäy. Theá neân ngaøi Chaân Nguyeân môùi chuaån bò ñaày ñuû ca sa, toïa  cuï  vaø leã vaät, vöôït ñöôøng xa  thaúng  ñeán  chuøa  Vónh  Phuùc  treân nuùi Coân Cöông, ôû phuû Töø Sôn, Kinh Baéc (Baéc Ninh). Ngaøi ñaûnh leã Thieàn Sö Minh Löông moät laàn nöõa ñeå tham hoïc, sau Ngaøi ngoä ñaïo vaø ñöôïc truyeàn phaùp cuûa toâng Laâm Teá. Töø ñaây, Ngaøi ñaõ ñaày ñuû giôùi ñöùc vaø laø ngöôøi ngoä ñaïo, neân noùi ngöôøi coù chuûng duyeân laønh nhieàu ñôøi nhieàu kieáp, neân khi ñi tu coù söï caûm kích ñeán Phaät Toå, khieán gaëp ñöôïc nhöõng baäc cao taêng thaïc ñöùc, chæ daïy cho ñaïo lyù chaân chaùnh. Ngöôïc laïi neáu khoâng coù duyeân phöôùc ôû nhieàu ñôøi thì khoâng coù cô hoäi toát ñoù.

Sö xuùc ñoäng than raèng: “Phaät xöa sôùm ñöôïc coâng quaû cao sieâu, do sieâng tu thaéng haïnh ñaàu ñaø. Höông hoa muoân vaät laø ngoaïi taøi, caùnh tay hay moät ngoùn tay laø noäi thaân taøi, aân Phaät khoù ñeàn ñaùp, ñöùc Toå ñaâu deã traû !” Sö beøn cung kính ñoái tröôùc töôïng Phaät duøng löûa ñoát ngoùn tay phaùt nguyeän: “Tröôùc ñoát moät ngoùn tay, nguyeän ñem phaùp cuùng döôøng naøy ñeàn ñaùp aân saâu cuûa Phaät Toå, Sö Tröôûng”. Sau Sö ñoát tieáp moät ngoùn tay nöõa: “Nguyeän ñem phaùp cuùng döôøng naøy, nöông theo Kinh Phaïm Voõng thoï giôùi Boà-taùt vaø thaúng leân möôøi ñaïi nguyeän löïc Boà-ñeà. Nguyeän ñôøi ñôøi tieáp noái ñeøn tueä cuûa chö Phaät, kieáp kieáp keá thöøa y baùt cuûa chö Toå. Vì toâng vaø giaùo ñoát ngoùn tay, kính daâng leân Toå Ñieàu Ngöï. Tuøy nguyeän cuûa chuùng höõu tình, maø caûm ñeán trí voâ laäu”.

Ngaøi Chaân Nguyeân khi ñaõ nhaän ñöôïc yeáu chæ Thieàn Toâng Ngaøi xuùc ñoäng than raèng: Phaät xöa sôùm ñöôïc coâng quaû cao sieâu, do sieâng tu thaéng haïnh ñaàu ñaø. Höông hoa muoân vaät laø ngoaïi taøi, caùnh tay hay moät ngoùn tay laø noäi thaân taøi, aân Phaät khoù ñeàn ñaùp, ñöùc Toå ñaâu deã traû. Ngaøi nhôù ñeán coâng ôn cuûa ñöùc Phaät traûi qua nhieàu naêm tu haønh khoù khoå môùi thaønh Phaät. Ngaøi nghó ngaøy nay mình ngoä ñöôïc ñaïo, thaáu ñöôïc lyù Thieàn, mình phaûi laøm sao ? Laáy caùi gì cuùng döôøng Phaät ñeå toû loøng bieát ôn ? Ngaøi noùi raèng höông hoa muoân vaät... laø ngoaïi taøi laø caùi ôû beân ngoaøi. Coøn caùnh tay hay ngoùn tay laø noäi taøi, Ngaøi ñem heát taâm thaàn vaø sinh maïng ñeå cuùng döôøng Phaät Toå, môùi mong ñeàn ñaùp ñöôïc phaàn naøo caùi ôn khoù ñeàn cuûa Phaät Toå. Ngaøi cung kính ñoái tröôùc töôïng Phaät, duøng löûa ñoát ngoùn tay phaùt nguyeän: Tröôùc ñoát moät ngoùn tay, nguyeän ñem phaùp cuùng döôøng naøy ñeàn ñaùp aân saâu cuûa Phaät Toå Sö Tröôûng. Quí vò thöû töôûng töôïng, ôû tröôùc töôïng Phaät ñöa ngoùn tay vaøo löûa cho noù chaùy töø töø, chaùy cho ñeán heát ngoùn tay, thaät laø can ñaûm. Chuùng ta ngaøy nay luùc thoï giôùi Boà-taùt, chæ ñoát moät chuùt treân ñaàu maø coøn thaáy ñau ñieáng, huoáng laø ñeå ngoùn tay trong löûa, cho noù chaùy luïn töø töø ñeán cuït ngoùn tay ! Ñoù laø yù chí sieâu phaøm, vì Phaät Toå maø khoâng tieác thaân maïng cuûa Ngaøi. Sau ñoù Ngaøi laïi  ñoát  tieáp  moät  ngoùn  tay nöõa vôùi lôøi phaùt nguyeän: Nguyeän ñem phaùp cuùng döôøng naøy, nöông theo Kinh Phaïm Voõng, thoï giôùi Boà-taùt vaø thaúng leân möôøi ñaïi nguyeän löïc Boà-ñeà. Nguyeän ñôøi ñôøi tieáp noái ñeøn tueä cuûa chö Phaät, kieáp kieáp keá thöøa y baùt cuûa chö Toå. Vì toâng vaø giaùo ñoát ngoùn tay, kính daâng leân Toå Ñieàu Ngöï. Tuøy nguyeän cuûa chuùng höõu tình maø caûm ñeán trí voâ laäu. Khi Ngaøi thoï giôùi Boà-taùt, trong Kinh Phaïm Voõng coù noùi cuùng döôøng noäi taøi baèng caùch thieâu thaân, hoaëc thieâu ngoùn tay hoaëc thieâu ngoùn chaân v.v... Theá neân Ngaøi ñoát ngoùn tay thöù hai laø vì toâng (Thieàn) giaùo (Kinh) mong ñôøi ñôøi tieáp noái trí tueä cuûa chö Phaät, kieáp kieáp keá thöøa y baùt cuûa chö Toå. Ngaøi daâng leân cho Toå Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng chöùng giaùm vaø tuøy theo taâm nieäm cuûa chuùng höõu tình maø trí voâ laäu cuûa Ngaøi ñöôïc toû saùng ñeå höôùng daãn dìu daét chuùng sanh.

Toùm laïi, ngaøi Chaân Nguyeân vì caùi ôn cao daøy cuûa Phaät, Toå, Sö tröôûng neân Ngaøi hy sinh thaân maïng ñeå ñeàn ñaùp, ñoù laø Ngaøi ñoát ngoùn tay thöù nhaát. Ngaøi ñoát ngoùn tay thöù hai Ngaøi nguyeän ñôøi ñôøi kieáp kieáp luoân luoân tieáp noái ñeøn trí tueä cuûa Phaät, vaø keá thöøa y baùt cuûa Toå ñeå laøm lôïi ích cho chuùng sanh. Ñoát hai ngoùn tay vôùi hai yù nguyeän raát cao saâu.

Sö doác chí caàu quaû Phaät Voâ Thöôïng Boà-ñeà neân nhieáp nieäm nôi nuùi röøng, ôû yeân choán vaéng veû, tö duy Phaät phaùp, môû roäng quy moâ to  lôùn, coøn  maõi vôùi trôøi ñaát, gaày döïng neàn taûng cho toâng vaø giaùo, quaàn sanh ñöôïc lôïi laïc, phaùp giôùi ñeàu thaám nhuaàn aân ñöùc.

Sau khi ngoä ñaïo vaø ñoát tay cuùng döôøng phaùt nguyeän, Ngaøi luoân ôû nôi vaéng veû yeân tónh, ñeå suy gaãm veà Phaät phaùp vaø môû baøy phöông tieän höôùng daãn cho ngöôøi sau tu, mong Phaät phaùp coøn maõi vôùi trôøi ñaát. Vì vaäy maø Ngaøi gaày döïng neàn taûng cho toâng vaø giaùo ñeå cho quaàn sanh ñöôïc lôïi laïc, phaùp giôùi ñöôïc thaám nhuaàn aân ñöùc cuûa Phaät. Ñoù laø nguyeän lôùn vì lôïi ích chuùng sanh maø Ngaøi muoán cho Phaät phaùp ñöôïc beàn laâu.

Sö töøng choïn nôi phuùc ñòa Vieät Nam, vôùi caûnh chuøa Quyønh Laâm, Hoa Yeân laø hai caûnh danh lam, khieán trôû thaønh nhö treân hoäi Linh Sôn nöôùc Taây Thieân Truùc, laø coät trôøi ôû Vieät Nam, baûo phöôøng cuûa Phaät Toå, neâu cao ñaây laø Cöïc laïc.

Ngaøi chaân Nguyeân choïn nôi ñeå giaùo hoùa cho moïi ngöôøi. Döôùi ñaát baèng Ngaøi choïn chuøa Quyønh Laâm, treân nuùi Ngaøi choïn chuøa Hoa Yeân laø hai choã ñöôïc coi laø danh lam phuùc ñòa, ñeå gaày döïng cho coù cô môû mang saùng suoát. Gioáng nhö treân hoäi Linh Sôn ngaøy xöa Phaät giaûng Kinh ôû AÁn Ñoä vaø cuõng töông tôï nhö coõi Cöïc laïc vaäy.

Ngöôøi daân thöôøng  thì  thueá  vuï  ñaày ñuû,laøm thích töû tu haønh thì ñoát höông chuùc Thaùnh: “Maïch nöôùc laâu daøi, Thieàn toâng saùng rôõ, töôïng phaùp löu truyeàn, ñoä ngöôøi voâ löôïng”.

Laø coâng daân soáng trong ñaát nöôùc, thöôøng phaûi coù boån phaän ñoùng thueá, laøm taát caû nhieäm vuï ñoái vôùi quoác gia cho ñaày ñuû. Coøn ngöôøi tu thì phaûi ñoát höông chuùc Thaùnh. Töùc laø ñoát höông ñeå caàu nguyeän cho ñaát nöôùc ñöôïc thaùi bình beàn vöõng laâu daøi vaø Thieàn toâng thì saùng rôõ, Phaät phaùp truyeàn maõi treân ñôøi, laøm lôïi ích cho ngöôøi voâ soá.

Töø ñoù Sö haêng haùi phaùt chí nguyeän lôùn, khuyeán hoùa moïi ngöôøi khaép nôi ñem tieàn cuûa keát duyeân laønh, goùp phaàn coâng ñöùc, roài ra söùc taïo döïng ñaøi “Cöûu Phaåm Lieân Hoa”. Qua chín naêm thì hoaøn thaønh ba ñaøi ôû ba nôi:

            1. Ñaøi Cöûu phaåm ôû chuøa Quyønh Laâm, nuùi Tieân Du.

            2. Ñaøi Cöûu phaåm ôû chuøa Hoa Yeân, nuùi Yeân Töû.

            3. Ñaøi Cöûu phaåm ôû chuøa Linh ÖÙng, huyeän Thanh Haø.

Ngaøi Chaân Nguyeân laø ngöôøi tu Thieàn ngoä lyù Thieàn, nhöng khi truyeàn baù Phaät phaùp trong quaàn chuùng, Ngaøi duøng phöông tieän vöøa Thieàn vöøa Tònh. Veà Tònh Ngaøi toå chöùc döïng nhöõng ñaøi Cöûu phaåm lieân hoa cho ngöôøi vöøa ñi vöøa quay vöøa  nieäm  Phaät. Cöûu phaåm lieân hoa goàm coù thöôïng phaåm thöôïng sanh, trung phaåm trung sanh, haï phaåm haï sanh; trong thöôïng phaåm laïi coù thöôïng, trung, haï; trong trung phaåm cuõng coù thöôïng, trung, haï; trong haï phaåm cuõng coù thöôïng, trung, haï, taát caû laø chín phaåm. Ngöôøi tu gioûi thì ñöôïc sanh leân thöôïng phaåm, ngöôøi tu vöøa vöøa thì ñöôïc sanh leân trung phaåm, ngöôøi tu thaáp nhaát thì ñöôïc sanh leân haï phaåm. Ai tu cuõng ñöôïc leân ñaøi sen, cao thaáp gì cuõng coù choã heát, khoâng ngöôøi naøo maát phaàn caû. Phöông tieän nhö theá ngöôøi daân queâ thaáy deã tu môùi thích tu. Giaû söû ngöôøi daân ñang nhoïc nhaèn laøm aên chöa tu kòp, luùc gaàn cheát nhôù nieäm Phaät, toái thieåu cuõng ñöôïc sanh leân haï phaåm. Ñoù laø phöông tieän giaùo hoùa cuûa Ngaøi hoài xöa. Ba ñaøi Cöûu phaåm lieân hoa ñaët ôû ba chuøa. Ñaøi thöù nhaát ñaët ôû chuøa Quyønh Laâm nuùi Tieân Du. Chuøa Quyønh Laâm ôû vuøng ñoàng baèng gaàn meù soâng, ñeán ñoù chuùng ta khoâng thaáy nuùi. Ñaøi thöù hai ñaët ôû chuøa Hoa Yeân treân nuùi Yeân Töû. Ñaøi thöù ba ôû chuøa Linh ÖÙng, huyeän Thanh Haø.

Sö laïi khaéc in caùc Kinh Phaùp Hoa... ñem heát loøng laøm Phaät söï ñeå ñeàn ñaùp aân Phaät. Töôïng ñöùc Di Ñaø noåi baät treân ñaøi Cöûu phaåm, vaø theâm tu söûa töôïng ñieän, gaùc chuoâng chuøa Long Ñoäng, trong ngoaøi ñöôïc vuoâng troøn, coâng ñöùc vieân maõn, cuõng khoâng queân nguyeän löïc, quyeát chí coâng phu chæ caàu quaû Phaät. Nuùi Yeân Töû voán laø choã tu  haønh, tuøy  thôøi daïo ñi qua laïi chuøa Hoa Yeân, Long Ñoäng vaø am Thieàn Döôïc, ñöôïc thuù ôû yeân laëng leõ, laïi coù phöôùc duyeân sanh ra gaëp ñöôïc Phaät phaùp.

Ñaây laø noùi ñeán vieäc hoaèng hoùa cuûa Ngaøi. Ngaøi khaéc in laïi Kinh Phaùp Hoa vaø caùc Kinh khaùc, ñoàng thôøi Ngaøi taïo töôïng Phaät A Di Ñaø ñaët treân ñaøi Cöûu phaåm lieân hoa, naøo laø söûa töôïng Phaät, ñieän Phaät, gaùc chuoâng chuøa Long Ñoäng, ñoàng thôøi Ngaøi quyeát chí coâng phu tu caàu Phaät quaû. Ngaøi thöôøng ôû chuøa Hoa Yeân, song Ngaøi coøn tuøy duyeân qua laïi am Thieàn Döôïc treân nuùi Yeân Töû, Ngaøi cuõng tôùi lui chuøa Long Ñoäng, vì nhöõng nôi naøy vaéng veû thanh tònh raát thích hôïp vôùi ngöôøi tu. Ñoù laø thôøi gian vöøa tu vöøa laøm Phaät söï cuûa Ngaøi. Qua ñoaïn naøy, chuùng ta thaáy ngaøi Chaân Nguyeân coù loái truyeàn baù Phaät phaùp khaùc hôn Phaät giaùo ñôøi Traàn. Phaät giaùo ñôøi Traàn noùi tôùi Tònh ñoä, chæ ñeà caäp tôùi lyù Tònh ñoä, nhö noùi “Töï taùnh Di Ñaø, duy taâm Tònh ñoä”. Ñeán ñôøi Leâ coù leõ ngaøi Chaân Nguyeân thaáy cô duyeân cuûa ngöôøi trí thöùc ñoái vôùi Phaät giaùo hôi keùm. Vì ñôøi Leâ troïng Nho khinh Phaät, cho neân ngöôøi trí thöùc ôû trieàu ñình ít ñeå yù tôùi Phaät. Ngöôøi ñeå yù tôùi Phaät laø ngöôøi bình daân, neân Ngaøi phaûi haï thaáp phöông tieän ñeå ngöôøi bình daân tu hoïc. Ñôøi Traàn vua chuùa tu Thieàn, baù quan laø ngöôøi trí thöùc cuõng nghieân cöùu Thieàn, neân khoâng caàn  haï  thaáp  phöông  tieän. Ñôøi  Leâ  giôùi  trí thöùc theo Nho giaùo, hoï khoâng nghieân cöùu ñaïo Phaät, chæ coù ngöôøi bình daân thì höôùng theo ñaïo Phaät, neân Ngaøi haï thaáp phöông tieän, baèng caùch taïo nhöõng ñaøi Cöûu phaåm lieân hoa laø söï Tònh ñoä, ñeå cho ngöôøi bình daân thaáy deã tu deã gaàn vôùi Phaät phaùp hôn.

Trieàu Leâ nieân hieäu Chính Hoaø (1680-1705), ñöùc Giaùc Hoaøng Coå Phaät sanh trôû laïi ñeå môû baøy hieån roõ taïng Kinh. Maây töø nhuaän khaép, möa phaùp thaám ñeàu, töø haøng Thích töû cho ñeán muoân daân ñoàng ñöôïc höôûng aân hueä. Vua toâi möøng tuï hoäi, ñuùng thôøi tieát nhaân duyeân, Phaät phaùp hieän tieàn. May ñöôïc chöùng quaû maø gaùnh vaùc Phaät phaùp, thay Phaät tuyeân döông. Ñaõ roõ bieát phaùp taùnh roãng rang vaéng laëng, troøn ñoàng thaùi hö; Chaân nhö trong laëng nhieäm maàu, voán khoâng moät vaät. Tuy trong aùnh tòch quang voán khoâng moät phaùp, maø phöông tieän chæ baøy coù nhieàu cöûa.

Trieàu Leâ, vua Leâ Hy Toâng baøi Phaät, nhöng sau khi ñöôïc Thieàn sö Toâng Dieãn caûnh tænh, nhaø vua hoái haän quay veà vôùi Phaät phaùp. Vua uûng hoä cho Taêng Ni laøm Phaät söï, neân trong thôøi naøy caùc vò Thieàn sö taùn thaùn vua Leâ Hy Toâng, xem vua Leâ Hy Toâng nhö laø haäu thaân cuûa Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng. Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng ñaõ tòch ba traêm naêm roài, baây giôø vua Leâ Hy Toâng ra ñôøi  cuõng  kính  troïng  vaø  lo môû mang truyeàn baù Phaät phaùp, neân ñöôïc xem laø haäu thaân cuûa Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng. Phaûi hieåu choã naøy laø nhö vaäy, neáu khoâng thì noùi ñöùc Giaùc Hoaøng Coå Phaät sanh trôû laïi thì khoâng bieát sanh laøm sao. Trieàu ñaïi nhaø Leâ thì troïng Nho khinh Phaät, nhöng ñeán ñôøi vua Leâ Hy Toâng, Phaät phaùp môùi ñöôïc truyeàn baù roäng raõi, nhaø nhaø môùi ñöôïc thaám nhuaàn möa phaùp. Haøng taêng só vaø muoân daân ñeàu ñöôïc thaám nhuaàn aân hueä cuûa nhaø vua, tu haønh khieán cho Phaät phaùp ñöôïc soáng daäy, neân noùi Phaät phaùp ñöôïc hieän tieàn.

May ñöôïc chöùng quaû maø gaùnh vaùc Phaät phaùp thay Phaät tuyeân döông. Ngöôøi tu haønh ñöôïc chöùng quaû thì ra gaùnh vaùc vieäc ñaïo, thay Phaät tuyeân döông chaùnh phaùp. Ñaõ roõ bieát phaùp taùnh roãng rang vaéng laëng troøn ñoàng thaùi hö; Chaân nhö trong laëng nhieäm maàu voán khoâng moät vaät. Ñöùng veà maët phaùp taùnh thì roãng rang vaéng laëng troøn ñoàng nhö thaùi hö. Ñöùng veà maët chaân nhö thì trong suoát, yeân tónh, nhieäm maàu voán khoâng coù moät vaät. Tuy trong aùnh tòch quang voán khoâng moät phaùp, maø phöông tieän chæ baøy coù nhieàu cöûa. Trong aùnh tòch quang laø trong phaùp thaân. Phaùp thaân Phaät thì laëng leõ maø saùng suoát, voán khoâng coù moät vaät, nhöng ñöùng veà phöông tieän chæ baøy daïy baûo thì coù nhieàu phaùp moân. Ñoaïn naøy noùi treân lyù ñaïo thì khoâng coù ngoân ngöõ, khoâng coù moät caùi gì  ñeå  trình  baøy  ñöôïc. Nhöng  ñöùng  veà phöông tieän thì laäp baøy nhieàu phaùp moân ñeå cho ngöôøi hieåu tu theo.

Xeùt ngaøy xöa coù thöïc haønh, ngaøy nay môùi coù theå hoïc theo. Vì vaäy Kinh Kim Cang phaàn ba möôi hai. Hoäi giaûi caâu “Nhö nhö baát ñoäng”, Thieàn sö Xuyeân Laõo noùi: “Moät caâu roát sau môùi ñeán lao quan. Lieàn ñöôïc chö Phaät ba ñôøi boán maét nhìn nhau, saùu ñôøi Toå sö coù phaàn thoái thaân”.

Suy gaãm laïi, nhôø ngaøy xöa ñaõ coù tu coù hieåu, neân ngaøy nay ra ñôøi, môùi gaëp Phaät phaùp, môùi coù theå theo hoïc vaø tu. Sau ñaây laø daãn Kinh Kim Cang. Vì vaäy Kinh Kim Cang phaàn ba möôi hai. Hoäi giaûi caâu “Nhö nhö baát ñoäng”. “Nhö nhö baát ñoäng” laø sao ? Thieàn sö Xuyeân Laõo giaûi caâu “Nhö nhö baát ñoäng”  laø: moät caâu roát sau môùi ñeán lao quan. Lieàn ñöôïc chö Phaät ba ñôøi boán maét nhìn nhau, saùu ñôøi Toå sö coù phaàn thoái thaân. Thieàn sö Xuyeân Laõo trong quyeån Thieàn Toâng Baûn Haïnh toâi coù noùi roõ lòch söû cuûa Ngaøi roài. Hoâm nay ôû ñaây toâi chæ nhaéc laïi sô thoâi. Thieàn sö Xuyeân Laõo nguyeân laø Thieàn sö Ñaïo Xuyeân ôû ñôøi Toáng thuoäc doøng Laâm Teá, Ngaøi laø ngöôøi tu haønh ngoä ñaïo. Ngöôøi ñôøi thöôøng ñem Kinh Kim Cang tôùi hoûi, Ngaøi giaûi ñaùp raát thoâng suoát, neân ngöôøi ñôøi yeâu caàu Ngaøi chuù thích Kinh Kim Cang. Baûn  Kinh  Kim  Cang  Ngaøi  chuù  thích  goïi  laø Xuyeân Laõo Kim Cang Kinh chuù. Ngaøi duøng hình aûnh Thieàn ñeå giaûng Kinh Kim Cang raát hay. Ñaây laø caâu laøm baèng chöùng: Trong Kinh Kim Cang coù caâu nhö nhö baát ñoäng. Ngaøi giaûi moät caâu roát sau môùi ñeán lao quan, nghóa laø “nhö nhö baát ñoäng” laø choã caâu roát sau ñeán lao quan. Lao quan laø cöûa choùt trong tam quan, tu ñeán ñaây roài thì lieàn ñöôïc chö Phaät ba ñôøi boán maét nhìn nhau. Tôùùi ñaây thì khoâng theå duøng vaên töï ngoân ngöõ ñeå noùi naêng baøn luaän maø chæ nhìn nhau thoâi. Vaø, tôùi ñaây saùu ñôøi chö Toå cuõng thoái lui khoâng noùi lôøi naøo caû. Ñoù laø Thieàn sö Xuyeân Laõo giaûi caâu nhö nhö baát ñoäng. Nhö vaäy, “nhö nhö baát ñoäng” döôùi con maét nhaø Thieàn laø ñaõ ñeán choã lao quan, laø coång choùt. Ñeán coång choùt roài thì khoâng caàn lôøi noùi, maø chæ nhìn nhau roài laõnh hoäi. Nhìn nhau laõnh hoäi thì khoâng ñoäng. Chính caùi nhìn nhau laõnh hoäi ñoù, neân môùi noùi ba ñôøi chö Phaät boán maét nhìn nhau. Vaø, chö Toå ñeán ñoù chæ coù böôùc luøi, chôù khoâng giaûi thích gì ñöôïc, neân noùi chö Toå thoái thaân. Loái giaûi thích naøy cuûa Thieàn sö Xuyeân Laõo ñöôïc moïi ngöôøi khen laø caâu giaûi thích raát hay.

Ñaùng baûo laø soâng ngoøi toaøn ñoùng baêng, nöôùc chaúng thoâng thoaùt; toät maét ñeàu laø gai goùc, khoâng choã ñaët chaân. Ñeán trong aáy theâm moät maûy tô, nhö trong maét ñeå kim; bôùt moät maûy tô, döôøng treân thòt laønh khoeùt thaønh thöông tích. Chaúng phaûi vì ñoaïn döùt  yeáu  taân, bôûi do ngöôøi bieát phaùp e ngaïi.

Ñaây taùn thaùn caâu giaûi thích cuûa Thieàn sö Xuyeân Laõo: Ñaùng baûo laø soâng ngoøi toaøn ñoùng baêng. Ngaøi Xuyeân Laõo giaûi ñaùp nhö vaäy gioáng nhö soâng ngoøi ñoùng baêng khoâng coøn moät chuùt nöôùc loûng, nöôùc chaúng thoâng thoaùt neân ngöøng chaûy. Toät maét ñeàu laø gai goùc. Nhìn toät cuøng choã naøo cuõng laø gai goùc, khoâng coù choã ñeå chaân. Nhö vaäy laø khen caâu giaûi thích cuûa Thieàn sö Xuyeân Laõo, laøm cho ngöôøi nghe baët döùt heát nghó suy khoâng coøn choã suy gaãm. Ñeán trong aáy theâm moät maûy tô, nhö trong maét ñeå kim; bôùt moät maûy tô, döôøng treân thòt laønh khoeùt thaønh thöông tích. Ñoái vôùi theå “nhö nhö baát ñoäng”, neáu theâm moät chuùt nhoû xíu baèng maûy tô cuõng gioáng nhö laø ñeå kim trong con maét. Coøn neáu bôùt moät chuùt cuõng gioáng nhö laø thòt laønh maø khoeùt thaønh thöông tích; theâm laø hoïa maø bôùt cuõng laø hoïa. Nhö vaäy choã “nhö nhö baát ñoäng” khoâng theå theâm hay bôùt ñöôïc. Chaúng phaûi vì ñoaïn döùt yeáu taân, bôûi do ngöôøi bieát phaùp e ngaïi. Taân laø beán ñoø, laø choã troïng yeáu ñeå moïi ngöôøi leân xuoáng ñoø qua soâng, choã quan troïng maø chaän laïi goïi laø ñoaïn. YÙ noùi raèng choã nhö nhö baát ñoäng khoâng theå daáy nieäm phaân bieät, neáu khôûi taâm phaân bieät laø ñaõ traùi roài neân ngöôøi bieát phaùp chaúng muoán ñoaïn döùt choã troïng yeáu cuûa Phaät Phaùp maø ngaïi ngöôøi khôûi taâm suy nghó veà choã nhö nhö baát ñoäng laø sai laàm.

Tuy nhieân nhö theá, Phaät phaùp chæ nhö treân ñaây, beøn thaáy treân ñaát baèng cheát chìm, ñaâu coù ñeøn ñeøn moài saùng maõi.

Tôùi ñaây noùi ngöôïc laïi, tuy choã cöùu caùnh laø nhö vaäy, nhöng neáu Phaät phaùp chæ toaøn laø lôøi noùi döùt nghó suy heát thì sao ? - Beøn thaáy treân ñaát baèng cheát chìm. Treân ñaát baèng khoâng coù nöôùc taïi sao laïi cheát chìm ? Vì ñaâu coù ñeøn ñeøn moài saùng maõi. Lyù naøy Thieàn sö Tröôøng Sa Caûnh Saàm noùi “Neáu ta moät beà neâu cao toâng giaùo, thì trong phaùp ñöôøng naøy coû moïc cao moät tröôïng”. Vì noùi maø khoâng cho hieåu, khoâng cho suy nghó thì ñaâu coù ai chòu ñi nghe, khoâng ngöôøi ñi nghe thì giaûng ñöôøng vaéng ngöôøi khoâng ai lui tôùi, neân coû moïc cao caû tröôïng. Song, neáu muoán giaûng ñöôøng coù ngöôøi lui tôùi ñeå nghe giaûng, thì phaûi phöông tieän haï thaáp xuoáng môùi coù ngöôøi nghe. Coù ngöôøi nghe thì môùi coù ngöôøi hieåu, coù ngöôøi hieåu thì môùi coù ñeøn ñeøn moài saùng maõi. Chôù noùi khoâng cho hieåu, khoâng hieåu thì khoâng coù ngöôøi nghe, hoïc thì laøm sao coù ngöôøi tieáp noái. Theá neân ngaøi Chaân Nguyeân noùi raèng, lôøi giaûi ñaùp cuûa Thieàn sö Xuyeân Laõo thaät laø chí lyù, toät cuøng. Nhöng neáu ai cuõng giaûi nhö vaäy thì Phaät phaùp seõ suy, vì khoâng coù ngöôøi theo tu hoïc. Khoâng coù ngöôøi theo tu hoïc thì khoâng coù söï keá thöøa tieáp noái, laøm cho saùng raïng Toå toâng, cho neân ngaøi Chaân Nguyeân môùi laäp baøy phöông tieän laø laäp ñaøi Cöûu phaåm lieân hoa.

Thöôïng toïa Xuyeân ngaøy nay chaúng khoûi ñoaït thöùc aên trong mieäng coïp maïnh, giaønh haït chaâu döôùi haøm roàng döõ, môû toang cöûa maàu cuûa baäc Thaùnh tröôùc, ngöôøi haäu hoïc coù loái tieán thaân. Buoâng ra moät ñöôøng, laïi ñaâu coù ngaïi ? Noùi thì toaøn baøy phaùp theå, nín thì rieâng loä chaân thöôøng, ñoäng thì chieác haïc maûnh maây, tònh thì an non saép nuùi, tieán moät böôùc nhö voi chuùa xoay ñaàu, luøi moät böôùc tôï sö töû gaàm roáng, phaùp vöông phaùp leänh ñang haønh, lieàn hay töï taïi ñoái vôùi phaùp. Chæ nhö moät caâu roát sau, laøm sao noùi ? Laïi noùi ñöôïc chaêng ?

Ngaøi Chaân Nguyeân khen Thieàn sö Xuyeân Laõo giaûi thích nhö vaäy gioáng nhö ñoaït thöùc aên trong mieäng coïp maïnh, giaønh haït chaâu ôû döôùi haøm roàng döõ. Ñoái vôùi coïp maïnh, roàng döõ maø giöït ñöôïc thöùc aên giaønh ñöôïc haït chaâu, laø môû toang cöûa maàu cuûa baäc Thaùnh tröôùc, kheùo laøm cho ngöôøi haäu hoïc coù loái ñeå tieán leân. Baây giôø noùi caùi ñaëc bieät “Buoâng ra moät ñöôøng laïi ñaâu coù ngaïi”. Nhö vaäy thì môû moät ñöôøng ra cho ngöôøi thì coù ngaïi gì ?

Noùi thì toaøn baøy phaùp theå, nín thì rieâng loä chaân thöôøng. Neáu noùi thì noùi cho ngöôøi nhaän ra phaùp theå. Coøn neáu nín thì nín maø vaãn hieän baøy ñöôïc caùi chaân thöôøng, ñoù laø caùi kyø ñaëc. Ñoäng thì chieác haïc maûnh maây, tònh thì an non saép nuùi. Hai caâu  naøy  raát neân thô, Ngaøi noùi neáu ñoäng thì ñoäng nhö chim haïc bay treân hö khoâng, nhö aùng maây bay giöõa baàu trôøi; chim haïc aùng maây bay qua khoâng löu laïi daáu veát, khoâng dính khoâng keït vaøo hö khoâng, baàu trôøi. Vaø, neáu tònh thì vöõng vaøng nhö nuùi nhö non. Ngöôøi tu ñeán choã cao sieâu roài thì ñoäng cuõng ñöôïc, tònh cuõng ñöôïc. Nhöng ñoäng thì phaûi ñoäng nhö maây nhö haïc, coøn tònh thì phaûi tònh nhö nuùi nhö non, chôù ñoäng nhö khæ nhö vöôïn, tònh nhö cuïc ñaát nhö hoøn ñaù thì khoâng ñöôïc. Trong chuùng naøy neáu ñoäng tònh ñöôïc nhö vaäy thì toâi cho daïo phoá, neáu khoâng ñöôïc thì phaûi kheùp mình ôû trong noäi vieän ñeå tu. Taïi sao vaäy ? Vì ñoäng thì dính maéc neân ra ngoaøi khoâng ñöôïc, coøn tònh thì laïi choân vuøi khoâng vöõng nhö non nhö nuùi thì cuõng khoâng ñöôïc. Tieán moät böôùc nhö voi chuùa xoay ñaàu, luøi moät böôùc tôï sö töû gaàm roáng. Thaät laø oai ! Böôùc tôùi thì nhö voi chuùa xoay ñaàu, luøi laïi thì gioáng nhö sö töû gaàm roáng. Nhö vaäy thì caùi gì cuõng laø caùi kyø ñaëc heát. Phaùp vöông phaùp leänh ñang haønh. Nhö vaäy thì caùi leänh phaùp vöông hay phaùp leänh ñang thi haønh, chôù khoâng luùc naøo maø taàm thöôøng. Lieàn hay töï taïi ñoái vôùi phaùp. Ngöôøi nhö vaäy thì hay töï taïi ñoái vôùi phaùp. Chæ nhö moät caâu roát sau, laøm sao noùi ? Laïi noùi ñöôïc chaêng ? Ñaây Ngaøi duøng hai caâu thô traû lôøi:

            Maây ôû ñaàu non nhaøn quaù ñoãi,

            Nöôùc chaûy döôùi khe raát roän raøng.

Ñoù laø noùi caâu roát sau. Quí vò thaáy caâu roát sau chöa ? Maây ôû ñaàu non nhaøn quaù ñoãi nghóa laø sao ? Maây bay lô löûng ôû ñaàu nuùi, maây khoâng coù yù nieäm baùm dính ñaàu nuùi. Noù ôû ñoù maø noù voâ taâm. Nöôùc chaûy döôùi khe raát roän raøng. Nöôùc chaûy döôùi khe suoái tuy raát roän raøng, nhöng khoâng coù nieäm phaûi chaûy thaät nhanh hay chaûy thaät chaäm. Vaäy caâu roát sau laø caâu gì ? - Tònh nhö maây ôû ñaàu nuùi, maø ñoäng nhö nöôùc chaûy döôùi khe. Caùi naøo cuõng coù  nhöng maø voâ taâm. Nhö vaäy, chuùng ta tu laøm sao ñoái vôùi caûnh naøo duø ñeïp hay xaáu, taâm chuùng ta vaãn an nhaøn töï taïi, khoâng dính maéc nhö maây ôû ñaàu nuùi, nhö nöôùc chaûy döôùi khe. Soáng ñöôïc nhö vaäy môùi thaáu lyù nhö nhö baát ñoäng trong Kinh Kim Cang.

TUÏNG :

            Ñöôïc choã thaûnh thôi haõy thaûnh thôi,

            Maây töï bay cao nöôùc töï troâi.

            Chæ thaáy maây ñen nhoài soùng lôùn,

            Thuyeàn caâu chìm ñaém chöõa nghe roài.

AÂm :

            Ñaéc öu du xöù thaû öu du,

            Vaân töï cao phi thuûy töï löu.

            Chæ kieán haéc vaân phieân ñaïi laõng,

            Vò vaên traàm khöôùc ñieáu ngö chu.

Ñöôïc choã thaûnh thôi haõy thaûnh thôi, maây töï bay cao nöôùc töï troâi. Hai caâu naøy daãn yù cuûa hai caâu treân. ÔÛ ñôøi coù raát nhieàu ngöôøi ôû trong caûnh nhaøn haï thaûnh thôi, maø khoâng chòu thaûnh thôi, khoâng ai baét lo nghó baän bòu maø cöù baän taâm lo nghó. Thaät laø ngöôøi khôø ñaùng thöông. Baây giôø taát caû quí vò kieåm laïi coi, nhaát laø Taêng Ni trong Thieàn vieän, ôû ñaây chuùng toâi coù baét quí vò suy tính tìm côù sanh nhai khoâng ? Coù baét quí vò oân baøi vôû ñeå thi cöû khoâng ? Coù baét quí vò lo thieáu lo ñuû khoâng ? - Khoâng baét quí vò lo gì heát, nhö vaäy laø cho quí vò thaûnh thôi, theá maø quí vò coù chòu thaûnh thôi khoâng ? Coù ngöôøi thì thaûnh thôi, nhöng cuõng coù nhieàu ngöôøi chöa chòu thaûnh thôi, taâm baän nghó vieäc naøy lo vieäc kia, thaät quaù ngu khôø raát ñaùng thöông ! Ñöôïc thaûnh thôi maø khoâng chòu thaûnh thôi khoâng ngu laø gì ? Ngöôøi ñôøi bò gia duyeân raøng buoäc, phaûi lo côm aên aùo maëc cho cha meï vôï con, lo an sinh xaõ hoäi, lo höng vong cho ñaát nöôùc, ñuû thöù lo neân chöa thaûnh thôi laø coù lyù do. Coøn Taêng Ni tu ôû Thieàn vieän khoâng phaûi baän taâm lo gì caû, nhö vaäy thì coøn gì maø khoâng thaûnh thôi ? Theá neân quí vò phaûi hoïc thuoäc loøng caâu ñöôïc choã thaûnh thôi haõy thaûnh thôi. Taát caû phaûi sieâng naêng baèng caùch thaûnh thôi; thaûnh thôi nhö maây töï bay cao nöôùc töï troâi. Tuy cuõng laøm vieäc cuõng hoaït ñoäng, nhöng hoaït ñoäng gioáng nhö maây bay, nhö nöôùc chaûy vaäy thoâi. Naáu côm thì cöù naáu côm, khieâng cuûi thì cöù khieâng cuûi, nhoå coû thì cöù nhoå coû, nhöng laøm nhö nöôùc chaûy nhö maây bay vaäy ñoù. Soáng nhö vaäy môùi ñuùng tinh thaàn ôû nuùi, chôù coøn ñöôïc thaûnh thôi maø khoâng chòu thaûnh thôi thì quaù khôø, thaät ñaùng thöông maø cuõng ñaùng traùch.

Chæ thaáy maây ñen nhoài soùng lôùn, thuyeàn caâu chìm ñaém chöûa nghe roài nghóa laø sao ? Maây ñen bay, gioù ñuøa nöôùc, soùng daäy; ñoù laø chuyeän gioù thoåi thì soùng daäy, chôù khoâng phaûi gioù thoåi coù yù laøm chìm thuyeàn caâu. Gioù thoåi thì soùng ñuøa, duyeân naøo theo duyeân naáy, neáu chuùng ta laø chieác thuyeàn caâu ôû trong caûnh ñoù, mau cheøo vaøo bôø thì khoâng bò chìm ñöôïc yeân oån. Ñaâu phaûi moãi laàn gioù laø thuyeàn chìm ! Vaäy taát caû chuùng ta phaûi tu laøm sao nhö maây bay nöôùc chaûy vaäy. Laøm thì cöù laøm, soáng cuõng cöù soáng, khoâng dính maéc vaøo caùi gì caû. Moïi caùi ngang traùi ngöôïc ñaõi cuûa ngöôøi chung quanh, coi nhö gioù thoåi ñuøa soùng, chuùng ta laø chieác thuyeàn, nuùp vaøo bôø laø an oån. Neáu khi gioù thoåi soùng daäy, chuùng ta bôi thuyeàn ra ñöông ñaàu vôùi soùng gioù thì thuyeàn uùp. Con ngöôøi chuùng ta coù nhöõng caùi ngu raát ñaùng thöông. ÔÛ treân, trong choã thaûnh thôi maø khoâng chòu thaûnh thôi laø caùi ngu thöù nhaát. Tôùi ñaây, gioù thoåi soùng daäy laø chuyeän cuûa gioù Ñoù cuûa soùng, chôù gioù ñaâu coù yù nhaän chìm thuyeàn. Vaäy maø chuùng ta khoâng chòu cheøo thuyeàn voâ bôø, laïi cöù cheøo thuyeàn ra khôi ñöông ñaàu vôùi soùng gioù neân  thuyeàn  bò  uùp. Ñoù laø caùi ngu thöù hai. Quí vò hieän coù maët ôû ñaây coù ai ngu nhö theá khoâng ? - Caøng hoïc caøng tu môùi thaáy mình caøng ngu. Ngöôøi ñôøi cöù töôûng mình khoân, nghe ngöôøi noùi traùi tai laø xoâng voâ gaây chuyeän. Ngöôøi ta noùi traùi laø chuyeän cuûa ngöôøi ta, mình vaãn laø mình coù dính daùng gì ñaâu, vaäy maø cuõng xen vaøo ñeå phieàn naõo, khoâng ngu laø gì ? Hoïc qua baøi keä naøy quí vò raùng hoïc cho thuoäc ñeå khoân leân.

Xöa nay khoâng loái naøo khaùc, ngöôøi thoâng suoát thì cuøng chung moät ñöôøng. Chö Phaät ñeàu coù ñeå phöông tieän, voán thuaät laïi chí nguyeän tieáp noái coâng phu. Taâm mong ngöôøi trôû thaønh röôøng coät cho Phaät phaùp, ñeå laøm maãu möïc cho ngöôøi sau soi xeùt noi theo. Toâi theo khaép caùc Kinh trong Ñaïi taïng, môû baøy taâm ñòa ra nôi töø chöông (chöõ nghóa) maø soaïn thaønh moät baûn luaän löu truyeàn, ñaët teân laø “Kieán Taùnh Thaønh Phaät”.

Thieàn sö Chaân Nguyeân nhaéc laïi, ngaøy xöa vaø hieän nay khoâng coù ñöôøng naøo khaùc, ngöôøi thoâng suoát thì cuøng ñi chung moät ñöôøng chôù khoâng coù hai. Chö Phaät ñeàu coù ñeå phöông tieän laø Kinh Luaät Luaän  cho chuùng ta tìm hieåu. Sôû dó Ngaøi thuaät laïi cuoán saùch naøy laø ñeå tieáp noái coâng phu vaø phöông tieän cuûa chö Phaät, chö Toå ñeå laïi. Thaâm taâm Ngaøi mong coù ngöôøi trôû thaønh röôøng coät cuûa Phaät phaùp, ñeå laøm maãu möïc cho ngöôøi sau soi xeùt noi theo. Ngaøi xem caùc Kinh trong Ñaïi taïng, roài môû baøy taâm ñòa ra nôi chöõ nghóa, soaïn thaønh Luaän ñeå löu truyeàn ñeà teân laø Kieán Taùnh Thaønh Phaät; laø quyeån Luaän maø chuùng ta ñang hoïc ñaây.

Nhaèm neâu roõ nguyeän löïc ra ñôøi, vaø giuùp lo gaùnh vaùc söù maïng Nhö Lai, ñôøi ñôøi tieáp noái ngoïn ñeøn Phaät Toå, laøm saùng röïc con maét cuûa trôøi ngöôøi. Ñôøi sau ai laø ngöôøi coù chí lôùn, giöõ gìn gia phong cuûa Phaät, phoø trì töôïng phaùp an oån laâu daøi, thì phöôùc tueä trang nghieâm toái thaéng. Hoaëc keû thaáy ñaøi Cöûu phaåm hö ñoå vaø caùc Kinh baûn cuõ muïc, thì haõy khuyeán hoùa ñaøn na, cuøng nhau goùp söùc höng coâng tu boå laïi, töï raát möøng vui cho mình, thaät ñaõ laøm ñöôïc nhaân duyeân toát ñeïp. Neáu hay heát loøng ñeàn ñaùp aân Phaät, seõ sôùm ñöôïc Di Ñaø thoï kyù.

ÔÛ ñaây noùi, vì ngaøi chaân Nguyeân muoán laøm roõ caùi nguyeän löïc trong ñôøi naøy vaø phuï gaùnh vaùc söù maïng cuûa Nhö Lai, khieán cho ngoïn ñeøn cuûa Phaät Toå ñôøi ñôøi ñöôïc tieáp noái saùng maõi, ñeå cho caû trôøi ngöôøi thaáy ñöôïc ngoïn ñeøn saùng ñoù. Theá neân Ngaøi öôùc mong ñôøi sau ai laø ngöôøi coù chí lôùn, thì gìn giöõ gia phong cuûa Phaät, phoø trì töôïng phaùp ñöôïc an oån laâu daøi. Ngöôøi ñoù seõ ñöôïc phöôùc tueä trang nghieâm toái thaéng. Ngaøi noùi neáu keû naøo thaáy ñaøi Lieân hoa hö ñoå, hoaëc nhöõng baûn Kinh cuõ ñaõ hö muïc thì haõy khuyeán hoùa ñaøn na thí chuû goùp söùc tu boå laïi. Ñöôïc nhö vaäy môùi laø ngöôøi taïo nhaân duyeân toát ñeïp. Ngöôøi tu theo Tònh ñoä, heát loøng ñeàn ñaùp ôn Phaät nhö vaäy thì seõ ñöôïc Phaät Di Ñaø thoï kyù. Sau ñaây laø baøi keä caûnh tænh khuyeân ñaøn na thí chuû boá thí uûng hoä.

Keä caûnh tænh ñaøn na:

            Quyeán thuoäc ñeàu boû ñi,

            Tieàn cuûa traû laïi ngöôøi.

            Chæ caên laønh gìn giöõ,

            Ñöôøng hieåm löông thöïc ñaày.

AÂm :

            Quyeán thuoäc giai xaû khöù

            Taøi hoùa taùn hoaøn tha

            Ñaûn trì töï thieän caên

            Hieåm ñaïo sung löông thöïc.

Quyeán thuoäc ñeàu boû ñi, tieàn cuûa traû laïi ngöôøi. Baøi keä naøy caûnh tænh ngöôøi ñôøi raèng, moät ngaøy kia khi thôû ra maø khoâng hít vaøo thì quyeán thuoäc ñeàu boû heát, baø con quyeán thuoäc khoâng ngöôøi naøo ñi theo mình caû. Luùc ñoù duø coù bao nhieâu tieàn cuûa cuõng ñeå laïi heát cho theá gian. Ñoù laø hai caâu raên nhaéc ngöôøi ñôøi luùc nhaém maét ra ñi.

Chæ caên laønh gìn giöõ, ñöôøng hieåm löông thöïc ñaày. Ngaøi daïy ngöôøi naøo khoân ngoan kheùo gìn giöõ caên laønh cuûa mình, thì khi nhaém maét chæ moät mình coâ ñôn ñi treân con ñöôøng hiu quaïnh, neáu ñaõ coù haønh trang löông thöïc ñaày ñuû thì khoâng lo ñoùi lo thieáu. Baøi keä naøy hôi naëng veà ngöôøi Phaät töû. Ngöôøi Phaät töû thöôøng coù hai caùi lo, caùi lo thöù nhaát laø lo laøm cho coù nhieàu tieàn, nhieàu cuûa ñeå daønh cho con chaùu, ñoù laø caùi lo thoâng thöôøng cuûa theá gian. Caùi lo thöù hai laø lo laøm laønh laøm phuùc, ñeå daønh cho ngaøy mai khi nhaém maét coù ñuû haønh trang ra ñi. Lo laøm cho coù nhieàu tieàn cuûa ñeå daønh, roài phaûi lo caát giöõ sôï troäm caép cöôùp ñoaït. Vaø khi nhaém maét thôû hôi cuoái cuøng, taát caû phaûi ñeå laïi heát khoâng mang theo ñöôïc chuùt naøo caû. Coøn neáu lo phöôùc ñöùc cho nhieàu, thì cuûa mình laø cuûa mình, khoâng ai giaønh giöït cöôùp ñoaït ñöôïc. Nhö vaäy lo moät caùi khoâng baûo ñaûm vaø lo moät caùi baûo ñaûm coøn hoaøi, thì quí vò neân lo caùi naøo ? Chuyeän gaàn nhaát vaø roõ nhaát laø quí Phaät töû laøm aên khaù coù nhieàu tieàn nhieàu cuûa, chaúng nhöõng khoâng heát lo maø laïi caøng lo nhieàu hôn. Taïi sao coù tieàn cuûa nhieàu laïi lo nhieàu ? - Vì coù tieàn cuûa nhieàu, moät laø sôï troäm caép cöôùp ñoaït, neân toái nguû khoâng yeân giaác hoài hoäp lo sôï maát cuûa. Hai laø lo sôï ngöôøi ta giöït, lo ñuû thöù, thaønh ra tieàn cuûa nhieàu theâm lo, baát an, ngaøy nay coøn thì möøng ngaøy nay, ngaøy mai chöa chaéc coøn, khoâng baûo ñaûm gì heát. Coøn neáu laøm ñöôïc phöôùc ñöùc nhieàu thì khoâng lo, khoâng caàn tuû saét ñeå baûo quaûn, khoâng caàn gì heát, phöôùc ñöùc boû ôû ñaâu cuõng khoâng sôï maát, toái nguû khoø khoâng sôï ai rình raäp laáy caép. Ñoù laø haønh trang cuûa ngöôøi nhaém maét ra ñi, thaät laø khoûe khoâng baän taâm lo gìn giöõ. Nhö vaäy, ngöôøi khoân saùng suoát thì neân lo caùi gì nhieàu ? - Neân lo caùi beàn laâu khoâng maát maùt. Vaäy quí vò nhôù hoïc thuoäc baøi keä naøy.

Nghó ñeán laïnh haõy lo deät aùo aám, chôù ñôïi sau khi ñaõ laïnh. Nghó ñeán khaùt haõy lo ñaøo gieáng, chuaån bò tröôùc khi chöa khaùt. Lo saün caàu ñoø, laøm phöôùc nieäm Phaät, in Kinh taïo töôïng, nhö gaám theâm hoa, laáy laøm coâng aùn vaõng sanh Taây Phöông, cöûu huyeàn thaát toå cuøng chung ñöôïc vöôït leân chín phaåm hoa sen nôi theá giôùi Cöïc laïc.

Ngaøi nhaéc gaàn ñeán muøa Ñoâng nghó ñeán laïnh thì phaûi lo may aùo aám tröôùc, ñôïi tôùi laïnh thì may aùo aám khoâng kòp. Vaø, nghó ñeán khaùt thì phaûi lo ñaøo gieáng, chôù ñôïi ñeán khaùt thì ñaøo gieáng khoâng kòp. Ñaây Ngaøi daïy chuùng ta phaûi bieát lo xa, thaáy söï vieäc seõ ñeán thì phaûi taïo phöông tieän thích nghi vôùi hoaøn caûnh saép ñeán, ñeå ñöôïc an oån, ñoù laø ngöôøi bieát lo xa. Nhö vaäy, boá thí cuùng döôøng tuïng Kinh nieäm Phaät, hay taïo töôïng in Kinh... vieäc laøm naøy laø taïo phöông tieän ñeå mình vaõng sanh Taây Phöông, ñoù cuõng laø phöông tieän cuøng vôùi cöûu huyeàn thaát toå vöôït leân chín phaåm hoa sen nôi  theá giôùi Cöïc laïc.

Kinh noùi: “Mình ñöôïc ñoä roài ñoä ngöôøi, töï lôïi roài lôïi tha, ngöôøi ñaõ bieát toû baøy cho ngöôøi chöa bieát, ngöôøi giaùc tröôùc chæ daïy cho ngöôøi giaùc sau”. Nhö moät traêng hieän thaønh caùc traêng nôi ngaøn soâng, traêng traêng roïi saùng röïc; tôï moät ngoïn ñeøn moài truyeàn cho ñeøn nôi muoân nhaø, ñeøn ñeøn noái tieáp saùng maõi. Chính quyeån Luaän naøy laø taâm toâng cuûa Phaät Toå. Chính quyeån luaän naøy laø Kieán taùnh thaønh Phaät. Dieäu lyù cuûa luaän naøy nhö tia löûa maët trôøi, ñöôïc chöøng moät maûy tô thì saùng rôõ khoâng cuøng taän. Xem hoïc maø ngoä ñaïo thì nhö uoáng nöôùc cam loà. Ngöôøi löôïng cao quaùn saâu thì suoát toät ñaùy nguoàn cuûa phaùp.

Ñaây Ngaøi daãn Kinh ñeå nhaéc nhôû chuùng ta, mình ñöôïc ñoä roài ñoä ngöôøi, töùc laø chuùng ta tu ñaõ thaáy ñöôïc loái ñi khoâng coøn ngôø vöïc nöõa thì phaûi höôùng daãn chæ cho moïi ngöôøi cuøng ñi vôùi mình. Töï lôïi roài lôïi tha, töùc laø chuùng ta tu nhaän ñöôïc nhöõng lôïi ích quí baùu treân ñöôøng tu, thì phaûi giuùp cho moïi ngöôøi cuøng ñöôïc lôïi ích nhö mình. Ngöôøi ñaõ bieát toû baøy cho ngöôøi chöa bieát, töùc laø mình tu hoïc ñaõ ñöôïc thoâng suoát thì phaûi chæ baøy cho ngöôøi chöa bieát ñeå hoï cuøng bieát vôùi mình. Ngöôøi giaùc tröôùc chæ daïy cho ngöôøi giaùc sau, laø mình ñaõ ñöôïc giaùc ngoä roài chæ cho ngöôøi sau cuøng giaùc ngoä vôùi mình. Nhö vaäy môùi ñuùng tinh thaàn hoïc ñaïo cuûa ngöôøi tu theo Phaät. Ngaøi Chaân guyeân mong raèng quyeån Kieán Taùnh Thaønh Phaät cuûa Ngaøi, gioáng nhö moät maët traêng treân hö khoâng hieän muoân ngaøn maët traêng ôû soâng nöôùc, traêng traêng saùng röïc, cuõng gioáng nhö moät ngoïn ñeøn ñöôïc thaép saùng, moài cho ñeøn muoân nhaø ñöôïc saùng, khieán cho ñeøn ñeøn noái tieáp saùng maõi. Ñoù laø tinh thaàn cuûa Luaän Kieán Taùnh Thaønh Phaät. Nhö tia löûa maët trôøi, ñöôïc chöøng moät maûy tô thì saùng rôõ khoâng cuøng taän. Ngaøy xöa laáy löûa baèng caùch ñöa göông leân maët trôøi, beân caïnh coù nhuùm boåi, aùnh saùng maët trôøi roïi xuoáng göông phaùt löûa nguùn boåi chaùy caû chuøm löûa lôùn, saùng khaép nôi. Xem hoïc maø ngoä ñaïo thì nhö uoáng cam loà. Ngöôøi löôïng cao quaùn saâu thì suoát toät ñaùy nguoàn cuûa phaùp. Ngaøi Chaân Nguyeân noùi, ngöôøi xem quyeån luaän naøy maø ñöôïc ngoä ñaïo, thì chaúng khaùc naøo nhö uoáng nöôùc cam loà. Ngöôøi coù löôïng cao maø quaùn saâu thaáy thaáu suoát ñöôïc phaùp naøy, thì ñoù laø thaáu ñöôïc coäi nguoàn cuûa chaùnh phaùp.

Hoäi Raèng :

            Buûa löôùi giaêng ngang soâng,

            Ñöôïc caù moät maét löôùi.

            Kinh Luïc ñaày phaùp giôùi,

            Ngoä ñaïo khoâng moät chöõ.

AÂm :

            Hoäi Vaân

            La voõng boá hoaønh giang,

            Ñaéc ngö nhaát muïc voõng.

            Kinh Luïc maõn phaùp giôùi,

            Ngoä ñaïo voâ nhaát töï.

Buûa löôùi giaêng ngang soâng, ñöôïc caù moät  maét löôùi. Lôøi hoäi noùi raèng khi buûa löôùi thì caùi löôùi keùo ngang moät khoaûng soâng, khi caù maéc löôùi chæ keït moät maét, chôù khoâng keït moät laàn ñeán hai ba maét löôùi, hay keït caû caùi löôùi. Cuõng vaäy Kinh luaän Phaät Toå thì raát nhieàu, nhöng chuùng ta tu, neáu ngoä  thì chæ ngoä moät caâu, song ngoä roài moät caâu cuõng queân luoân, khoâng coøn chöõ naøo heát, neân noùi Kinh Luïc ñaày phaùp giôùi, ngoä ñaïo khoâng moät chöõ.

Baûn taùnh roãng laëng, troøn ñoàng thaùi hö, trong laëng nhieäm maàu vaø troøn saùng, troïn khoâng moät vaät. Neân bieát, ngaøn Kinh muoân Luaän ñeàu laø lôøi noùi chæ maët traêng, ñaâu ích gì vôùi lyù naøy. Tin töùc aáy nhö theá ! Nhö theá ! Roõ bieát muoân phaùp, taïm ñoàng vôùi hoa ñoám trong khoâng. Neáu laø baäc thöôïng cô, ngaïi gì moät tieáng cöôøi !

Noùi veà lyù baûn taùnh thì noù roãng laëng troøn ñoàng vôùi thaùi hö, noù trong laëng nhieäm maàu vaø troøn saùng, khoâng coù moät vaät. Neân bieát ngaøn Kinh muoân Luaän ñeàu laø lôøi noùi chæ maët traêng, ñaâu ích gì vôùi lyù naøy. Vaäy lyù naøy noùi caùi gì ? - Kinh Luaän laø ngoùn tay chæ maët traêng, lyù naøy laø maët traêng; ngoùn tay laø phöông tieän chæ maët traêng, ngoùn tay khoâng phaûi laø maët traêng. Ví duï trong phoøng naøy, toâi duøng ngoùn tay chæ ngoïn ñeøn, quí vò nhìn theo ngoùn tay toâi ñeå thaáy ngoïn ñeøn, ngoùn tay toâi khoâng phaûi ngoïn ñeøn. Nhö vaäy ngoïn ñeøn laø muïc tieâu, ngoùn tay chæ laø phöông tieän nöông ngoùn tay ñeå thaáy muïc tieâu ngoaøi ngoùn tay. Cuõng vaäy Kinh Luaän laø ngoùn tay chæ maët traêng, laø phöông tieän ñeå chuùng ta nhaän ra baûn taâm cuûa mình, chôù Kinh Luaän khoâng phaûi laø caùi mình cheát soáng trong ñoù luoân. Nhöng ngaøy nay chuùng ta laïi cheát soáng trong ñoù, nhö vaäy chuùng ta laø ngöôøi chæ bieát ngoùn tay maø queân maët traêng. Ñoù laø caùi beänh cuûa ngöôøi tu thôøi nay. Nhôù, maët traêng khoâng phaûi laø ngoùn tay, ngöôïc laïi ngoùn tay khoâng phaûi laø maët traêng. Phaûi kheùo nöông ngoùn tay ñeå thaáy maët traêng, nhö theá môùi khoân ngoan.

Tin töùc aáy nhö theá ! Nhö theá ! Roõ bieát muoân phaùp taïm ñoàng vôùi hoa ñoám trong khoâng. Neáu bieát roõ muoân söï muoân vaät giöõa ñôøi naøy khoâng thaät, gioáng nhö hoa ñoám trong hö khoâng thì, neáu laø baäc thöôïng cô, ngaïi gì moät tieáng cöôøi. Nhö vaäy thì muoân söï muoân vaät tröôùc maét cuõng chæ laø troø  ñuøa khoâng coù gì quan troïng thì chæ cöôøi thoâi.

            Baøi keä ngoä ñaïo:

            Phaät Toå trong ba ñôøi,

            Boán maét cuøng nhìn nhau.

            Xöa nay khoâng hai loái,

            Thaønh Phaät saùt na thoâi.

AÂm :

            Tam theá chö Phaät Toå,

            Töù muïc coäng töông quan.

            Coå kim voâ nhò ñaïo,

            Thaønh Phaät saùt na gian.

Phaät Toå trong ba ñôøi, boán maét cuøng nhìn nhau. Phaät Toå ñôøi quaù khöù, Phaät Toå ñôøi hieän taïi vaø Phaät Toå ñôøi vò lai, ñoâi maét thaày vaø ñoâi maét troø nhìn nhau maø ngoä ñaïo. Ngaøy nay chuùng ta tu ai cuõng coù ñoâi maét, khoâng ai thieáu, nhöng taïi sao khoâng ngoä ñaïo ? Chæ caàn coù hai maét, thaày nhìn troø, troø nhìn thaày laø ngoä ñaïo, taïi sao khoâng ngoä ? Xöa nay khoâng hai loái, thaønh Phaät saùt na thoâi. Töø xöa ñeán nay chö Phaät vaø chö Toå khai ngoä cho ñeä töû ñeàu nhö vaäy, khoâng coù loái naøo khaùc. Chæ trong chôùp maét laø ngoä ñaïo thaønh Phaät khoâng laâu. Phaät nhìn Ma-ha-ca-dieáp, Ma-ha-ca-dieáp nhìn laïi Phaät, hai thaày troø nhìn nhau chæ trong saùt na tích taéc laø caûm thoâng, chôù khoâng coù laâu.

Ñoù laø chaân khoâng voâ töôùng, laø cha meï cuûa trôøi ñaát muoân vaät, laøm neàn taûng cho theá giôùi sanh linh, suoát caû xöa nay, chaúng sanh chaúng dieät. Maây tuï thì toái maø chaân khoâng chöa töøng toái. Maët trôøi soi thì saùng maø chaân khoâng chöa töøng saùng. AÅn hieån cuøng  baøy, saéc khoâng chaúng hai, trôøi ñaát muoân vaät, chæ moät theå nguyeân thaàn, voâ truï voâ vi. Chôït hieän ra maët thaät xöa nay, lìa danh lìa töôùng, môû toang then choát treân ñaûnh moân höôùng thöôïng, ñeøn taâm cuûa Phaät Toå truyeàn saùng maõi khoâng cuøng taän. Khi hieån maø noùi, thì coù taùm muoân phaùp moân. Vôùi maät maø ngoä, thì chæ boán maét nhìn nhau.

Sau ñaây giaûng roõ laïi moät laàn nöõa: Choã maø Phaät Toå boán maét nhìn nhau lieàn ngoä ñaïo, choã ñoù laø chaân khoâng voâ töôùng. Nghóa laø caùi thaáy cuûa thaày vaø caùi thaáy cuûa troø, hai caùi thaáy ñoù khoâng coù hình töôùng. Nhöng, laïi laø cha meï cuûa trôøi ñaát muoân vaät, laøm neàn taûng cho theá giôùi sanh linh, suoát caû xöa nay, chaúng sanh chaúng dieät. Sau ñaây Ngaøi ví duï: Maây tuï thì toái maø chaân khoâng chöa töøng toái. Maët trôøi soi thì saùng maø chaân khoâng chöa töøng saùng. Trong khoaûng hö khoâng naøy, neáu coù maây thì nhìn thaáy noù toái, khi maây tan maët trôøi roïi thì thaáy noù saùng. Thaáy toái thaáy saùng laø do maây tuï maây tan vaø maët trôøi soi, chôù khoaûng hö khoâng khoâng coù toái coù saùng. Caùi ñoåi thay sanh dieät laø caùi ôû beân ngoaøi, khoâng phaûi laø caùi chaân thaät. Caùi chaân thaät thì khoâng ñoåi thay sanh dieät, ôû ñaây ví duï nhö hö khoâng. Hö khoâng khoâng toái khoâng saùng aån hieån cuøng baøy, saéc khoâng chaúng hai, trôøi ñaát muoân vaät, chæ moät theå nguyeân thaàn, voâ truï voâ vi. AÅn laø khuaát, hieån laø baøy, nhöng caû hai ñeàu hieän baøy; saéc vaø khoâng cuõng chaúng phaûi hai. Vì ñöùng veà baûn theå thì khoâng coù caùi gì ngoaøi, cho neân noùi trôøi ñaát muoân vaät chæ laø moät theå nguyeân thaàn, voâ truï voâ vi. Ngöôøi tu naøo ñeán choã ñoù roài thì maët thaät xöa nay cuûa mình hieän ra. Caùi ñoù lìa danh lìa töôùng, môû toang then choát treân ñaûnh moân höôùng thöôïng. Taát caû then choát gaøi kín töø tröôùc tôùi giôø, baát thaàn môû toang ra thì boãng döng treân ñaûnh moân mình coù moät loái ñi, moät con ñöôøng höôùng thöôïng. Baáy giôø ñeøn taâm cuûa Phaät Toå truyeàn saùng maõi khoâng cuøng taän. Khi heån maø noùi thì coù taùm muoân phaùp moân. Vôùi ngöôøi chöa ngoä phaûi duøng phöông tieän thì coù tôùi taùm muoân phaùp moân. Nhöng vôùi maät maø noùi thì caùi choã thaàm kín laø phaûi töï ngoä, thì chæ boán maét nhìn nhau, raát ñôn giaûn.

Toân kính chuùc raèng:

Quoác gia coù maõi, ngoâi baùu kim luaân cuøng vôùi trôøi ñaát coøn hoaøi.

Phaät ñaïo khoâng cuøng, noái Toå truyeàn toâng ñoàng vôùi Thöùu Phong chaúng maát.

                                                KÍNH ÑEÀ TÖÏA.

Hai doøng naøy nhö ñoâi lieãn. Ngaøi chuùc quoác gia ñaát nöôùc coøn maõi, ngoâi vua cuøng vôùi trôøi ñaát coøn hoaøi. Ngaøy xöa thì chuùc nhö theá, ngaøy nay thì caàu cho ñaát nöôùc coøn hoaøi, chaùnh phuû ñöôïc beàn vöõng. Ñoù laø chuùc ngoaøi ñôøi. Trong ñaïo thì chuùc Phaät ñaïo khoâng cuøng, Toå toâng thì ñöôïc truyeàn noái maõi, vöõng beàn nhö ngoïn nuùi Linh Thöùu ôû AÁn Ñoä, coøn hoaøi khoâng döùt.

Lôøi tuy ñôn giaûn, nhöng noùi roõ raøng caùi chí nguyeän cuûa Ngaøi vì ñaïo maø phaûi coá gaéng, phaûi hy sinh, queân mình tu ñeå ñöôïc ngoä vaø giuùp cho ngöôøi cuøng ñöôïc ngoä nhö mình. Ñoù laø troïng taâm maø Ngaøi mong moûi.

Tröôøng thuûy, haøng haäu hoïc truyeàn giöõ Toå thieàn, Thích töû Tröông Vieát Ñöùc töï Tính Phöông giöõ baûn naøy.

Trieàu Leâ nieân hieäu Chính Hoøa thöù 19 (1698), ngaøy laønh muøa Ñoâng naêm Maäu Daàn khaéc in laïi.

Baûn khaéc in löu tröõ taïi chuøa Long Ñoäng, nuùi Yeân Töû, nay laïi dôøi  ra löu tröõ taïi chuøa Quyønh Laâm ñeå cho ngöôøi sau hieåu roõ.

                                    Thích Töû Chaân Bình ghi cheùp.

Ñoaïn naøy keå laïi ngöôøi löu giöõ, naêm khaéc in taùi baûn, nôi tröõ vaø ngöôøi ghi cheùp baûn Kieán Taùnh Thaønh Phaät.

Sau khi keát thuùc phaàn giaûng Lôøi töïa. Toâi nhaéc nhôû cho Taêng Ni vaø Phaät töû tu haønh phaûi nhôù ñieàu naøy: Hoïc qua Lôøi töïa cuûa Luaän Kieán Taùnh Thaønh Phaät toâi raát thoâng caûm vaø cuõng coù chuùt buoàn. Vì taïi Thieàn Vieän Truùc Laâm toâi doàn heát taâm löïc, taïo ñieàu kieän toát ñeå cho Taêng Ni tu tieán, nhöng coù moät soá Taêng Ni khoâng doàn heát taâm löïc ñeå tu haønh. ÔÛ döôùi Thöôøng Chieáu, Vieân Chieáu, Linh Chieáu... Taêng Ni coøn nhieàu vieäc phaûi laøm, moät laø lao ñoäng cho coù côm gaïo aên, hai laø khi beänh Thieàn Vieän chæ giuùp moät phaàn chôù khoâng giuùp ñuû, ba laø baän lo chuyeän ngoaïi giao beân ngoaøi, neân maát nhieàu thì giôø tu taäp. Coøn ôû ñaây quí vò khoâng phaûi lo nhöõng vieäc ñoù, tuy coù troàng rau, troàng hoàng, troàng hoa kieång, laøm thì laøm chôù khoâng phaûi lo ñuû lo thieáu, laøm ñöôïc bao nhieâu hay baáy nhieâu, khoâng ñoøi hoûi ñaït chæ tieâu. Nhö vaäy taïi sao khoâng laøm vieäc nhö maây troâi nöôùc chaûy ? Toâi muoán quí vò laøm cöù laøm khoâng baän khoâng lo. Vaäy maø coù nhieàu ngöôøi cöù lo cöù baän, ñoù laø caùi dôû. Keá nöõa laø moïi thöù nhu yeáu quí vò caàn laø Thieàn Vieän cung caáp, khoâng phaûi baän taâm lo cho coù tieàn ñeå mua saém. Heát kem ñaùnh raêng tôùi tri söï noùi toâi heát kem ñaùnh raêng laø tri söï cho kem, ñoâi deùp raùch tôùi xin deùp laø tri söï cho deùp, ñau beänh thì coù khaùn beänh cho thuoác. Khoûi phaûi lo gì heát maø vaãn coøn baän bòu taâm khoâng chòu yeân, khoâng lo caùi naøy cuõng nghó caùi khaùc, lo nghó nhöõng chuyeän baâng quô laøm maát thì giôø voâ ích. Toâi muoán quí vò ñöøng lo, maø quí vò cöù lo, nhö vaäy laø quí vò tu khoâng ñuùng choã toâi mong muoán. Keá nöõa laø ôû ñaây soáng khoâng lo khoâng tính, thì ñaâu coù chuyeän gì buoàn giaän. Phaät thöôøng daïy: Ngöôøi theá gian vì tham muoán maø khoâng ñöôïc neân  noåi  saân. ÔÛ  Thieàn  Vieän quí vò tu, buoâng xaû, coù gì ñaâu maø tham, khoâng lo ñoùi, khoâng lo khaùt, vaäy maø laâu laâu cuõng coù saân. Khoâng tham maø coù saân laø chuyeän voâ lyù. Khoâng coù quyeàn giöõ tieàn rieâng, khoâng coù quyeàn ñeå ñoà ñaïc dö thì tham caùi gì ? Taát caû ñeàu xem nheï, thaáy nhö khoâng caàn, khoâng coù lyù do ñeå tham, khoâng coù lyù do ñeå tham taïi sao laâu laâu cuõng coù phieàn naõo ? - Ñoù laø do taâm lyù cuûa hai beân, beân naøy khoâng coù gì ñeå lo maø cöù lo, beân kia khoâng coù gì ñaùng saân maø thænh thoaûng cuõng coù saân. Thaät laø phi lyù, vì vaäy maø toâi buoàn, buoàn cho nhöõng caùi phi lyù, ñaùng lyù khoâng xaûy ra maø xaûy ra. Vaäy quí vò tu phaûi kheùo, phaûi khoân ngoan, caùi khoâng ñaùng xaûy ra ñöøng ñeå cho xaûy ra. Ñoù laø toâi nhaéc Taêng Ni trong Thieàn Vieän.

Sau ñaây toâi nhaéc caùc Phaät töû, moät laø phaûi tu sao cho ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû, hai laø neáu chöa giaûi thoaùt sanh töû ñöôïc thì phaûi chuaån bò cho ñôøi naøy ra ñi ñöôïc nheï nhaøng an laïc. Muoán ñöôïc nheï nhaøng an laïc thì khoâng gì hôn ngay trong luùc coøn khoûe maïnh, tinh taán tu haønh xaû boû tham saân si. Tham saân si giaûm thì phieàn naõo ít. Hieän taïi Taêng Ni vaø Phaät töû ai cuõng soát saéng ham tu vaäy maø tham saân si khoâng chòu boû. Tham saân si khoâng chòu boû, maø muoán giaûi thoaùt an vui thì thaät laø voâ lyù. Theá neân töø nay veà sau quí Phaät töû phaûi xaû boû tham saân si, neáu coøn töø 10% ñeán 20% thì coøn tha thöù, neáu coøn töø 50% trôû leân thì khoâng theå chaáp nhaän. Chuùng ta tu thì tham saân si phaûi giaûm, giaûm tham saân si thì phieàn naõo môùi bôùt, taïo phöôùc môùi coøn. Tham saân si coøn, duø coù laøm phöôùc, phöôùc cuõng bò maát bôûi tham saân si. Vaäy toâi mong quí Phaät töû tu haønh caøng ngaøy caøng saùng suoát, moãi naêm nhìn laïi mình thaáy tham saân si coù giaûm moûng, chôù khoâng ñöôïc coøn nguyeân.

?