B. GIAÛNG GIAÛI (tt)

III. KEÄ KIEÁN TAÙNH: (tt)

Noùi naêng ñoù laø gì ? Caùi gì bieát hoûi ñaùp ?  Ñaây chính laø Phaùp thaân cuûa moïi ngöôøi, laø töï taùnh chaân khoâng, hay öùng ra aâm thanh, mieäng löôõi maø hoûi ñaùp. Ñaáy laø taùnh chaân khoâng ngöôøi ngöôøi saün ñuû, keû keû vieân thaønh, ôû Thaùnh chaúng theâm, ôû phaøm chaúng bôùt, khoâng ñoåi khaùc, khoâng cuõ môùi, khoâng quaù khöù hieän taïi vò lai, roãng rang bình ñaúng, trong laëng troøn saùng, töø voâ löôïng kieáp ñeán nay ñaëc bieät hieän tieàn, gioù thoåi chaúng ñoäng, möa röôùi chaúng öôùt, löûa ñoát chaúng chaùy, maët trôøi roïi noùng chaúng khoâ, chuøy nhoïn duøi chaúng phuûng, ñao caét chaúng ñöùt, thuoác nhuoäm chaúng ñen, ñaù maøi chaúng moøn, söông reùt chaúng laïnh, nöôùc töôùi chaúng thaám, saïch troïi trôn, baøy trô trô, khoâng moät vaät, khoâng theå naém baét, loà loä tröôùc maét, roõ raøng soi khaép. Ñaây laø Phaùp thaân thanh tònh chaân khoâng, khoâng hình khoâng töôùng, troøn ñoàng thaùi hö, nghieãm nhieân thöôøng truï. Song hö khoâng roäng lôùn, bao truøm caû trôøi ñaát, xuyeân suoát nuùi soâng, toät caû xöa nay, vöõng maõi nhö vaäy. Neân bieát, nuùi soâng, quaû ñaát troïn laø hoa ñoám trong hö khoâng, saéc thaân boán ñaïi laø aâm döông huyeãn hoùa, “phaøm caùi gì coù töôùng ñeàu laø hö voïng”.

Noùi naêng ñoù laø gì ? Caùi gì bieát hoûi ñaùp ? Ñaây ñaët caâu hoûi caùi gì bieát noùi naêng, caùi gì bieát hoûi ñaùp. Neáu khoâng coù caùi bieát aån nôi thaân thì laøm sao khieán ngoân ngöõ phaùt ra ñeå thöa hoûi. Nhöng khi phaùt ra thöa hoûi roài laäp thaønh caâu vaø phaân bieät ñuùng sai v.v... laø ñaõ caùch xa caùi bieát roài ! Ñaây chính laø Phaùp thaân cuûa moïi ngöôøi, laø töï taùnh chaân khoâng. Phaùp thaân hay öùng ra aâm thanh ôû mieäng löôõi maø coù hoûi ñaùp. Nhö vaäy taát caû nhöõng hoaït ñoäng cuûa chuùng ta ñeàu coù Phaùp thaân ngaàm trong ñoù. Trong kinh Laêng Nghieâm goïi laø chôn taâm, nhöng khoâng giöõ töï taùnh chôn taâm neân daáy khôûi voïng ñoäng, do ñoù khi hoûi ñaùp theâm nhieàu phaân bieät, sanh ra vui buoàn böïc boäi v.v... caùch quaù xa caùi bieát khoâng sanh dieät cuûa mình. Ñaáy laø taùnh chaân khoâng ngöôøi ngöôøi saün ñuû, keû keû vieân thaønh, ôû Thaùnh chaúng theâm, ôû phaøm chaúng bôùt, khoâng ñoåi khaùc, khoâng cuõ môùi, khoâng quaù khöù hieän taïi vò lai, roãng rang bình ñaúng, trong laëng troøn saùng, töø voâ löôïng kieáp ñeán nay ñaëc bieät hieän tieàn, gioù thoåi chaúng ñoäng, möa röôùi chaúng öôùt, löûa ñoát chaúng chaùy, maët trôøi roïi noùng chaúng khoâ, chuøy nhoïn duøi chaúng phuûng, ñao caét chaúng ñöùt, thuoác nhuoäm chaúng ñen, ñaù maøi chaúng moøn, söông reùt chaúng laïnh, nöôùc trôøi chaúng thaám, saïch troïi trôn, baøy trô trô, khoâng moät vaät, khoâng theå naém baét, loà loä tröôùc maét, roõ raøng soi khaép. Ngaøi noùi taùnh chaân khoâng cuûa chuùng ta saün ñuû hieän tieàn, khoâng coù gì phaù hoaïi noù ñöôïc, do ñoù ñöùc Phaät thöôøng laáy chaát kim cang cöùng chaéc ñeå duï cho noù. Vì kim cang laø chaát kim loaïi coù theå phaù vôõ caùc kim loaïi khaùc, maø caùc kim loaïi khaùc khoâng theå phaù hoaïi ñöôïc chaát kim cang. Nhö toâi vaø quí vò ñeàu coù caùi hay thaáy, vaäy coù ai caét ñöùt hay nhuoäm ñen, duøi thuûng caùi hay thaáy cuûa toâi vaø cuûa quí vò ñöôïc khoâng ? Neáu  phaù hoaïi khoâng ñöôïc môùi laø caùi thaät cuûa mình.

Ví duï coù moät buoåi chieàu chuùng ta thaáy baàu trôøi phuû maây ñen chuyeån möa. Thaáy nhö vaäy thì ngang ñoù khoâng coù loãi gì caû. Neáu theâm yù nghó coù maây ñen chaéc chaén trôøi seõ möa, nhöng moät laùt sau gioù thoåi, maây tan daàn vaø trôøi khoâng möa. Hoaëc nghó raèng tuy coù maây ñen nhöng coù leõ trôøi khoâng möa vì moät laùt gioù thoåi maây tan heát. Tuy nhieân trôøi vaãn ñoå möa aàm aàm. Nhö vaäy khi xuùc caûnh chuùng ta khoâng theâm moät yù nghó phaân bieät phaùn ñoaùn, caûnh ôû tröôùc maét theá naøo thaáy nhö theá aáy, khoâng theâm bôùt gì caû thì taâm an nhieân saùng suoát. Neáu thaáy caûnh maø chuùng ta ñem nhöõng kinh nghieäm cuûa quaù khöù ñeå so saùnh vôùi caùi thaáy hieän taïi, roài quyeát ñònh ñuùng sai; thì ñaõ rôi vaøo caùi ñoái ñaõi hai beân. Heã coøn ñoái ñaõi laø coøn sanh dieät, coøn sanh dieät laø coøn khoå ñau. Chuùng ta thaáy maây ñen thì bieát maây ñen, thaáy maây traéng thì bieát maây traéng, gioù thoåi qua thì bieát gioù thoåi qua v.v... Nhö vaäy ñuû roài, ñöøng keøm theo caùi kinh nghieäm quaù khöù ñuùng sai chi caû. Qua ñoaïn naøy chuùng ta thaáy ngaøi Chaân Nguyeân noùi heát  tình heát lyù cho chuùng ta hieåu, nhaän ra caùi saün coù cuûa mình khoâng gì phaù hoaïi ñöôïc, noù hieän tieàn tröôùc maét, roõ raøng soi khaép, theá maø coù maáy ai chòu nhaän.

Ñaây laø Phaùp thaân thanh tònh chaân khoâng, khoâng hình khoâng töôùng, troøn ñoàng thaùi hö, nghieãm nhieân thöôøng truï. Vì Phaùp thaân khoâng hình töôùng neân noù truøm khaép hieän tieàn, khoâng thieáu vaéng luùc naøo. Song hö khoâng roäng lôùn, bao truøm caû trôøi ñaát, xuyeân suoát nuùi soâng, toät caû xöa nay, vöõng maõi nhö vaäy. Neân bieát, nuùi soâng, quaû ñaát troïn laø hoa ñoám trong hö khoâng, saéc thaân boán ñaïi laø aâm döông huyeãn hoùa, “phaøm caùi gì coù töôùng ñeàu laø hö voïng”. ÔÛ tröôùc noùi saéc thaân töù ñaïi nhö hoøn boït ôû trong bieån, Phaùp thaân nhö maët bieån. Ñoaïn naøy noùi phaùp thaân truøm khaép khoâng sanh khoâng dieät, nuùi soâng vaø caû quaû ñòa caàu laø caùi töôùng sanh dieät hö aûo nhö hoa ñoám trong hö khoâng. Phaùp thaân baát sanh baát dieät vöõng chaéc khoâng coù gì phaù hoaïi ñöôïc, thaân töù ñaïi do aâm döông huyeãn hoùa hôïp thaønh, song chuùng ta chæ nhaän caùi taïm bôï giaû doái maø queân caùi chaân thaät hieän tieàn. Keá ñeán Ngaøi daãn moät caâu trong kinh Kim Cang: “Phaøm caùi gì coù töôùng ñeàu laø hö voïng”. Coù töôùng nhö quaû ñaát toàn taïi haøng tæ naêm, nhöng moät ngaøy naøo ñoù noù cuõng beå naùt. Quaû ñaát soáng haøng tæ naêm maø saùnh vôùi Phaùp thaân tuoåi thoï noù coøn nhoû, huoáng laø saéc thaân cuûa chuùng ta. Phaùp thaân ví nhö hoøn ngoïc, saéc thaân ví nhö haït caùt  ñen thui nhoû xíu, nhö vaäy ñoái vôùi hai caùi ñoù ngöôøi coù trí choïn caùi naøo ? Dó nhieân laø choïn hoøn ngoïc. Coøn chuùng ta thì choïn haït caùt nhoû xíu maø queân hoøn ngoïc, cho neân ñöùc Phaät noùi chuùng sanh meâ muoäi ñaùng thöông. Neáu chuùng ta saùng suoát thì seõ nhaän ra nôi mình coù hoøn ngoïc voâ giaù khoâng coù gì saùnh baèng.

Chaân khoâng thì khoâng  töôùng, muoân  kieáp coøn maõi, ñoù laø thaân voâ vi, laø thaân chaân Phaät. Bôûi thaät töôùng cuûa chaân Phaät voán laø chaân khoâng dieäu höõu, thaät töôùng cuûa chaân khoâng laø thaät töôùng voâ töôùng. Khoâng töôùng chaúng töôùng, ñoù goïi laø thaät töôùng. Thaät töôùng cuûa phaùp thaân aáy, trong laëng troøn saùng, roãng rang roäng lôùn, bao goàm moät theå, troøn ñoàng thaùi hö truøm caû möôøi phöông ñuû khaép muoân vaät.

Chaân khoâng thì khoâng töôùng, muoân kieáp coøn maõi, ñoù laø thaân voâ vi, laø thaân chaân Phaät. Bôûi thaät töôùng cuûa chaân Phaät voán laø chaân khoâng dieäu höõu, thaät töôùng cuûa chaân khoâng laø thaät töôùng voâ töôùng, khoâng töôùng chaúng töôùng, ñoù goïi laø thaät töôùng. Ñoaïn naøy coù nhöõng töø ngöõ hôi khoù hieåu; khoâng töôùng, chaúng töôùng, ñoù goïi laø thaät töôùng. Khoâng töôùng töùc laø khoâng coù töôùng, chaúng töôùng laø sao ? Chaúng töôùng töùc laø coù töôùng. Ñaõ laø khoâng töôùng laïi coøn coù töôùng laøm chi ? Bôûi vì ôû ñaây duøng töø ngöõ chaân khoâng dieäu höõu, chaân khoâng laø khoâng töôùng, dieäu höõu thì coù töôùng. Chuùng ta soáng ñöôïc vôùi Phaùp thaân, töø Phaùp thaân seõ löu xuaát ra taát caû phaùp theá gian ñoù laø dieäu höõu. Höõu maø dieäu thì höõu ñoù naèm trong phaàn tænh giaùc, höõu maø khoâng dieäu laø höõu cuûa theá gian sanh dieät. Do ñoù noùi chaân khoâng dieäu höõu laø khi ta ngoä ñöôïc lyù chaân khoâng roài thì moïi haønh ñoäng taïo taùc cuûa ta ñeàu phuø hôïp vôùi taùnh giaùc neân goïi laø dieäu höõu. Nhö vaäy ngöôøi tu ngoä ñöôïc chaân khoâng roài chaúng phaûi laø khoâng ngô, maø vaän duïng dieäu höõu laøm lôïi ích cho chuùng sanh, chuyeån hoùa chuùng sanh meâ laàm trôû thaønh giaùc ngoä saùng suoát, taát caû vieäc laøm ñoù ñeàu laø dieäu höõu, trôû veà vôùi chaân khoâng thì moïi haønh ñoäng bieán thaønh dieäu höõu, ñi trong taát caû loaïi, laøm taát caû vieäc ñeå lôïi ích cho moïi ngöôøi ñoù laø dieäu duïng cuûa chaân khoâng. Cho neân ñaây noùi “thaät töôùng cuûa chaân Phaät voán laø chaân khoâng dieäu höõu”. Thaät töôùng cuûa Phaùp thaân aáy, trong laëng troøn saùng, roãng rang roäng lôùn, bao goàm moät theå, troøn ñoàng thaùi hö truøm caû möôøi phöông, ñuû khaép muoân vaät. Ñoaïn naøy Ngaøi noùi theâm ñeå giaûi thích veà chaân khoâng dieäu höõu.

Song töø thuôû ban sô chöa coù trôøi ñaát, chöa coù cha meï, moät theå chaân khoâng, thaùi hö bình ñaúng, laëng leõ saùng rôõ nhö vaäy, töï taïi vieân dung. Traïng thaùi ñoù, khoâng hình khoâng töôùng, khoâng ñaàu khoâng ñuoâi, khoâng trong khoâng ngoaøi, khoâng nhoû khoâng lôùn, khoâng moät khoâng khaùc, khoâng saùng khoâng toái, khoâng thoâ khoâng teá, chaúng phaûi khoâng chaúng phaûi coù, chaúng phaûi môû chaúng phaûi ñoùng, chaúng phaûi tuï chaúng phaûi tan, chaúng phaûi thaønh chaúng phaûi hoaïi, chaúng phaûi ñoäng chaúng phaûi tònh, chaúng phaûi laïi chaúng phaûi qua, chaúng phaûi saâu chaúng phaûi caïn, chaúng phaûi ngu chaúng phaûi trí, chaúng phaûi traùi chaúng phaûi thuaän, chaúng phaûi thoâng chaúng phaûi bít, chaúng phaûi giaøu chaúng phaûi ngheøo, chaúng phaûi môùi chaúng phaûi cuõ, chaúng phaûi toát chaúng phaûi xaáu, chaúng phaûi cöùng chaúng phaûi meàm, khoâng sanh khoâng dieät, khoâng qua khoâng laïi, khoâng ñi khoâng ñöùng, khoâng ngoài khoâng naèm, khoâng giaø khoâng treû, khoâng cao khoâng thaáp, khoâng teân khoâng hieäu, khoâng maët khoâng maøy, khoâng nam khoâng nöõ, khoâng saéc khoâng thanh, khoâng gan khoâng phoåi, khoâng thòt khoâng maùu, khoâng xöông khoâng tuûy, khoâng toùc khoâng da, khoâng xanh khoâng vaøng, khoâng ñen khoâng traéng, khoâng xuaân khoâng haï,  khoâng thu khoâng ñoâng, khoâng thôøi khoâng tieát, khoâng soá khoâng kieáp, khoâng ñaàu khoâng cuoái, khoâng tröôùc khoâng sau, khoâng treân khoâng döôùi, khoâng giöõa khoâng beân, khoâng trong khoâng ngoaøi, khoâng kia khoâng ñaây, khoâng sanh khoâng töû, khoâng ñoäng khoâng lay, khoâng daøi khoâng ngaén, khoâng vuoâng khoâng  troøn, khoâng  toäi khoâng phöôùc, voâ laäu voâ vi, khoâng taâm khoâng taùnh, khoâng leû khoâng ñoâi, khoâng ñöôïc khoâng maát, bôûi löôïc baøy töôùng ñoái ñaõi maø taïm noùi, ñaâu theå noùi toät heát yù nghóa kia.

Ñoaïn naøy Ngaøi neâu leân nhieàu caùi chaúng phaûi raát laø daøi, nhöng toùm laïi chæ coù moät yù chính laø phaùp thaân khoâng töôùng maïo neân khoâng coù taát caû nhöõng töôùng ñoái ñaõi nhö ôû treân. Taát caû nhöõng caùi ñoái ñaõi nhö giaøu ngheøo, ngu trí v.v... khoâng dính daùng gì ñeán phaùp thaân, neáu chuùng ta coøn dính maéc nhöõng thöù ñoù maø ñoøi chöùng Phaùp thaân thì khoâng bao giôø ñöôïc, khi naøo döùt haún taâm ñoái ñaõi thì phaùp thaân hieän tieàn. Nhöng chuùng ta thì quen soáng theo caùi hai beân, giaû söû nhìn ngöôøi naøo ñoù thì chuùng ta lieàn pheâ phaùn: ngöôøi ñoù ñeïp xaáu, luøn cao, ñen traéng v.v... theâm nöõa laø coù duyeân vôùi mình hay khoâng coù duyeân, baän theo nhöõng caùi ñoái ñaõi, cho neân chuùng ta queân maát caùi thaät cuûa mình. Neáu töø saùng tôùi chieàu chuùng ta thaáy ngöôøi thaáy vaät maø khoâng khôûi taâm phaân bieät ñoái ñaõi thì taâm chuùng ta khoâng dao ñoäng vì hôn thua yeâu gheùt. Nhö vaäy ôû ngay cuoäc ñôøi naøy ngöôøi tænh cuõng sinh hoaït bình thöôøng, sinh hoaït trong tænh taùo saùng suoát thì ñöôïc an vui, coøn ngöôøi meâ cuõng sinh hoaït, nhöng sinh hoaït trong meâ toái, neân gaëp vieäc baát nhö yù thì sanh buoàn phieàn ñau khoå. Nhö thaáy tieàn cuûa, hoï cho raèng tieàn cuûa laø quí, do ñoù loøng tham daáy khôûi thuùc duïc laøm nhieàu, nhöng laøm bò thaát baïi hay gaëp chöôùng ngaïi thì bò ñau khoå. Xeùt cho cuøng caùi goác cuûa khoå ñau laø do nhìn söï vaät theo chieàu ñoái ñaõi sanh dieät, theo ñoái ñaõi laø theo caùi si meâ, do si meâ neân loøng tham daáy khôûi, tham khoâng ñöôïc thì noåi saân. Si tham saân luoân luoân xoay vaàn maõi trong taâm, khieán cho chuùng ta sanh töû luaân hoài khoâng döùt.

Lìa taát caû töôùng roõ moät chaúng moät, goïi  laø “moät vaät” laïi chaúng truùng lyù. Roõ  voâ  truï  chaúng phaûi moät, nhaän phaùp moân chaúng hai. Phaùp thaân chaân thaät voán khoâng hình töôùng, troøn saùng roäng lôùn, trong laëng nhö thaùi hö, roäng thì phaùp giôùi chaúng theå chöùa, heïp thì moät maûy loâng khoâng choã laäp. Neáu y cöù nôi thaät teá thì voán khoâng coù saéc thaân, ngöôøi ngoä ñöôïc thì hö khoâng chaúng sanh hoa. Ngöôøi roõ suoát thì hoaøn toaøn khoâng moät ñieåm che môø. Voâ vò chaân nhaân raønh raønh ñoái tröôùc maét, chôù chaáp vaøo saéc thaân, thaân nhö ñieän chôùp; chôù tham ñaém phöôùc baùo, phöôùc tôï maây noåi, sanh töû toaøn khoâng, ñaâu coù gì ñeán ñi, giaû goïi laø chuùng sanh thoâi. Boû söï nghieäp ñi xuaát gia, aån naùu nôi nuùi röøng giaùc ngoä goïi laø tu haønh. Töï giaùc, giaùc tha, vaø giaùc haïnh ñöôïc vieân maõn goïi laø Phaät.

Phaùp thaân thì lìa taát caû töôùng, roõ moät chaúng phaûi moät, neân noùi moät vaät cuõng chaúng truùng, hay laø caùi lyù moät vaät cuõng chaúng truùng. Roõ voâ truï chaúng  phaûi moät thì nhaän ra phaùp moân khoâng hai. Nhö vaäy laø bieát phaùp moân khoâng hai maø chaúng phaûi moät. Phaùp thaân chaân thaät thì khoâng hình töôùng, trong laëng saùng suoát roäng lôùn nhö thaùi hö, roäng thì phaùp giôùi khoâng theå dung chöùa, heïp thì moät maûy loâng khoâng choã döïng laäp. Choã thaät teá laø choã chaân thaät töùc laø chaân lyù. Neáu caên cöù vaøo choã chaân thaät maø noùi thì saéc thaân voán khoâng thaät, maø ngöôøi ngoä saéc thaân khoâng thaät thì hö khoâng chaúng sanh ra hoa ñoám. Ví duï tröa naéng chuùng ta nhìn ra hö khoâng moät hoài laâu chuùng ta laáy tay duïi maét, thaáy ôû ngoaøi trôøi coù nhöõng tia chôùp chôùp. Nhöõng tia chôùp chôùp ñoù goïi laø hoa ñoám. Nhöõng hoa ñoám ñoù do chuùng ta duïi maét maø thaáy chôù noù khoâng thöïc coù trong hö khoâng. Phaùp thaân duï cho hö khoâng, hoa ñoám duï cho saéc thaân töù ñaïi. Chuùng ta meâ thaáy coù thaân thaät duï cho duïi maét thaáy hö khoâng coù hoa ñoám. Neáu chuùng ta tænh thaáy ñuùng chaân lyù thì saéc thaân voán khoâng thaät, chæ coù Phaùp thaân theânh thang truøm khaép laø thaät neân noùi: y cöù nôi thaät teá thì voán khoâng coù saéc thaân, ngöôøi ngoä thì hö khoâng chaúng sanh hoa. Ngöôøi naøo roõ ñöôïc lyù naøy thì khoâng coù gì che môø ñöôïc hoï. “Voâ vò chaân nhaân” laø con ngöôøi chaân thaät khoâng coù ngoâi vò chæ cho Phaät taùnh, noù hieän raønh raønh tröôùc maét chuùng ta, khoâng ôû ñaâu xa heát, chuùng ta ñöøng maéc keït vaøo saéc thaân, vì saéc thaân chôït coù chôït khoâng, nhö laèn ñieän chôùp xeït qua roài maát, khoâng beàn khoâng thaät. Ngaøi nhaéc chuùng ta tu khoâng neân quaù tham  ñaém phöôùc baùo, vì phöôùc baùu nhö maây noåi. Nhöng baây giôø ña soá Phaät töû ham tu phöôùc hôn, coù ngöôøi quan nieäm raèng raùn laøm vieäc phöôùc thieän, ñôøi naøy sung söôùng, ñôøi sau sung söôùng hôn. Vôùi caùi nhìn cuûa Ngaøi thì phöôùc baùo nhö maây noåi, sanh töû khoâng thaät neân noùi sanh töû toaøn khoâng, ñaâu coù gì ñeán ñi, danh töø chuùng sanh cuõng giaû laäp ñeå goïi vaäy thoâi. Ngaøi laïi nhaéc theâm cho ngöôøi xuaát gia: “Boû söï nghieäp ñi xuaát gia, aån naùu nôi nuùi röøng, giaùc ngoä goïi laø tu haønh. Töï giaùc, giaùc tha, vaø giaùc haïnh ñöôïc vieân maõn goïi laø Phaät. Ngöôøi xuaát gia phaûi tu cho giaùc ngoä môùi xöùng ñaùng goïi laø tu haønh, chuùng ta tu lô mô thì chöa xöùng ñaùng.

Laïi  noùi: thaân ta hieän nay ñaây, laø do boán ñaïi hoøa hôïp, duï nhö boán con raén ñoäc ñoàng nhoát chung moät caùi röông; hai con raén ñaát vaø nöôùc taùnh noù naëng chìm xuoáng, hai con raén gioù vaø löûa thì taùnh nheï bay leân, ñeán luùc tan hoaïi thì moãi thöù trôû veà choã cuûa noù. Nghóa laø toùc, loâng, raêng, moùng, da thòt, gaân xöông, tuûy naõo, caáu baån... ñeàu trôû veà ñaát; nöôùc maét nöôùc muõi, maùu muû, moà hoâi, nöôùc mieáng ñaøm daõi, tinh khí, ñaïi tieän, tieåu tieän... ñeàu trôû veà nöôùc; hôi aám trôû veà löûa; ñoäng chuyeån trôû veà gioù, boán ñaïi moãi thöù raõ tan, thì thaân huyeãn hieän nay seõ ôû choã naøo ? Roõ bieát saéc thaân boán ñaïi, naêm aám nhoùm hoïp roãng maø noù hieän coù ra; nhö ñaù nhaùng, ñieän xeït, khôûi dieät chaúng lìa ngay ñaây maø trôû veà khoâng. Soùng to nöôùc laëng, voán töï nhö, ñaâu coù ñeán ñi. Saéc thaân ngoaïi vaät khoâng thaät, nhö moäng huyeãn, khoâng hoa; trong coõi chaân tònh thì phaùp thaân nhö vaäy, laëng saùng chieáu khaép, thöôøng truï ôû tröôùc maét.

Ngaøi noùi thaân töù ñaïi cuûa chuùng ta gioáng nhö boán con raén ñoäc nhoát chung ôû trong röông. Toâi noùi nhoát chung trong caùi lu cho deã hieåu, taïm ñaët teân cho noù laø raén hoå löûa, raén nöôùc, raén hoå maây vaø raén hoå ñaát. Boán con raén naøy ôû chung nhöng khoâng hôïp nhau. Muoán noù hoøa hôïp, con naøy khoâng caén con kia, chuùng ta phaûi tìm caùch can ngaên, luoân luoân cung caáp thöùc aên thöùc uoáng ñaày ñuû ñeå nuoâi noù soáng, theá maø noù cöù cöï loän vôùi nhau hoaøi. Chuùng ta thì raùn tìm ñuû caùch ñeå hoøa hôïp chuùng, song baûn chaát boán con raén nghòch nhau, neân laøm cho chuùng ta raát gian nan khoå sôû. Giaû söû chuùng ta laø ngöôøi baøng quan nhìn thaáy ngöôøi haøng xoùm nhoát boán con raén trong moät caùi lu nuoâi naáng töû teá. Boãng moät hoâm caùi lu beå boán con raén chaïy moãi con moãi nôi. Ngöôøi nuoâi raén thaáy tieác beøn kieám boán con raén khaùc ñem veà nuoâi nöõa, chuùng ta coù töùc cöôøi khoâng ? Cuõng vaäy saéc thaân töù ñaïi ñaát nöôùc gioù löûa hôïp thaønh, chuùng ta lo nuoâi naáng kyõ löôõng, ngaøy ba böõa, cung caáp moùn ngon vaät laï maø noù öa thích. Kheùo leùo caùch maáy chuùng ta cuõng khoâng theå laøm vöøa loøng caû boán. Giaû söû khi thaáy trong ngöôøi noùng, tìm ñoà maùt aên voâ, noùng haï xuoáng, nhöng thuûy ñaïi taêng leân. Chuùng ta vöøa lo tìm boán ñaïi beân ngoaøi ñeå boài boå cho boán ñaïi beân trong, vöøa lo cung caáp vöøa lo ñieàu hoøa töø saùng tôùi chieàu, töø ngaøy naøy sang naêm noï, suoát ñôøi nhö theá thaät laø khoå nhoïc. Nhö chuùng ta ôû trong chuøa, khuya thöùc daäy lo chuaån bò thöùc aên cho buoåi saùng; coâng taùc ít tieáng ñoàng hoà laïi lo chuaån bò aên tröa; ngoài Thieàn vaøi tieáng laïi lo thöùc uoáng cho buoåi chieàu. Lo cung caáp thöùc aên thöùc uoáng ñaày ñuû maø chöa yeân, boán ñaïi khoâng ñieàu hoøa sanh ra beänh hoaïn ñuû thöù. Beänh thì phaûi lo tìm thaày tìm thuoác ñeå ñieàu hoøa, cöù lo boài boå, ñieàu hoøa gìn giöõ, nhöng noù ñaâu coù toàn taïi laâu daøi, moät ngaøy naøo ñoù noù cuõng tan raõ. Gioáng nhö caùi lu beå boán con raén chaïy moãi ñöùa moãi nôi. Ñoù laø hình aûnh voâ thöôøng Phaät neâu leân trong kinh Nieát Baøn. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta gioáng nhö “daõ traøng xe caùt bieån Ñoâng, voâ tình löôïn soùng cöôùp coâng nhoïc nhaèn”. Caû cuoäc ñôøi laøm moät vieäc khoâng coù keát quaû maø cöù laøm hoaøi ! Ngaøi noùi saéc thaân nhö moäng nhö huyeãn nhö hoa ñoám trong hö khoâng, theá maø chuùng ta cho laø quí vaø caû ñôøi lo cho noù khoâng bieát chaùn, lo heát ñôøi naøy lo sang ñôøi khaùc, cöù chaïy ñuoåi theo noù, roài khoå kieáp naøy sang kieáp noï. Noùi boán caùi khoå cuûa sanh giaø beänh cheát, chæ xeùt qua caùi khoå veà thaân beänh cuõng ñuû chaùn chöôøng sôï haõi. Thöû hoûi ai coù thaân maø khoâng coù beänh, maø beänh laø gaây chöôùng ngaïi cho cuoäc soáng khoâng phaûi ít. Nhöùc ñaàu, ñau buïng, ung thö, ñau gan, ñau phoåi... beänh naøo duø ít duø nhieàu ñeàu gaây chöôùng ngaïi. Nhöõng chöùng beänh cuûa thaân ñeàu laø nhöõng hieän töôïng nghòch nhau cuûa boán ñaïi; noù nghòch nhau laø chuùng ta baát an, baát an thì phaûi tìm caùch ñieàu hoøa cho noù ñöôïc bình an, nhöng bình an taïm thôøi chôù khoâng phaûi vónh vieãn. Ta coù coá gaéng caùch maáy cuoái cuøng boán ñaïi cuõng raõ tan. Do ñoù ngöôøi tu khoâng neân laøm coâng vieäc cuûa ngöôøi nuoâi raén, maø phaûi nhaän ra phaùp thaân laëng saùng chieáu khaép, thöôøng truï ôû tröôùc maét, ñöôïc nhö theá chuùng ta môùi thaûnh thôi an nhaøn. Coøn lo baét boán con raén nuoâi hoaøi laø coøn ñau khoå, raát ñaùng thöông.

            Voán töø voâ vi ñeán,

            Laïi töø voâ vi ñi.

            Nay ngoä thaân voâ vi,

            Thöôøng truï choã voâ vi.

AÂm :

            Boån tuøng voâ vi lai,

            Hoaøn tuøng voâ vi khöù.

            Kim ngoä voâ vi thaân,

            Thöôøng truï voâ vi xöù.

Voán töø voâ vi ñeán, laïi töø voâ vi ñi. ÔÛ tröôùc ñaõ coù caâu hoûi: Thaân naøy töø ñaâu ñeán, cheát roài ñi veà ñaâu ? Ñaùp: Thaân naøy töø voâ vi ñeán, cheát töø voâ vi ñi. ÔÛ ñaây Ngaøi laëp laïi caâu ñaùp trong baøi keä: Voán töø voâ vi ñeán, laïi töø voâ vi ñi. Voâ vi laø chæ cho phaùp thaân baát sanh baát dieät. Nhö vaäy hoûi thaân naøy töø ñaâu ñeán ? Ñaùp: töø choã khoâng sanh dieät ñeán. Cheát trôû veà ñaâu, trôû veà choã khoâng sanh dieät. Traû lôøi nhö vaäy chuùng ta ñöøng laàm roài bò keït. Trôû veà voâ vi laø khi naøo chuùng ta khoâng coøn taïo nghieäp. Neáu coøn taïo nghieäp thì vaãn phaûi ñi trong sanh töû luaân hoài. Nay ngoä thaân voâ vi, thöôøng truï choã voâ vi. Nghóa laø ngoä caùi lyù khoâng sanh dieät thì thöôøng truï ôû choã khoâng sanh dieät töùc laø haèng soáng vôùi phaùp thaân.

            Coù vaät tröôùc trôøi ñaát,

            Khoâng hình voán laëng yeân.

            Hay laøm chuû muoân vaät,

            Chaúng theo boán muøa dôøi.

AÂm :

            Höõu vaät tieân thieân ñòa,

            Voâ hình boån tòch lieâu.

            Naêng vi vaïn vaät chuû,

            Baát truïc töù thôøi dieâu.

Phoù Ñaïi Só

Baøi keä naøy cuûa ngaøi Phoù Ñaïi Só chôù khoâng phaûi cuûa ngaøi Chaân Nguyeân.

Coù vaät tröôùc trôøi ñaát, khoâng hình voán laëng yeân. Khi trôøi ñaát chöa sanh laø ñaõ coù phaùp thaân. Phaùp thaân khoâng hình töôùng, voán laëng leõ yeân tònh. Hay laøm chuû muoân vaät, chaúng theo boán muøa dôøi. Nghóa laø Phaùp thaân (voâ vi) cuûa chuùng ta noù coù tröôùc trôøi ñaát, noù khoâng töôùng maïo maø thöôøng yeân laëng, noù laøm chuû muoân vaät vaø khoâng bò thôøi tieát boán muøa chi phoái.

Coù hình, giaû choùng maát,

            Khoâng töôùng, thaät laâu beàn.

            Trôøi ñaát maëc taïo hoùa,

            Phaùp thaân thöôøng truï luoân.

AÂm :

            Höõu hình giaû toác vong,

            Voâ töôùng thaät cöûu tröôøng.

            Caøn khoân nhaäm taïo hoùa,

            Phaùp thaân nguyeân truï thöôøng.

Coù hình, giaû choùng maát, khoâng töôùng, thaät laâu beàn. Caùi gì coù hình töôùng thì hö doái, vì hö doái neân khoâng toàn taïi laâu daøi, caùi gì khoâng coù töôùng maïo thì toàn taïi baát dieät. Vaäy chuùng ta kieåm laïi trong thaân chuùng ta xem caùi naøo coù hình töôùng, caùi naøo khoâng hình töôùng. Saéc thaân cuûa chuùng ta do boán ñaïi duyeân hôïp coù hình töôùng, cho neân noù hö doái choùng hoaïi. Nhöng nôi thaân chuùng ta coù caùi hay thaáy hay nghe, caùi ñoù khoâng coù hình töôùng, cho neân khoâng coù gì phaù hoaïi ñöôïc, ñoù laø Phaùp thaân chaân thaät cuûa moãi ngöôøi. Trôøi ñaát maëc taïo hoùa, Phaùp thaân thöôøng truï luoân. ÔÛ trong khoaûng trôøi ñaát naøy maëc cho taïo hoùa xoay vaàn, nhöng Phaùp thaân thì thöôøng truï khoâng maát. Phaùp thaân töùc laø caùi hay thaáy hay nghe cuûa moãi ngöôøi.

            Tröôùc trôøi ñaát, meï cha chöa sanh,

            Tòch quang troøn laëng aáy nguoàn linh.

            Roäng lôùn voâ vi truøm phaùp giôùi,

            Coù duyeân ñaùng ñoä öùng theo hình.

AÂm :

            Thieân ñòa phuï maãu vò sanh tieàn,

            Tòch quang vieân traïm thò linh nguyeân.

            Quaûng ñaïi voâ vi chu phaùp giôùi,

            ÖÙng vaät tuøy hình ñoä höõu duyeân.

Baøi naøy dieãn taû Phaùp thaân thöôøng truï. Tröôùc trôøi ñaát, meï cha chöa sanh, tòch quang troøn laëng aáy nguoàn linh. Phaùp thaân coù tröôùc khi coù trôøi ñaát, tröôùc khi cha meï sanh, Phaùp thaân laëng leõ saùng suoát neân goïi laø nguoàn linh. Roäng lôùn voâ vi truøm phaùp giôùi, coù duyeân ñaùng ñoä öùng theo hình. Phaùp thaân khoâng töôùng maïo nhöng roäng lôùn truøm caû phaùp giôùi, tuøy theo chuùng sanh naøo coù duyeân thì öùng thaân hoùa ñoä, tuøy theo loaïi, theo hình töôùng maø hieän ra. Toùm laïi, Phaùp thaân chöa töøng sanh dieät neân noù coù tröôùc trôøi ñaát, tröôùc khi cha meï sanh thaân naøy, noù laëng leõ trong saùng truøm khaép taát caû, vaø tuøy duyeân öùng hieän thaân ñeå hoùa ñoä chuùng sanh.

            Saùng sieâu nhöït nguyeät vöõng nhö nhö,

            Soi suoát caøn khoân röïc thaùi hö.

            Phaät vôùi chuùng sanh ñeàu moät taùnh,

            Troøn ñoàng khoâng thieáu cuõng khoâng dö.

AÂm :

            Minh sieâu nhöït nguyeät traán nhö nhö,

            Chieáu trieät caøn khoân thöôùc thaùi hö.

            Phaät döõ chuùng sanh giai nhaát taùnh,

            Vieân ñoàng voâ khieám dieäc voâ dö.

Saùng sieâu nhaät nguyeät vöõng nhö nhö, soi suoát caøn khoân röïc thaùi hö. Phaùp thaân saùng suoát hôn maët trôøi maët traêng, noù an truï khoâng coù gì laøm cho noù dao ñoäng, neân noùi vöõng nhö nhö. Maët trôøi maët traêng coøn bò maây che khuaát, coøn phaùp thaân thì saùng soi caû caøn khoân vuõ truï khoâng coù choã naøo thieáu vaéng. Phaät vôùi chuùng sanh ñeàu moät taùnh, troøn ñoàng khoâng thieáu cuõng khoâng dö. Phaät vaø chuùng sanh ñoàng moät taùnh saùng suoát, khoâng thieáu khoâng dö. Nhö moät traêm ngoïn ñeøn ñoàng moät taùnh saùng, aùnh saùng gioáng nhau nhöng hình töôùng cuûa ngoïn ñeøn khaùc nhau. Cuõng vaäy, Phaät vaø chuùng sanh töôùng maïo khaùc nhau, nhöng taùnh giaùc thì ñoàng nhau.

            Saùng ngôøi moät keû chuû nhaân oâng,

            Laëng yeân chaúng ñoäng ôû Linh cung.

            Trong ñaây neáu ñöôïc khoâng ngaên ngaïi,

            Baûn theå thieân nhieân töï roãng khoâng.

AÂm :

            Hoaøng hoaøng nhaát caù chuû nhaân oâng,

            Tòch nhieân baát ñoäng taïi Linh cung.

            Ñaõn ñaéc thöû trung voâ quaùi ngaïi,

            Thieân nhieân baûn theå töï hö khoâng.

Saùng ngôøi moät keû chuû nhaân oâng, laëng yeân chaúng ñoäng ôû Linh cung. Nghóa laø chuùng ta ñeàu coù taùnh saùng suoát raïng ngôøi, taùnh saùng suoát raïng ngôøi ñoù laø chuû nhaân oâng cuûa chuùng ta. Cho neân Thieàn sö Sö Nhan suoát ngaøy ngoài treân taûng ñaù thænh thoaûng töï goïi: “OÂng chuû !”. Laïi öùng thinh: “Daï !”. Beøn baûo: “Tænh tænh, chôù bò ngöôøi löøa gaït !”, ñeå nhaéc nhôû mình ñöøng queân oâng chuû saùng suoát cuûa mình. OÂng chuû ñoù saùng suoát, maø laëng yeân ôû Linh cung. Linh laø saùng suoát, taùnh giaùc saùng suoát laëng leõ neân noùi laø Linh cung chôù khoâng coù cung naøo khaùc caû. Trong ñaây neáu ñöôïc khoâng ngaên ngaïi, baûn theå thieân nhieân töï roãng khoâng. Neáu ôû trong choã chaân thaät khoâng ngaên ngaïi thì baûn theå töï roãng khoâng, roãng khoâng maø saùng suoát chôù khoâng phaûi khoâng ngô. Nhöõng baøi treân  noùi  veà  Phaùp thaân, keá ñeán Ngaøi phoái hôïp tinh thaàn Tònh ñoä.

            Di Ñaø töï taùnh voán nhö nhö,

            Roãng laëng saùng troøn röïc thaùi hö.

            Cha meï chöa sanh, maøy maët thaät,

            Trôû veà ñaâu chaúng gaëp y ö ?

AÂm :

            Di Ñaø töï taùnh boån nhö nhö,

            Khoâng tòc vieân quang thöôùc thaùi hö.

            Phuï maãu vò sanh chaân dieän muïc,

            Ñoâng Taây qui khöù taát phuøng cöø.

Di Ñaø töï taùnh voán nhö nhö, roãng laëng saùng troøn röïc thaùi hö. Töï taùnh Di Ñaø laø chæ cho taùnh giaùc cuûa chính mình, töï taùnh aáy tuoåi thoï voâ löôïng, vì noù voán nhö nhö, aùnh saùng voâ löôïng vì noù voán troøn saùng. Hôn nöõa töï taùnh Di Ñaø roãng rang laëng leõ maø saùng röïc caû baàu trôøi. Cha meï chöa sanh, maøy maët thaät, trôû veà ñaâu chaúng gaëp y ö ? Maøy maët thaät laø chæ töï taùnh, khi cha meï chöa sanh ñaõ coù maøy maët thaät roài. Khi trôû veà töùc laø khi chuùng ta quay laïi vôùi chính mình thì gaëp ñöôïc maøy maët thaät chôù coù gì laï ñaâu. Baûn taùnh saùng suoát, Phaùp thaân, töï taùnh Di Ñaø, chuû nhaân oâng v.v... bao nhieâu teân goïi cuõng ñeàu chæ caùi aáy. Neáu chuùng ta nhaän ra taùnh giaùc thì moïi ñieàu mong muoán  ñeàu  ñöôïc  vieân maõn nhö yù.

            Quang minh laëng chieáu khaép haø sa,

            Phaøm Thaùnh ñoàng veà chung moät nhaø.

            Phaùp taùnh vieân dung truøm saùt haûi,

            Laëng trong thöôøng truï taùt-baø-ha.

AÂm :

            Quang minh tòch chieáu bieán haø sa,

            Phaøm Thaùnh ñoàng quy coäng nhaát gia.

            Phaùp taùnh vieân dung chu saùt haûi,

            Traïm nhieân thöôøng truï taùt-baø-ha.

Baøi keä naøy nguyeân baûn chöõ haùn. Hai caâu Quang minh laëng chieáu khaép haø sa, phaøm Thaùnh ñoàng veà chung moät nhaø laø hai caâu ñaàu cuûa baøi keä taùm caâu cuûa Tuù Taøi Tröông Chuyeát trình kieán giaûi. ÔÛ ñaây ngaøi Chaân Nguyeân möôïn hai caâu ñaàu cuûa Tuù Taøi Tröông Chuyeát, roài Ngaøi theâm hai caâu sau. Ngaøi daãn caùi thaáy cuûa ngöôøi xöa coäng vôùi caùi thaáy cuûa mình ñeå dieãn taû Phaùp thaân baát dieät. Ngaøi noùi Phaùp thaân saùng suoát laëng leõ chieáu soi khaép caû theá gian, ai cuõng coù Phaùp thaân neân noùi phaøm Thaùnh ñoàng chung moät nhaø, phaùp taùnh vieân dung truøm saùt haûi, laëng trong thöôøng truï taùt-baø-ha. Phaùp taùnh chæ cho Phaùp thaân cuûa moïi ngöôøi, noù truøm khaép coõi nöôùc nhieàu nhö bieån caû, noù laëng leõ trong saùng maø thöôøng truï vieân maõn. YÙ Ngaøi noùi trong baøi keä naøy laø taát caû chuùng ta ai cuõng coù saün phaùp taùnh, phaùp taùnh aáy saùng suoát truøm khaép neân noùi laø chung moät nhaø. Neáu nhaän ñöôïc noù thì moïi ñieàu mong muoán ñöôïc nhö yù vieân maõn.

            Moät caùi xöa nay, moät caùi khoâng,

            Trong khoâng aån hieän theå laïi ñoàng.

            Khoâng ñaàu khoâng cuoái khoâng bôø meù,

            Thöôøng laëng saùng luoân thöôøng bieán thoâng.

AÂm :

            Nhaát caù tuøng lai nhaát caù khoâng,

            Khoâng trung aån hieän theå hoaøn ñoàng.

            Voâ ñaàu voâ vó voâ bieân teá,

            Thöôøng tòch thöôøng quang thöôøng bieán thoâng.

Moät caùi xöa nay, moät caùi khoâng, trong khoâng aån hieän theå laïi ñoàng. Nghóa laø caùi maø töø xöa  nhaãn ñeán ngaøy nay noù khoâng coù hình töôùng, coù khi aån coù khi hieän maø baûn theå gioáng nhau. Khoâng ñaàu khoâng cuoái khoâng bôø meù, thöôøng laëng saùng luoân thöôøng bieán thoâng. Traûi qua ba thôøi quaù khöù hieän taïi vò lai noù khoâng coù giôùi haïn, noù thöôøng trong laëng thoâng suoát khoâng ngaên ngaïi. Ñoù laø dieäu duïng cuûa Phaùp thaân.

            Trong aùnh tòch quang vieân maõn giaùc,

            Treân ñaûnh Tyø-loâ maëc tung hoaønh.

            Hieän taïi Nhö Lai luoân ñoái dieän,

            Tuøy cô caûm ñeán cöùu quaàn sanh.

AÂm :

            Thöôøng tòch quang trung vieân maõn giaùc,

            Tyø-loâ ñaûnh thöôïng nhaäm tung hoaønh.

            Ñöông xöù Nhö Lai haèng ñoái dieän,

            Tuøy cô phoù caûm cöùu quaàn sanh.

Trong aùnh tòch quang vieân maõn giaùc, treân ñaûnh Tyø-loâ maëc tung hoaønh. AÙnh tòch quang laø aùnh saùng trong treûo saùng suoát chæ cho taùnh giaùc vieân maõn cuûa chuùng ta, neân goïi laø vieân maõn giaùc. Tyø-loâ laø Tyø-loâ-giaù-na chæ cho Phaùp thaân, neáu soáng ñöôïc vôùi Phaùp thaân thì ngang doïc töï do khoâng coù gì ngaên ngaïi, töùc laø soáng vôùi oâng Phaät cuûa chính mình thì ñöôïc töï do töï taïi. Hieän taïi Nhö Lai luoân ñoái dieän, tuøy cô caûm ñeán cöùu quaàn sanh. Nhö lai luoân ñoái dieän töùc laø Phaät hieän nôi tai, nôi maét... ÔÛ taát caû caùc cô quan ñeàu coù Phaät maø chuùng ta khoâng bieát. Phaät hieän tieàn khoâng luùc naøo thieáu vaéng, ñaày ñuû dieäu duïng tuøy theo caên cô, tuøy theo caûm öùng maø cöùu ñoä chuùng sanh.

            Tònh ñoä raønh raønh ngay tröôùc maét,

            Chaúng nhoïc khaûy tay ñeán Taây thieân.

            Phaùp thaân trang troïng sieâu ba coõi,

            Hoùa hieän Di Ñaø ngoài chín sen.

AÂm :

            Tònh ñoä phaân minh taïi muïc tieàn,

            Baát lao ñaøn chæ ñaùo Taây thieân.

            Phaùp thaân nghieãm hyû sieâu tam giôùi,

            Hoùa hieän Di Ñaø toïa cöûu lieân.

Tònh ñoä raønh raønh ngay tröôùc maét, chaúng nhoïc khaûy tay ñeán Taây thieân. Chuùng ta tu cöù ngôõ raèng Tònh ñoä ôû coõi Cöïc-laïc phöông Taây vaø mong caàu veà beân aáy. ÔÛ ñaây Ngaøi noùi Tònh ñoä ôû ngay tröôùc maét. Theá naøo laø Tònh ñoä ôû tröôùc maét ? Taïi chuùng ta ñang soáng trong phieàn naõo neân nhìn caùi gì cuõng thaáy phieàn naõo maø khoâng thaáy Tònh ñoä. Ví duï ngaøy naøo trôøi naéng noùng nöïc, chuùng ta than: trôøi noùng quaù, phaûi ñi töôùi caây kieång, phaûi ñoå moà hoâi... khoå cöïc quaù ! Trôøi ñoå möa chuùng ta than: trôøi möa ñöôøng saù laày loäi, ñi laïi khoù khaên, ñi chôi khoâng ñöôïc... Nhö vaäy naéng khoâng öa maø möa cuõng khoâng chòu, chuùng ta chæ thaáy phieàn naõo chôù ñaâu coù thaáy Tònh ñoä ! Laïi theâm hoâm nay nhìn ra vöôøn thaáy caây kia khoâ caønh, caây noï bò saâu aên, phaûi lo saên soùc v.v... khoå quaù ! Nhieàu luùc nhìn caûnh vaät toâi lieân töôûng ñeán nhöõng chuyeän nhö treân cuõng thaáy töùc cöôøi. Thieân nhieân raát laø voâ tö, ñaâu coù vui buoàn, söôùng khoå, thôøi tieát cuõng voâ tö möa naéng, caây coái ñuû duyeân thì töôi toát, thieáu duyeân thì saâu beänh. Taïi chuùng ta luùc naøo cuõng muoán taát caû caûnh vaät phaûi theo yù cuûa mình. Do taâm quaù tham caàu nhö yù neân luùc ñi chôi thì muoán trôøi naéng raùo, luùc töôùi caây thì muoán trôøi möa to ñeå khoûi töôùi cho khoûe. Chuùng ta muoán nhieàu quaù, muoán khoâng ñöôïc thì sanh phieàn naõo roài traùch trôøi traùch ñaát. Trôøi ñaát chaúng coù taâm tranh giaønh hôn thua, theá maø chuùng ta coøn khoâng baèng loøng, huoáng laø nhöõng ngöôøi phaøm soáng chung quanh mình, hoï coù luùc khoûe luùc meät, khi vui khi buoàn, laøm sao vöøa yù mình ñöôïc ! Luùc mình vui thaáy ngöôøi khaùc buoàn laø böïc boäi, luùc mình buoàn thaáy ngöôøi khaùc cöôøi cuõng töùc. Ñoái vôùi thieân nhieân chuùng ta khoâng vöøa yù, ñoái vôùi ngöôøi chung quanh chuùng ta khoâng baèng loøng, laøm sao ta thaáy Tònh ñoä ôû tröôùc maét. Neáu chuùng ta chòu khoù tu, gôõ nhöõng phieàn naõo boû ñi thì nhìn caùi gì cuõng ñeïp, trôøi möa thì coù veû ñeïp cuûa trôøi möa, trôøi naéng coù veû ñeïp cuûa trôøi naéng. Ngöôøi vui coù veû ñeïp cuûa ngöôøi vui, ngöôøi buoàn coù veû ñeïp cuûa ngöôøi buoàn, thieân nhieân coù quyeàn möa naéng, ngöôøi ñôøi coù quyeàn buoàn vui. Neáu mình oâm phieàn naõo nhìn trôøi ñaát thieân haï thì thaáy caùi gì cuõng phieàn naõo caû. ÔÛ chung naêm baûy chuïc ngöôøi, ñi ra ñi vaøo ñuïng vôùi  nhau, caû ngaøy buoàn giaän, tu nhö vaäy bao giôø heát phieàn naõo ? Tu khoâng khoù, khoù laø taïi chuùng ta mang caëp kính maøu phieàn naõo, neáu chòu gôõ caëp kính phieàn naõo ñeå xuoáng thì chuùng ta thaáy Tònh ñoä ôû tröôùc maét. Ví duï chuùng ta muoán yeân tónh neân tìm choã vaéng ngoài, chôït coù ngöôøi ñeán voã vai hoûi chuyeän. Mình ñang muoán yeân maø laïi voã vai hoûi chuyeän laøm maát söï yeân tónh, neân noåi giaän. Bò voã vai ñaõ khoâng yeân roài, maø noåi giaän laïi caøng baát an. Thoâi thì ngöôøi ta voã vai hoûi chuyeän, mình traû lôøi caâu hoûi cuûa ngöôøi; töø taâm thanh tònh löu xuaát noùi naêng thì ñaâu coù loãi. Neáu gaëp ngöôøi hoûi chuyeän taøo lao, hôn thua phaûi quaáy thì ta chænh laïi ñöøng theo laø toát. Kheùo bieát tu thì treân theá gian naøy môû maét nhìn ngöôøi nhìn caûnh ñaâu ñaâu cuõng laø Tònh ñoä. Neáu khoâng bieát tu cöù ñeo mang phieàn naõo thì nhìn ñaâu cuõng thaáy khoå: Thaáy ngöôøi vui mình coù taâm söï buoàn cho neân böïc boäi laø khoå. Mình ñang vui thaáy ngöôøi khaùc maët maøy bí xò, mình khoâng haøi loøng cuõng khoå. Nhö vaäy ngöôøi ôû ngoaøi laøm cho ta khoå hay chính ta nhìn ngöôøi qua caëp kính phieàn naõo cuûa mình maø khoå ? Hôn nöõa vui buoàn laø chuyeän cuûa moãi ngöôøi, taïi sao mình vui buoàn cuõng muoán cho ngöôøi vui buoàn theo mình ? Xeùt kyõ ôû theá gian naøy khoâng ai gioáng ai, maët maøy khoâng gioáng, caù tính khoâng gioáng, ngöôøi öa caùi naøy keû thích caùi kia. Ngoài aên chung moät baøn, ngöôøi thích ñaäu huû, keû öa rau muoáng luoäc chaám töông... Khaåu vò khoâng ai gioáng ai. Nhö vaäy muoán ngöôøi gioáng mình, hoï khoâng gioáng thì phieàn naõo coù voâ lyù khoâng ? Chuùng ta phaûi gôõ caëp kính phieàn naõo thì thaáy coõi Tònh ñoä ôû tröôùc maét, thaáy Tònh ñoä tröôùc maét thì khaûy moùng tay laø thaáy coõi Taây phöông lieàn.

Phaùp thaân trang troïng sieâu ba coõi, hoùa hieän Di Ñaø ngoài chín sen. Neáu thaáy Phaät ngoài chín phaåm toøa sen, ñoù laø thaáy Phaät hoùa thaân. Phaät phaùp thaân thì truøm khaép vöôït qua ba coõi, khoâng coù chia caáp baäc. Hieåu nhö vaäy, chuùng ta môùi thaáy vieäc tu haønh khoâng phaûi ñi tìm ôû ñaâu xa, maø ngay ôû tröôùc maét. Ngaøy naøo khoâng coù phieàn naõo thì ngöôøi vaät xung quanh mình ñeàu toát ñeïp. Coøn ngaøy naøo phieàn naõo thì ngöôøi vaät xung quanh mình ñeàu xaáu xa, thaáy ngöôøi naøo cuõng deã gheùt, thaáy vaät gì cuõng khoâng baèng loøng. Nhö vaäy laø do phieàn naõo laøm goác, khieán cho ngöôøi vaät xung quanh xaáu xa ñen toái.

Hoûi: ÔÛ trong ba coõi, treân trôøi döôùi ñaát, coõi naøy phöông khaùc, saùu ñöôøng boán chaâu, quaàn sanh muoân loaøi, taát caû ñeàu hoïc Phaät, chaúng bieát thuôû xöa Phaät tröôùc hoïc ai maø chöùng Boà-ñeà, ñôøi toân laø Phaät ?

Caâu hoûi naøy noùi goïn cho deã hieåu: Hieän giôø taát caû chuùng ta toân suøng Phaät, hoïc theo ñöùc Phaät. Vaäy khi xöa Phaät hoïc ai maø thaønh Phaät ?

Ñaùp: Phaät voán khoâng hoïc, do toû  ngoä  trí töï nhieân voâ sö, phaùp thaân roäng lôùn, troøn ñoàng thaùi hö, chaân khoâng trong laëng nhieäm maàu, laëng saùng khoâng gì treân, cao vöôït khoûi ba coõi, ngang khaép möôøi phöông, suoát caû xöa nay, nghieãm nhieân thöôøng truï, voâ vi voâ töôùng, chaùnh giaùc Boà-ñeà, chaúng sanh chaúng dieät, öùng hieän coøn maõi, tuyeät khoâng gì saùnh baèng, ñôøi toân laø Phaät. Laïi noùi: Phaät laø taùnh giaùc, chuùng sanh laø tình meâ. Phaät giaùc ngoä phaùp taùnh troøn saùng, loùng trong, nhaát nhö khoâng tòch; chuùng sanh thì meâ tình voïng khôûi maõi maõi thoï thaân trong ba coõi. Neân kinh Laêng Nghieâm noùi: “Thanh tònh saün vaäy, taïi sao chôït sanh nuùi soâng, quaû ñaát ?”.

Hoûi xöa ñöùc Phaät hoïc ai, ñaùp raèng ñöùc Phaät khoâng hoïc ai, Ngaøi toû ngoä trí töï nhieân voâ sö roài Ngaøi nhaän ra Phaùp thaân roäng lôùn troøn ñoàng thaùi hö, thöôøng truï chaúng sanh chaúng dieät, neân ngöôøi ñôøi toân xöng Ngaøi laø Phaät.

Nhö chuùng ta ñaõ bieát, ngaøy xöa ñöùc Phaät luùc coøn laø Thaùi töû, Ngaøi rôøi hoaøng cung ñeå ñi tu, Ngaøi cuõng tìm tôùi caùc vò ñaïo só ñeå tu. Ñaàu tieân Ngaøi gaëp nhoùm ñaïo só Baït-giaø, nhoùm naøy tu khoå haïnh ñeå caàu sanh veà coõi Trôøi chôù khoâng caàu giaùc ngoä, giaûi thoaùt. Thaùi töû thaáy caùch tu cuûa hoï khoâng ñuùng vôùi muïc tieâu mình nhaém, neân Ngaøi boû ñi. Ngaøi tìm ñeán nuùi Taàn-giaø gaëp ñaïo só A-la-lam, chæ trong moät thôøi gian ngaén Thaùi töû ñaõ thaâu nhieáp heát phaùp yeáu cuûa A-la-lam chöùng töø sô thieàn ñeán voâ sôû höõu xöù ñònh. Nhöng höôùng tu cuûa A-la-lam khoâng ñaït ñeán choã giaûi thoaùt nhö öôùc nguyeän cuûa Thaùi töû, neân Ngaøi töø giaû ra ñi, tìm ñeán ñaïo só löøng danh laø Uaát-ñaàu-lam-phaát. ÔÛ Uaát-ñaàu-lam-phaát Ngaøi tu khoâng bao laâu ñaït ñöôïc taàng Thieàn cao nhaát laø phi töôûng phi phi töôûng ñònh. Phaùp tu Uaát-ñaàu-lam-phaát khoâng khaùc ñaïo só A-la-lam, neân Thaùi töû cuõng töø giaû vò naøy vaøo röøng tu khoå haïnh moät mình. Thaùi töû tu khoå haïnh trong röøng theo söû keå laïi ñeán saùu naêm, thaân theå coøn da boïc xöông maø vaãn khoâng ñaït ñöôïc muïc ñích, cho neân Ngaøi töø boû. Sau cuøng Ngaøi aên uoáng laïi bình thöôøng roài ñeán döôùi goác caây Boà-ñeà ngoài Thieàn, sau boán möôi chín ngaøy ñeâm Ngaøi chöùng ñaïo töùc laø toû ngoä phaùp thaân. Nhö vaäy söï toû ngoä cuûa Ngaøi khoâng coù ai daïy, neân Ngaøi tuyeân boá ta hoïc ñaïo khoâng coù thaày. Do thieàn ñònh maø trí voâ sö Ngaøi saùng toû, töùc laø ngoä ñöôïc Phaùp thaân thaønh Phaät. Ñieàu naøy cho chuùng ta thaáy raèng muïc ñích cuûa Thaùi töû ñi tu laø giaûi thoaùt sanh töû, muoán ñaït ñöôïc ñieàu ñoù phaûi nhaän ra Phaùp thaân baát sanh baát dieät. Theá nhöng caùc vò ñaïo só daïy tu cuoái cuøng chæ chöùng ñeán phi töôûng phi phi töôûng ñònh, neân Ngaøi khoâng chaáp nhaän töø giaõ hoï ra ñi. Vì giaùc ngoä thaønh Phaät töùc laø ngoä ñöôïc trí voâ sö hay Phaùp thaân khoâng sanh khoâng dieät troøn saùng truøm khaép. Töø ñoù Ngaøi tuyeân boá thoaùt ly sanh töû, khoâng coøn sanh trôû laïi trong tam giôùi nöõa. Muïc tieâu maø Ngaøi tìm kieám bao naêm ñaõ ñöôïc khaùm phaù. Nhö vaäy thaønh Phaät, toû ngoä trí voâ sö, hay chöùng phaùp thaân teân goïi tuy khaùc nhöng chæ coù moät keát quaû laø giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Nôi Thaùi töû coù trí voâ sö, vaäy nôi chuùng ta coù khoâng ? - Trí voâ sö ai ai cuõng coù, muoán chöùng ñöôïc chuùng ta phaûi thieàn ñònh nhö Thaùi töû Taát-ñaït-ña khi xöa. Chuùng ta tu chuû yeáu laø gaïn loïc heát voïng töôûng cho taâm an ñònh. Khi taâm an ñònh trí voâ sö hieån hieän roõ raøng, chuùng ta thaáy bieát ñuùng nhö thaät. Thaáy bieát nhö theá khoâng ai daïy chuùng ta caû, Phaät Toå, thaày baïn chæ trôï duyeân thoâi, chính chuùng ta phaûi töï tu, chôù khoâng ai tu theá ñöôïc. Chuùng ta hoïc nôi saùch vôû thì saùch vôû chæ laø phöông tieän, coøn tu ñeå phaùt minh trí voâ sö môùi laø ñaït ñeán choã cöùu caùnh. Nhö nhöõng nhaø baùc hoïc muoán coù nhöõng phaùt minh môùi, hoï phaûi ñoùng cöûa phoøng thí nghieäm, ngoài trong ñoù nghieàn ngaãm suoát thaùng suoát naêm, cho tôùi moät luùc naøo ñoù hoï phaùt minh ra ñieàu maø hoï ñang tìm kieám. Vaäy söï phaùt minh ñoù ai daïy ? Neáu coù ngöôøi daïy thì khoâng goïi laø phaùt minh, khoâng coù ngöôøi daïy maø bieát laø do trí voâ sö phaùt saùng chôù gì ? Nhö vaäy baát luaän laø ngöôøi theá gian hay ngöôøi tu neáu doàn heát taâm löïc vaøo moät vieäc, taâm an ñònh thì trí voâ sö nôi mình hieän saùng, chôù khoâng coù gì laï heát. Ai coù traûi qua nhöõng kinh nghieäm naøy thì khoâng coù nghi ngôø. Neáu ngoä lôùn thì nhaän ra phaùp thaân, ngoä nhoû thì chôït hieåu nghóa lyù thaâm saâu cuûa caâu keä hay baøi kinh mình hoïc töø laâu maø khoâng hieåu. Luùc ñoù ñaâu coù thaày daïy, chæ do taâm ñònh roài phaùt saùng, ñoù laø trí voâ sö ñaõ coù saün nôi moãi ngöôøi, khoâng phaûi laø caùi môùi laï hay ai cho, cuõng khoâng phaûi moät mình Thaùi töû môùi coù maø chính laø caùi coù saün nôi moãi ngöôøi. Thaùi töû ngoä trí voâ sö neân ngöôøi ñôøi môùi toân Ngaøi laø Phaät. Trí voâ sö chæ cho Phaät phaùp thaân, Phaät phaùp thaân môùi khoâng sanh khoâng dieät. Coøn Phaät Thích Ca ôû AÁn Ñoä thì coù sanh coù dieät, neáu Ngaøi khoâng dieät thì ngaøy nay chuùng ta gaëp Ngaøi. Nhö vaäy, taát caû chuùng ta ai cuõng coù Phaät phaùp thaân vaø ai cuõng coù saéc thaân phaøm theá tuïc, saéc thaân phaøm theá tuïc thì taïm bôï sanh dieät, phaùp thaân thì baát sanh baát dieät thoaùt ly sanh töû môùi laø toái thöôïng, ai nhaän ra Phaät phaùp thaân vaø haèng soáng vôùi phaùp thaân goïi laø chöùng quaû Phaät. Coøn neáu mang thaân naøy maø khoâng ngoä ñöôïc Phaät phaùp thaân, duø cho taøi gioûi tôùi ñaâu cuõng chöa phaûi laø Phaät. Sau ñaây Ngaøi daãn kinh Laêng Nghieâm: Baûn theå voán thanh tònh, taïi sao chôït sanh ra nuùi soâng, quaû ñaát, con ngöôøi muoân vaät. Thì ñaây traû lôøi:

Daïy raèng:

Chaân taùnh loùng trong, voán khoâng coù môø toái. Voïng töø khoâng daáy leân maø caûm ñeán gioù thöùc. Song do gioù thöùc thoåi cho taâm ñoäng, nhaân taâm lay ñoäng maø kích phaùt theâm gioù caûnh. Nhaân gioù caûnh noåi daäy maõnh lieät neân khôûi voïng nieäm. Do moät nieäm voïng sanh maø ba coõi baét ñaàu thaønh laäp. Ba coõi beân trong laø saéc thaân cuûa ta; ba coõi beân ngoaøi töùc laø trôøi ñaát, theá giôùi, nuùi soâng, quaû ñaát, heát thaûy muoân vaät.

Ñöùng veà maët chaân taùnh thì baûn theå loùng trong khoâng môø toái, nhöng voïng töø taâm roãng laëng daáy khôûi, do ñoù sanh ra gioù thöùc, gioù thöùc thoåi laøm cho taâm ñoäng, do taâm dao ñoäng kích phaùt theâm gioù caûnh, nhaân gioù caûnh noåi daäy maõnh lieät neân khôûi voïng nieäm. Taïi sao taâm ñang yeân laëng laïi chôït sanh gioù thöùc ? Ví duï nhö chuùng ta ñang ngoài yeân, taâm khoâng suy nghó gì heát. Baát chôït nhôù ñeán chuyeän hoâm qua, vöøa daáy nieäm nhôù laø thöùc phaân bieät theo lieàn, naøo laø chuyeän hoâm qua hay dôû, toát xaáu, ñuùng sai, thaønh ra coù voïng töôûng nhaát ñònh. Ñoù laø gaëp gioù caûnh thoåi tôùi laøm taâm dao ñoäng. Taâm dao ñoäng roài khôûi suy nghó theâm veà vieäc xaûy ra hoâm qua hay dôû, ñuùng sai, toát xaáu... Voïng nieäm daáy khôûi lieân mieân, neân voïng sanh ra ba coõi. Ba coõi beân trong laø saéc thaân, ba coõi beân ngoaøi laø trôøi ñaát nuùi soâng muoân vaät. Nhö vaäy ñeå thaáy raèng coù luùc taâm mình raát yeân tænh, chôït coù moät nieäm daáy leân töùc laø gioù thöùc noåi daäy, neáu chuùng ta chaïy theo nieäm phaân bieät thì gioù nghieäp caûnh thoåi ñeán laøm cho taâm ta dao ñoäng nhieàu hôn.

Ví duï chuùng ta ñang ngoài yeân chôït nhôù hoâm qua coâ A noùi mình caâu: Coâ ñoù giaû boä tu haønh. Voïng nieäm naøy vöøa daáy leân chuùng ta lieàn phaân bieät coâ A noùi nhö vaäy laø khinh khi mình. Nieäm phaân bieät tieáp theo laø ñoäng löïc thuùc ñaåy mình ñöùng daäy ñi kieám coâ A ñeå traùch moùc. Do ñoù sanh ra ñuû thöù chuyeän loâi thoâi. Nhö vaäy ñeå thaáy raèng chuùng ta ai cuõng saün coù taâm theå thanh tònh, nhöng chôït baát giaùc ñeå voïng nieäm daáy khôûi, maø voïng nieäm daáy khôûi thì coù ñuû thöù aâm thanh hình töôùng, ñuû chuyeän phaûi quaáy, hôn thua, vui buoàn, söôùng khoå v.v... Neáu ngöôøi bieát tu ngay luùc vöøa daáy nieäm bieát noù laø hö doái, khoâng theo thì laàn hoài voïng nieäm seõ thöa daàn. Ñoái vôùi caûnh beân ngoaøi cuõng bôùt taâm phaân bieät trôû veà vôùi caùi taâm nguyeân thuûy saün coù cuûa mình. Toùm laïi khôûi nieäm phaân bieät, neân taïo nghieäp ñi trong sanh töû. Nieäm khôûi khoâng theo thì soáng vôùi taâm nhö nhö döùt sanh töû, raát ñôn giaûn. Theá neân bieát thì thaáy yù nghóa cuûa söï tu haønh, khoâng bieát thì thaáy cöïc nhoïc, ngoài laâu ñau chaân, guïc leân guïc xuoáng khoâng ích lôïi chi caû. Tuy nhieân, tu ñaït tôùi choã thoâng suoát roài thì coâng phu nheï nhaøng vaø taâm luùc naøo cuõng saùng suoát an vui.

Giaûi raèng:

Thanh tònh ñeán toät cuøng thì saùng thoâng, ñaït tòch vaø chieáu thì bao goàm caû hö khoâng, roài nhìn trôû laïi theá gian, gioáng nhö vieäc trong moäng. Phaùp thaân trong treûo vaø laëng leõ voán khoâng coù nhô saïch rieâng khaùc, chaân taùnh laéng trong, ñaâu coù Thaùnh phaøm sai bieät. Ñeàu bôûi coù meâ ngoä, ñeán noåi khieán thaønh chaúng ñoàng. Kinh noùi: Boán ñaïi voán khoâng, naêm uaån chaúng phaûi coù. Töø khoâng maø khôûi voïng, roài voïng sanh moïi thöù saéc. Ñaõ traùi vôùi leõ khoâng sanh khoâng hoùa, laïi haèng coù hoùa, coù sanh. Troïn laø buoâng taâm phoùng chaïy, hoaøn toaøn khoâng giaùc taùnh hoài quang, laáy huyeãn laøm chaân, traùi khoâng theo saéc. Baûn taùnh chaân nhö töø ban sô, voán troøn saùng, roãng laëng voâ vi, töø khi huyeãn coù saéc thaân, voïng thöùc, maø keát nhaân keát quaû, voïng söï voïng lyù, voïng taïo voïng laøm, voïng nghieäp voïng duyeân, voïng naêng voïng sôû, voïng töôûng voïng chaáp, thaám theâm vaøo söï meâ hoaëc maø thaønh thaân, ñi ñi laïi laïi, theo nghieäp thoï baùo. Thöùc thaàn ñaõ theo nghieäp, roài theo nghieäp thoï thaân, ra nôi naøy vaøo nôi kia, boû kia sanh ñaây, leân xuoáng trong saùu ñöôøng, qua laïi nôi ba coõi laønh döõ chaúng ñoàng, muoân loaøi sai khaùc, giaøu sang ngheøo heøn, tuøy haïnh nghieäp maø sanh, chaúng phaûi khoâng nhaân maø mong ñöôïc quaû. Theá gian moäng huyeãn, haù ñöôïc daøi laâu ? Muoán chöùng chaân thöôøng, haõy xuaát gia theo Phaät, hoïc ñaïo voâ thöôïng, vöôït cao leân quaû thuø thaéng. Ñaïo voâ thöôïng, töùc laø phaùp taùnh chaân nhö. Neáu ngoä phaùp taùnh chaân nhö, trong treûo troøn ñaày, roãng rang vaéng laëng, thì voïng tình daàn daàn döùt saïch, chaùnh giaùc trong saùng troøn thaønh, khoâng xöa khoâng nay, vöôït cao leân ba coõi, chaúng sanh chaúng dieät, ngang khaép möôøi phöông, troøn ñoàng thaùi hö, bình ñaúng nhö vaäy, haèng chöùng Boà-ñeà.

Thanh tònh ñeán toät cuøng thì saùng thoâng, ñaït tòch vaø chieáu thì bao goàm caû hö khoâng, roài nhìn trôû laïi theá gian, gioáng nhö vieäc trong moäng. Neáu taâm thanh tònh thì thaáu suoát lyù tòch vaø chieáu. Ngaøi Vónh Gia Huyeàn Giaùc noùi “tænh tænh laëng laëng phaûi, tænh tænh voïng töôûng sai”. Tænh tænh laø chieáu, laëng laëng laø tòch. Ngöôïc laïi “laëng laëng tænh tænh phaûi, laëng laëng hoân traàm sai”. Laëng laëng laø tòch, tænh tænh laø chieáu. Ñoù laø goác cuûa söï tu, neáu thieáu moät trong hai caùi thì söï tu khoâng ñaït keát quaû. Tòch maø chieáu, chieáu maø tòch. Chuùng ta ngoài Thieàn tænh saùng maø khoâng voïng töôûng thì ñuùng, coøn tænh taùo maø voïng töôûng ñuû thöù thì sai. Ngöôïc laïi neáu ngoài Thieàn taâm laëng leõ maø tænh saùng thì ñuùng, neáu taâm laëng leõ nhöng mô mô nguû guïc thì sai. Nhö vaäy chieáu maø tòch hoaëc tòch maø chieáu thì ñuùng, neáu chieáu maø loaïn töôûng hoaëc tòch maø hoân traàm voâ kyù thì sai. Töï mình xeùt laïi coâng phu cuûa mình thì bieát ñuùng sai, khoâng neân ñeå leäch hai yeáu toá chính ñoù. Chuùng ta raø soaùt laïi phaùp mình ñang tu thì khoâng laàm laãn. Neáu ñaït ñöôïc tòch vaø chieáu thì bao goàm caû hö khoâng, nhìn laïi theá gian thaáy nhö vieäc trong moäng.

Nhöõng phaùp höõu vi höõu hình thì höõu hoaïi, voâ thöôøng chi phoái khoâng chöøa moät ai, töø nhöõng caûnh vaät chung quanh cho ñeán thaân naøy, chaúng khaùc naøo naèm nguû meâ, moäng thaáy ñuû thöù, khi thöùc daäy thì khoâng coù gì caû. Ñoù laø leõ thaät moãi ngöôøi chuùng ta neân chieâm nghieäm cho kyõ ñeå lo tu.

Phaùp thaân trong treûo vaø laëng leõ voán khoâng coù nhô saïch rieâng khaùc, chaân taùnh laéng trong, ñaâu coù Thaùnh phaøm sai bieät. Ñeàu bôûi coù meâ ngoä, ñeán noãi khieán thaønh chaúng ñoàng. Kinh noùi: Boán ñaïi voán khoâng, naêm uaån chaúng phaûi coù. Töø khoâng maø khôûi voïng, roài voïng sanh moïi thöù saéc. Ñaõ traùi vôùi leõ khoâng sanh khoâng hoùa, laïi haèng coù hoùa, coù sanh. Troïn laø buoâng taâm phoùng chaïy, hoaøn toaøn khoâng giaùc taùnh hoài quang, laáy huyeãn laøm chaân, traùi khoâng theo saéc.

YÙ ñoaïn naøy noùi raèng chuùng ta coù taùnh giaùc saùng suoát maø boû giaùc chaïy theo meâ, töùc laø boái giaùc hieäp traàn. Phaùp thaân hay chaân taùnh cuûa chuùng ta voán trong treûo laëng leõ, khoâng nhô saïch khoâng Thaùnh phaøm, bôûi coù meâ coù ngoä neân chaúng ñoàng nhau. Thaân töù ñaïi chaúng thaät coù, naêm uaån saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc voán khoâng. Do töø caùi theå chaân khoâng khoâng giöõ töï taùnh, neân khôûi voïng töôûng thaønh ra coù ñuû thöù saéc, nhö vaäy ñaõ traùi vôùi caùi leõ khoâng sanh khoâng hoùa cuûa phaùp thaân, cho neân sanh sanh hoùa hoùa lieân tuïc. Chuùng ta maõi buoâng taâm chaïy theo ngoaïi caûnh, khoâng chòu xoay laïi taùnh giaùc cuûa mình - töùc laø khoâng hoài quang phaûn chieáu. Chuùng ta laàm cho caùi saéc thaân boán ñaïi naêm uaån taïm bôï giaû doái naøy laø thaät, boû caùi theå khoâng, chaïy theo hình saéc beân ngoaøi. Nhö tröôùc coù noùi chuùng ta chaïy theo aâm thanh saéc töôùng maø queân mình coù caùi hay nghe hay thaáy khoâng töôùng maïo, khoâng coù gì phaù hoaïi ñöôïc noù.

Baûn taùnh chaân nhö töø ban sô, voán troøn saùng, roãng laëng voâ vi, töø khi huyeãn coù saéc thaân, voïng thöùc, maø keát nhaân keát quaû, voïng söï voïng lyù, voïng taïo voïng laøm, voïng nghieäp voïng duyeân, voïng naêng voïng sôû, voïng töôûng voïng chaáp, thaám theâm vaøo söï meâ hoaëc maø thaønh thaân, ñi ñi laïi laïi, theo nghieäp thoï baùo. 

Ñoaïn naøy Ngaøi noùi cuõng heát tình heát lyù. Töø ban sô baûn taùnh cuûa chuùng ta voán troøn saùng roãng laëng, nhöng khi huyeãn coù saéc thaân roài thì sanh voïng thöùc, keát nhaân keát quaû vaø sanh ra ñuû thöù voïng sau naøy. Ngaøi thaáy thaân laø huyeãn, coøn chuùng ta thaáy thaân huyeãn hay thaät ? Traû lôøi ñöôïc ñieàu naøy laø xaùc ñònh roõ reät höôùng ñi cuûa mình. Neáu thaáy thaân huyeãn thì ñang ñi treân con ñöôøng giaùc ngoä, neáu thaáy thaân thaät thì ñang ñi treân con ñöôøng meâ laàm. Tuy nhieân nhieàu khi chuùng ta töï maâu thuaãn vôùi mình, mieäng thì noùi toâi muoán ñi ñöôøng giaùc ngoä, nhöng yù laïi tham ñaém saéc thaân, vì cho saéc thaân laø thaät. Nhö vaäy, tu thì muoán giaùc ngoä, maø thaáy saéc thaân naøy laø thaät, yù muoán noù toàn taïi laâu daøi, theá laø meâ. Do ñoù chuùng ta thöôøng bò caùi maâu thuaãn laøm khoå mình: ñi tu thì nguyeän ñi theo con ñöôøng giaùc ngoä cuûa Phaät Toå, maø cöù quay ñaàu nhìn theo höôùng meâ cuûa phaøm phu, laøm sao thaáy ñöôøng giaùc maø ñi ? Cho neân tieán khoâng noåi maø luøi cuõng khoâng xong. Coù ngöôøi tu naêm baûy naêm maø chaúng thaáy an laïc chæ thaáy toaøn phieàn naõo ! Thænh thoaûng toâi nghe moät soá ngöôøi tu keå ngöôøi naøy saân giaän nhieàu, ngöôøi kia laém phieàn naõo, ngöôøi noï hay caõi laãy vôùi huynh ñeä, ít nghe hoï noùi ñeán taâm ñònh trí saùng, thaáy thaân naøy nhö huyeãn, moïi vieäc xaûy ra khoâng coøn dính maéc. Neáu noùi chuyeän ñang ñi treân ñöôøng giaùc ngoä nhö yù nguyeän ban ñaàu cuûa mình thì vui laém. Nhö vaäy muoán tu tieán chuùng ta phaûi khaúng ñònh höôùng nhaém cuûa mình, ñi ñöôøng naøo phaûi höôùng theo loái aáy. Vieäc naøy raát deã vaø ñôn giaûn, chuùng ta nhaát ñònh phaûi choïn moät boû moät: hoaëc thaáy thaân naøy huyeãn, hoaëc thaáy thaân naøy thaät.

Thaáy thaân huyeãn laø thaáy baèng taâm chôù khoâng phaûi noùi suoâng baèng mieäng. Thaáy thaân huyeãn thì bò maéng chöôûi thaäm teä cuõng khoâng buoàn, ñöôïc khen ngôïi taâng boác cuõng khoâng möøng, khoå vui ñöôïc maát khoâng laøm ñoäng taâm v.v... Neáu mieäng noùi thaân toâi huyeãn hoùa, nhöng ai cheâ moät caâu laø maët bí xò yù khoâng vui, ai khen moät lôøi laø maët maøy hôùn hôû, nhôù maõi khoâng queân, ñoù laø thaáy thaân toâi thaät. Cöù laáy caây thöôùc taùm gioù ño loøng mình thì bieát roõ ta thaáy thaân huyeãn hay thaät. Chuùng ta phaûi maïnh daïn choïn moät boû moät, ñeå khaúng ñònh höôùng ñi cuûa mình. Trong soá Taêng Ni ôû ñaây (Thieàn Vieän Truùc Laâm), khi ñi tu ai cuõng phaùt nguyeän ñi treân con ñöôøng giaùc ngoä cho ñeán ngaøy vieân maõn, quyeát chí nhö vaäy thaät laø phi thöôøng. Song vaøo chuøa moät thôøi gian caïo toùc, thoï giôùi xong, lyù ñaùng phaûi tu tieán, nhöng thænh thoaûng cuõng coù ngöôøi suït luøi, hoaëc loït haún xuoáng hoá meâ. Toâi thaáy thöông quaù ñöa gaäy keùo hoï leân, ñaåy ñi moät hoài laïi loït xuoáng nöõa. Cöù keùo leân loït xuoáng hoaøi, thaät khoå cho keû rôi xuoáng maø cuõng nhoïc nhaèn cho ngöôøi keùo leân ! Theá neân toâi mong quí vò phaùt taâm ñi tu phaûi giöõ taâm nguyeän nhö luùc ban ñaàu thì thaønh ñaïo coù dö. Muoán theá phaûi thaät söï thaáy thaân nhö huyeãn. Chuùng ta soáng maáy möôi naêm töôûng chöøng daøi laém, thaät ra ngaøy qua ngaøy, heát saùng tôùi toái, loay hoay nhìn laïi maáy chuïc naêm thaáy nhö giaác moäng. Neáu thaáy thaân naøy nhö huyeãn, cuoäc soáng nhö giaác moäng thì khoâng coù chuyeän phieàn naõo xaûy ra. Taïi khoâng chòu hoài quang phaûn chieáu, cöù phoùng taâm chaïy theo caûnh, neân môùi sanh ra caùc thöù: voïng söï voïng lyù, voïng taïo voïng laøm, voïng nghieäp voïng duyeân, voïng naêng voïng sôû, voïng töôûng voïng chaáp, thaám saâu vaøo taïng thöùc trôû thaønh meâ hoaëc, do hoaëc taïo nghieäp, maø coù thaân thoï baùo ñi trong tam giôùi.

Thöùc thaàn ñaõ theo nghieäp, roài theo nghieäp thoï thaân, ra nôi naøy vaøo nôi kia, boû kia sanh ñaây, leân xuoáng trong saùu ñöôøng, qua laïi nôi ba coõi laønh döõ chaúng ñoàng, muoân loaøi sai khaùc, giaøu sang ngheøo heøn, tuøy haïnh nghieäp maø sanh, chaúng phaûi khoâng nhaân maø mong ñöôïc quaû. Theá gian moäng huyeãn, haù ñöôïc daøi laâu ? Muoán chöùng chaân thöôøng, haõy xuaát gia theo Phaät, hoïc ñaïo voâ thöôïng, vöôït cao leân quaû thuø thaéng.

Ñaây Ngaøi noùi theâm, neáu chuùng ta meâ muoäi thì thaàn thöùc seõ theo nghieäp thoï thaân trong ba coõi saùu ñöôøng, tuøy theo nghieäp ñaõ taïo maø thoï quaû baùo toát xaáu khaùc nhau. Theá neân, treân theá gian töø thaân ngöôøi cho ñeán caûnh soáng chung quanh khoâng ai gioáng ai caû. Trong ñoaïn naøy coù moät caâu. Muoán chöùng chaân thöôøng, haõy xuaát gia theo Phaät, toâi xin söûa “Muoán chöùng chaân thöôøng haõy kheùo tu hoïc Phaät” cho phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh hieän taïi. Vì ngöôøi taïi gia hay xuaát gia neáu kheùo tu hoïc Phaät ñeàu coù lôïi ích. Theo quan nieäm cuûa quaàn chuùng, muoán giaùc ngoä giaûi thoaùt thì phaûi xuaát gia, caïo toùc maëc aùo nhuoäm vaøo chuøa ôû. Nhö theá thì nhöõng ngöôøi lôõ coù gia ñình con caùi muoán giaùc ngoä giaûi thoaùt phaûi laøm sao ? Boû gaùnh naëng cho ngöôøi khaùc gaùnh ñeå ñi tu phaûi khoâng ? Moät ngöôøi cho ñeán moät ngaøn ngöôøi nhö theá thì ai lo cho gia ñình, ai lo xaây döïng xaõ hoäi ñaát nöôùc ? Con caùi lôùn roài noù töï lo lieäu coøn coù theå ñöôïc, neáu con môùi naêm ba tuoåi boû laïi cho vôï hoaëc choàng nuoâi laøm sao nuoâi noåi ? Coù nhöõng tröôøng hôïp ban ñaàu ham tu quaù boû vôï con voâ chuøa, tu moät thôøi gian thaáy vôï con nheo nhoùc roài hoaøn tuïc lo cho vôï con. Nhö vaäy ñaïo ñôøi gì cuõng dôû dang khoâng troïn veïn. Cho neân toâi khuyeân quí vò ñaõ lôõ coù gia ñình, muoán giaùc ngoä giaûi thoaùt haõy noi theo göông ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só, Ngaøi laøm quan, theâ thieáp nhieàu, maø luùc saép tòch, quí baø khoùc loùc, Ngaøi vaãn töï taïi ra ñi khoâng chuùt löu luyeán. Tu nhö Ngaøi môùi gioûi, hoïc tu theo Phaät maø khoâng xa laùnh gia ñình xaõ hoäi, tu nhö vaäy khoâng ai than phieàn traùch moùc mình chi caû. Neáu ai cuõng voâ chuøa tu heát thì nguy laém.

Ñaïo voâ thöôïng töùc laø phaùp taùnh chaân nhö. Neáu ngoä phaùp taùnh chaân nhö, trong treûo troøn ñaày, roãng rang vaéng laëng thì voïng tình daàn daàn döùt saïch, chaùnh giaùc trong saùng troøn thaønh, khoâng xöa khoâng nay, vöôït cao leân ba coõi, chaúng sanh chaúng dieät, ngang khaép möôøi phöông, troøn ñoàng thaùi hö, bình ñaúng nhö vaäy, haèng chöùng Boà-ñeà.

Ñoaïn naøy noùi veà kieán taùnh töùc laø nhaän ñöôïc baûn taùnh cuûa mình, neân môùi dieãn taû baûn taùnh troøn saùng trong treûo laëng leõ. Nhöng vì daáy nieäm taïo nghieäp maø coù sanh töû. Neáu bieát thaân sanh töû laø huyeãn hoùa, caûnh vaät khoâng thaät thì trôû veà theå taùnh trong saùng troøn laëng aáy. Ngöôïc laïi thì cöù chìm ñaém khoâng bieát chöøng naøo ra khoûi.

            Thaân Phaät sieâu ba coõi,

            Tòch quang ñaày thaùi hö.

            Hieän hình traêng trong nöôùc,

            Maõi laøm thaày trôøi ngöôøi.

AÂm :

            Phaät thaân sieâu tam giôùi,

            Tòch quang maõn thaùi hö.

            Hieän hình thuûy trung nguyeät,

            Vónh taùc thieân nhaân sö.

Thaân Phaät sieâu ba coõi, tòch quang ñaày thaùi hö.

Thaân Phaät töùc laø Phaùp thaân vöôït ra ba coõi: duïc giôùi, saéc giôùi vaø voâ saéc giôùi, laëng leõ saùng suoát ñaày caû thaùi hö. Tòch laø laëng, quang laø saùng töùc laø tænh, ai ngoài Thieàn maø taâm laëng vaø tænh laø ñang soáng vôùi Phaùp thaân cuûa chính mình. Hieän hình traêng trong nöôùc, maõi laøm thaày trôøi ngöôøi. Baùo thaân hay öùng thaân do Phaùp thaân öùng hieän, gioáng nhö coù boùng maët traêng hieän trong nöôùc laø do maët traêng thaät treân hö khoâng. Ví duï ñeâm raèm trôøi khoâng maây, chuùng ta nhìn vaøo hoà nöôùc trong thaáy coù boùng maët traêng hieän döôùi ñaùy nöôùc, maët traêng döôùi ñaùy hoà nöôùc laø boùng chôù khoâng phaûi maët traêng thaät ? Neáu thaät thì ta thöû vôùt xem coù vôùt ñöôïc khoâng ? Neáu noùi khoâng thì sao coù maët traêng döôùi nöôùc ? Thaáy coù maët traêng maø vôùt khoâng ñöôïc, cho neân khoâng phaûi thaät coù. Thaáy roõ raøng coù boùng maët traêng neân khoâng phaûi thaät khoâng. Cuõng vaäy hoùa thaân, baùo thaân cuûa Phaät hieän ra ñeå laøm thaày trôøi ngöôøi ñoù laø töø phaùp thaân öùng hieän, gioáng nhö boùng maët traêng hieän trong nöôùc, khoâng phaûi thaät coù cuõng khoâng phaûi thaät khoâng. Cho neân Phaät Thích Ca ñaõ thaønh Phaät, thaân ba möôi hai töôùng toát saùng choùi nhö vaøng roøng maø vaãn bò voâ thöôøng chi phoái, ngaøy nay chæ coøn moät chuùt ít xaù lôïi Phaät thôø trong caùc baûo thaùp raûi raùc treân khaép theá giôùi maø thoâi.

Hoûi: Hai ngoâi Phaät vaø phaùp, ngoâi naøo tröôùc, ngoâi naøo sau ? Neáu noùi Phaät coù tröôùc, Phaät naøy nöông theo phaùp naøo maø ñöôïc thaønh ñaïo neân goïi laø Phaät ? Neáu baûo phaùp coù tröôùc, phaùp naøy do Phaät naøo noùi neân goïi laø phaùp ?

Laïi hoûi: Theá naøo laø Phaät phaùp tröôùc sau ?

Ñaùp: Phaät voán coù tröôùc phaùp, cuõng coù sau phaùp.

Hoûi: Theá naøo laø Phaät phaùp tröôùc sau ?

Ñaùp: Neáu y cöù chaân nhö thaät teá, thì chaân Phaät khoâng hình, troøn ñoàng thaùi hö, ñoái dieän ôû tröôùc maét, laëng saùng khoâng gì treân, ñaây laø Phaät thaät khoâng hình töôùng, Phaät coù tröôùc.

Ñoaïn naøy neâu leân caâu hoûi: Phaät coù tröôùc hay phaùp coù tröôùc, neáu Phaät coù tröôùc thì Phaät nöông phaùp naøo tu ñeå ñöôïc thaønh Phaät ? Neáu noùi phaùp coù tröôùc thì phaùp naøy do Phaät naøo noùi ? Caâu traû lôøi khoâng döùt khoaùt: Phaät coù tröôùc phaùp maø cuõng coù sau phaùp. Hoûi: Theá naøo laø Phaät phaùp tröôùc sau ? Ñaùp raèng: Neáu y cöù Phaät phaùp thaân thì Phaät coù tröôùc.

Laïi noùi:

            Ta coù moät thaân Phaät,

            Ngöôøi ñôøi ít keû bieát.

            Khoâng moät gioït tro buøn,

            Khoâng moät ñieåm maøu saéc.

            Vaøng roøng khoù ñuùc thaønh,

            Goã ñaù khoù chaïm khaéc.

            Thôï trôøi taïo chaúng neân,

            Troäm ñaát troäm chaúng ñöôïc.

            Nöôùc löûa chaúng can chi,

            Nghieãm nhieân gioù chaúng khaùc.

            Laëng saùng ñaày thaùi hö,

            Ñoan nghieâm raát kyø ñaëc.

            Troøn saùng coù moät thaân,

            Hoùa thaân ngaøn traêm öùc.

AÂm :

            Ngoâ höõu nhaátt khu Phaät,

            Theá nhaân thieåu giaû thöùc.

            Voâ nhaát trích hoâi neâ,

            Voâ nhaát ñieåm thaùi saéc.

            Hoaøn kim nan ñaøo dung,

            Moäc thaïch nan taïc khaéc.

            Thieân coâng taïo baát thaønh,

            Ñòa ñaïo thaâu baát ñaéc.

            Thuûy hoûa baát thöôøng can,

            Nghieãm nhieân phong baát thaéc.

            Tòch quang maõn thaùi hö,

            Ñoan nghieâm thaäm kyø ñaëc.

            Vieân minh höõu nhaát khu,

            Hoùa thaân thieân baù öùc.

Ngaøi noùi theâm baøi keä ñeå giaûi thích yù nghóa Phaät coù tröôùc: Ta coù moät thaân Phaät, ngöôøi ñôøi ít keû bieát. Ai cuõng coù moät vò Phaät maø ít ai bieát ñeán vò Phaät ñoù. Khoâng moät gioït tro buøn, khoâng moät ñieåm maøu saéc. Vò Phaät ñoù khoâng do tro buøn laøm neân, cuõng khoâng coù ñieåm maøu saéc gì caû. Vaøng roøng khoù ñuùc thaønh, goã ñaù khoù chaïm khaéc. Duøng vaøng roøng ñuùc khoâng ñöôïc vò Phaät naøy, duøng goã khaéc chaïm cuõng khoâng ñöôïc. Thôï trôøi taïo chaúng neân, troäm ñaát troäm chaúng ñöôïc. Thôï kheùo ôû treân trôøi cuõng khoâng taïo ñöôïc, maø keû troäm ôû döôùi ñaát cuõng khoâng aên caép ñöôïc vò Phaät naøy. Nöôùc löûa chaúng can chi, nghieãm nhieân gioù chaúng khaùc. Vò Phaät naøy vaøo nöôùc khoâng chìm, gaëp löûa khoâng chaùy, gioù thoåi chaúng rung rinh. Laëng saùng ñaày thaùi hö, ñoan nghieâm raát kyø ñaëc. Phaät phaùp thaân laëng leõ roãng saùng troøn ñaày nhö thaùi hö, raát trang nghieâm vaø kyø ñaëc. Troøn saùng coù moät thaân, hoùa thaân ngaøn traêm öùc. Theå thì troøn saùng coù moät, khi öùng hoùa thì coù traêm ngaøn muoân öùc thaân.

Phaät phaùp thaân laø Phaät thaät coù saün nôi moïi ngöôøi, chôù khoâng rieâng cuûa ai. Veà sau, ngöôøi ñôøi khoâng nhaän ñöôïc Phaät phaùp thaân, neân môùi duøng phöông tieän ñaép thaønh töôïng Phaät. Töôïng Phaät laø Phaät coù hình töôùng phoûng theo daùng hoùa thaân hoaëc baùo thaân maø ñaép, chôù Phaät thaät thì khoâng coù thaân.

Neân Thieàn sö Xuyeân Laõo noùi: “Phaät vaøng chaúng ñoä loø ñuùc, Phaät goã chaúng ñoä löûa, Phaät ñaát chaúng ñoä nöôùc”.

Tuïng:

            Ba Phaät hình nghi chaúng phaûi chaân,

            Con ngöôi trong maét tröôùc maët xem.

            Neáu hay bieát ñöôïc trong nhaø baùu,

            Hoa nuùi chim keâu moät daùng xuaân.

            ÖÙng Phaät, Hoaù Phaät, ñeàu khoâng thaät,

            Boùng hình muoân thöù thaûy laø quyeàn.

            Caùi gì coù töôùng ñeàu hö voïng,

            Chaân Phaät khoâng hình voán töï nhieân.

AÂm :

            Tam Phaät hình nghi toång baát chaân,

            Nhaõn trung ñoàng töû tieàn dieän nhaân.

            Nhöôïc naêng thöùc ñaéc gia trung baûo,

            Ñeà ñieåu sôn hoa  nhaát vaïn xuaân.

            ÖÙng Phaät, Hoùa Phaät giai voâ thaät,

            AÛnh töôïng thieân bang toång thò quyeàn.

            Phaøm sôû höõu töôùng giai hö voïng,

            Chaân Phaät voâ hình boån töï nhieân.

Neân Thieàn sö Xuyeân Laõo noùi: “Phaät vaøng chaúng ñoä loø ñuùc, Phaät goã chaúng ñoä löûa, Phaät ñaát chaúng ñoä nöôùc. Caâu naøy Thieàn sö Xuyeân Laõo laëp laïi caâu noùi cuûa ngaøi Trieäu Chaâu. Ngaøi Trieäu Chaâu noùi: Phaät vaøng khoâng ñoä ñöôïc loø ñuùc, Phaät goã khoâng ñoä ñöôïc löûa, Phaät ñaát khoâng ñoä ñöôïc nöôùc, Phaät thaät ngoài ôû trong. Töôïng Phaät baèng vaøng neáu ñeå vaøo loø ñuùc thì khoâng ñoä ñöôïc loø ñuùc, maø bò loø ñuùc nung chaûy ra nöôùc; töôïng Phaät baèng goã ñem ñeå vaøo löûa bò löûa ñoát thaønh tro. Töôïng Phaät baèng ñaát ñem ñeå vaøo nöôùc, nöôùc thaám öôùt, ñaát raõ ra. Baây giôø coù theâm Phaät xi-maêng, Phaät thaïch cao khoâng ñoä ñöôïc caùi  caùi buùa, vì buùa ñaäp vaøo thì xi-maêng beå, thaïch cao beå. Chæ coù oâng Phaät ngoài ôû trong ñieän Tyø-loâ cuûa moãi ngöôøi, laø khoâng coù thöù gì laøm tieâu hoaïi ñöôïc. Khi Phaät aáy hoùa hieän thaân ra thì ñoä ñöôïc taát caû moïi chuùng sanh. Ngaøi Xuyeân Laõo tuïng theâm:

Ba Phaät hình nghi chaúng phaûi chaân, con ngöôi trong maét tröôùc maët xem. Ba hình chæ cho Phaät baèng vaøng, Phaät baèng goã, Phaät baèng ñaát. Phaät ñöôïc taïc baèng moät trong ba chaát loaïi aáy duø coù kheùo ñeïp theá maáy cuõng khoâng thaät. Phaät thaät ôû trong thaân giaû cuûa moãi ngöôøi gioáng nhö con ngöôi saùng naèm trong maét ôû tröôùc maët. Phaûi ngay ñoù maø nhaän chôù ñöøng tìm kieám ôû ñaâu xa.

Neáu hay bieát ñöôïc trong nhaø baùu, hoa nuùi chim keâu moät daùng xuaân. Neáu bieát ñöôïc mình coù kho baùu, töùc laø nhaän ñöôïc taùnh Phaät chaân thaät cuûa mình thì nhìn hoa daïi moïc ôû keû ñaù treân nuùi, nghe tieáng chim hoùt treân caønh caây, thaáy ñaâu ñaâu cuõng laø caûnh xuaân töôi ñeïp. Ai bieát trôû veà taùnh Phaät chaân thaät cuûa chính mình thì taát caû caûnh, taát caû hieän töôïng beân ngoaøi ñeàu töôi saùng ñeïp ñeõ nhö hoa chim trong muøa xuaân.

ÖÙng Phaät, Hoùa Phaät ñeàu khoâng thaät, boùng hình muoân thöù thaûy ñeàu quyeàn. Phaät öùng thaân, Phaät hoùa thaân ñeàu khoâng phaûi Phaät thaät, vì coù hình coù boùng taát caû ñeàu laø quyeàn laø taïm khoâng phaûi thaät. Caùi gì coù töôùng ñeàu hö voïng, chaân Phaät khoâng hình voán töï nhieân. Chæ coù vò Phaät chaân thaät khoâng hình töôùng laø töï nhieân saün vaäy. Ngaøi Xuyeân Laõo tuïng nhö theá ñeå nhaéc chuùng ta nhôù trôû veà vôùi vò Phaät thaät cuûa mình, khoâng maéc keït nôi aâm thanh, saéc töôùng giaû doái beân ngoaøi.

Hoûi: Theá naøo Phaùp coù tröôùc ?

Ñaùp: Neáu y cöù phaùp taùnh tòch dieät, thì chaân kinh khoâng quyeån, roãng trôn baët daáu veát, nghóa aáy nhö sao trôøi saùng röïc, laëng leõ queân lôøi, bieån chaân giaùo soùng buûa meânh moâng, bao la phaùp giôùi, laëng leõ saùng soi töï taïi, suoát toät xöa nay, doïc ngang khaép trôøi ñaát, ñaây laø chaân kinh khoâng quyeån, phaùp coù tröôùc. Neáu y cöù phaùp tòch dieät, ñoù laø phaùp tröôùc Phaät sau.

Thoâng thöôøng ai cuõng hieåu theo lòch söû thì, ñöùc Phaät Thích Ca sau khi thaønh ñaïo noùi phaùp trong boán möôi chín naêm, daïy cho moïi ngöôøi tu haønh hieän coøn ghi cheùp trong Tam taïng kinh ñieån, phaùp ñoù coù sau, Phaät coù tröôùc, vì Phaät thaønh ñaïo roài môùi noùi phaùp. Nhöng ngaøi Chaân Nguyeân laïi noùi phaùp coù tröôùc, neân ôû ñaây neâu caâu hoûi: Theá naøo laø phaùp coù tröôùc ? Ñaây giaûi thích phaùp coù tröôùc laø phaùp taùnh tòch dieät saün coù cuûa taát caû chuùng ta, do ngoä ñöôïc phaùp ñoù môùi thaønh Phaät, neân noùi phaùp coù tröôùc, Phaät coù sau. Phaùp naøy cuõng goïi laø chaân kinh khoâng quyeån. Bôûi vì phaùp naøy chæ cho theå chaân thaät khoâng coù töôùng maïo, neân khoâng coù daáu veát cuûa vaên töï, khoâng coù lôøi ghi cheùp, khoâng coù saùch in thaønh quyeån, ñoù laø caùi tòch dieät saün coù muoân ñôøi.

Kinh Noùi :    

            Caùc phaùp töø xöa nay,

            Töôùng thöôøng töï vaéng laëng.                     

            Phaät töû haønh ñaïo roài,

            Ñôøi sau ñöôïc laøm Phaät.

AÂm :

            Chö phaùp tuøng baûn lai,

            Thöôøng töï tòch dieät töôùng.

            Phaät töû haønh ñaïo dó,

            Lai theá ñaéc taùc Phaät.

Taát caû chö Phaät ñeàu nhaân nôi phaùp taùnh tòch dieät maø ñöôïc thaønh Phaät. Neân kinh Laêng Giaø noùi: “Lìa töôùng vaên töï, lìa töôùng ngoân thuyeát, lìa töôùng taâm duyeân, döùt moïi hí luaän, môùi coù theå chöùng Phaät”. Neân bieát, phaùp taùnh tòch dieät laø thaày chö Phaät, ñaây laø phaùp tröôùc Phaät sau. Vì vaäy kinh noùi: “Coù Phaät khoâng Phaät, phaùp taùnh vaãn thöôøng truï. Coù kinh khoâng kinh, phaùp thaân vaãn haèng nhö vaäy”. Moät phaùp maø coù ngaøn teân, öùng vôùi duyeân maø laäp hieäu, chaân Phaät, chaân kinh, phaùp taùnh phaùp thaân voán ñoàng moät theå, khoâng coù töôùng khaùc. Neáu coù ngöôøi hueä lôùn, trí baäc thöôïng, choùng ngoä chaân khoâng, phaùp taùnh nhö vaäy, chaân Phaät khoâng hình, chaân kinh khoâng quyeån, chaân ñaïo khoâng lyù, chaân phaùp khoâng lôøi, seõ sôùm ñöôïc vieân chöùng quaû Boà-ñeà.

Caùc phaùp töø xöa nay, töôùng thöôøng töï vaéng laëng, Phaät töû haønh ñaïo roài, ñôøi sau ñöôïc laøm Phaät. Caùc phaùp töø xöa  tôùi  giôø, töôùng  noù  thöôøng  vaéng laëng, ngöôøi Phaät töû ñôøi naøy haønh ñaïo roài, ñôøi sau seõ ñöôïc laøm Phaät. Ngaøy xöa coù moät Thieàn taêng nghe hai caâu keä ñaàu: “Caùc phaùp töø xöa nay töôùng thöôøng töï vaéng laëng”, Ngaøi nghi ngôø taïi sao caùc phaùp töø xöa ñeán nay töôùng thöôøng töï vaéng laëng ? Ngaøi oâm aáp thaéc maéc maõi trong loøng. Moät saùng muøa xuaân ñang ngoài tröôùc cöûa chuøa, thaáy muoân hoa ñua nôû vaø nghe chim hoaøng oanh ñaäu treân caønh hoùt líu lo, Ngaøi hoaùt nhieân ngoä ñaïo, lieàn ñoïc tieáp hai caâu thô:

            Xuaân ñeán traêm hoa nôû,

            Hoaøng oanh hoùt treân caønh.(Phaùp Hoa Giaûng giaûi-Thích Thanh Töø)

Ngaøi ngoä laø vì nhaän ra raèng, caùc phaùp theå taùnh noù voán laëng leõ, maø töôùng cuûa noù thì tuøy duyeân, duyeân hôïp thì muoân söï muoân vaät hieän tieàn, nhö hoa nôû chim hoùt khi muøa xuaân ñeán. Ngoä ñaïo laø thaáy cuøng toät baûn theå cuûa söï vaät, cuõng nhö nhaän ra theå taùnh cuûa chính mình, ñoàng thôøi cuõng bieát roõ töôùng duïng sinh ñoäng cuûa caùc phaùp khoâng laàm laãn. Ngöôøi hoïc ñaïo thaáu suoát cuøng toät choã naøy thì khoâng nhöõng ñôøi sau thaønh Phaät maø ngay hieän taïi cuõng ñaõ giaùc ngoä.

Taát caû chö Phaät ñeàu nhaân nôi phaùp taùnh tòch dieät maø ñöôïc thaønh Phaät. Neân kinh Laêng Giaø noùi: “Lìa töôùng vaên töï, lìa töôùng ngoân thuyeát, lìa töôùng taâm duyeân, döùt moïi hí luaän, môùi coù theå chöùng Phaät”. Chöùng Phaät quaû laø khoâng maéc keït ôû vaên töï, khoâng maéc keït ôû lôøi noùi, cuõng khoâng maéc keït ôû caùi taâm duyeân theo caûnh, döùt heát nhöõng baøn luaän  suoâng môùi chöùng ñöôïc Phaät quaû. Chöùng Phaät quaû laø ngoä ñöôïc phaùp taùnh tòch dieät, phaùp taùnh aáy lìa taát caû töôùng vaên töï, ngoân ngöõ, taâm duyeân, hí luaän. Neân bieát phaùp taùnh tòch dieät laø thaày chö Phaät, ñaây laø phaùp tröôùc Phaät sau. Phaät do ngoä phaùp taùnh tòch dieät maø thaønh Phaät, neân noùi phaùp coù tröôùc, Phaät coù sau. Vì vaäy kinh noùi: Coù Phaät, khoâng Phaät, phaùp taùnh vaãn thöôøng truï, coù kinh khoâng kinh, Phaùp thaân vaãn haèng nhö vaäy. Duø cho coù Phaät ra ñôøi hay khoâng Phaät ra ñôøi, phaùp taùnh vaãn thöôøng truï khoâng bieán ñoåi. Duø coù kinh hay khoâng coù kinh, Phaùp thaân vaãn haèng nhö vaäy. Phaùp taùnh hay Phaùp thaân khoâng rôøi nhau. Moät phaùp maø coù ngaøn teân, öùng vôùi duyeân maø laäp hieäu, chaân Phaät, chaân kinh, Phaùp taùnh, Phaùp thaân voán ñoàng moät theå, khoâng coù töôùng khaùc. Noùi thì coù nhieàu teân nhö chaân Phaät, phaùp taùnh, phaùp thaân... nhöng theå cuûa noù thì ñoàng khoâng khaùc.

Neáu coù ngöôøi hueä lôùn, trí baäc thöôïng choùng ngoä chaân khoâng, phaùp taùnh nhö vaäy, chaân Phaät khoâng hình, chaân kinh khoâng quyeån, chaân ñaïo khoâng lyù, chaân phaùp khoâng lôøi, seõ sôùm  ñöôïc  vieân chöùng quaû Boà-ñeà. Neáu ngöôøi coù trí tueä lôùn baäc thöôïng thì mau ngoä ñöôïc lyù chaân khoâng. Ñaây noùi chaân Phaät khoâng hình, chaân kinh khoâng quyeån, chaân ñaïo khoâng lyù, chaân phaùp khoâng lôøi. Baây giôø chuùng ta thaáy töôïng Phaät ñuùc baèng ñoàng hay thaïch cao, xi-maêng, hoaëc goã, ñoù laø Phaät töôïng, coù töôùng giaû doái. Coøn chaân Phaät thì khoâng hình töôùng, vì Phaät thaät laø Phaät phaùp thaân baát sanh baát dieät. Coøn Phaät hoùa thaân nhö Phaät Thích Ca ôû AÁn Ñoä soáng taùm möôi naêm cuõng laø Phaät sanh dieät. Chaân kinh khoâng quyeån laø chæ cho phaùp taùnh, khoâng phaûi quyeån kinh baèng giaáy möïc chöõ nghóa. Chaân ñaïo thì khoâng coù lyù leõ coøn lyù leõ khoâng phaûi laø chaân. Chaân phaùp khoâng coù lôøi, lôøi noùi ngoân ngöõ laø do nieäm khôûi; nieäm khôûi lôøi noùi laø töôùng sanh dieät khoâng phaûi laø chaân. Ngöôøi ngoä ñöôïc nhö theá thì chöùng quaû Phaät vieân maõn.

            Phaùp thaân thanh tònh Phaät voâ töôùng,

            Tòch quang troøn laëng ñoàng hö khoâng.

            Hình nghi chaúng möôïn duøng tieáng caàu,

            Dung maïo dính gì vôùi saéc phaùp.

            Muoân phaùp ñoàng veà bieån taùnh chaân,

            Moät traàn chaúng nhieãm voán nguoàn linh.

            Raønh raønh hieån hieän chaân thaân Phaät,

            Loà loä Nhö Lai ñoái maët luoân.

AÂm :

            Thanh tònh phaùp thaân voâ töôùng Phaät,

            Tòch quang vieân traïm ñaúng hö khoâng.

            Hình nghi phi giaû dó thanh caàu,

            Dung maïo khôûi quan ö saéc phaùp.

            Vaïn töôïng ñoàng qui chaân taùnh haûi,

            Nhaát traàn baát nhieãm boån linh nguyeân.

            Ñöôøng ñöôøng hieån hieän Phaät chaân thaân,

            Loä loä Nhö Lai thöôøng ñoái dieän.

Phaùp thaân thanh tònh Phaät voâ töôùng, tòch quang troøn laëng ñoàng hö khoâng. Phaùp thaân töùc Phaät thaân khoâng töôùng maïo, nhöng aùnh saùng laëng leõ truøm caû hö khoâng. Hình nghi chaúng möôïn duøng tieáng caàu, dung maïo dính gì vôùi saéc phaùp. Hình töôùng khoâng theå duøng tieáng maø caàu ñöôïc, dung maïo khoâng dính daùng gì vôùi saéc phaùp. Toùm laïi: Phaùp thaân thanh tònh laëng leõ, haèng giaùc haèng tri khoâng coù töôùng maïo neân khoâng dính daùng gì vôùi moïi hình saéc, aâm thanh.

Muoân phaùp ñoàng veà bieån taùnh chaân, moät traàn chaúng nhieãm voán nguoàn linh. Bieån phaùp taùnh chaân thaät laø theå cuûa muoân phaùp, neân muoân phaùp thaûy ñeàu trôû veà ñoù. Neáu khoâng nhieãm moät tí buïi traàn aáy laø trôû veà nguoàn linh cuûa chuùng ta. Raønh raønh hieån loä chaân thaân Phaät, loà loä Nhö Lai ñoái maët luoân. Ngöôøi trôû veà nguoàn linh thì chaân thaân Phaät hieän roõ raøng, khoâng bò che khuaát, cho neân noùi: Nhö Lai luoân luoân ñoái dieän ôû tröôùc maét. Nhö Lai laø teân khaùc cuûa Phaùp thaân, Phaùp thaân thöôøng hieån loä ngay tröôùc maét cuûa moïi ngöôøi. Trong nhaø thieàn coù moät töø ngöõ kieán taùnh, kieán taùnh töùc laø nhaän ra Phaùp thaân hay thaáy taùnh, nhöng thaáy baèng caùch naøo, baèng caùi nhìn cuûa con maét phaûi khoâng ? Thaáy taùnh töùc laø nhaän ra nôi mình coù taùnh thaáy chaân thaät, neáu khoâng coù taùnh thaáy thì chuùng ta khoâng theå nhaän thaáy ñöôïc taát caû ngöôøi vaät chung quanh. Tuy nhieân, ngöôøi saùng maét thaáy ngöôøi thaáy vaät bieát mình coù taùnh thaáy, vaäy ngöôøi muø maét khoâng thaáy caûnh vaät hoï coù taùnh thaáy khoâng ? Hoï khoâng thaáy söï vaät nhöng hoï thaáy toái ñen, caùi nhaän bieát cuûa hoï hieån loä ôû caùc cô quan khaùc nhö muõi ngöûi muøi, löôõi neám vò, thaân xuùc chaïm v.v...

Trong kinh Laêng Nghieâm ñöùc Phaät daïy Ngaøi A-nan veà taùnh thaáy qua ví duï naém tay vaø con maét. Phaät daïy ngöôøi khoâng coù baøn tay thì tuyeät nhieân khoâng coù naém tay, coøn ngöôøi muø maét thì khoâng phaûi hoaøn toaøn khoâng thaáy. Cho neân Phaät baûo ngaøi A-nan:

- OÂng thöû ra ñöôøng hoûi nhöõng ngöôøi muø anh thaáy caùi gì ? Chaéc chaén ngöôøi muø traû lôøi: thaáy tröôùc maét toái ñen.

Ngaøi A-nan baïch Phaät:

- Ngöôøi muø thaáy toái ñen sao goïi laø thaáy ?

Phaät daïy:

- Ngöôøi muø thaáy toái ñen so vôùi ngöôøi saùng maét ôû trong phoøng toái, hai caùi toái aáy coù khaùc nhau khoâng ?

- Khoâng khaùc.

- Neáu ngöôøi muø khi chöõa laønh beänh, maét saùng thaáy ñöôïc caûnh vaät, cuõng gioáng nhö ngöôøi maét saùng ôû trong nhaø toái coù ñeøn saùng, hoï cuõng thaáy caûnh vaät.

 Nhö vaäy, ai cuõng coù caùi thaáy heát, nhöng ngöôøi saùng maét thì nhìn thaáy ngöôøi thaáy vaät roõ raøng, ngöôøi muø thì thaáy ôû tröôùc toái ñen. Taùnh thaáy luùc naøo cuõng hieän tieàn tröôùc maét mình, nhöng khoâng bao giôø mình duøng maét thaáy noù ñöôïc, song bieát mình coù taùnh thaáy laø khi mình thaáy ngöôøi vaät beân ngoaøi. Vì noù khoâng coù hình töôùng laøm sao thaáy ñöôïc noù ? Nhö vaäy thì moïi ngöôøi ñeàu coù caùi hay thaáy, töùc laø coù taùnh thaáy, maø coù taùnh thaáy laø moät phaàn Phaùp thaân hieån loä, ñoù laø Nhö Lai loà loä ngay tröôùc maët. Neân nhôù loà loä tröôùc maët khoâng phaûi Phaät hieän tröôùc maët mình thaáy baèng maét, maø Nhö Lai loà loä ôû saùu caên cuûa mình, taïi mình khoâng chòu nhaän. Chuùng ta coù thoùi quen heã thaáy ngöôøi thì khôûi nghó ngöôøi ñoù teân gì, ñeïp xaáu, taùnh tình deã chòu hay khoù chòu, doøng suy tö keùo ñi moät maïch, caùi thaáy khoâng döøng ngang choã thaáy, maø caùi thaáy theo doøng nghó töôûng neân queân maát taùnh thaáy, neân chö Toå daïy chuùng ta ñoái duyeân xuùc caûnh thaáy nhö muø, nghe nhö ñieác. Neáu thaáy ngöôøi thaáy vaät maø khoâng khôûi nieäm ñeïp xaáu, nghe maø khoâng phaân bieät dôû hay ñoù laø thaáy nhö muø nghe nhö ñieác. Giaû söû chuùng ta thaáy coù moät ngöôøi ñi ngang qua, neáu khoâng ñeå yù phaân bieät, coù ai ñoù hoûi: Coâ coù thaáy ngöôøi ñi ngang qua khoâng ? - Coù. Nhöng hoûi: Ngöôøi aáy ñeïp hay xaáu, cao hay thaáp... ? Ñaùp: Khoâng bieát. Nhö vaäy laø thaáy töùc nhö khoâng thaáy. Chuùng ta thì khoâng nhö theá maø thaáy caùi gì laø phaûi phaêng tìm cho ra goác reã, ñoù laø chaïy theo voïng töôûng phaân bieät, maø queân Nhö Lai ôû nôi mình ñang hieån loä.

?