B. GIAÛNG GIAÛI (tt)

III. KEÄ KIEÁN TAÙNH: (tt)

Neáu luaän veà phaùp vaên töï ñoù laø Phaät tröôùc, phaùp sau. Vì sao ? Bôûi chö Phaät luùc toät ban ñaàu tu haønh, laø töï chöùng caên baûn trí tueä, phaùp taùnh tòch dieät maø ñöôïc thaønh Phaät. Ñeán khi thaønh Phaät xong, môùi nöông nôi hoùa thaân traêm öùc ôû coõi bieán hoùa, vaän duïng thaàn thoâng, thò hieän moïi thöù, sau ñoù noùi roäng caùc thöù ngoân töø, caùc thöù thí duï, caùc thöù cô quan, caùc thöù nghóa lyù, saén bìm laù boái, keát taäp vaên töï, nöông söï maø ñaët teân, kinh naøy luaän noï, saép xeáp thöù töï roài gom laïi laøm töøng quyeån, thaønh taïng kinh möôøi hai boä, roài ñeå laïi lôøi daën doø, löu truyeàn ôû ñôøi, môû roäng phöông tieän chæ ñöôøng, chæ loái maø tieáp hoùa chuùng sanh.

Neáu caên cöù vaøo ba taïng giaùo ñieån thì Phaät coù tröôùc, phaùp coù sau, vì ñöùc Phaät Thích Ca thaønh Phaät roài môùi thuyeát phaùp giaùo hoùa chuùng sanh. Phaùp do Phaät noùi ñöôïc ghi cheùp laïi thaønh pho thaønh quyeån, ñoù laø Phaät tröôùc phaùp sau. Trong ñoaïn naøy coù nhöõng töø ngöõ hôi khoù hieåu ñoù laø “saén bìm laù boái”. Ngaøy xöa ôû AÁn Ñoä ghi cheùp nhöõng lôøi Phaät daïy treân laù boái roài keát laïi thaønh thieân. Sau naøy con ngöôøi vaên minh tieán boä, saûn xuaát giaáy möïc, nhöõng lôøi Phaät daïy ñöôïc in treân giaáy thaønh quyeån haún hoi, löu truyeàn cho chuùng ta hoïc ñeán ngaøy nay. Chöõ saén bìm laø chæ cho nhöõng daây leo, yù noùi nhöõng lôøi Phaät daïy duø ñöôïc ghi cheùp ñeå laïi thaønh ba taïng Kinh, Luaät, Luaän, cuõng chæ laø phöông tieän ñeå cho chuùng sanh nöông theo tu haønh, noù khoâng phaûi laø Phaùp thaân chaân thaät cuûa chuùng ta.

Lôøi Phaät daïy ñöôïc keát taäp laïi thaønh taïng goàm möôøi hai boä.

1- Kheá kinh: Laø nhöõng lôøi Phaät daïy ñuùng vôùi chaân lyù ñöôïc ghi laïi baèng vaên xuoâi.

2- ÖÙng tuïng: Khi coù duyeân côù gì ñoù, Phaät phaùt leân nhöõng lôøi tuïng.

3- Kyù bieät: Thoï kyù rieâng töøng ñeä töû tu haønh bao nhieâu kieáp thaønh Phaät ôû ñaâu...

4- Truøng tuïng: Khi giaûng xong baøi kinh, Phaät laäp laïi yù treân baèng baøi tuïng.

5- Töï thuyeát: Phaät töï keâu caùc Tyø-kheo laïi thuyeát giaûng, khoâng chôø thöa hoûi.

6- Nhaân duyeân: Tuøy theo nhaân duyeân maø Phaät giaûi thích veà nhaân duyeân caùc phaùp.

7- Thí duï: Khi giaûng muoán cho deã hieåu Phaät cho ví duï.

8- Boån söï: Kinh keå laïi nhöõng ñôøi quaù khöù cuûa Ngaøi.

9- Boån sanh: Kinh Phaät keå laïi nhöõng ñôøi quaù khöù cuûa ñeä töû.

10- Phöông quaûng: Nhöõng baøi kinh coù yù nghóa roäng lôùn.

11- Vò taèng höõu: Kinh noùi leân ñieàu chöa töøng coù ôû ñeä töû. Ví duï ngaøi A-nan laø thò giaû chöa töøng coù. Phaät caàn caùi gì vöøa ngoù laø Ngaøi bieát ñem tôùi lieàn.       

12- Luaän nghò: Kinh baøn luaän, phaùn ñoaùn ñuùng sai, chaân giaû ñeå cho ngöôøi hoïc naém vöõng ñeå tu.

Möôøi hai boä kinh khoâng phaûi laø möôøi hai boä rieâng bieät, maø laø möôøi hai theå loaïi noùi kinh cuûa Phaät, trong moät quyeån kinh coù nhieàu theå  loaïi  nhö kinh Phaùp Hoa, kinh Hoa Nghieâm... Trong kinh coù moãi phaàn rieâng noùi veà lyù nghóa rieâng goïi laø moät boä. Kinh ñieån coù maáy ngaøn quyeån, Phaät noùi khoâng ngoaøi möôøi hai theå loaïi naøy.

Chuùng sanh ban ñaàu nöông theo kinh giaùo maø xuaát gia hoïc ñaïo, minh taâm kieán taùnh, thaønh coâng chöùng quaû, ñaây laø Phaät tröôùc phaùp sau. Neáu ngöôøi löôïng cao, ñuû ñaïi trí tueä, lieàn choùng ngoä trí töï nhieân, khoâng Phaät, khoâng kinh, khoâng thaày, Phaùp thaân voán roãng laëng, cuøng Phaät bình ñaúng, quaùn thaät töôùng cuûa thaân, quaùn Phaät cuõng vaäy. Bôûi, quaùn thaät töôùng cuûa thaân, töùc laø Phaùp thaân roãng rang dieäu höõu, Phaät vaø ta ñeàu voâ töôùng, trong laëng nhieäm maàu, nhaát nhö, troøn ñoàng thaùi hö, chaân khoâng bình ñaúng. Duø hoïc ngaøn kinh muoân luaän, roát raùo cuõng khoâng vöôït ngoaøi lyù naøy, cuoái cuøng laø vieân chöùng Phaät Phaùp thaân.

Chuùng sanh nöông theo Phaùp Phaät daïy tu haønh ngoä ñaïo chöùng quaû Phaät cuõng goïi laø Phaät tröôùc phaùp sau. Neáu ngöôøi naøo coù trí tueä roäng lôùn, choùng ngoä trí voâ sö khoâng Phaät khoâng kinh, khoâng thaày, Phaùp thaân voán roãng laëng, cuøng Phaät bình ñaúng. Chuùng ta hoïc taát caû Kinh taát caû Luaän vaø tu ñeå chöùng ñöôïc  Phaùp  thaân, Phaùp  thaân  thì  khoâng coøn ngoân ngöõ, khoâng coøn giaùo lyù ñeå hoïc, chæ laø theå taùnh tòch dieät saün coù cuûa taát caû chuùng ta. Phaät chöùng ñöôïc Phaùp thaân, chuùng ta tu cuõng chöùng ñöôïc Phaùp thaân, ñoù laø choã bình ñaúng roát raùo.

            Phaùp giôùi bao truøm Cöïc laïc ñöôøng,

            Ñeán cuøng bieån giaùc saùng troøn chung.

            Nhö nhö dieäu traïm khoâng thöøa thieáu,

            Bình ñaúng Di Ñaø chieáu möôøi phöông.

AÂm :

            Phaùp giôùi haøm dung Cöïc laïc ñöôøng,

            Ñaùo ñaàu giaùc haûi coäng vieân quang.

            Nhö nhö dieäu traïm voâ dö khieám,

            Bình ñaúng Di Ñaø chieáu thaäp phöông.

Phaùp giôùi bao truøm Cöïc laïc ñöôøng, ñeán cuøng bieån giaùc saùng troøn chung. Quyeån Kieán Taùnh Thaønh Phaät chuû yeáu giaûng veà Thieàn, nhöng ñeán ñaây Ngaøi noùi veà Cöïc laïc. Coõi Cöïc laïc laø ñích nhaém cuûa ngöôøi tu Tònh ñoä, tuy nhieân theo caùi nhìn cuûa Thieàn thì “Töï taùnh Di Ñaø, duy taâm Tònh ñoä”, Cöïc laïc Ngaøi noùi ôû ñaây laø lyù Cöïc laïc, cho neân phaùp giôùi bao truøm nhaø Cöïc laïc,  Cöïc laïc khoâng rôøi phaùp giôùi, ñeán choã cuoái cuøng thì chung moät giaùc taùnh trong saùng chôù khoâng coù rieâng.

Nhö nhö dieäu traïm khoâng thöøa thieáu, bình ñaúng Di Ñaø chieáu möôøi phöông. Phaùp giôùi bao dung khoâng thieáu khoâng dö, töï taùnh Di Ñaø ai cuõng coù, vaø soi saùng khaép möôøi phöông. Nhö vaäy theo caùi nhìn cuûa Thieàn sö Chaân Nguyeân ñöùng veà maët lyù taùnh thì Thieàn vaø Tònh khoâng hai, khoâng khaùc.

Kinh noùi: “Phaøm caùi gì coù hình töôùng ñeàu laø hö voïng”. ÖÙng Phaät, Hoùa Phaät, ba möôi hai töôùng, traêm öùc hoùa thaân, cho ñeán caùc duyeân caûnh giôùi trang nghieâm, taát caû Nhö Lai thaàn thoâng thò hieän, quyeàn baøy phöông tieän tieáp daãn chuùng sanh, ñeàu chaúng phaûi lyù thaät. Bôûi lyù roát raùo chaân thaät töùc laø hö khoâng, hö khoâng töùc laø Nhö Lai, Nhö lai töùc laø khoâng tòch, khoâng tòch töùc laø Phaùp thaân, Phaùp thaân töùc laø Phaät thaân. Ñaây chính laø thaân Phaät, ngöôøi ngöôøi saün ñuû, keû keû vieân thaønh.

Ñoaïn naøy coù moät caâu coù theå laøm cho chuùng ta hieåu laàm: Bôûi lyù roát raùo chaân thaät töùc laø hö khoâng. Lyù roát raùo chaân thaät laø chæ Phaùp thaân, Phaùp thaân khoâng töôùng maïo neân thöôøng duøng hö khoâng ñeå ví duï, nhöng hö khoâng thì voâ tri voâ giaùc, maø Phaùp thaân thì linh ñoäng coù giaùc tri, laøm sao noùi töùc laø hö khoâng ? Ví duï maët trôøi moïc chuùng ta nhìn vaøo hö khoâng thaáy saùng, maët trôøi laën chuùng ta nhìn thaáy toái. Vaäy saùng toái laø hö khoâng  hay  khoâng  phaûi  hö khoâng ? Noùi laø hö khoâng hay khoâng phaûi hö khoâng cuõng khoâng ñöôïc, vì saùng vaø toái noù khoâng töôùng maïo cho neân noù laãn trong hö khoâng, aùnh saùng roïi vaøo hö khoâng thì thaáy hö khoâng saùng. Maët trôøi khuaát, boùng toái noù laãn trong hö khoâng thì thaáy hö khoâng toái. Vaäy saùng toái ñoàng vôùi hö khoâng laø ñoàng veà maët roãng rang khoâng coù töôùng maïo, maø khoâng ñoàng ôû choã hö khoâng khoâng saùng toái. Neáu hö khoâng saùng thì noù khoâng toái, hö khoâng toái laø do maët trôøi laën, neáu hö khoâng toái thì noù khoâng saùng, hö khoâng saùng laø do maët trôøi chieáu roïi. Hö khoâng chæ laø roãng trôn, chôù khoâng coù saùng toái, saùng toái laø do maët trôøi roïi hay khuaát maø thoâi. Vaäy saùng toái vôùi hö khoâng laø moät hay  khaùc ? Neáu laø moät thì khi toái laø hö khoâng toái, khi saùng laø hö khoâng saùng, nhöng saùng toái laø do maët trôøi hieän vaø khuaát, coøn hö khoâng thì khoâng hieän khoâng khuaát laøm sao noùi laø moät ? Nhö vaäy saùng toái khaùc, nhöng theå cuûa saùng toái noù roãng, noù khoâng coù hình töôùng vaät chaát cuï theå neân noùi noù ñoàng vôùi hö khoâng. Cuõng vaäy chuùng ta meâ thì toái, giaùc thì saùng, maø meâ vaø giaùc cuõng khoâng coù töôùng maïo, cho neân noù chæ ñoàng vôùi hö khoâng veà theå khoâng töôùng maïo, nhöng noù khoâng ñoàng ôû choã hö khoâng thì voâ tri maø noù thì tri giaùc. Do ñoù noùi lyù roát raùo chaân thaät töùc laø hö khoâng deã khieán ngöôøi hieåu laàm cho raèng: tu ñeán choã chaân thaät khoâng coù gì heát.

Nhö Lai töùc laø khoâng tòch, khoâng tòch töùc laø Phaùp thaân, Phaùp thaân töùc laø Phaät thaân. Ñaây chính laø thaân Phaät, ngöôøi ngöôøi saün ñuû, keû keû vieân thaønh. Taát caû moïi ngöôøi ñang ngoài nghe phaùp trong giaûng ñöôøng naøy ñeàu coù thaân Phaät, song quí vò coù chòu laøm Phaät khoâng hay thích laøm chuùng sanh ? Ai ai khi phaùt taâm tu cuõng mong laøm Phaät, nhöng thöïc teá thì khoâng chòu nhaän, nhö vaäy coù maâu thuaãn khoâng ? Ñoøi laøm Phaät maø chæ Phaät thì khöôùc töø, chæ chaáp nhaän oâng Phaät tu ôû nuùi Tuyeát, thaønh ñaïo döôùi coäi Boà-ñeà, chôù khoâng chòu nhaän oâng Phaät nôi mình ! Phaät ôû nuùi Tuyeát ñaõ nhaäp Nieát-baøn hôn hai ngaøn naêm, tìm ñaâu cho ra ? Vaäy, phaûi nhaän oâng Phaät ñang hieän höõu nôi mình, nhaän ñöôïc oâng Phaät nôi mình thì môùi heát khoå, neáu khoâng nhaän thì daàu chuùng ta coù laïy ñöùc Phaät Thích Ca, ñöùc Phaät Di Ñaø, chö Boà-taùt v.v... cuõng khoâng heát khoå, vì Phaät ôû ngoaøi khoâng cöùu ñöôïc mình, chæ coù Phaät nôi mình môùi cöùu ñöôïc mình. Theá neân ngöôøi naøo nhaän ra vò Phaät nôi mình thì khoâng coù gì laøm phieàn luïy ñöôïc vaø cöôøi suoát ngaøy. Vaäy quí vò coù chòu nhaän vò Phaät nôi mình hay laø boû queân ? Vì boû queân cho neân toâi baét phaït ngoài Thieàn moät ngaøy saùu giôø, neáu nhaän ra vò Phaät cuûa mình vaø haèng soáng thì khoâng  caàn ngoài nhieàu maø ñi ñöùng naèm ngoài gì cuõng an nhieân töï taïi.

            ÖÙng, Hoùa chö toân chöa ra ñôøi,

            Phaùp thaân roãng laëng saün vaäy thoâi.

            Töï giaùc giaùc tha goïi laø Phaät,

            Töø bi thuyeát phaùp lôïi trôøi ngöôøi.

            Suoát toät xöa nay voán nhö nhö,

            Trong aùnh tòch quang röïc thaùi hö.

            Trang troïng vöôït leân danh töôùng phaùp,

            Chaân khoâng ñoù Phaät töï an cö.

AÂm :

            ÖÙng, Hoùa chö toân vò xuaát tieàn,

            Phaùp thaân khoâng tòch boån nhö nhieân.

            Töï giaùc giaùc tha danh vieát Phaät,

            Töø bi thuyeát phaùp lôïi nhaân thieân.

            Cuøng kim tuyeân coå boån nhö nhö,

            Thöôøng tòch quang trung thöôùc thaùi hö.

            Nghieãm hó vieät sieâu danh töôùng phaùp,

            Chaân khoâng thò Phaät töï an cö.

ÖÙng, Hoùa chö toân chöa ra ñôøi, phaùp thaân roãng laëng saün vaäy thoâi. YÙ noùi raèng chuùng ta coù saün Phaät phaùp thaân, nhöng coâng haïnh chöa vieân maõn, chöa thaønh Phaät neân Phaät ÖÙng vaø Hoùa thaân chöa ra ñôøi. Muoán thaønh Phaät chuùng ta phaûi: Töï giaùc giaùc tha goïi laø Phaät, töø bi thuyeát phaùp lôïi trôøi  ngöôøi. Phaät  laø töï giaùc giaùc tha, muoán giaùc tha thì phaûi môû loøng töø bi thuyeát phaùp ñoä haøng trôøi ngöôøi. Cho neân troïng taâm cuûa ngöôøi ñi tu laø töï giaùc, töùc laø nhaän bieát mình coù saün taùnh Phaät, roài chæ daïy cho ngöôøi nhaän ra taùnh Phaät cuûa hoï, ñoù laø giaùc tha. Nhö vaäy, töï giaùc giaùc tha laø boån phaän cuûa moãi ngöôøi tu haønh, vieân maõn hai vieäc treân môùi ñöôïc goïi laø Phaät.

Suoát toät xöa nay voán nhö nhö, trong aùnh tòch quang röïc thaùi hö. Phaùp thaân suoát töø xöa tôùi nay voán laø nhö nhö khoâng sanh khoâng dieät, aùnh saùng laëng leõ truøm caû baàu trôøi.

Trang troïng vöôït leân danh töôùng phaùp, chaân khoâng ñoù Phaät töï an cö. Phaùp thaân khoâng sanh dieät laëng leõ saùng suoát vöôït taát caû teân goïi vaø hình töôùng cuûa taát caû phaùp. Chaân khoâng vaø dieäu höõu laø choã Phaät an truù. Theá naøo laø chaân khoâng, theá naøo laø dieäu höõu ? Theå Phaät laëng leõ trong saùng khoâng coù hình töôùng neân goïi laø chaân khoâng, nhöng tuøy duyeân öùng hoùa thaân, thò hieän nhieàu phöông tieän kheùo leùo laøm lôïi ích cho chuùng sanh neân bieán thaønh dieäu höõu. Vaäy thì moãi ngöôøi chuùng ta ñaõ coù saün choã ñeå an cö. Nhöng an cö coù hai: laø söï töôùng an cö vaø phaùp taùnh an cö. Söï töôùng an cö laø ba thaùng muøa möa Taêng Ni tuï hoäi laïi moät choã ñeå chuyeân tu hoïc. Phaùp taùnh an cö laø an cö ôû töï taùnh chaân khoâng cuûa mình, khoâng giôùi haïn thôøi gian nôi choán, duø ñi ñaâu ôû ñaâu luùc naøo cuõng an truù trong phaùp taùnh baát sanh baát dieät cuûa chính mình. An cö nhö theá thì khoâng coù ngaøy giaûi haï töï töù, maø an cö suoát ñôøi. Coøn chuùng ta an cö coù thôøi haïn thì ba thaùng an cö tu kyõ, coøn nhöõng thaùng khaùc thì tu lai rai. An cö trong Phaùp taùnh thì suoát ñôøi khoâng phieàn naõo khoå ñau, an cö treân söï töôùng coù luùc ñang ôû trong muøa an cö maø cuõng coù chuyeän buoàn phieàn hoaëc ít, hoaëc nhieàu, ñoù laø an cö taïm.

Vì vaäy trong Chöùng Ñaïo Ca cuûa Ñaïi sö Voâ Töôùng ôû Vónh Gia noùi:

            Raønh raønh thaáy khoâng moät vaät,

            Cuõng khoâng ngöôøi, cuõng khoâng Phaät.

            Coõi coõi ñaïi thieân boït noåi troâi,

            Taát caû Thaùnh hieàn nhö ñieän chôùp.

AÂm :

            Lieãu lieãu kieán voâ nhaát vaät,

            Daõ voâ nhaân daõ voâ Phaät.

            Ñaïi thieân sa giôùi haûi trung aâu,

            Nhaát thieát Thaùnh hieàn nhö ñieän phaát.

Ñeán ñaây Ngaøi daãn baøi keä cuûa Thieàn sö Vónh Gia Huyeàn Giaùc:

Raønh raønh thaáy khoâng moät vaät, cuõng khoâng ngöôøi, cuõng khoâng Phaät. Qua caùi nhìn cuûa Thieàn sö Vónh Gia Huyeàn Giaùc thì caùi theå chaân khoâng saùng suoát nhöng khoâng coù moät  vaät, cuõng  khoâng  coù  ngöôøi khoâng coù Phaät. Ngöôøi chæ cho chuùng sanh meâ, Phaät laø giaùc, khoâng coù ngöôøi meâ keû giaùc gì caû.

Coõi coõi ñaïi thieân boït noåi troâi, taát caû Thaùnh hieàn nhö ñieän chôùp. Töø theå chaân khoâng öùng hieän ra ñaïi thieân sa giôùi, hay caùc baäc Thaùnh hieàn, nhöng töôùng öùng hieän chaúng khaùc naøo boït noåi, laøn ñieän chôùp, khoâng thaät coù. Nhö vaäy taát caû hình töôùng theá gian, taát caû ngoân ngöõ ñoái ñaõi ñeàu laø töôùng giaû doái. Theå chaân thaät thì vöôït taát caû hình töôùng ngoân ngöõ ñoái ñaõi cuûa theá gian. Do ñoù Ngaøi noùi theâm:

Chö Phaät hieän ra ñôøi laø öùng hoùa chaúng phaûi thaät, chuùng sanh huyeãn khôûi coù danh töôùng ñeàu hö doái, phoå thænh ñaïo traøng thuûy nguyeät, toû ngoä Phaät söï khoâng hoa. Theá naøo laø Phaät söï khoâng hoa ? Daïy raèng: Töôùng khoâng laø thaät töôùng, thaân khoâng töùc Phaùp thaân, saïch troïi trôn, baøy trô trô, khoâng moät vaät, khoâng theå naém baét, neáu goïi laø moät vaät, laïi chaúng truùng lyù.

Chö Phaät hieän öùng hoùa thaân ñeå hoùa ñoä chuùng sanh cuõng laø giaû hieän, khôûi ra danh töôùng chuùng sanh cuõng laø hö doái. Do ñoù neân phoå thænh ñaïo traøng thuûy nguyeät, toû ngoä Phaät söï khoâng hoa. Theá naøo laø phoå thænh ñaïo traøng thuûy nguyeät ? Phoå thænh töùc laø môøi khaép, ñaïo traøng thuûy nguyeät laø ñaïo traøng traêng ñaùy nöôùc. Nghóa laø xin môøi moïi ngöôøi sinh hoaït trong moät caùi ñaïo traøng hö doái nhö boùng maët traêng hieän trong nöôùc. Baây giôø chuùng ta ñoåi Thieàn Vieän Truùc Laâm thaønh ñaïo traøng thuûy nguyeät vaø moãi ngaøy chuùng ta sinh hoaït thì chaéc chaén chuùng ta cöôøi hoaøi, khoâng coù ñieàu gì böïc boäi khieán chuùng ta naëng lôøi vôùi nhau. Giaû söû coù moät caùi hoà nöôùc, ñeâm raèm traêng saùng, maáy ñöùa nhoû nhìn xuoáng hoà thaáy maët traêng, chuùng nhaûy uøm xuoáng hoà ñua nhau vôùt maët traêng, chuùng quaäy nöôùc hoà chao ñoäng nhöng khoâng vôùt ñöôïc, chuùng taùt caïn nöôùc thì maët traêng cuõng maát luoân. Nhö vaäy thì chuùng ta tu phaûi soáng trong ñaïo traøng thuûy nguyeät ñoù.

Theá naøo laø Phaät söï khoâng hoa ? Ngaøi khuyeân chuùng ta laøm Phaät söï phaûi bieát Phaät söï mình ñang laøm cuõng hö doái nhö hoa ñoám trong hö khoâng. Sôû dó chuùng ta thaáy trong hö khoâng coù hoa ñoám chôùp chôùp laø do maét chuùng ta bò beänh. Khi maét heát beänh thì thaáy hö khoâng trong suoát khoâng coù hoa ñoám, nhö vaäy laø hoa ñoám khoâng thaät. Song, ngaøy nay chuùng ta laøm Phaät söï thì coù hoa, laïi coøn xaâu thaønh traøng, ñeå ngöôøi naøo coù danh döï chuùng ta taëng traøng hoa ñeo vaøo coå. Hoài toâi ñi ngoaïi quoác, luùc xuoáng phi tröôøng Haiway ñöôïc ngöôøi ta taëng nhieàu traøng hoa ñeo vaøo coå naëng tróu, maø laáy xuoáng lieàn thì maát lòch söï, phaûi ñi ra tôùi phoøng khaùch cho hoï chaøo ñoùn, chuïp aûnh, quay phim roài môùi ñöôïc laáy ra, thaät laø meät. Nhö vaäy toû ngoä Phaät söï  ña  hoa  laø  vöôùng  baän,maø vöôùng baän laø khoå. ÖÙng duïng Phaät söï khoâng hoa thì ñôøi tu chuùng ta thaät söï giaûi thoaùt sung söôùng voâ cuøng. Tuy nhieân nhieàu ngöôøi thích ña hoa hôn laø khoâng hoa. Nhö ôû Thieàn Vieän Truùc laâm naøy maø moãi saùng moïi ngöôøi nghe tri söï phoå thænh, taát caû ñeàu vui veû vaùc cuoác, mang xeûng, xaùch thuøng ñi coâng taùc, taâm an nhieân thanh tònh, laø chuùng ta ñang phoå thænh trong ñaïo traøng thuûy nguyeät. Chöøng naøo toû ngoä, ñaïo löïc vöõng vaøng, toâi cöû ñi laøm Phaät söï thì nhôù laøm Phaät söï khoâng hoa, chôù laøm Phaät söï ña hoa.

Theá naøo laø Phaät söï khoâng hoa ? Daïy raèng: Töôùng khoâng laø thaät töôùng, thaân khoâng töùc Phaùp thaân, saïch troïi trôn, baøy trô trô, khoâng moät vaät, khoâng theå naém baét, neáu goïi laø moät vaät, laïi chaúng truùng lyù. Ngaøi daïy Phaät söï khoâng hoa laø nhaän ra choã saïch troïi troáng trôn, theânh thang, noùi moät vaät cuõng chaúng truùng. Ngaøi Nam Nhaïc Hoaøi Nhöôïng töø Tung Sôn ñeán tham vaán Luïc Toå Hueä Naêng ôû Taøo Kheâ, Toå hoûi:

- ÔÛ ñaâu ñeán ?

Ngaøi thöa:

- ÔÛ Tung Sôn ñeán.

Toå hoûi:

- Vaät gì ñeán ?

Ngaøi thöa:

- Noùi in tuoàng moät vaät töùc khoâng truùng.

- Laïi coù theå tu chöùng chaêng ?

- Tu chöùng töùc chaúng khoâng, nhieãm oâ töùc chaúng ñöôïc.

Ñoù môùi laø Phaät söï khoâng hoa. Chuùng ta thaáy ngöôøi xöa moät phen nhìn, moät phen thaáy trình baøy ñuùng vôùi lyù ñaïo chaân thaät.            

            Coù noùi ñeàu thaønh baùng,

            Khoâng lôøi cuõng chaúng dung.

            Vì anh thoâng moät loái,

            Trôøi moïc nuùi ñoâng hoàng.

AÂm :

            Höõu thuyeát giai thaønh baùng,

            Voâ ngoân dieäc baát dung.

            Vò bæ thoâng nhöùt tuyeán,

            Nhaät xuaát laõnh ñoâng hoàng.

Coù noùi ñeàu thaønh baùng, khoâng lôøi cuõng chaúng dung. Noùi coù noùi khoâng, noùi thaät noùi giaû, noùi phaûi noùi quaáy laø cheâ bai vò Phaät cuûa mình. Choã chaân thaät noùi ra thì traät, nhöng laøm thinh khoâng noùi gì caû cuõng khoâng ñuùng. Taïi sao ? Vì ngoân ngöõ khoâng theå noùi ñeán choã chaân thaät, nhöng möôïn ngoân ngöõ ñeå chæ choã chaân thaät cho ngöôøi nhaän ra. Neáu cho raèng choã chaân thaät laø chaân khoâng neân laøm thinh khoâng noùi gì caû thì coù lôïi gì cho ai. Cho neân noùi ra lôøi maø xaùc nhaän ñuùng sai, laø cheâ bai Phaät, coøn noùi raèng im laëng laø ñuùng cuõng sai luoân, do ñoù noùi hay nín ñeàu sai caû.

Vì anh thoâng moät loái, trôøi moïc nuùi ñoâng hoàng. Ngaøi vì chuùng sanh vaïch ra moät loái. Khi aùnh saùng maët trôøi leân thì ngoïn nuùi phía Ñoâng coù maøu saùng hôi hoàng hoàng. Maøu saùng hoàng hoàng ôû nuùi Ñoâng laø do maët trôøi moïc maø coù. Khi chuùng ta giaùc ngoä roài, moïi hieän töôïng chung quanh cuõng saùng nhö maët trôøi leân, khoâng phaûi laø khoâng ngô. Nhö vaäy thì ñöøng baûo noùi laø truùng hay nín laø truùng, maø chæ tuøy duyeân, vì meâ duø noùi hay nín cuõng ñeàu sai, maø ngoä thì noùi gì cuõng ñeàu ñuùng. Ñoù laø tuøy duyeân meâ ngoä maø hieän.

Chö Phaät giaùo hoùa chuùng sanh, ví nhö baø daïy chaùu, tuøy cô maø aån hieän. Phöông tieän coù nhieàu thöù. Cho neân nuoâi côm laø thöông con treû, nöôùc uoáng laø ngöøa noù khaùt. Göôïng goïi teân laø Phaät, laø Toå, laø Thieàn toâng, laø chæ thuù, laø hö khoâng phaùp thaân, laø thaät töôùng voâ töôùng. Thaät töôùng voâ töôùng, laø vöôït leân teân goïi vaø hình töôïng, theå voán voâ sanh, nhöng vì göôïng neâu teân ñeå chæ baøy cho ngöôøi sau. Vì vaäy noùi: Phaùp thaân loà loä, thaät töôùng raønh raønh, troøn ñoàng thaùi hö, khoâng thieáu khoâng dö, bao goàm caû trôøi ñaát, suoát thaáu caû nuùi soâng, ñoái dieän ngay tröôùc maët, chaân thaät roãng rang meânh moâng, vieân dung caû phaùp giôùi, trong laëng nhö nhö, khoâng töôùng khoâng teân, khoâng lôøi khoâng noùi, chaúng sanh chaúng dieät, khoâng ñeán khoâng ñi, öùng vaät hieän hình nhö traêng trong nöôùc. Tuøy duyeân öùng ra hình chaát, thì möôïn saéc maø thaønh hình; nöông theo loaïi maø hoùa thaân, thì quaùn aâm thanh noùi roäng giaùo phaùp. Noùi naêng baøy toû nôi laù boái, laø chaân ngoân maø chaúng phaûi chaân ngoân; töôùng hieån hieän nôi hoa sen, neáu coù töôùng thì ñaâu töøng coù töôùng. Xöng Phaät xöng Toå, trò keû döôùi maø taïm möôïn teân; raát dieäu raát huyeàn, toái thöôïng voâ töôùng; thöôøng laïc ngaõ tònh, toät lyù maø chöùng bieát; phaùp thaân voâ vi, vöôït leân treân Phaät Toå; teân Phaät hieäu Toå cuõng laø giaû danh; phaùp taùnh chaân khoâng, troïn khoâng moät vaät. Ngöôøi hoïc tham Thieàn thaáu ñeán toät cuøng, neân noùi ñaõ thaáu ñeán choã ruoäng ñaát coá höông, ñaõ ñöôïc choã an thaân laäp  maïng, choã thöôøng laïc ngaõ tònh, choã sanh töû chaúng dính daùng. Ruoäng ñaát coá höông, laø choã roãng theânh baùt ngaùt, ñeán ruoäng ñaát aáy, thì moät chöõ Phaät cuõng laø vaät ôû beân ngoaøi caên traàn.

Chö Phaät giaùo hoùa chuùng sanh, ví nhö baø daïy chaùu, tuøy cô maø aån hieän. Ngaøi noùi chö Phaät giaùo hoùa chuùng sanh nhö baø daïy chaùu. Moät hoâm toâi ngoài beân thaát, thaáy coù moät chuù chöøng boán chuïc tuoåi daãn moät ñöùa beù khoaûng baûy taùm tuoåi, ñöùa beù ñoøi voâ caùi luøm raäm, coù leõ noù muoán haùi hoa. Chuù beøn noùi: ñöøng voâ, oâng keï ñoù con. Thaèng beù sôï khoâng daùm voâ. Nhö vaäy oâng keï khoâng coù nhöng muoán doïa thaèng beù neân noùi oâng keï. Cuõng theá baø giaø daïy chaùu cuõng phaûi noùi nhöõng chuyeän vu vô ñeå raên chaùu. Nhö meï chaùu ñi chôï hoaëc ñi laøm ngoaøi ñoàng, chaùu khoùc baø doã thì phaûi xí gaït: maù con saép veà, seõ cho con raát nhieàu baùnh, nín ñi. Noùi theá nhöng thaät söï baø chöa thaáy maù chaùu veà, nhöng vì muoán chaùu nín khoùc baø phaûi noùi gaït. Cuõng theá chuùng sanh ñang phieàn naõo khoå ñau, Phaät daïy raùn tu ñeå nhaäp Nieát-baøn hay veà Cöïc laïc, nôi ñoù an vui voâ cuøng; nôi ñoù soáng hoaøi khoâng cheát. Ñuùng vôùi hai ñieàu tham muoán cuûa ngöôøi theá gian laø tham vui söôùng vaø tham soáng laâu. Theá neân gaëp nhau moïi ngöôøi chuùc tuïng soáng baù nieân giai laõo, coøn vua chuùa thì chuùc “vaïn tueá vaïn vaïn tueá” ñeå ñaùp öùng nhöõng ñieàu tham muoán cho nhau. Ñoù laø chuùng sanh ñang khoå, Phaät daïy tu ñeå heát khoå ñöôïc vui. Haèng ngaøy nhìn thaáy ngöôøi ñang soáng maïnh khoûe boãng ngaõ beänh cheát, ñeå laïi bao nhieâu ngöôøi thöông nhôù khoùc than. Haèng ngaøy treân baùo ñeàu coù tin chia buoàn hoaëc baùo tang, caùi cheát keà ôû beân ai cuõng sôï, neân Phaät daïy tu ñeå chöùng Nieát-baøn thanh tònh, khoâng coøn sanh töû khoå ñau. Nghe nhö theá chuùng sanh ham tu ñeå ñöôïc an vui vaø baát töû. Ñoù laø ñöùc Phaät duøng phöông tieän ñeå giaùo hoùa chuùng sanh, nhö baø giaø ñem baùnh doã con nít.

Tuy nhieân chuùng ta ñöøng hieåu laàm raèng, Phaät xí gaït mình tu roài cuoái cuøng khoâng ñöôïc gì heát, gioáng nhö baø giaø noùi gaït ñeå doã chaùu nín chôù khoâng coù söï thaät. Ñoù laø moät loái noùi thí duï, thaät teá thì tu laø boû taát caû ñeå ñöôïc taát caû, chôù khoâng phaûi khoâng ñöôïc gì heát, ñöôïc taát caû laø vì chaân khoâng maø dieäu höõu, theå noù laø khoâng tòch maø tuøy duyeân öùng hieän lôïi laïc quaàn sanh. Khi tu haønh ñaït ñöôïc an vui cho mình roài thaáy chuùng sanh coøn meâ laàm, chuùng ta beøn ñi vaøo trong sanh töû ñeå giaùo hoùa hoï. Nhöng ñi vaøo sanh töû maø nhö ñi daïo vöôøn hoa thì ñaâu coù khoå. Chuùng sanh meâ laàm neân ôû trong caûnh khoå thì keâu trôøi ñaát than khoå, Boà-taùt giaùc ngoä ñi trong sanh töû laøm lôïi ích cho chuùng sanh khoâng sôï khoâng chaùn. Vì ñaùnh thöùc cho chuùng sanh tænh côn meâ maø Boà-taùt saün saøng ñi trong caûnh khoå sanh töû, chôù khoâng voäi vaøo Nieát-baøn ñeå höôûng vui moät mình. Ñoù laø Boà-taùt ôû trong ñaïo traøng thuûy nguyeät laøm Phaät söï khoâng hoa. Nhö vaäy thì theå nhaäp ñöôïc töï taùnh thanh tònh laø coù muoân ngaøn dieäu duïng tuøy duyeân giaùo hoùa chuùng sanh. Ñoù laø ñöôïc taát caû, chôù khoâng phaûi tu roài cuoái cuøng chaúng ñöôïc gì.

Phöông tieän coù nhieàu thöù. Cho neân nuoâi côm laø thöông con treû, nöôùc uoáng laø ngöøa noù khaùt. Göôïng goïi teân laø Phaät, laø Toå, laø Thieàn toâng, laø chæ thuù, laø hö khoâng phaùp thaân, laø thaät töôùng voâ töôùng. Thaät töôùng voâ töôùng, laø vöôït leân teân goïi vaø hình töôïng, theå voán voâ sanh, nhöng vì göôïng neâu teân ñeå chæ baøy cho ngöôøi sau. Vì vaäy noùi: Phaùp thaân loà loä, thaät töôùng raønh raønh, troøn ñoàng thaùi hö, khoâng thieáu khoâng dö, bao goàm caû trôøi ñaát, suoát thaáu caû nuùi soâng, ñoái dieän ngay tröôùc maët, chaân thaät roãng rang meânh moâng, vieân dung caû phaùp giôùi, trong laëng nhö nhö, khoâng töôùng khoâng teân, khoâng lôøi khoâng noùi, chaúng sanh chaúng dieät, khoâng ñeán khoâng ñi, öùng vaät hieän hình nhö traêng trong nöôùc. Tuøy duyeân öùng ra hình chaát, thì möôïn saéc maø thaønh hình; nöông theo loaïi maø hoùa thaân, thì quaùn aâm thanh noùi roäng giaùo phaùp. Noùi naêng baøy toû nôi laù boái, laø chaân ngoân maø chaúng phaûi chaân ngoân; töôùng hieån hieän nôi hoa sen, neáu coù töôùng thì ñaâu töøng coù töôùng. Xöng Phaät xöng Toå, trò keû döôùi maø taïm möôïn teân; raát dieäu raát huyeàn, toái thöôïng voâ töôùng; thöôøng laïc ngaõ tònh, toät lyù maø chöùng bieát; phaùp thaân voâ vi, vöôït leân treân Phaät Toå; teân Phaät hieäu Toå cuõng laø giaû danh; phaùp taùnh chaân khoâng, troïn khoâng moät vaät. Ngöôøi hoïc tham Thieàn thaáu ñeán toät cuøng neân noùi ñaõ thaáu ñeán choã ruoäng ñaát coá höông, ñaõ ñöôïc choã an thaân laäp maïng, choã thöôøng laïc ngaõ tònh, choã sanh töû chaúng dính daùng. Ruoäng ñaát coá höông laø choã roãng theânh baùt ngaùt. Ñeán ruoäng ñaát aáy, thì moät chöõ Phaät cuõng laø vaät ôû beân ngoaøi caên traàn.

Ñoaïn naøy Ngaøi noùi moät maïch nhöõng töø ngöõ ñeå chuùng ta hieåu. Vì phöông tieän cuûa Phaät Toå gioáng nhö phöông tieän cuûa baø giaø daïy chaùu. Phaät Toå vì chuùng sanh meâ neân laäp danh töø Phaät, laäp danh töø Toå, laäp danh töø Thieàn, laäp ra chæ thuù... Coøn theå chaân thaät laø Phaùp thaân, laø thaät töôùng voâ töôùng, noù vöôït ra ngoaøi teân goïi hình töôùng, noù khoâng sanh dieät, nhöng göôïng ñaët teân, veõ ra hình töôïng, ñeå daãn daét nhöõng ngöôøi meâ gioáng nhö baø giaø tìm phöông tieän ñeå doã ñöùa chaùu nín khoùc. Thaät ra thì Phaùp thaân luoân luoân hieän tieàn, khoâng luùc naøo thieáu vaéng nôi moãi chuùng ta. Nhö ôû tröôùc toâi noùi caùi hay thaáy khoâng coù töôùng maïo, vaäy coù chuïp hình ñöôïc caùi hay thaáy khoâng ? Caùi hay thaáy bình hoa, chuùng ta chuïp hình bình hoa chôù khoâng theå chuïp hình caùi hay thaáy ñöôïc bình hoa. Vì caùi coù hình töôùng thì ngöôøi ta chuïp ñöôïc boùng cuûa noù, coøn caùi khoâng töôùng maïo thì khoâng coù boùng, khoâng coù boùng nhöng maø coù thaáy. Cho neân hoûi caùi hay thaáy cuûa thaày ra sao thì khoâng taû ñöôïc, hoûi bình hoa ra sao thì dieãn taû ñöôïc. Nhö vaäy chuùng ta thaáy ngöôøi thaáy vaät thì dieãn taû ñöôïc ngöôøi vaät, maø khoâng dieãn taû ñöôïc caùi hay thaáy. Khoâng dieãn taû ñöôïc nhöng khoâng phaûi khoâng coù. Neáu khoâng laøm sao thaáy ñöôïc ngöôøi ñöôïc vaät ? Tuy nhieân, coù ngöôøi hieåu laàm neáu khoâng dieãn taû ñöôïc thì noùi gaït sao. Nhö toâi noùi raèng: “Toâi coù Phaät taùnh”. Coù ngöôøi hoûi: “Phaät taùnh ra sao chæ toâi coi ?”. Phaät taùnh khoâng coù töôùng maïo laøm sao chæ ? Do ñoù duø coù noùi thaät ñoái vôùi ngöôøi khoâng tin, khoâng nhaän ra hoï cuõng cho laø noùi ñuøa. Khoâng phaûi khoâng dieãn taû chæ baøy ñöôïc maø khoâng coù. Caùi chaân thaät luoân luoân hieän tieàn maø khoâng chæ ra ñöôïc. Song, toâi noùi ñoâng noùi taây, chôït coù ngöôøi nhaän ra, nhö vaäy ngöôøi ñoù ñöôïc chæ chöa ? Trong nhaø Thieàn noùi ngöôøi ñoù laø ngöôøi maét saùng, maét saùng laø taâm saùng chôù khoâng phaûi con maét thòt saùng. Coøn chuùng ta, theå chaân thaät hieän höõu tröôùc maét maø khoâng nhaän ra laø taâm toái. Taâm toái neân khoâng nhaän ra caùi hieän tieàn, coøn maét thì nhìn thaáy caûnh vaät nhö ñöôøng xaù, caây coái, nhaø cöûa v.v... Ngöôøi nhaän ra theå chaân thaät cuûa mình hoï töï bieát chôù khoâng dieãn taû cho ai bieát ñöôïc. Cho neân danh töø Phaät Toå cuõng laø taïm ñaët chôù khoâng coù thaät. Laïi noùi noù raát dieäu, raát huyeàn, toái thöôïng, voâ töôùng, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh v.v... laø ñeå cho ngöôøi nghe thoûa maõn töø ngöõ, thoûa maõn loøng khao khaùt, chôù thaät ra duøng ngoân ngöõ khoâng noùi ñeán choã toät cuøng. Vì vaäy ôû ñoaïn naøy noùi ngöôøi tham Thieàn thaáu ñeán choã toät cuøng, laø trôû veà choã ruoäng ñaát coá höông. Coá höông laø queâ höông cuõ cuûa mình phaûi khoâng ? Laø nôi choân nhau caét roán cuûa moïi ngöôøi, nôi ñoù coù nhaø cöûa, coù luõy tre, coù ñuû thöù, ngöôøi ngoä ñaïo trôû veà coá höông ñoù phaûi khoâng ? - Ngöôøi thaáu choã toät cuøng trôû veà coá höông laø trôû veà theå chaân khoâng, nhöng chaân khoâng maø dieäu höõu, neân bao nhieâu hình töôùng taïm bôï cuûa theá gian ñeàu löu xuaát töø ñoù. Ñoù laø veà coá höông cuûa ngöôøi ngoä ñaïo, neân Ngaøi noùi ruoäng ñaát coá höông laø choã roãng theânh baùt ngaùt, ñeán ruoäng ñaát aáy thì moät chöõ Phaät cuõng laø Phaät ôû ngoaøi caên traàn. Nhö vaäy coá höông laø choã khoâng coøn ñoái ñaõi Phaät vaø chuùng sanh. Vì Phaät vaø chuùng sanh laø caùi ñoái ñaõi ôû beân ngoaøi cuûa caên traàn.

Nhö vaäy, Phaät coøn khoâng ñaém tröôùc, huoáng nöõa laø chaân nhö Phaät taùnh, Boà-ñeà Nieát-baøn, choã naøo coù ñöôïc ? Thaáu toät, thaáu toät raønh raønh khoâng moät vaät, thì khoâng phaøm Thaùnh, khoâng thöù lôùp, khoâng danh töôùng, khoâng theàm böïc, khoâng soá kieáp, khoâng giôø khaéc, khoâng toân ti, khoâng xöa khoâng nay, khoâng ñöôïc khoâng maát, khoâng moät khoâng hai, khoâng phaûi khoâng quaáy, khoâng tònh khoâng loaïn, khoâng sanh khoâng töû, khoâng Phaät khoâng chuùng sanh, khoâng bôø meù khoâng laøm ra, khoâng tu khoâng chöùng; khoâng thöôøng khoâng truï vaø chaúng khoâng thöôøng truï, voán khoâng Nieát-baøn, chaúng phaûi chaúng khoâng Nieát-baøn, voán khoâng thaønh Phaät vaø chaúng khoâng thaønh Phaät; cuõng khoâng toû roõ trong caùi toû roõ, cuõng khoâng trong laëng trong caùi trong laëng, cuõng khoâng  caùi  theå  trong laëng, cuõng khoâng caùi duïng trong laëng; cuõng khoâng theá aáy noùi caùi trong laëng, cuõng khoâng theá aáy thoï caùi trong laëng; ba caùi khoâng ñeàu khoâng, chæ moät caùi trong laëng troøn ñaày, maø moät cuõng chaúng moät, nguoàn trôû laïi nguoàn.

Nhö vaäy, Phaät coøn khoâng ñaém tröôùc, huoáng nöõa laø chaân nhö Phaät taùnh, Boà-ñeà Nieát-baøn, choã naøo coù ñöôïc ? Ngaøi noùi Chaân nhö, Phaät taùnh, Boà-ñeà, Nieát-baøn laø nhöõng töø ngöõ taïm ñaët, coøn choã chaân thaät thì khoâng töø ngöõ naøo noùi ñeán ñöôïc, chæ töï mình soáng, töï mình an truù, chôù khoâng coù ngoân ngöõ naøo dieãn ñaït ñöôïc choã ñoù. Vì töø ngöõ laäp ra laø caên cöù treân ngoân thuyeát maø ngoân thuyeát laø do voïng töôûng khôûi, maø voïng töôûng thì khoâng thaät laøm sao dieãn ñaït ñöôïc caùi thaät ?

Thaáu toät, thaáu toät raønh raønh khoâng moät vaät, thì khoâng phaøm Thaùnh, khoâng thöù lôùp, khoâng danh töôùng, khoâng theàm böïc, khoâng soá kieáp, khoâng giôø khaéc, khoâng toân ti, khoâng xöa khoâng nay, khoâng ñöôïc khoâng maát, khoâng moät khoâng hai, khoâng phaûi khoâng quaáy, khoâng tònh khoâng loaïn, khoâng sanh khoâng töû, khoâng Phaät khoâng chuùng sanh, khoâng bôø meù khoâng laøm ra, khoâng tu khoâng chöùng; khoâng thöôøng khoâng truï vaø chaúng khoâng thöôøng truï, voán khoâng Nieát-baøn, chaúng phaûi chaúng khoâng Nieát-baøn, voán khoâng thaønh Phaät vaø chaúng khoâng thaønh Phaät; cuõng khoâng toû roõ trong caùi  toû  roõ, cuõng  khoâng  tronglaëng trong caùi trong laëng, cuõng khoâng caùi theå trong laëng, cuõng khoâng caùi duïng trong laëng; cuõng khoâng theá aáy noùi caùi trong laëng, cuõng khoâng theá aáy thoï caùi trong laëng; ba caùi khoâng ñeàu khoâng, chæ moät caùi trong laëng troøn ñaày, maø moät cuõng chaúng moät, nguoàn trôû laïi nguoàn.

Ñoaïn naøy toùm laïi coù ba caùi khoâng. Moät laø khoâng phuû ñònh, nhö khoâng phaøm khoâng Thaùnh, khoâng danh töôùng v.v... Hai laø khoâng vöøa phuû ñònh laïi vöøa khaúng ñònh, nhö khoâng thöôøng truï vaø chaúng khoâng thöôøng truï, chaúng khoâng thöôøng truï töùc laø coù, nhö vaäy vöøa phuû ñònh laïi vöøa khaúng ñònh chôù khoâng phaûi phuû ñònh suoâng. Ba laø vöøa khoâng vöøa coù, nghóa laø caùi khoâng naèm saün trong caùi coù, nhö cuõng khoâng toû roõ trong caùi toû roõ, cuõng khoâng trong laëng trong caùi trong laëng... Bôûi vì taát caû phaùp khoâng rieâng reõ, khoâng taùch rôøi nhau. Cho neân caùi phuû ñònh laïi ôû trong caùi khaúng ñònh, duø noùi coù noùi khoâng, roát cuoäc cuõng chæ ôû trong voøng ñoái ñaõi. Thaät söï ñaày ñuû yù nghóa laø vöøa tòch tónh vöøa coù dieäu duïng, khoâng phaûi tòch tónh roài thaàm laëng luoân. Theá neân thaønh Phaät, theå nhaäp Phaùp thaân khoâng hình töôùng, nhöng coù ñaày ñuû dieäu duïng ñeå giaùo hoùa chuùng sanh. Nhö vaäy trong caùi khoâng hình töôùng laïi coù hình töôùng tuøy duyeân thò hieän, khoâng theå laáy caùi gì ñeå ño löôøng, neân noùi khoâng ñöôïc, maø caûm thoï cuõng khoâng ñöôïc. Vì noùi laø coøn ñoái ñaõi, thoï laø coøn caûm giaùc, coù caûm giaùc laø coù hình töôùng, maø theå trong saùng khoâng hình töôùng, laøm sao coù caûm giaùc, coù ñoái ñaõi ?

            Neân bieát trong khoâng voán chaúng hoa,

            Vì keû meâ, quyeàn hieän Thích Ca.

            Ñem saéc thanh caàu troïn chaúng thaáy,

            Xöa nay chaân thaät töï nôi ta.

AÂm :

            Tu tri khoâng lyù boån voâ hoa,

            Quyeàn vò meâ löu hieän Thích Ca.

            Dó saéc thanh caàu chung baát kieán,

            Nguyeân lai chaân Phaät boån phi tha.

Neân bieát trong khoâng voán khoâng hoa, vì keû meâ, quyeàn hieän Thích Ca. Baøi keä naøy noùi veà Phaùp thaân , trong khoâng voán khoâng hoa laø chæ Phaùp thaân thanh tònh voán khoâng coù saéc töôùng. Nhöng ñöùc Phaät Thích Ca thò hieän ôû AÁn Ñoä tu haønh thaønh Phaät, ñoù chæ laø moät hoùa thaân cuûa chö Phaät, khoâng phaûi thaät. Hoùa thaân ñoù töø Phaùp thaân hieän ra gioáng nhö hoa ñoám töø hö khoâng hieän ra vaäy. Cho neân noùi trong khoâng voán chaúng hoa. Trong khoâng chæ cho theå Phaùp thaân thanh tònh voán khoâng coù saéc töôùng, baây giôø hieän ra saéc töôùng ñoù laø vì chuùng sanh meâ muoäi, quyeàn hieän ra coù ñöùc Phaät Thích  Ca Maâu Ni ra ñôøi giaùo hoùa. Ñoù laø hieän töôïng baùo thaân, hoùa thaân chôù khoâng phaûi Phaùp thaân, vì Phaùp thaân thì khoâng töôùng maïo, thanh tònh khoâng sanh dieät. Cho neân: Ñem saéc thanh caàu troïn chaúng thaáy, xöa nay chaân thaät troïn nôi ta. Neáu chuùng ta ñem saéc töôùng vaø aâm thanh maø tìm caàu thì khoâng bao giôø thaáy Phaùp thaân. Vì Phaùp thaân xöa nay voán coù saün nôi moãi ngöôøi chuùng ta. Neáu tìm kieám laø tìm kieám caùi ngoaøi mình, do ñoù caøng tìm laø caøng khoâng thaáy. Kinh Kim Cang coù baøi keä:

            Nhöôïc dó saéc kieán ngaõ

            Dó aâm thanh caàu ngaõ

            Thò nhaân haønh taø ñaïo

            Baát naêng kieán Nhö Lai.

Nghóa laø neáu duøng saéc töôùng, duøng aâm thanh caàu Phaät, thì ngöôøi ñoù haønh ñaïo taø, khoâng theå naøo thaáy Phaät. Nhö vaäy, Phaät ôû saün nôi mình, neáu chuùng ta chòu quay ñaàu laïi, khoâng chaïy theo saùu traàn ôû beân ngoaøi thì nhaän ra ñöôïc Phaùp thaân Phaät ñaày ñuû.

            Voán töï nhieân thaønh chaúng taïc ñieâu,

            Choáng trôøi choûi ñaát maëc tieâu dieâu.

            Xöa nay Chaùnh giaùc khoâng moät vaät,

            Toaøn thaân chaúng dính maûy tô haøo.

AÂm :

            Boån töï vieân thaønh baát giaû ñieâu,

            Truù thieân truù ñòa nhaäm tieâu dieâu.

            Chaùnh giaùc baûn lai voâ nhaát vaät,

            Thoâng thaân baát quaûi nhaát ty haøo.

Voán töï vieân thaønh chaúng taïc ñieâu, choáng trôøi choûi ñaát maëc tieâu dieâu. Phaùp thaân voán saün coù, taïo hình ñieâu khaéc chaúng theå hieän ñöôïc Phaùp thaân, noù saün coù bao truøm khaép trôøi ñaát moät caùch töï taïi, neân ñaây noùi “choáng trôøi choûi ñaát maëc tieâu dieâu”.

            Xöa nay Chaùnh giaùc khoâng moät vaät, toaøn thaân chaúng dính maûy tô haøo. Töø xöa ñeán giôø nhöõng vò ngoä ñaïo ñeàu nhaän ra raèng taùnh giaùc khoâng coù moät vaät, vì khoâng moät vaät neân khoâng dính moät maûy tô. Toå Hueä Naêng cuõng noùi “xöa nay khoâng moät vaät, choã naøo dính buïi baëm”. Vaäy ai nhaän ra Phaùp thaân thì khoâng keït treân hình thöùc söï töôùng, neáu chöa nhaän thì chuùng ta deã maéc keït, töôûng Phaät theá naøy, theá noï, laøm leäch laïc yù nghóa cuûa Phaùp thaân.

            Giô hoa nieâm cuù gaït ngöôøi thoâi,

            Muoân phaùp khoâng hoa chaúng keùo loâi.

            Toâng, giaùo cuøng queân ñeàu chaúng ñaém,

            Nguoàn linh töï taïi maëc thaûnh thôi.

AÂm :

            Nieâm hoa nieâm cuù coäng tha man,

            Vaïn phaùp khoâng hoa toång baát can.

            Toâng, giaùo löôõng vong caâu baát nòch,

            Linh nguyeân töï taïi nhaäm thanh nhaøn.

Giô hoa nieâm cuù gaït ngöôøi thoâi, muoân phaùp khoâng hoa chaúng keùo loâi. Ngaøi noùi raèng hình aûnh Phaät Thích ca caàm caønh hoa sen ñöa leân, ngaøi Ca-dieáp mæm cöôøi laø loái gaït ngöôøi chôù khoâng thaät. Taïi sao ? Vì taùnh Phaät khoâng phaûi laø hoa sen, taùnh Phaät khoâng phaûi laø caùi mæm cöôøi. Ñoù chæ laø hình thöùc beân ngoaøi, taùnh Phaät ôû töï taâm, mình nhaän ra, chôù khoâng phaûi laø hình töôùng. Khi muoán dieãn taû caùi maø mình ñaõ laõnh hoäi ñöôïc thì möôïn hình töôùng beân ngoaøi. Ñoù laø loái ñaùnh löøa chôù khoâng phaûi thaät. Vì muoân phaùp ôû theá gian naøy noù khoâng coù thaät, gioáng nhö hoa ñoám trong hö khoâng, khoâng dính daùng gì vôùi mình, ñöøng ñeå noù gaït, ñöøng ñeå noù loâi keùo, ñöøng ñeå noù can döï vaøo mình.

Toâng, giaùo cuøng queân ñeàu chaúng ñaém, nguoàn linh töï taïi maëc thaûnh thôi. Toâng laø Thieàn, giaùo laø Kinh, caû hai Thieàn vaø Giaùo ñeàu queân. Ngöôøi tu neáu khoâng keït ôû Thieàn vaø Giaùo thì töï taïi thaûnh thôi voâ cuøng. Coøn chaáp ñaây laø Thieàn, kia laø Giaùo laø beänh, chôù chöa ñaït ñeán choã cuoái cuøng. Choã cuoái cuøng khoâng coøn Thieàn khoâng coøn Giaùo, maø laø moät nguoàn trong saùng an nhaøn töï taïi.

            Theo roãng tieáp vang ñeàu chaúng thaät,

            Khoâng hoa maét beänh tuøy voïng sanh.

            Coäi nguoàn dieäu theå khoâng choã truï,

            Chaân nhö töï taïi maëc tung hoaønh.

AÂm :

            Thöøa hö tieáp höôûng giai phi thaät,

            Beänh nhaõn khoâng hoa truïc voïng sanh.

            Dieäu theå baûn nguyeân voâ sôû truï,

            Chaân nhö töï taïi nhaäm tung hoaønh.

Theo roãng tieáp vang ñeàu chaúng thaät, khoâng hoa maét beänh tuøy voïng sanh. Ngaøi noùi raèng chuùng ta ñuoåi theo nhöõng töôùng hö aûo, nhöõng tieáng vang cuûa aâm thanh, nhöõng caùi ñoù ñeàu khoâng thaät, gioáng nhö hoa ñoám do beänh maét maø voïng sanh ra. Cuõng vaäy taát caû töôùng theá gian ñeàu hö giaû, chuùng ta meâ neân chaïy theo thaáy nghe maø phaân bieät, chôù khi ngoä roài thì nhöõng caùi ñoù khoâng coøn giaù trò nöõa.

Coäi nguoàn dieäu theå khoâng choã truï, chaân nhö töï taïi maëc tung hoaønh. Coäi nguoàn dieäu theå chæ cho Phaùp thaân, Phaùp thaân khoâng coù choã truï neân khoâng keït khoâng maéc, khoâng coù gì raøng buoäc neân maëc tình doïc ngang, khoâng coù gì laøm chöôùng ngaïi coäi nguoàn dieäu theå ñöôïc.

            Treân ñaûnh Tyø-loâ vui quaù chöø,

            Trong aùnh tòch quang khoâng vaät dö.

            Töùc saéc töùc khoâng thaät raønh roõ,

            Chaúng taâm chaúng Phaät töï nhö nhö.

AÂm :

            Tyø-loâ ñaûnh thöôïng laïc voâ dö,

            Thöôøng tòch quang trung nhaát vaät voâ.

            Töùc saéc töùc khoâng chaân lieãu lieãu,

            Phi taâm phi Phaät töï nhö nhö.

Treân ñaûnh Tyø-loâ vui quaù chöø, trong aùnh tòch quang khoâng vaät dö. Tyø-loâ noùi ñuû laø Tyø-loâ-giaù-na chæ cho Phaùp thaân, Ngaøi noùi ai ñaït ñeán choã toät cuøng cuûa Phaùp thaân thì raát laø vui veû thích thuù.Taïi sao thích thuù ? Vì trong aùnh tòch quang khoâng coù moät vaät, neân khoâng coù töôùng sanh khoâng coù töôùng dieät. Khoâng sanh khoâng dieät thì khoâng coøn khoå ñau.

Töùc saéc töùc khoâng thaät raønh roõ, chaúng taâm chaúng Phaät töï nhö nhö. Thöôøng thöôøng trong luùc meâ thì chuùng ta thaáy ñaây laø saéc kia laø khoâng, khoâng ôû ngoaøi saéc, saéc ôû ngoaøi khoâng, nhöng khi ngoä roài thì saéc khoâng chaúng hai. Nhö hoa ñoám vaø hö khoâng noùi laø moät hay laø hai ? Noùi moät khoâng ñöôïc maø noùi hai cuõng khoâng ñöôïc, vì rôøi hö khoâng chuùng ta khoâng thaáy coù hoa ñoám, vì vaäy maø khoâng phaûi moät cuõng khoâng phaûi hai. Hoa ñoám laø caùi khoâng thaät, khi maét beänh môùi thaáy, coøn hö khoâng thì thöôøng nhieân. Cuõng vaäy do meâ chuùng ta chaïy theo saéc, khi giaùc ngoä roài thì bieát raønh roõ theå saéc töùc laø khoâng, luùc ñoù khoâng noùi taâm noùi Phaät gì caû. Taïi sao vaäy ? Vì chuùng ta coøn meâ neân Toå môùi noùi: töùc taâm töùc Phaät, nhö vaäy thì coù taâm coù Phaät; taâm ngoä goïi laø Phaät, taâm meâ goïi laø chuùng sanh. Coù taâm coù Phaät laø coøn meâ chöa ngoä neân thaáy coù taâm rieâng Phaät rieâng. Khi taâm laø Phaät thì ñaâu coøn taâm ñaâu coøn Phaät hai thöù. Ñeán choã ñoù khoâng coøn chaáp taâm, khoâng coøn chaáp Phaät, soáng moät caùch töï taïi nhö nhö.

            Chö Toân öùng hoùa thaûy voïng duyeân,

            Phaùp thaân thanh tònh roäng voâ bieân.

            Ngaøn soâng coù nöôùc, ngaøn soâng nguyeät,

            Muoân daëm khoâng maây muoân daëm thieân.

AÂm :

            ÖÙng hoaù chö Toân ñaúng voïng duyeân,

            Phaùp thaân thanh tònh quaûng voâ bieân.

            Thieân giang höõu thuûy, thieân giang nguyeät,

            Vaïn lyù voâ vaân vaïn lyù thieân.

Chö Toân öùng hoùa thaûy voïng duyeân, Phaùp thaân thanh tònh roäng voâ bieân. Nghóa laø chö Phaät ÖÙng thaân hay Hoaù thaân thaûy ñeàu vì chuùng sanh coù duyeân vôùi caùc Ngaøi, neân caùc Ngaøi öùng hieän giaùo hoùa. Nhöng ñoù laø caùi duyeân hö doái chôù khoâng phaûi chaân thaät. Coøn Phaùp thaân thì trong laëng saùng suoát khoâng giôùi haïn. Nhö vaäy duø cho thaân Phaät Thích Ca coù ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp cuõng laø caùi thaân taïm bôï coù giôùi haïn tuøy duyeân giaùo hoùa chuùng sanh, chôù khoâng phaûi thaân thaät, thaân thaät laø Phaùp thaân theânh thang khoâng coù giôùi haïn. Cho neân chuùng ta mang thaân giaû taïm thì duø ñeïp cuõng khoâng töï cao, duø xaáu cuõng khoâng maëc caûm. Neáu thaáy noù giaû doái thì ñeïp xaáu cuõng ñeàu laø giaû doái, coù chi quan troïng, chæ trôû veà vôùi caùi thaân chaân thaät môùi laø cöùu caùnh, laø choã maø chuùng ta höôùng ñeán.

Ngaøn soâng coù nöôùc, ngaøn soâng nguyeät. Muoân daëm khoâng maây muoân daëm thieân. Treân hö khoâng coù moät maët traêng, ôû döôùi ñaát coù ngaøn doøng soâng thì coù ngaøn boùng  traêng hieän trong nöôùc. Vaø, trong baàu hö khoâng muoân daëm khoâng coù maây thì thaáy baàu trôøi daøi muoân daëm. Nhö vaäy maët traêng thaät thì khoâng hai, maø boùng maët traêng hieän trong nöôùc thì voâ soá. Cuõng vaäy, Phaùp thaân thì khoâng hai maø ÖÙng Hoùa thaân thì voâ soá. Vaø, baàu trôøi laø duï cho Phaùp thaân. Neáu khoâng meâ Phaùp thaân thì Phaùp thaân theânh thang voâ taän, cuõng nhö neáu baàu trôøi khoâng maây thì baàu trôøi theânh thang khoâng giôùi haïn. Nhö chuùng ta nhìn leân hö khoâng neáu coù maây daøy thì thaáy chöøng naêm möôøi caây soá laø tôùi maây chaën roài, neáu khoâng maây thì thaáy moät baàu trôøi trong veo khoâng coù ngaèn meù. Cuõng vaäy khi taâm ta khoâng coøn voïng töôûng thì noù truøm khaép khoâng thieáu vaéng choã naøo. Ñoù laø nhöõng baøi keä noùi veà saéc thaân. Sau ñaây laø nhöõng baøi keä xem ñeå phaù saéc töôùng Tam Giaùo.

Ngaøy xöa ôû Trung Hoa cuõng nhö Vieät Nam Tam Giaùo laø ba neàn taûng ñaïo ñöùc chính. Nhöng ngöôøi beân Khoång Giaùo thì khoâng chaáp nhaän tinh thaàn Phaät Giaùo. Ngöôøi beân Laõo giaùo thì khoâng chaáp nhaän Khoång Giaùo. Tam Giaùo coù söï chia reõ choáng ñoái nhau laø vì moãi Giaùo coù moät lyù thuyeát vaø höôùng nhaém rieâng, do ñoù maø khoâng hoøa hôïp. Ñeán ñôøi Toáng, beân Trung Hoa caùc Thieàn sö chuû tröông Tam Giaùo ñoàng nguyeân. ÔÛ Vieät Nam ñôøi Traàn caùc Ngaøi cuõng chuû tröông Tam Giaùo ñoàng nguyeân, töùc laø ba giaùo ñoàng moät nguoàn goác. Caùc Ngaøi chuû tröông nhö theá laø ñeå deïp nhöõng caùi thaáy sai laàm cuûa moãi beân. Sau ñaây laø baøi keä cuûa Ngaøi noùi leân yù nghóa sieâu vöôït nhöõng kieán chaáp taàm thöôøng cuûa ngöôøi thieån caän.

Phaùp keä: Xem phaù saéc töôùng cuûa Tam Giaùo

            Chaúng Nho chaúng Phaät cuõng chaúng Tieân,

            Voø laïi moät vieân roãng laëng troøn.

            Chuøy nhoïn thaân huøng thoâng moät ñieåm,

            Kieám saéc huôi rôi roõ tam huyeàn. (Phaät, Nho, Tieân)

            Trong mô hoøn boït chia ranh giôùi,

            Giöõa luoàng ñieän chôùp baøy Thaùnh hieàn.

            Muoân phaùp ngaøn toâng ñeàu laø huyeãn,

            Moät thoi naùt saïch Toå sö Thieàn.

            Thaân ñoàng coõi hö khoâng,

            Baøy phaùp baèng hö khoâng.

            Khi chöùng ñöôïc hö khoâng,

            Khoâng phaùp khoâng phi phaùp.

AÂm :

            Phaùp keä:   Laõm phaù Tam giaùo saéc töôùng

            Phi Nho phi Phaät dieäc phi Tieân,

            Nieát töïu nhaát ñoaøn khoâng tòch vieân.

            Chuøy dónh huøng thaân thoâng nhaát ñieåm,

            Kieám mang huy laïc lieãu tam huyeàn.

            Phuø aâu moäng lyù phaân cöông giôùi,

            Thieåm ñieån quang trung lieät Thaùnh hieàn.

            Vaïn phaùp thieân toâng ñoâ thò huyeãn,

            Nhaát kình phaù taän Toå sö Thieàn.

            Thaân ñoàng hö khoâng giôùi,

            Thò ñaúng hö khoâng phaùp.

            Chöùng ñaéc hö khoâng thôøi,

            Voâ thò voâ phi phaùp.

Chaúng Nho chaúng Phaät cuõng chaúng Tieân, voø laïi moät vieân roãng laëng troøn. Ngöôøi theo Nho thì cho Nho laø chaân lyù, ngöôøi tu Phaät thì cho Phaät laø chaân lyù, ngöôøi tu theo ñaïo Laõo thì cho Tieân laø chaân lyù. Nhöng vôùi caùi nhìn cuûa Thieàn, thì ngaøi Chaân Nguyeân cho raèng Phaät Nho Tieân chæ laø giaû danh, giaû töôùng, chôù theå chaân thaät khoâng hai. Chaân lyù thì khoâng hai khoâng ba, nhöng neáu ai cuõng noùi ñaïo mình laø chaân lyù thì chaân lyù thaønh ra hai ba. Vì vaäy ôû ñaây noùi chaúng Nho chaúng Phaät chaúng Tieân gì caû, ñem ba caùi ñoù hoøa hôïp laïi thaønh moät vieân roãng laëng, khoâng coøn ba töôùng khaùc nhau.

Chuøy nhoïn thaân huøng thoâng moät ñieåm, kieám saéc huôi rôi roõ tam huyeàn. Tam huyeàn ôû ñaây khoâng phaûi laø tam huyeàn cuûa toâng Laâm Teá, maø tam huyeàn  chæ cho Phaät Nho Tieân. Ngaøi Chaân Nguyeân noùi duøng chuøy nhoïn ñem heát söùc maïnh cuûa mình duøi cho noù thoâng thaønh moät ñieåm duy nhaát khoâng coù hai khoâng coù ba. Roài duøng kieám beùn huôi leân cho ruïng heát nhöõng caùi moät hai ba rieâng reõ, chöøng ñoù môùi thaáy choã maàu nhieäm cuûa Phaät Nho Tieân khoâng coù khaùc, lyù tam huyeàn chæ laø moät nguoàn.

Trong mô hoøn boït chia ranh giôùi, giöõa luoàng ñieän chôùp baøy Thaùnh hieàn. Trong mô töùc laø trong luùc nguû meâ naèm moäng thì nhöõng caùi mình thaáy, chaúng haïn nhö moät hoøn boït thaáy nhö laø moät ngoïn nuùi, ñoù laø thaáy caùi naøy rieâng reû vôùi caùi kia, caùi kia khaùc vôùi caùi noï. Ñoù laø caùi thaáy cuûa mô cuûa moäng. Treân töôùng giaû taïm phaân chia caùi naøy khaùc vôùi caùi kia, nhö chia ñaây laø Nho, kia laø Phaät, noï laø Tieân, thaáy coù hieàn coù Thaùnh khaùc nhau, ñoù laø töôùng phaân chia giaû taïm khoâng thaät. Khi giaùc ngoä roài thì khoâng coøn phaân chia ranh giôùi, vì theå chaân thaät khoâng coù gì rieâng khaùc.

Muoân phaùp ngaøn toâng ñeàu laø huyeãn, moät thoi naùt saïch Toå sö Thieàn. Chia ra muoân phaùp ngaøn toâng, nhöng ñeàu laø huyeãn hoùa, caùc vò Toå sö Thieàn thoi moät caùi laø tan naùt saïch trôn moïi kieán chaáp phaân chia. Nhö vaäy caùc baäc Toå sö Thieàn oai quaù phaûi khoâng ? Vì vôùi caùi nhìn cuûa Toå sö thì nhöõng söï phaân chia ranh giôùi laø hö aûo taïm bôï, cho neân chæ caàn moät tieáng heùt, moät caùi ñaùnh cuûa caùc Ngaøi laø ngoä, ngoä roài thì taát caû söï phaân chia do meâ laàm chaáp tröôùc ñeàu tan naùt. Toùm laïi, qua baøi keä naøy yù ngaøi Chaân Nguyeân muoán daïy raèng, vì meâ laàm chaáp tröôùc neân chia ra Nho, Laõo, Phaät rieâng bieät, chôù treân choã cöùu caùnh thì noù khoâng hai. Do ñoù Ngaøi noùi theâm baøi keä:

Thaân ñoàng coõi hö khoâng, baøy phaùp baèng hö khoâng. Ngaøi noùi neáu chuùng ta ngoä ñöôïc Phaùp thaân roài thì thaân naêm uaån chuùng ta ñoàng vôùi hö khoâng, vì thaân naêm uaån vaø Phaùp thaân khoâng hai, vaø caùc phaùp hieän baøy roãng suoát khoâng ngaên ngaïi. Cho neân khi chöùng ñöôïc hö khoâng, khoâng phaùp khoâng phi phaùp. Nghóa laø khi chöùng ñöôïc Phaùp thaân roài thì khoâng phaùp maø cuõng coù phaùp. Vaäy thì taát caû phaùp coù khoâng ñeàu khoâng coøn ñoái ñaõi.

Hoûi: Theá naøo laø treân trôøi döôùi ñaát, trong coõi nhaân gian, quaàn sanh muoân loaøi, heát loøng cung kính, toân xöng chö Phaät, goïi laø Giaùc Hoaøng ?

Ñaùp: Phaät laø baäc thaày trong ba coõi, cha laønh nôi boán loaøi, ñöùc to voøi voïi, huøng toân baùt ngaùt, quaû chöùng ba voâ soá kieáp, aân thaám caû chín loaøi, ba thaân troøn hieån, möôøi hieäu cuøng baøy, ñeán Thaùnh thì laøm vua trong muoân Thaùnh, laøm Phaät thì saùu thoâng töï taïi, chín loaøi toái taêm ñeàu ñöôïc thaám nhuaàn, ba coõi ñeàu toân quí, ñaïi bi ñaïi nguyeän, ñaïi löïc ñaïi haïnh, khaép tieáp caû trôøi ngöôøi, sang heøn ñeàu daãn daét, öùng hoùa treân trôøi, coõi ngöôøi, cöùu ñoä coõi naøy phöông khaùc, quaàn sanh ñeàu lôïi laïc, taát caû ñeàu nöông veà, vì vaäy toân Phaät laø “Giaùc Hoaøng”.

Ñaây neâu leân caâu hoûi taïi sao töø coõi ngöôøi coõi trôøi cho ñeán taát caû quaàn sanh ñeàu cung kính toân xöng chö Phaät laø Giaùc Hoaøng ? Giaùc Hoaøng laø vua giaùc hay cuõng goïi laø Giaùc vöông.

Ñaùp raèng Phaät laø baäc thaày cuûa ba coõi laø duïc giôùi, saéc giôùi vaø voâ saéc giôùi, cha laønh cuûa boán loaøi, boán loaøi laø thai sanh, noaõn sanh, thaáp sanh vaø hoùa sanh. Ñöùc ñoä Ngaøi roäng meânh moâng, cao voøi voïi nhö nuùi, söùc maïnh cuûa Ngaøi baùt ngaùt khoâng theå dieãn taû ñöôïc, Ngaøi tu ba voâ soá kieáp môùi chöùng quaû, khi chöùng quaû roài aân ñöùc cuûa Ngaøi nhuaàn thaám trong chín loaøi. Chín loaøi: Noaûn, thai, thaáp, hoùa sanh, höõu saéc, voâ saéc, höõu töôûng, voâ töôûng, phi höõu töôûng phi voâ töôûng. Ba thaân hieån baøy ñaày ñuû. Möôøi hieäu laø: Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só, Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhôn sö, Phaät Theá Toân. Neáu ôû trong haøng Thaùnh thì Ngaøi laø baäc treân heát, Ngaøi ñaõ ñöôïc saùu thaàn thoâng, chín loaøi toái taêm ñeàu ñöôïc thaám nhuaàn ôn cuûa Ngaøi. Nhö vaäy sôû dó heát thaûy quaàn sanh ñeàu toân chö Phaät laø vua giaùc laø vì coâng ñöùc cuûa caùc Ngaøi voâ löôïng, voâ bieân. Tuy nhieân coù moät caâu maø ngaøy xöa hoïc toâi cuõng nghi: noùi raèng quaû chöùng ba voâ soá kieáp, töùc laø Phaät tu traûi qua ba voâ soá kieáp môùi chöùng quaû. Voâ soá kieáp thì khoâng tính ñöôïc taïi sao noùi ba ? Ñaõ voâ soá maø coøn noùi ba thì laáy ñaâu laøm giôùi haïn ñeå noùi laø ba voâ soá ? Voâ soá kieáp ñaõ khoâng theå tính, vaäy laáy ñaâu laøm chaëng voâ soá kieáp thöù nhaát, voâ soá kieáp thöù hai vaø voâ soá kieáp thöù ba ? Khoâng coù chaëng maø noùi ba voâ soá kieáp laøm sao hieåu ? - Noùi voâ soá kieáp chuùng ta ñöøng laàm töôûng voâ soá laø thôøi gian daøi ñaêng ñaúng khoâng theå tính ñeám, maø voâ soá laø soá thôøi gian khoâng coá ñònh. Ví duï coù ngöôøi tu möôøi naêm hoï tænh. Coù ngöôøi tu caû ñôøi khoâng tænh. Nhö trong kinh noùi: ñöùc Phaät Thích Ca vaø Boà-taùt Di Laëc ñoàng thôøi phaùt taâm tu, maø Phaät Thích Ca ñaõ thaønh Phaät, coøn Boà-taùt Di Laëc thì bao nhieâu kieáp nöõa môùi thaønh Phaät. Nhö vaäy caên cöù vaøo caùi gì ñeå tính soá ? - Caên cöù vaøo haïnh tu cuûa caùc Ngaøi maø tính, maø laøm chuaån, chôù khoâng phaûi tính naêm thaùng tu. Neáu caên cöù treân naêm thaùng tu thì khoâng theå naøo tính ñöôïc.  Caên cöù treân coâng haïnh tu thì trong kinh noùi: ngöôøi tu töø sô phaùt taâm cho ñeán tam hieàn laø baäc thöù nhaát hay voâ soá kieáp thöù nhaát. Nhöng trong giai ñoaïn naøy ngöôøi thì tu nhanh, ngöôøi thì tu chaäm laøm sao ñònh ñöôïc thôøi gian ? Nhö ngöôøi ñi hoïc naêm naêm heát caáp moät, boán naêm nöõa heát caáp hai v.v... coù theå tính ñöôïc. Coøn ngöôøi tu sieâng thì nhanh, löôøi bieáng thì chaäm, maø chaäm thì cöù tu maõi cho neân khoâng bieát bao nhieâu maø tính, do ñoù goïi laø voâ soá. Nhö töø Sô ñòa tôùi Baùt ñòa laø baäc thöù hai hay voâ soá kieáp thöù hai, töø Baùt ñòa ñeán ñaúng giaùc dieäu giaùc thaønh Phaät laø baäc thöù ba hay voâ soá kieáp thöù ba. Noùi ba voâ soá kieáp laø caùc Ngaøi caên cöù treân coâng haïnh tu vöôït qua ba baäc goïi laø qua voâ soá kieáp thöù nhaát, voâ soá kieáp thöù hai, voâ soá kieáp thöù ba, chôù khoâng phaûi caên cöù treân thôøi gian. Caên cöù treân thôøi gian tu thì khoâng ai gioáng ai, ngöôøi tu nhanh, ngöôøi tu chaäm, ngöôøi tu vöøa vöøa, cho neân khoâng noùi soá kieáp nhaát ñònh. Chuùng ta thöû xeùt laïi, ñöùc Phaät Thích Ca vaø Boà-taùt Di Laëc ñoàng thôøi phaùt taâm tu, maø Phaät Thích Ca  thì ñaõ thaønh Phaät nhaäp Nieát-baøn, coøn Boà-taùt Di Laëc thì ñang laøm Boà-taùt nhaát sanh boå xöù ôû cung trôøi Ñao lôïi. Cuõng vaäy, trong soá Taêng Ni tu ôû ñaây cuøng tu moät löôït maø naêm baûy naêm sau ngöôøi laøm Thieàn sö, ngöôøi laøm phaùp sö, cuõng coù ngöôøi ngoài tu daøi daøi. Noùi nhö theá ñeå chuùng ta hieåu trình ñoä tu raát sai bieät, ñöøng nghó raèng cuøng phaùt taâm tu, thôøi gian tu vaø keát quaû cuûa moãi ngöôøi nhö nhau.

Bôûi vì sao ? Vì nhaân tu roäng lôùn neân traêm ngaøn coâng ñöùc ñaõ trang nghieâm, quaû chöùng chí toân thì ôû treân caû traêm öùc hoùa thaân. Ñaïi nguyeän cuûa chö Phaät, khi ra ñôøi thöôøng thò hieän laøm vua. Laøm Phaät thì ba coõi ñeàu toân kính, laøm vua thì muoân nöôùc ñeàu qui phuïc, laø thaûy do coâng phu tu haønh töø nhieàu kieáp, vaø nhaân duyeân phöôùc hueä, lo cöùu giuùp cho moïi ngöôøi.

Ñoaïn naøy noùi theâm cho roõ coâng ñöùc cuûa chö Phaät quaù cao sieâu nhö vaäy neân môùi toân xöng laø Giaùc Hoaøng. Nhöng tôùi ñoaïn sau thì an uûi vua Leâ Hy Toâng.

Laïi hoäi lyù raèng:

Giaùc laø raát to, raát roäng, phaùp taùnh troøn saùng, chaùnh giaùc Boà-ñeà. Hoaøng laø raát toân, raát quí, ngoâi vò ñoäc toân heát möùc, laø baäc ñeá vöông trang troïng. Trong caùc kinh vaãn thaáy Phaät Phaät hieän laøm vua, vieäc xöa cuõng truyeàn nghe vua vua thaønh Phaät. Neân bieát, chö Phaät soá caùt soâng Haèng, moãi vò cuõng thöôøng thò hieän laøm thaân ñeá vöông. Vaø neân bieát, ôû cung vua maø öùng ra ñôøi trong cöûa Phaät, thì nöôùc Vieät laïi thaáy trieàu Leâ, nieân hieäu Chính Hoøa, Ñöùc Giaùc Hoaøng trí Phaät thieân nhieân, bieån tueä troøn saùng, trang troïng ngöï giöõa ñaøi hoa maø hieån döông Phaät phaùp. Caây Boà-ñeà lôùn cao, boùng che maùt caû möôøi phöông, hoa öu baùt nôû ra, saùng röïc ñeán muoân ñôøi. Quaàn sanh ñeàu ñöôïc ñoä, khaép nôi thaám ôn saâu, ñôøi toân xöng laø chaân Phaät Hoaøng.

Hoäi lyù laø giaûi lyù hay giaûi thích theâm. Ñoaïn naøy taùn thaùn coâng ñöùc cuûa vua Leâ Hy Toâng. Trieàu ñaïi nhaø Haäu Leâ laø thôøi troïng Nho khinh Phaät, song coù hai oâng vua tin Phaät raát saâu, trôï duyeân toát cho Taêng Ni tu haønh, chuøa chieàn ñöôïc phaùt trieån nhieàu hôn, Taêng Ni tu ñoâng hôn, ñoù laø vua Leâ Hy Toâng vaø  Leâ Duï Toâng. Vua Leâ Hy Toâng, ban ñaàu cuõng khoâng tin Phaät, ñuoåi heát Taêng Ni veà nuùi tu haønh, khoâng cho ôû laïi kinh ñoâ ñeå môû mang Phaät phaùp. Sau nhôø Thieàn sö Toâng Dieãn, vieát sôù daâng vua, trình baøy heát nhöõng caùi hay caùi quí cuûa ñaïo Phaät. Vua nghe xong, thöùc tænh thaønh taâm saùm hoái toäi huûy baùng Phaät phaùp. Töø ñoù veà sau vua heát loøng tin vaø uûng hoä Phaät phaùp. Do vua suøng kính Phaät phaùp neân ngaøi Chaân Nguyeân ñöôïc vua trôï duyeân raát nhieàu trong vieäc xaây laïi chuøa Quyønh Laâm, trong luùc xaây chuøa, vua caáp cho ba chuïc ngaøn daân tôùi laøm coâng quaû. Do ñoù ngaøi Chaân Nguyeân noùi ôû cung vua maø öùng ra ñôøi trong cöûa Phaät, thì nöôùc Vieät laïi thaáy trieàu Leâ, nieân hieäu Chính Hoøa (1680 - 1705). Nieân hieäu Chính Hoøa laø nieân hieäu cuûa vua Leâ Hy Toâng, coâng ñöùc cuûa vua raát xöùng ñaùng ñöôïc toân xöng laø Giaùc Hoaøng.

            Roãng toang Phaät taùnh tôï hö khoâng,

            Thò hieän thaân vua theå cuõng ñoàng.

            Quyeàn thaät saùng ngôøi goàm moïi lyù,

            Môû mang Phaät phaùp ñoä quaàn moâng.

AÂm :

            Hoaùt nhieân Phaät taùnh ñaúng hö khoâng,

            Thò hieän vöông thaân theå dieäc ñoàng.

            Quyeàn thaät tinh quang bao chuùng lyù,

            Hieån khai Phaät phaùp ñoä quaàn moâng.

Ngaøi noùi theâm baøi keä ñeå taùn thaùn Giaùc Hoaøng. Roãng toang Phaät taùnh tôï hö khoâng, thò hieän thaân vua theå cuõng ñoàng. Ñöùng veà maët Phaùp thaân thì Phaät taùnh roãng toang tôï hö khoâng. Nhöng thò hieän hay öùng hoùa ra hoaëc laø tu só hay vua giaùo hoùa daân... ñoù laø caùi töôùng cuûa duïng, song theå vaãn ñoàng.

Quyeàn thaät saùng ngôøi goàm moïi lyù, môû mang Phaät phaùp ñoä quaàn moâng. “Quyeàn” laø hieän laøm vua, “thaät” laø chæ Phaùp thaân, nghóa laø thò hieän laøm vua hay soáng vôùi Phaùp thaân thì vaãn saùng ngôøi ñaày ñuû lyù ñoù. Hieän ra ñeå laøm gì ? Thò hieän laøm vua ñeå môû mang Phaät phaùp ñoä nhöõng keû meâ muoäi. Sau ñaây Ngaøi daãn saùch Trung Quoác.

Tröôùc kia, vua Ñöôøng Thuaän Toâng hoûi Ñaïi sö Phaät Quang:

            Phaät töø phöông naøo ñeán ?

            Dieät trôû veà nôi ñaâu ?

            Ñaõ noùi thöôøng truï theá,

            Nay Phaät ôû choã naøo ?

AÂm :

            Phaät toøng haø phöông lai ?

            Dieät höôùng haø phöông khöù ?

            Kyù ngoân thöôøng truï theá,

            Phaät kim taïi haø khöù ?

Ñaïi sö Phaät Quang ñaùp:

            Phaät töø voâ vi ñeán,

            Dieät trôû veà voâ vi.

            Phaùp thaân ñoàng hö khoâng,

            Thöôøng ôû choã khoâng taâm.

            Coù nieäm veà voâ nieäm,

            Coù truï veà voâ truï.

            Ñeán vì chuùng sanh ñeán,

            Ñi vì chuùng sanh ñi.

            Bieån chaân nhö thanh tònh,

            Troøn laëng theå thöôøng truï.

            Ngöôøi trí kheùo tö duy,

            Laïi chôù sanh nghi ngôø.

AÂm :

            Phaät toøng voâ vi lai,

            Dieät höôùng voâ vi khöù.

            Phaät thaân ñaúng hö khoâng,

            Thöôøng taïi voâ taâm xöù.

            Höõu nieäm qui voâ nieäm,

            Höõu truï qui voâ truï.

            Lai vò chuùng sanh lai,

            Khöù vò chuùng sanh khöù.

            Thanh tònh chaân nhö haûi,

            Traïm vieân theå thöôøng truï.

            Trí giaû thieän tö duy,

            Caùnh vaät sanh nghi löï.

Tröôùc kia vua Ñöôøng Thuaän Toâng hoûi Ñaïi sö Phaät Quang:

Phaät töø phöông naøo ñeán, dieät trôû veà nôi ñaâu ? Ñaõ noùi thöôøng truï theá, nay Phaät ôû choã naøo ? Caâu hoûi neâu leân laø: Phaät töø ñaâu ñeán, sau khi nhaäp dieät ñi veà ñaâu ? Vaø noùi Phaät thöôøng truï ôû ñôøi, nhöng nay Phaät ôû ñaâu ? Ñoù laø caâu hoûi cuûa vua Ñöôøng Thuaän Toâng.

Ñaïi sö Phaät Quang ñaùp:

Phaät töø voâ vi ñeán, dieät trôû veà voâ vi. Phaät ñeán töø voâ vi maø dieät cuõng trôû veà voâ vi. Taïi sao vaäy ? Vì voâ vi laø caùi theå baát sanh baát dieät, Ngaøi thò hieän ra ñôøi laø Hoùa thaân hay ÖÙng thaân, maø Hoùa thaân hay ÖÙng thaân cuõng töø Phaùp thaân hieän ra, cho neân noùi ñeán töø voâ vi. Ngaøi hoùa thaân tuøy  duyeân  ñoä  chuùng sanh, khi duyeân heát, hoùa thaân dieät thì trôû veà Phaùp thaân, ñoù laø trôû veà voâ vi. Nhö vaäy sanh ra töø Phaùp thaân, dieät cuõng trôû veà Phaùp thaân cho neân caâu sau noùi:

Phaùp thaân ñoàng hö khoâng, thöôøng ôû choã khoâng taâm. ÔÛ treân hoûi ñaõ noùi thöôøng truï, nay Phaät ôû choã naøo ? ÔÛ ñaây traû lôøi Phaät thöôøng ôû choã khoâng taâm. Vaäy khoâng taâm laø ôû choã naøo ? Chuùng ta coù taâm hay khoâng taâm ? Neáu taâm daáy nieäm chaïy theo traàn caûnh thì coù taâm, neáu laëng nhöõng voïng nieäm ñoù laø khoâng taâm. Caâu traû lôøi quaù xaùc thöïc. Tuy nhieân quí vò coù khaû naêng thaáy Phaät khoâng ? Chòu khoù khoâng taâm laø thaáy, neáu coù taâm thì chæ thaáy chuùng sanh. Vì taâm chaïy theo traàn caûnh laø taâm meâ cuûa chuùng sanh; taâm chuùng sanh laø taâm hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu v.v... Nhöõng thöù taâm chuùng sanh laëng, chuùng ta vaãn tri vaãn giaùc ngay ñoù laø taâm Phaät. Do ñoù hoûi: Phaät thöôøng truï ôû ñôøi, vaäy ôû choã naøo ? Ñaùp: thöôøng ôû choã khoâng taâm laø chæ thaúng khoâng coøn giaáu gieám gì nöõa.

Coù nieäm veà voâ nieäm, coù truï veà voâ truï. ÔÛ choã khoâng taâm ñoù neáu coù nieäm thì ñöa veà voâ nieäm, coù truï thì phaûi ñöa veà voâ truï, ñoù laø choã Phaät ôû. Nhöõng caâu keá Ngaøi giaûi thích theâm:

Ñeán vì chuùng sanh ñeán, ñi vì chuùng sanh ñi. Chuùng sanh meâ, Phaät thöông muoán ñoä hoï maø thò hieän ra ñôøi, khi duyeân maõn, Phaät vì chuùng sanh thò hieän nhaäp Nieát-baøn. Vì nhöõng gì caàn daïy cho  chuùng sanh Ngaøi ñaõ giaûng daïy heát roài, neáu ôû ñôøi theâm thôøi gian nöõa thì chuùng ta seõ yû laïi, maø khoâng chòu noã löïc tö duy nhöõng lôøi Phaät daïy ñeå öùng duïng tu. Nhö vaäy Phaät ñeán hay ñi cuõng vì chuùng sanh caû, chuùng sanh meâ thì Ngaøi ñem chaùnh phaùp daïy cho tænh giaùc, heát duyeân thì Ngaøi ra ñi.

Bieån chaân nhö thanh tònh, troøn laëng theå thöôøng truï. Nghóa laø Ngaøi trôû veà theå chaân nhö thanh tònh theânh thang nhö bieån caû, luoân luoân laëng leõ troøn ñaày khoâng sanh khoâng dieät.

Ngöôøi trí kheùo tö duy, laïi chôù sanh nghi ngôø. Ngöôøi trí kheùo nhaän ñònh suy xeùt, khoâng neân sanh loøng nghi ngôø. Nhö vaäy chuùng ta thaáy ngaøi Phaät Quang ñaùp raát chí lyù khoâng coøn giaáu gieám gì caû. Baây giôø giaû söû coù ai hoûi Phaät thöôøng truï ôû theá gian vaäy Phaät ôû choã naøo ? Quí vò chæ ñöôïc khoâng ? Chæ taâm khoâng chaïy theo caûnh ñoù laø choã Phaät thöôøng truï.

Vua laïi hoûi:

            Phaät töø vöông cung sanh,

            Dieät veà Song Laâm dieät.

            Truï theá boán chín naêm,

            Laïi baûo khoâng phaùp noùi ?

            Nuùi soâng vaø bieån caû,

            Trôøi ñaát vôùi nhaät nguyeät,

            Thôøi ñeán ñeàu tieâu tan.

            Ai raèng khoâng sanh dieät ?

            Nghi tình coøn nhö treân,

            Ngöôøi trí kheùo phaân bieät.

AÂm :

            Phaät tuøng vöông cung sanh,

            Dieät höôùng song laâm dieät.

            Truï theá töù thaäp cöûu,

            Höïu ngoân voâ phaùp thuyeát.

            Sôn haø caäp ñaïi haûi,

            Thieân ñòa caäp nhaät nguyeät.

            Thôøi chí giai qui taän,

            Thuøy vaân baát sanh dieät ?

            Nghi tình du nhöôïc tö,

            Trí giaû thieän phaân bieät.

Vua laïi hoûi: Phaät töø vöông cung sanh, dieät veà Song Laâm dieät. Truï theá boán chín naêm, laïi baûo khoâng phaùp noùi ? Vua neâu leân caâu hoûi: Khi Phaät coøn laø Thaùi töû sanh ôû cung vua, ñi tu thaønh Phaät, nhaäp dieät ôû röøng Sa-la, truï theá boán möôi chín naêm, thuyeát phaùp ñoä sanh, sao laïi baûo khoâng noùi phaùp ? Ñoù laø yù thöù nhaát.

Nuùi soâng vaø bieån caû, trôøi ñaát vôùi nhaät nguyeät, thôøi ñeán ñeàu tieâu tan. Ai raèng khoâng sanh dieät, nghi tình coøn nhö treân, ngöôøi trí kheùo phaân bieät. YÙ thöù hai vua hoûi nuùi soâng, bieån caû, maët trôøi, maët traêng v.v... heát duyeân cuõng tan hoaïi, taïi sao noùi coù caùi khoâng sanh dieät ?

Ñaïi sö Phaät Quang ñaùp:

            Theå Phaät voán voâ vi,

            Tình meâ voïng phaân bieät.

            Phaùp thaân ñoàng hö khoâng,

            Chöa töøng coù sanh dieät.

            Coù duyeân Phaät ra ñôøi,

            Heát duyeân Phaät nhaäp dieät.

            Nôi nôi ñoä chuùng sanh,

            Gioáng nhö traêng trong nöôùc.

            Chaúng thöôøng cuõng chaúng ñoaïn,

            Chaúng sanh cuõng chaúng dieät.

            Sanh cuõng chöa töøng sanh,

            Dieät cuõng chöa töøng dieät.

            Toû ngoä choã khoâng taâm,

            Töï nhieân khoâng phaùp noùi.

AÂm :

            Phaät theå boån voâ vi,

            Meâ tình voïng phaân bieät.

            Phaùp thaân ñaúng hö khoâng,

            Vò taèng höõu sanh dieät.

            Höõu duyeân Phaät xuaát theá,

            Voâ duyeân Phaät nhaäp dieät.

            Xöù xöù hoùa chuùng sanh,

            Du nhö thuûy trung nguyeät.

            Phi thöôøng dieäc phi ñoaïn,

            Phi sanh dieäc phi dieät.

            Sanh dieäc vò taèng sanh,

            Dieät dieäc vò taèng dieät.

            Lieãu ngoä voâ taâm xöù,

            Töï nhieân voâ phaùp thuyeát.

Vua nghe Sö giaûng hoaùt nhieân ngoä ñaïo, toân troïng Thieàn toâng.

Ñaïi sö Phaät Quang ñaùp:

Theå Phaät voán voâ vi, tình meâ voïng phaân bieät, Phaùp thaân ñoàng hö khoâng, chöa töøng coù sanh dieät. Ngaøi noùi theå Phaät töùc laø Phaùp thaân  voán  khoâng sanh dieät, do tình meâ neân voïng thaáy coù sanh dieät, vaø Phaùp thaân aáy ñoàng vôùi hö khoâng neân khoâng bao giôø coù sanh dieät. Sôû dó thaáy Phaät sanh ôû cung vua Tònh Phaïn, nhaäp dieät ôû Sa-la song thoï laø do meâ maø voïng thaáy caùi giaû töôùng, chôù Phaùp thaân thì ñoàng vôùi hö khoâng, khoâng coù töôùng sanh  dieät.

Coù duyeân Phaät ra ñôøi, heát duyeân Phaät nhaäp dieät, nôi nôi ñoä chuùng sanh, gioáng nhö traêng trong nöôùc. Ñöùc Phaät ÖÙng Hoùa thaân ñeå ñoä khaép chuùng sanh, heát duyeân Phaät nhaäp Nieát-baøn, öùng hoùa thaân gioáng nhö boùng maët traêng trong nöôùc. Vaäy boùng traêng trong nöôùc laø hö aûo, chæ coù maët traêng treân trôøi môùi laø thaät. Cuõng vaäy Phaät ra ñôøi ôû vöông cung, nhaäp dieät ôû röøng Sa-la laø Hoùa thaân Phaät, coøn trôû veà theå baát sanh baát dieät laø Phaùp thaân neân noùi theå Phaät laø voâ vi.

Chaúng thöôøng cuõng chaúng ñoaïn, chaúng sanh cuõng chaúng dieät, sanh cuõng chöa töøng sanh, dieät cuõng chöa töøng dieät. Toû ngoä choã khoâng taâm, töï nhieân khoâng phaùp noùi. Phaùp taùnh khoâng phaûi thöôøng cuõng khoâng phaûi ñoaïn, chöa töøng sanh dieät, vaø khi taâm khoâng coøn daáy ñoäng thì toû ngoä Phaùp taùnh. Bôûi Phaùp taùnh khoâng töôùng maïo, khoâng ñoái ñaõi, khoâng duøng ngoân ngöõ noùi ñeán ñöôïc neân töï nhieân khoâng phaùp noùi, cho neân Phaät thuyeát phaùp boán möôi chín naêm maø chöa töøng noùi moät lôøi. Khoâng noùi moät lôøi laø khoâng noùi phaùp naøo ? Phaùp Töù-ñeá hay Thaäp-nhò-nhaân-duyeân ? - Ñöùng veà maët Phaùp taùnh thì khoâng noùi moät lôøi, vì Phaùp taùnh thì khoâng coøn ñoái ñaõi, maø khoâng ñoái ñaõi thì noùi caùi gì ? Chuùng ta thöû noùi moät caâu khoâng keït hai beân coi ? Noùi ñöôïc khoâng ? - Vì coøn ñoái ñaõi hai beân neân coøn noùi naêng, ñeán choã döùt ñoái ñaõi thì khoâng coøn ngoân ngöõ noùi naêng, do ñoù kinh Laêng Giaø ñöùc Phaät noùi trong boán möôi chín naêm ta chöa töøng noùi moät caâu. Vì trôû veà Phaùp taùnh thì khoâng coøn ngoân ngöõ ñoái ñaõi, khoâng coøn ngoân ngöõ ñoái ñaõi neân tuyeân boá khoâng noùi moät caâu. Song, khi ôû Loäc Uyeån Ngaøi giaûng phaùp Töù-ñeá, ñaây laø khoå ñeá, ñaây laø dieät ñeá v.v... khoå ñeá laø sanh töû, dieät ñeá laø Nieát-baøn voâ sanh, laø phaùp coøn ñoái ñaõi, neân noùi Ngaøi coù noùi phaùp. Luùc noùi tôùi choã heát ñoái ñaõi Ngaøi tuyeân boá ta khoâng noùi moät lôøi. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät uyeân thaâm saâu kín voâ cuøng. Boán möôi chín naêm noùi phaùp laø noùi phaùp ñoái ñaõi, ñeán choã döùt ñoái ñaõi laø choã khoâng coøn moät caâu ñeå noùi. Ñoù laø ñi töø ñoái ñaõi ñeán choã tuyeät ñoái, chôù khoâng phaûi Phaät töø choái vieäc noùi phaùp cuûa mình, hay nhö nhieàu ngöôøi hieåu raèng ban ñaàu ñöùc Phaät noùi phaùp Töù-ñeá, Thaäp-nhò-nhaân-duyeân, Luïc-ñoä-vaïn-haïnh... sau Ngaøi tuyeân boá ta khoâng noùi moät lôøi. Ngaøi noùi nhö theá ñeå ngöôøi sau ñöøng chaáp cöùng vaøo lôøi daïy cuûa Ngaøi. Hieåu Ngaøi noùi phaùp boán möôi chín naêm laø thaät thì chöa ñaït ñeán choã cöùu caùnh, choã cöùu caùnh laø töø ñoái ñaõi ñeán tuyeät ñoái, ñoái ñaõi thì coøn ngoân thuyeát, tuyeät ñoái thì khoâng coøn ngoân thuyeát. Do ñoù caùc Thieàn sö cuõng noùi choã tuyeät ñoái laø choã khoâng lôøi, choã khoâng lôøi laø choã heát ñoái ñaõi. Ni sö Dieäu Nhaân cuõng noùi “Uoång khaåu voâ ngoân”.

Vua nghe giaûng, thaáu suoát ñöôïc choã ñoù neân ngoä ñaïo vaø toân troïng Thieàn toâng. Vua nghe giaûng thì ngoä coøn chuùng ta nghe coù ngoä khoâng ? Vì ñoïc qua caâu hoûi vaø lôøi ñaùp chuùng ta khoâng nhaän ra neân khoâng ngoä, coøn vua thaáu suoát ñöôïc lôøi ñaùp cuûa Ngaøi neân vua ngoä vaø toân troïng Thieàn toâng.

Sau ñaây Ngaøi daãn kinh: Kinh noùi: “Taâm ta nhö nöôùc, Di Ñaø nhö traêng, nöôùc trong thì traêng hieän, chaúng caàn ngöôøi khaùc noùi”. Traêng duï Phaùp thaân, boùng duï Hoùa thaân, trong vaø ñuïc duï nhieãm vaø tònh.

ÔÛ ñaây noùi kinh maø toâi khoâng nhôù kinh naøo, chæ nhôù moät caâu “Trì thaønh nguyeät hieän”. Trì laø caùi ao, caùi ao ñaøo xong coù nöôùc loùng trong thì thaáy maët traêng hieän. Ñoaïn naøy giaûi thích veà Tònh ñoä cuûa töï taâm, Phaät Di Ñaø chæ cho Phaùp thaân, taâm ngöôøi ví nhö nöôùc, nöôùc taâm trong thì thaáy Phaät Di Ñaø hieän, nhö maët traêng hieän trong ao nöôùc trong. Coøn nöôùc taâm ñuïc thì Phaät Di Ñaø khoâng hieän. Nhö vaäy hoà taâm trong thì maët traêng Di Ñaø hieän, hoà taâm ñuïc thì maët traêng Di Ñaø khoâng hieän, cho neân chuùng toâi ñaët teân caùi hoà ôû tröôùc chaùnh ñieän Truùc Laâm laø hoà Tónh Taâm. Tónh laø laëng, laëng thì môùi trong, trong thì thaáy boùng traêng hieän. Nhö vaäy qua caùi nhìn cuûa caùc Thieàn sö khoâng coù choáng ñoái phaùp moân naøo, Tònh ñoä cuõng ñöôïc, Thieàn cuõng ñöôïc, vì taát caû ñeàu qui veà töï taâm, chuû yeáu laø nöôùc taâm chuùng ta phaûi trong, neân noùi nöôùc trong thì traêng hieän khoâng caàn ngöôøi khaùc noùi. Ngaøi noùi theâm: Maët traêng duï cho Phaùp thaân, boùng maët traêng duï cho Hoùa thaân, tuøy nöôùc trong hay ñuïc maø traêng hieän hay khoâng hieän, tuøy theo taâm nhieãm hay tònh maø hoùa thaân laø chuùng sanh hoaëc Boà-taùt. Nhö kinh Di Ñaø noùi nieäm danh hieäu Phaät töø moät ngaøy cho ñeán baûy ngaøy, nhaát taâm baát loaïn thì khi laâm chung thaáy ñöùc Phaät A-Di-Ñaø vaø chö Thaùnh chuùng ñeán ñoùn. Taâm khoâng loaïn laø taâm tònh, maø taâm tònh thì Phaät hieän. Thieàn Töù-nieäm-xöù, ñöùc Phaät noùi ai truï taâm nôi phaùp quaùn töø moät ngaøy cho ñeán baûy ngaøy maø khoâng dôøi choã truï,ï thì ngöôøi ñoù chöùng töø sô quaû ñeán töù quaû. Tu Töù-nieäm-xöù laø quaùn thaân baát tònh, quaùn thoï thò khoå, quaùn taâm voâ thöôøng, quaùn phaùp voâ ngaõ. Giaû söû nhö chuùng ta quaùn phaùp voâ ngaõ töø moät ngaøy cho tôùi baûy ngaøy khoâng coù moät taïp nieäm, taâm thanh tònh thì Phaät hieän tieàn. Coøn chuùng ta tu theo phaùp Thieàn naøy thì sao ? Neáu taâm khoâng daáy nieäm, laëng trong saùng suoát thì Phaät hieän. Vaäy maø nhieàu ngöôøi than, ñôøi maït phaùp Phaät nhaäp Nieát-baøn hôn hai ngaøn naêm, khoù thaáy Phaät quaù ! Phaät ôû gaàn moät beân, taïi chuùng ta ñeå taâm chaïy theo caûnh neân khoâng nhaän ra, roài khôûi nieäm ñi tìm Phaät ôû nuùi naøy nuùi noï, thaät laø xa, cho duø coù tìm Phaät ôû AÁn Ñoä cuõng khoâng gaëp. Taâm mình yeân laëng trong saùng laø Phaät hieän tieàn, khoâng phaûi nhoïc nhaèn tìm ñaâu caû. Nhö vaäy tu maø ngoä ñöôïc lyù ñaïo saâu xa roài thì coâng phu raát laø nheï nhaøng vaø khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa. Neáu khoâng ngoä thì than raèng Phaät Nieát-baøn hôn hai ngaøn naêm roài, laøm sao tìm cho ra, maø tìm Phaät khoâng thaáy thì laøm sao tu ?

Nöôùc trong traêng hieän, traêng cuõng chaúng ñeán. Nöôùc ñuïc traêng aån, traêng cuõng chaúng ñi. Chæ do nöôùc coù trong ñuïc, chaúng phaûi baûo traêng coù ñeán ñi. Trong phaùp cuõng nhö vaäy, taâm saïch thì thaáy Phaät, chaúng phaûi laø Phaät ñeán, taâm nhô thì chaúng thaáy, chaúng phaûi laø Phaät ñi. Bôûi do chuùng sanh coù nhô saïch, chaúng phaûi baûo chö Phaät coù aån hieän.

Ñoaïn naøy giaûi thích theâm: nöôùc trong thì maët traêng hieän, nöôùc ñuïc thì maët traêng aån, maët traêng khoâng coù ñeán ñi. Cuõng vaäy taâm thanh tònh thì Phaät hieän, taâm nhieãm nhô thì Phaät aån khuaát, Phaät khoâng ñeán khoâng ñi. Chuùng ta thaáy maët traêng treân trôøi coù ñeán vôùi nöôùc hay coù rôøi nöôùc khoâng ? -Khoâng ñeán maø cuõng khoâng rôøi, chæ taïi nöôùc trong thì traêng hieän, nöôùc ñuïc thì traêng khuaát maø thoâi. Cuõng vaäy, Phaùp thaân Phaät khoâng ñeán cuõng khoâng ñi, chuùng ta tu taâm trong laëng thì Phaät hieän tieàn, taâm ngaàu ñuïc thì Phaùp thaân Phaät aån. Töôûng chöøng nhö Phaät coù ñeán coù ñi, nhöng thaät söï thì Phaät khoâng ñeán khoâng ñi bao giôø. Cuõng theá, chuùng ta ngoài Thieàn ñeå döøng taâm chaïy nhaûy laêng xaêng, taâm laêng xaêng ñoù laëng roài thì oâng Phaät cuûa chuùng ta hieän tieàn. Vaäy oâng Phaät hieän ra sao ? Ngoài toøa sen hay toøa sö töû ? Neáu thaáy Phaät hieän ngoài toøa sen chuùng ta coù chaáp nhaän khoâng ? Choã naøy phaûi hieåu cho kyõ keûo laàm. Khi ngoài Thieàn taâm thanh tònh thaáy Phaät ñeán xoa ñaàu thoï kyù hoaëc taùn thaùn coâng ñöùc tu haønh, töï cho laø mình ñaõ chöùng quaû, nhöng ít laâu phaùt ñieân, ngöôøi ngoaøi khoâng bieát cho raèng tu Thieàn ñieân. Taïi sao thaáy Phaät laïi phaùt ñieân ? Khi ngoài tu taâm ñaït ñeán choã laëng leõ thì theå chaân thaät hieän tieàn, ñoù laø Phaät hieän. Phaät taïi taâm mình hieän thì khoâng coù töôùng maïo, nhöng vì chuùng ta chaïy theo töôùng Phaät hö doái ôû ngoaøi do taâm mình phoùng hieän ra; töôùng hö doái maø cho laø thaät neân laàm, ñieân ñaûo cuoàng loaïn roài phaùt ñieân.

Trong söû Thieàn AÁn Hoa coù ghi caâu chuyeän: Toå Öu-ba-cuùc-ña haøng phuïc ñöôïc ma vöông beøn trao Tam qui cho noù. Sau khi thoï Tam qui xong, Toå baûo ma vöông:

- Xöa ngöôi thöôøng thaáy ñöùc Nhö Lai giôø ñaây hieän thöû cho ta xem.

Ma vöông thöa:

- Hieän vieäc xöa khoâng khoù, chæ xin Toân giaû troâng thaáy ñöøng leã.

Toå khaû höùa. Ma vöông vaøo röøng aån maát, choác laùt boãng thaáy Phaät töø meù röøng ñi ra oai nghi nghieâm chænh, theo sau laø ñoaøn Tyø-kheo moät ngaøn hai traêm naêm möôi vò, Toå vöøa troâng thaáy cuùi mình ñaûnh leã. Ma  vöông hoaûng kinh bieán maát.

Qua caâu chuyeän treân, chuùng ta thaáy ma hieän Phaät, maø Toå coøn laàm töôûng Phaät thaät, quì xuoáng laïy. Chuùng ta laø phaøm phu thöôøng mô öôùc ñöôïc thaáy Phaät, ma bieát ñöôïc neân noù hieän hình Phaät. Chuùng ta thaáy möøng quaù leã laïy, nhaân cô hoäi aáy noù nhaäp vaøo khieán chuùng ta phaùt cuoàng phaùt ñieân. Neân nhôù, Phaät laø taâm thanh tònh saùng suoát ôû moãi ngöôøi chôù khoâng phaûi Phaät ôû beân ngoaøi.

?