B. GIAÛNG GIAÛI (tt)

III. KEÄ KIEÁN TAÙNH: (tt)

Trong Thieàn söû Trung Hoa coù ghi caâu chuyeän: ngaøi Vaên Hyû ñi ñeán nuùi Nguõ Ñaøi ñeå tìm Boà-taùt Vaên Thuø, Ngaøi khoâng gaëp Boà-taùt Vaên Thuø chæ gaëp moät oâng giaø daét traâu ñi, môøi Ngaøi vaøo chuøa uoáng traø. Qua caâu chuyeän ñoái ñaùp, trôøi toái Ngaøi xin nghæ laïi ñeâm khoâng ñöôïc, oâng giaø cho moät ñoàng töû ñöa Ngaøi xuoáng nuùi. Ngaøi hoûi  ñoàng töû môùi bieát ñoù laø chuøa Baùt-nhaõ trong hang Kim Cang, oâng giaø gaëp vöøa roài laø Boà-taùt Vaên Thuø. Ngaøi buoàn baû  vì  khoâng theå naøo gaëp laïi ñöôïc. Luùc ñoù ñoàng töû vaø chuøa cuõng ñeàu aån maát, chæ thaáy Boà-taùt Vaên Thuø côûi sö töû vaøng qua laïi ôû treân maây, Ngaøi ñaûnh leã roài ñi veà. 

Sau, Ngaøi ñeán Thieàn sö Ngöôõng Sôn hoïc ñaïo, ñöôïc sung chöùc Ñieån toïa. Ngaøi naáu chaùo  thöôøng  thaáy Boà-taùt Vaên Thuø hieän treân noài chaùo, Ngaøi laáy caây giaàm quaäy chaùo ñaäp, noùi:

- Vaên Thuø töï Vaên Thuø, Vaên Hyû töï Vaên Hyû.

Qua caâu chuyeän treân, chuùng ta thaáy tinh thaàn Thieàn laø trôû veà vôùi Phaät chính mình, khoâng leä thuoäc vaøo Phaät, Boà-taùt beân ngoaøi. Trong nhaø Phaät coù caâu “Phaät cao moät thöôùc, ma cao moät tröôïng”, soáng trong coõi duïc naøy ma ôû gaàn chuùng ta raát nhieàu, cho neân chuùng ta nghó gì, mô öôùc ñieàu gì, ma bieát heát vaø noù hieän ñuùng nhö yù mình mong caàu. Neáu chuùng ta khoâng bieát thì bò noù löøa, tu moät thôøi gian keát quaû ñieân khuøng laø taïi choã ñoù. Neáu chuùng ta bieát taát caû ñeàu laø giaû töôùng, thì khoâng chaáp nhaän nhöõng töôùng beân ngoaøi töø taâm phoùng hieän ra, khoâng chaáp nhaän thì khoâng laàm, khoâng bò haïi. Giaû söû chuùng ta ngoài Thieàn gaëp Phaät thaät  hieän  ra, chuùng ta khoâng chaáp nhaän Phaät cuõng khoâng  raày, vì bieát mình coù caùi nhìn ñuùng. Neáu chuùng ta gaëp Phaät khoâng leã sôï coù loãi, Phaät thuyeát phaùp khoâng nghe sôï coù toäi, seõ bò löøa bò haïi. Thænh thoaûng coù ít ngöôøi tu ban ñeâm ngoài Thieàn nghe beân tai coù tieáng noùi phaùp, hoaëc beân tai nghe coù tieáng noùi xì xaøo, muoán heát tieáng khoâng bieát laøm sao, ñeán nhôø toâi chæ caùch ñeå giaûi tröø. Nhöõng tröôøng hôïp nhö theá phaàn nhieàu laø do quæ thaàn ñaùnh löøa chuùng ta. Ban ñaàu noù ñem moät hai caâu kinh Phaät ra noùi, chuùng ta nghe thích quaù, tin theo cho laø lôøi Phaät Thaùnh noùi phaùp. Khi tin saâu roài noù xuùi chuùng ta noùi laøm baäy baï, luùc ñoù yù chí nhu nhöôïc, trí tueä lu môø, noù baûo ñieàu chi laø nghe theo laøm theo, khoâng cöôõng laïi ñöôïc. Ñoù laø caùi laàm cuûa ngöôøi tu khoâng bieát roõ nhöõng chöùng thieàn beänh. Trong nhaø Thieàn coù caâu “Phuøng Phaät saùt Phaät, phuøng ma saùt ma” (Gaëp Phaät gieát Phaät, gaëp ma gieát ma). Noùi nghe nhö voâ leã taøn nhaãn laém, nhöng ñoù laø ñieàu taát yeáu phaûi laøm ñeå trong khi tu chuùng ta traùnh ñöôïc söï laàm laãn tai haïi. Neân nhôù ai tu maø ham Phaät, Boà-taùt ñeán xoa ñaàu thoï kyù thì ngöôøi ñoù deã bò ñieân cuoàng.

Lyù roát raùo toät cuøng, cöïc taéc tuyeät dieäu thì Phaùp thaân voán roãng laëng, troøn ñoàng thaùi hö, khoâng ñi khoâng ñeán, khoâng nôi khoâng choán, tuøy cô maø caûm ñeán, öùng hieän töï taïi, neân göôïng goïi laø Nhö Lai.

Ñoaïn naøy Ngaøi noùi theâm ñeå chuùng ta hieåu roõ caùi lyù toät cuøng khoâng ñeán khoâng ñi cuûa Phaùp thaân vaø danh töø Nhö Lai cuõng göôïng goïi chôù khoâng coù thaät.

            Chaùnh giaùc khoâng nôi ñeán,

            Ñi cuõng khoâng choã naøo.

            Thaân thanh tònh dieäu saéc,

            Do thaàn löïc hieån hieän.

            Phaät thaân roãng laëng truøm phaùp giôùi,

            Roõ raøng tröôùc maét quaàn sanh loaïi.

            Tuøy cô caûm ñeán khaép moïi nôi,

            Töï do öùng hieän ñeàu voâ ngaïi.

AÂm :

            Chaùnh giaùc voâ lai xöù,

            Khöù dieäc voâ sôû tuøng.

            Thanh tònh dieäu saéc thaân,

            Thaàn löïc coá hieån hieän.

            Phaät thaân khoâng tòch bieán phaùp giôùi,

            Ñöôøng ñöôøng ñoái nhaõn quaàn sanh loaïi.

            Tuøy cô phoù caûm mî baát chu,

            Töï nhö öùng hieän löïc voâ ngaïi.

Ñeán ñaây Ngaøi noùi theâm baøi keä ñeå chuùng ta roõ nghóa lyù khoâng ñeán ñi cuûa Phaùp thaân.

Chaùnh giaùc khoâng nôi ñeán, ñi cuõng khoâng choã naøo. Thaân thanh tònh dieäu saéc, do thaàn löïc hieån hieän. Chaùnh giaùc laø chæ cho Phaùp thaân khoâng ñeán ñi, khoâng coù nôi choán vaø caùi thaân ñeïp ñeõ coù ba möôi hai töôùng toát cuûa Phaät cuõng do thaàn löïc hieån hieän.

Phaät thaân roãng laëng truøm phaùp giôùi, roõ raøng tröôùc maét quaàn sanh loaïi. Phaùp thaân Phaät roãng laëng truøm khaép phaùp giôùi, luoân luoân hieän ôû tröôùc maét chuùng ta. Nhö vaäy thaân coù ba möôi hai töôùng toát cuûa Phaät Thích Ca ôû AÁn Ñoä laø ÖÙng thaân hay Hoùa Thaân, coøn Phaùp thaân Phaät ai cuõng saün coù, noù roãng laëng truøm khaép phaùp giôùi vaø ôû ngay tröôùc maét chuùng ta, khoâng heà xa caùch.

Tuøy cô caûm ñeán khaép moïi nôi, töï do öùng hieän ñeàu voâ ngaïi. Nghóa laø Phaùp thaân khoâng coù töôùng maïo, nhöng tuøy duyeân maø coù caûm öùng. Tuøy duyeân caûm öùng nhö theá naøo ? Giaû söû chuùng ta tu theå nhaäp ñöôïc Phaùp thaân thanh tònh, nhöng khoâng phaûi an truù maõi trong Phaùp thaân thanh tònh, maø tuøy chuùng sanh naøo coù duyeân vôùi chuùng ta sanh nôi naøo thì chuùng ta ñeán ñoù ñeå ñoä hoï. Nhö chuùng toâi thöôøng noùi, laâu nay Phaät töû uûng hoä tònh taøi tònh vaät ñeå chuùng toâi caát chuøa vaø lo cho Taêng Ni tu hoïc, Phaät töû laøm vieäc aáy vôùi taâm nguyeän mong raèng ñôøi ñôøi ñöôïc gaëp chaùnh phaùp, gaëp quí Thaày giaùo hoùa cho tu hoïc, vì hieän taïi Phaät töû laø cö só gia duyeân raøng buoäc neân tu khoâng ñöôïc bao nhieâu. Taâm nguyeän nhö theá laø Phaät töû ñaõ muoán gieo duyeân saâu vôùi Tam baûo, nhöng neáu chuùng toâi tu giaùc ngoä theå nhaäp Phaùp thaân thanh tònh, caûm thaáy an laïc thaûnh thôi quaù, khoâng trôû laïi theá gian giaùo hoùa nhöõng ngöôøi coù duyeân vôùi mình. Nhö vaäy, neáu noùi theo theá gian thì chuùng toâi khoâng muoán traû nôï, maëc tình Phaät töû muoán tu nhö theá naøo thì tu, mình khoâng ñeå yù tôùi, ñoù laø voâ traùch nhieäm. Cho neân ngöôøi tu töï giaùc roài phaûi giaùc tha, khoâng neân ích kyû, tu lieãu ngoä roài khoâng höôûng an laïc moät mình, phaûi tuøy duyeân öùng hieän ñoä chuùng sanh coù duyeân vôùi mình, ñoù cuõng laø moät hình thöùc traû nôï côm aùo cho Phaät töû. Hôn nöõa, khi tu ñaõ giaùc ngoä, duø chuùng ta coù öùng thaân ñoä chuùng sanh chuùng ta vaãn tænh chôù khoâng meâ, do tænh cho neân thaáy vieäc öùng thaân ñeå ñoä chuùng sanh laø hö doái, khoâng thaät. Vì chuùng sanh meâ neân thoï thaân giaû doái cho laø thaät, coøn ngöôøi tænh ñi vaøo trong caûnh giaû bieát laø giaû, mang thaân giaû laøm vieäc lôïi ích cho chuùng sanh, duø coù gaëp caûnh thuaän nghòch vui buoàn cuõng bieát laø giaû doái, khoâng ñoäng taâm, ñoù môùi laø tuøy duyeân caûm öùng. Neáu gaëp caûnh thuaän thì vui, gaëp caûnh nghòch thì buoàn khoå thôû than, ñoù laø theo nghieäp chieâu caûm.

Tuøy duyeân caûm öùng thì gaëp caûnh thuaän nghòch gì cuõng vui, vì noù khoâng thaät, khoâng thaät cho neân khoâng lo buoàn sôï haõi. Do ñoù caùc Boà-taùt ñi khaép theá gian ñeå laøm lôïi ích cho chuùng sanh maø vaãn luoân ôû trong Nieát-baøn töï taïi, vì ñaâu coù gì baän taâm. Haïnh cuûa Boà-taùt laø nhö vaäy, khoâng haún Boà-taùt laø phaûi coù thaàn thoâng, coù quyeàn löïc phi thöôøng, maø Boà-taùt vaãn ôû taïi theá gian vaø sinh hoaït nhö moïi ngöôøi. Tuy nhieân, ngöôøi theá gian gaëp caûnh khoå thì than khoùc, Boà-taùt gaëp caûnh khoå thì cöôøi. Ngöôøi theá gian gaëp duyeân toát hoï haõnh dieän cho laø vinh döï roài sanh ngaïo maïn, Boà-taùt gaëp duyeân toát duyeân xaáu gì cuõng theá thoâi. Boà-taùt thaät thì haønh ñoäng nhö vaäy, coøn khaùc ñi laø thöù giaû, duø coù xöng laø Boà-taùt cuõng chæ laø giaû maø thoâi. Cho neân treân ñöôøng tu neáu chuùng ta kheùo öùng duïng thöïc haønh thì ñaâu ñaâu cuõng laø Boà-ñeà laø Nieát-baøn, neáu khoâng kheùo thì ñaâu ñaâu cuõng laø coõi khoå ñau.

Kinh noùi: “Thaân phaùp giôùi thanh tònh voán khoâng coù ra vaøo, söùc boån nguyeän ñaïi bi thò hieän nhö hoa trong khoâng”.

Ñoaïn naøy giaûi thích veà Phaùp thaân thanh tònh cuûa Phaät khoâng ra khoâng vaøo, nhöng vì do söùc boån nguyeän ñaïi bi maø coù ra coù vaøo, söï ra vaøo ñoù gioáng nhö hoa ñoám trong hö khoâng. Thöôøng chuùng ta chæ bieát Phaät laø Phaät Thích Ca ôû AÁn Ñoä, coù lòch söû, sanh ra trong cung vua Tònh Phaïn vaø nhaäp Nieát-baøn ôû röøng Sa-la, Phaät ñoù laø Phaät Hoùa thaân, hay Baùo thaân coù sanh coù dieät. Phaät Phaùp thaân thì khoâng sanh khoâng dieät, taïi sao Phaät Hoùa thaân laïi coù sanh dieät ? Nhö Phaät Thích Ca khi coøn laøm Thaùi töû phaùt taâm ñi tu nguyeän giaûi thoaùt sanh töû cho mình vaø cho taát caû chuùng sanh. Giaûi thoaùt sanh töû laø nhaäp Nieát-baøn, maø nhaäp Nieát-baøn töùc laø töû. Nhö vaäy noùi thaønh Phaät giaûi thoaùt sanh töû taïi sao ñeán taùm möôi tuoåi Ngaøi vaãn töû nhö moïi ngöôøi. Ñoaïn naøy ngaøi Chaân Nguyeân giaûi thích Phaät coù ba thaân: thaân coù sanh coù töû laø Hoaù thaân hay Baùo thaân, thaân khoâng sanh töû laø Phaùp thaân. Khi chöùng quaû Phaät caùc Ngaøi soáng vôùi Phaùp thaân khoâng sanh töû, coøn thaân töù ñaïi hieän coù hình töôùng laø Hoùa thaân, thaân naøy coù sanh thì phaûi coù töû. Vì noù laø Hoùa thaân neân duï nhö hoa ñoám trong hö khoâng, chôït hieän chôït maát khoâng thaät. Coøn Phaùp thaân thì nhö hö khoâng theânh thang khoâng sanh dieät. Vì vaäy maø noùi Phaät chöùng ñöôïc Phaùp thaân thì khoâng coøn sanh töû. Chuùng ta tu giaû söû kieáp naøy ngoä ñöôïc Phaùp thaân, song thaân töù ñaïi cuûa chuùng ta moät ngaøy naøo ñoù heát duyeân noù cuõng tan hoaïi. Nhöng coù nhieàu ngöôøi quan nieäm raèng khoâng tu khi giaø cuõng cheát, coá gaéng tu haønh khoå cöïc tôùi giaø cuõng cheát, nhö vaäy ñaâu coù ai hôn ai. Ñoù laø lyù leõ maø ngöôøi khoâng muoán tu neâu leân ñeå baøo chöõa. Phaûi thaáy roõ ngöôøi tu vaø khoâng tu coù khaùc, ngöôøi tu bieát thaân naøy giaû taïm, nhaän ra nôi mình coù Phaùp thaân chaân thaät khoâng sanh töû thì thaân giaû taïm coù hö hoaïi cuõng khoâng buoàn khoâng tieác. Coøn ngöôøi theá gian khoâng bieát tu, thaáy thaân giaû taïm naøy laø thaät cho neân khi thaân naøy hoaïi tìm thaân khaùc, theo nghieäp ñi maõi trong luaân hoài thoï quaû baùo. Ñoù laø choã khaùc nhau cuûa ngöôøi tu vaø khoâng tu. Chuùng ta phaûi hieåu cho thaáu ñaùo ñeå khoûi laàm laãn nhö ôû treân.

Bôûi thò hieän coù ra vaøo laø ôû cô duyeân, cô duyeân öùng thì hieän ra trong cung vua Tònh Phaïn, cô duyeân heát thì ôû döôùi goác Sa-la (Baûn chöõ Haùn laø Boà-ñeà thoï.) vaøo Nieát-baøn.

Hoùa thaân thì öùng theo duyeân maø thò hieän, sôû dó Thaùi töû sanh vaøo cung vua laø vì nôi ñoù coù duyeân vôùi Ngaøi, thò hieän tu haønh, thaønh ñaïo giaùo hoùa chuùng sanh, cô duyeân vieân maõn thò hieän vaøo Nieát-baøn. ÖÙng theo duyeân maø Hoùa thaân thò hieän chôù khoâng phaûi Phaùp thaân. Ñoaïn keá laø ví duï:

Do vì nöôùc trong saïch voâ taâm maø khoâng hình töôïng naøo chaúng hieän. Hình töôïng chaúng phaûi laø ta voán coù, ñaây laø hoa ñoám trong khoâng thuoäc vaät beân ngoaøi. Töôùng chaúng phaûi laø thaân Phaät, haù Nhö Lai coù ra vaøo ?

Ñoaïn naøy noùi do nöôùc trong cho neân hình töôïng hieän. Ví duï nhö coù moät hoà nöôùc thaät trong, moïi vaät coù hình töôùng nhö nuùi röøng, caây coái, maët traêng v.v... ñeàu hieän boùng döôùi hoà. Nhö vaäy trong hoà thaät coù nhöõng thöù ñoù hay khoâng ? Chæ do hoà nöôùc trong neân caùc thöù ñoù môùi hieän. Cuõng vaäy neáu hoà taâm cuûa chuùng ta trong laëng thì taát caû hình töôïng ñeàu hieän roõ raøng. Hình töôïng khoâng phaûi laø caùi saün coù maø noù laø caùi boùng hö aûo giaû taïm, gioáng nhö hoa ñoám trong hö khoâng, noù laø caùi ôû beân ngoaøi, hoà taâm môùi thaät laø ta. Neáu hoà taâm chuùng ta khoâng trong laëng thì bao nhieâu nghieäp chöôùng loâi daãn chuùng ta laên loän trong sanh töû. Neáu hoà taâm trong laëng thì moïi hình töôïng hieän trong ñoù chæ laø töôùng huyeãn hoùa khoâng thaät, khoâng laøm xao ñoäng caùi hoà. Taát caû töôùng khoâng phaûi laø Phaùp thaân Phaät, maø Phaùp thaân Phaät laø Nhö Lai thì khoâng coù ra vaøo, vì Nhö Lai khoâng hình töôùng. Nhö vaäy chuùng ta tu thaønh Phaät roài chuùng ta coù cheát khoâng ? Neáu khoâng cheát thì hôn ñöùc Phaät roài. Chuùng ta cuõng cheát nhöng cheát thaân töù ñaïi hö doái, coøn Phaùp thaân thanh tònh baát sanh baát dieät thì ñaâu coù maát. Vì Phaùp thaân khoâng hình töôùng neân khoâng sanh dieät, saéc thaân coù hình töôùng coù sanh aét phaûi dieät. Vaäy muïc ñích cuûa ngöôøi tu laø höôùng veà Phaùp thaân hay höôùng veà saéc thaân ? - Haàu heát chuùng ta ñeàu muoán soáng vôùi Phaùp thaân baát sanh baát dieät. Nhö vaäy ñoái vôùi Phaùp thaân thì saéc thaân quí chöøng bao nhieâu phaàn traêm ? Phaùp thaân baát sanh baát dieät noù khoâng coù tuoåi, coøn saéc thaân töù ñaïi soáng chæ maáy möôi tuoåi thì tan hoaïi, noù taïm bôï neân khoâng phaûi laø caùi thaân quí. Chuùng ta khoâng neân vì noù maø taïo nghieäp, roài theo nghieäp chòu khoå lieân mieân trong sanh töû luaân hoài. Cho neân ngöôøi hieåu ñaïo nhaän ra Phaùp thaân, ñaây goïi laø Kieán taùnh, thì nhöõng ngöôøi naøy ñoái vôùi thaân töù ñaïi khoâng cho laø quí troïng, khoâng coøn cöng yeâu noù nöõa, maø thaáy noù laø phöông tieän ñeå tu vaø laøm lôïi ích cho chuùng sanh. Thaáy nhö vaäy laø thaáy ñaïo. Neáu thaáy thaân laø quí troïng, muoán cho noù maëc ñeïp aên sang, thuï höôûng taát caû moïi thöù tieän nghi sung söôùng hieän coù treân theá gian naøy laø ngöôøi khoâng hieåu ñaïo. Nhö vaäy ngöôøi hieåu ñaïo vaø khoâng hieåu ñaïo khaùc nhau ôû choã ñoù. Hieåu ñaïo thì quay veà soáng vôùi Phaùp thaân, thaáy saéc thaân chæ laø phöông tieän taïm bôï ñeå tu vaø laøm lôïi ích cho chuùng sanh, khoâng hieåu ñaïo thì cöng döôõng saéc thaân maø queân Phaùp thaân.

Ñoù goïi laø thaân Phaät voâ vi, ñaày khaép caû phaùp giôùi, thanh tònh troøn saùng, trong laëng thöôøng truï. Chaân Phaät thì voâ töôùng, voán khoâng coù lyù Nieát-baøn. Quyeàn Phaät thì giaû hieän, huyeãn coù vieäc öùng hoùa.

Ñoù goïi laø thaân Phaät voâ vi. Voâ vi laø khoâng coù töôùng sanh dieät. Thaân Phaät voâ vi laø Phaùp thaân Phaät khoâng coù töôùng sanh dieät. Ñaày khaép caû phaùp giôùi, thanh tònh troøn saùng, trong laëng thöôøng truï. Phaùp thaân Phaät cuûa moãi ngöôøi thanh tònh troøn saùng trong laëng truøm caû phaùp giôùi khoâng sanh khoâng dieät neân thöôøng truï. Chaân Phaät thì voâ töôùng, voán khoâng coù lyù Nieát-baøn. Phaät thaät thì khoâng coù töôùng, cho neân khoâng coù caùi lyù nhaäp Nieát-baøn. Nhaäp Nieát-baøn khoâng phaûi laø Phaät thaät. Noùi nhö theá, coù theå quí vò hieåu thaân mình laø töôùng coù thaät, caân naëng naêm saùu chuïc kyù, ñi laïi, noùi naêng, laøm vieäc ñuû thöù, nhö vaäy laø thaät. Coøn noùi Phaùp thaân khoâng hình töôùng thì ñaâu coù caùi gì ? Khoâng hình töôùng thì nhö hö khoâng, vaäy taïi sao coi thöôøng thaân thaät coù hình töôùng ñi ñöùng hoaït ñoäng maø quí troïng Phaùp thaân khoâng hình töôùng roãng khoâng ? Choã naøy coù raát nhieàu ngöôøi hieåu laàm. Nghe noùi Phaùp thaân Phaät voâ vi voâ töôùng... töôûng noù roãng khoâng nhö hö khoâng, neáu nhö hö khoâng thì voâ tri khoâng coù giaù trò. Toâi xin hoûi quí vò nôi chuùng ta maét thaáy saéc, tai nghe tieáng, muõi ngöûi muøi, löôõi neám vò, thaân xuùc chaïm, neáu ñöùng veà maët thaáy, bieát, nghe, ngöûi, neám, xuùc chaïm, caùi bieát ñoù coù hình töôùng khoâng ? Caùi bieát nghe khoâng phaûi loã tai, caùi bieát saéc khoâng phaûi con maét v.v... Caùi bieát ñoù khoâng hình töôùng maø noù chæ huy toaøn thaân naøy, vì neáu khoâng coù noù thì thaân naøy khoâng hoaït ñoäng ñöôïc. Hieåu kyõ choã naøy roài chuùng ta môùi thaáy raèng Phaùp thaân khoâng hình töôùng khoâng phaûi laø roãng khoâng voâ nghóa, maø noù coù dieäu duïng voâ cuøng. Hieåu roài chuùng ta môùi thaáy giaù trò chaân thaät cuûa söï tu haønh laø höôùng ñeán Phaùp thaân baát sanh baát dieät. Chuùng toâi taïm möôïn nhöõng hình töôùng theá gian ñeå quí vò thaáy giaù trò maïnh yeáu cuûa söï vaät, ñeå saùng toû giaù trò thaät cuûa saéc thaân vaø Phaùp thaân. Chuùng ta thöôøng thaáy ñaát, ñaù, soûi... nhöõng thöù ñoù thì cöùng, coøn nöôùc thì meàm nhöng nöôùc xoi moøn ñöôïc ñaát, ñaù, soûi... Nhö vaäy, nöôùc tuy meàm nhöng noù maïnh hôn ñaát ñaù. Nöôùc coù töôùng chuùng ta sôø moù vaø voác nöôùc thaønh buïm ñöôïc, maø noù xoi moøn ñöôïc ñaát ñaù cöùng hôn noù. Coøn gioù thì sao ? Gioù khoâng coù töôùng maïo, nhöng gioù thoåi thì nöôùc daâng leân, ñaát rung rinh boác buïi. Nhö vaäy thì gioù maïnh hôn nöôùc. Chuùng ta xeùt kyõ nhöõng söï vaät coù hình töôùng thoâ chöøng naøo thì yeáu chöøng naáy, nhöõng caùi teá laïi maïnh hôn. Nhö hieän giôø coù nhöõng loaïi bom noå moät tieáng laøm rung rinh caû trôøi ñaát, noù do nhöõng haït nguyeân töû raát nhoû hôïp thaønh. Neáu chuùng ta ñem ñaát ñaù doàn laïi baèng quaû bom nguyeân töû thì tieáng noå khoâng baèng vaø gaây taùc haïi cuõng khoâng baèng quaû bom nguyeân töû. Nhö vaäy môùi thaáy nhöõng vaät vi teá chöøng naøo noù laïi coù naêng löïc maïnh chöøng naáy. Cuõng vaäy,  taâm chuùng ta voâ vi khoâng hình töôùng, nhöng noù laïi laø caùi chaân thaät ñieàu khieån caû con ngöôøi chuùng ta, theá maø chuùng ta laïi queân, chæ lo chaïy theo nhöõng hình töôùng giaû doái cho laø thaät vaø khi noù baïi hoaïi thì ñau khoå. Thöû hoûi moïi ngöôøi chuùng ta buoàn khoå khi thaân naøy saép tan hoaïi, hay buoàn khoå khi chuùng ta queân thaân quay veà soáng vôùi taâm theå chaân thaät ? Coù luùc naøo chuùng ta töï than traùch: Sao maáy hoâm roài toâi cöù ñeå taâm chaïy ñoâng chaïy taây, hay chæ than: thaân naøy ñau ñuû thöù chaúng bieát coù qua khoûi khoâng ? Caùi taâm chaân thaät laø quí maø bò boû queân ñeå chaïy theo nhöõng thöù giaû doái beân ngoaøi, lyù ñaùng phaûi buoàn nhieàu laém! Caùi thaân hö doái taïm bôï maát ñi lyù ñaùng phaûi vui möøng. Gioáng nhö ngöôøi giaøu, coù hoät xoaøn, coù vaøng bò maát caép thì buoàn, ngöôïc laïi coù vaøi ba cuïc soûi, cuïc ñaát bò maát thì ñaâu coù buoàn tieác. Noùi nhö theá ñeå thaáy chuùng ta meâ muoäi chæ bieát quí caùi thaân hö giaû taïm bôï, maø xem thöôøng caùi taâm chaân thaät quí baùu cuûa mình, do ñoù maø bò traàm luaân sanh töû. Vì vaäy ngaøi Chaân Nguyeân nhaéc chuùng ta khoâng neân lo laéng söï tan hoaïi cuûa saéc thaân, maø queân maát Phaùp thaân chaân thaät saün coù nôi mình. Ngaøi coá giaûi thích cho chuùng ta nhaän ra raèng Phaùp thaân chaân thaät voán thöôøng truï roãng laëng, khoâng daáu veát, maø dieäu duïng voâ cuøng. Chuùng ta khoâng neân lo laéng cho caùi thaân naøy quaù laém, maø haõy kheùo trôû veà soáng vôùi Phaùp thaân chaân thaät cuûa mình. Muoán theá, hoà taâm chuùng ta phaûi loùng laëng heát nhöõng bôïn nhô tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán... chuùng ta môùi soáng ñöôïc vôùi Phaùp thaân chaân thaät cuûa mình. Vaäy, chuùng ta coù chòu gaïn loïc nhöõng bôïn nhô ñoù boû ñi, hay ñeå daønh roài chòu nhô chòu khoå suoát kieáp ? Chuùng ta phaûi duøng trí tueä quaùn xeùt coi caùi naøo laø bôïn nhô cuûa taâm thì loaïi boû, ñeå hoà taâm chuùng ta ñöôïc trong saïch, hoà taâm trong saïch thì Phaùp thaân hieän tieàn. Nhö vaäy chuùng ta coù can ñaûm töï höùa vôùi loøng laø hoïc Phaät phaùp trong voøng moät naêm seõ loïc boû heát nhöõng bôïn nhô tham saân si... khoâng ? - Daï khoâng daùm höùa. Taïi sao bieát nhöõng thöù ñoù laø dôû laø tai haïi maø khoâng daùm höùa boû ? Ñoù laø moät ñieàu khoù khaên maø ngöôøi tu Phaät thöôøng vaáp phaûi. Chuùng ta hoïc Phaät phaùp thaät nhieàu maø laâu laâu taäp khí phaøm phu cuõng hieän ra laø taïi sao ? Taïi hieåu maø khoâng haønh, hoaëc haønh maø khoâng chuyeân. Cho neân trong nhaø Thieàn coù caâu “Haïnh giaûi töông öng danh vi vieát Toå” nghóa laø hieåu vaø haønh gioáng nhau thì goïi laø Toå. Coøn chuùng ta hieåu vaø haønh khoâng gioáng nhau neân goïi laø phaøm phu. Neân nhôù tu khoâng phaûi laø chuyeän huyeàn hoaëc treân trôøi treân maây, maø laø chuyeän thöïc teá nôi mình, chæ chòu khoù loïc boû bôïn nhô nôi taâm thì Phaùp thaân hieän tieàn, cuõng nhö hoà nöôùc trong thì boùng traêng hieän. Taát caû kieåm laïi xem trong taâm chuùng ta coù nhöõng nieäm tham saân si... khoâng ? Chuùng ta coù quyeàn ñuoåi noù ra hay khoâng ? - Coù ñuû thaåm quyeàn ñuoåi noù ra taïi sao khoâng ñuoåi ? Ñieàu ñoù thaät laø khoù hieåu ! Chuùng ta bieát mình coù nhöõng ñieàu dôû, mình boû nhöõng ñieàu dôû ñoù thì ai cuõng khen, theá maø khoâng chòu boû, thaät laø maâu thuaån, thaät laø laï luøng ! Chuùng ta thöôøng coù caùi beänh noùi moät ñaøng laøm moät neûo, laïy Phaät thì xin cho con ñôøi naøy heát phieàn naõo, nhöng bieát tham saân si laø phieàn naõo,laø ñoäc haïi maø khoâng chòu boû ! Chuû yeáu cuûa vieäc tu haønh laø phaûi saùng suoát gan daï vaø döùt khoaùt, neáu khoâng thì tu caû ñôøi vaãn y nguyeân chaúng tieán boä gì caû.

Nghóa Nieát-baøn töùc laø Phaùp taùnh cuûa chö Phaät, chaúng sanh chaúng dieät, neân noùi Nieát-baøn khoâng ñi khoâng ñeán, goïi laø Phaùp thaân Nhö Lai thöôøng truï, trong suoát roãng laëng, khoâng daáu veát, khoâng taïo taùc, khoâng uoáng aên, khoâng toùc da.

Ngaøi Chaân Nguyeân noùi traéng ra heát, khoâng giaáu gieám gì caû. Noùi Nieát-baøn laø Phaùp taùnh cuûa chö Phaät, Nieát-baøn khoâng ñeán ñi goïi laø Phaùp thaân Nhö Lai thöôøng truï khoâng daáu veát, khoâng taïo taùc, khoâng aên uoáng, khoâng toùc da v.v... Nghe noùi khoâng aên uoáng, khoâng toùc da, coù ngöôøi seõ nghó raèng tu chöùng ñöôïc Phaùp thaân chaéc buoàn laém, chaéc heát aên heát maëc. Vì saéc thaân coù hình töôùng thì aên ngon maëc ñeïp, coøn Phaùp thaân khoâng hình töôùng, khoâng toùc da, khoâng mieäng löôõi laáy gì aên maëc ? Vaäy theo quan nieäm theá gian chöùng ñöôïc Phaùp thaân thì buoàn laém. Nhöng chuùng ta phaûi xeùt laïi, taát caû nhöõng thöù chuùng ta ñang thuï höôûng laø thaät hay taïm bôï ? Nhö aên ngon, luùc môùi aên thì coù caûm giaùc thôm ngon, nhöng khi traû noù ra thì thuùi ruøm ai cuõng muoán laùnh xa, nhö vaäy coù ngon thaät, coù giaù trò thaät khoâng ? Thaân naøy cuõng theá, baây giôø coøn treû thì toùc xanh da möôùt, ñeán khi giaø nua thì toùc baïc da nhaên, ñaâu coøn ñeïp ñeõ gì ! Nhö vaäy, caùi thaân coù toùc coù da hieän giôø cuûa chuùng ta höôûng thuï ñuû moïi thöù sung söôùng laø taïm bôï khoâng thaät, neáu chuùng ta soáng ñöôïc vôùi Phaùp thaân maø ôû ñaây ngaøi Chaân Nguyeân noùi khoâng aên uoáng, khoâng toùc da, nhöng truøm khaép vaø öùng hieän dieäu duïng khoâng löôøng thì quí giaù voâ cuøng maø chuùng ta laïi queân.

Thaân Nhö Lai töùc laø Phaùp thaân, roãng laëng, linh thoâng, chaân khoâng töï taïi, chaúng phaûi töø maùu thòt, xöông tuûy laøm thaønh. Neân bieát, Phaät taùnh troøn ñoàng thaùi hö, khoâng thieáu khoâng dö, chaân khoâng dieäu höõu, khoâng sanh khoâng dieät, khoâng ñi khoâng ñeán, chaúng phaûi quaù khöù, hieän taïi, vò lai, ba ñôøi ñeàu bình ñaúng, moät theå roãng rang, suoát toät xöa nay, vaãn haèng nhö vaäy. Vì theá goïi ñoù laø thöôøng truï chaúng ñoåi.

Thaân Nhö Lai laø theå thanh tònh khoâng töôùng maïo, neân khoâng phaûi do maùu thòt xöông tuûy laøm thaønh, khoâng do vaät chaát laøm thaønh neân roãng laëng linh thoâng, chaân khoâng töï taïi. Ngaøi noùi theá, môùi nghe qua chuùng ta thaáy quaù laï luøng, nhöng laïi laø söï thaät. Toâi daãn chuyeän thöïc teá cho deã hieåu, khi taâm chuùng ta daáy nieäm laêng xaêng thì luùc ñoù caûm thaáy caêng ñaàu khoù chòu, vaäy luùc ñoù khoå hay vui ? Coøn nhöõng khi taâm thanh tònh trong saùng, khoâng coù moät nieäm daáy ñoäng thì thaûnh thôi nheï nhaøng, luùc ñoù vui hay khoå ? - Khi taâm thanh tònh thì roãng rang nheï nhaøng, khi taâm roái raém thì caêng ñaàu khoù chòu, ñoù laø hai hieän töôïng traùi ngöôïc nhau cuûa Phaùp thaân vaø Hoùa thaân. Phaùp thaân thì do taâm thanh tònh, theå nhaäp vôùi caùi theå trong saùng, cho neân thaûnh thôi an laïc. Coøn Hoùa thaân thì do nghieäp taïo thaønh, maø nieäm laêng xaêng laø goác taïo nghieäp cuûa Hoùa thaân hay thaân sanh dieät. Cho neân nhìn noäi taâm mình thì bieát roõ luùc naøo khoå luùc naøo an laïc, raát thöïc teá chôù khoâng phaûi chuyeän töôûng töôïng xa xoâi. Vaäy thì nieäm khôûi laêng xaêng laø caùi nhaân taïo nghieäp ñeå thoï thaân ñi trong sanh töû khoå ñau. Taát caû nieäm laêng xaêng loùng laëng, chæ coøn caùi bieát thanh tònh trong saùng hieän tieàn, ñoù laø caùi nhaân theå hieän Nieát-baøn an laïc. Chuùng ta nhìn caùi nhaân thì bieát ngay caùi quaû, hay nhìn caùi quaû bieát ngay caùi nhaân. Cho neân nhìn göông maët ngöôøi naøo vui töôi thoaûi maùi thì chuùng ta bieát ñoù laø caùi quaû cuûa caùi nhaân thanh tònh an laïc ôû noäi taâm. Vì vaäy neân noùi khi chöùng ñöôïc Phaùp thaân thì ñöôïc an laïc töï taïi khoâng coøn ñau khoå nöõa.

Ñeán ñaây Ngaøi noùi theå chaân thaät ñoù laø chaân khoâng maø dieäu höõu, chaân khoâng laø chaân thaät roãng laëng, dieäu höõu laø coù nhöõng dieäu duïng nhieäm maàu, hay noùi khaùc ñi caùi theå roãng laëng maø tuøy duyeân öùng hieän ra taát caû, theå roãng laëng thì khoâng coù nhöõng nieäm sanh dieät goïi laø chaân khoâng, dieäu duïng nhieäm maàu öùng hieän taát caû goïi laø dieäu höõu. Caùi theå ñoù khoâng keït trong voøng ñoái ñaõi, ba ñôøi bình ñaúng, suoát toät xöa nay, haèng nhö vaäy, neân noùi laø thöôøng truï chaúng ñoåi, Ngöôøi ñaït ñeán choã naøy môùi thaät söï giaûi thoaùt.

Chaân thaân cuûa Nhö Lai voán khoâng saéc töôùng, tuøy thuaän chuùng sanh maø thò hieän saéc töôùng. Phaùp thaân Nhö Lai voán khoâng coù Nieát-baøn, tuøy thuaän chuùng sanh maø thò hieän Nieát-baøn. Vieäc öùng duyeân ñaõ xong thì boû thaân hoa ñoám trong khoâng, nhö con ve loät xaùc, nhö con raén loät da, quay veà caên meänh, trôû laïi coäi nguoàn, laëng leõ khoâng tieáng taêm, meù chaân thaät trong treûo troøn ñaày, raønh raønh soi khaép, ñoái ngay tröôùc maét, aån hieän cuøng baøy, saéc khoâng chaúng hai.

Ngaøi noùi chaân thaân Phaät voán khoâng coù saéc töôùng, maø Phaät thò hieän saéc töôùng ñeå laøm lôïi ích cho chuùng sanh, Phaùp thaân Phaät thì khoâng coù Nieát-baøn maø Phaät thò hieän taùm möôi tuoåi nhaäp Nieát-baøn. Ñoaïn naøy ngaøi Chaân Nguyeân ñöa ra hai hình aûnh hôi khoù hieåu. Noùi raèng: Vieäc öùng duyeân ñaõ xong thì boû thaân hoa ñoám trong hö khoâng, nhö con ve loät xaùc, nhö con raén loät da. Nghóa laø vieäc öùng duyeân cuûa ñöùc Phaät ñaõ xong, Ngaøi xaû boû ÖÙng Hoùa thaân nhaäp Nieát-baøn, töùc laø trôû veà vôùi caùi theå chaân thaät. Gioáng nhö caùc löôïn soùng laën xuoáng trôû thaønh moät vôùi maët bieån theânh thang, ôû ñaây Ngaøi ví duï nhö con ve loät xaùc, nhö con raén loät da nghe hôi khoù hieåu. Vì con ve loät xaùc thì noù ñoåi qua hình töôùng khaùc, con raén loät da naøy roài coù da kia, vaãn coøn mang saéc töôùng taïm bôï, chôù khoâng trôû veà theå chaân thaät. Choã naøy coù theå noùi Phaät boû ÖÙng thaân nhö boû nhöõng löôïn soùng treân maët bieån ñeå trôû veà maët bieån theânh thang yeân laëng, soùng laëng thì maët bieån yeân, maët bieån yeân thì khoâng hai, maø soùng noåi daäy thì nhieàu. Soùng duï cho ÖÙng Hoùa thaân, maët bieån duï cho Phaùp thaân, neáu noùi nhö con ve con raén thì hôi keït. Boû ÖÙng thaân thì trôû veà caên meänh töùc laø coäi nguoàn cuûa söï soáng, töùc laø nguoàn goác chaân thaät cuûa chính mình. Tôùi choã naøy thì aån hieän khoâng hai, saéc khoâng khoâng hai, vöôït taát caû söï ñoái ñaõi.

Do vì quaàn sanh ôû möôøi phöông theá giôùi, treân trôøi döôùi ñaát, hình loaïi ñeàu khaùc, ngoân ngöõ chaúng ñoàng maø Nhö Lai ñaïi bi duøng thaàn löïc hoùa thaân, tuøy loaïi thò hieän, tuøy hình töôùng, tuøy ngoân ngöõ, tuøy aâm thanh cuûa chuùng, môû roäng phöông tieän ñeå thuyeát phaùp giaùo hoùa, khieán cho hoï saùng toû baûn taùnh, moãi loaøi ñeàu ñöôïc giaûi thoaùt.

Ñoaïn naøy noùi raèng sôû dó ñöùc Phaät thò hieän ra ñôøi, ñi tu thaønh Phaät, thuyeát phaùp ñoä sanh laø vì loøng ñaïi bi Ngaøi hoùa hieän, tuøy loaøi chuùng sanh maø ñoä, chuû yeáu ñeå hoï nhaän ra baûn taâm baûn taùnh cuûa mình. YÙ naøy trong kinh Phaùp Hoa cuõng coù noùi: Chö Phaät ra ñôøi vì moät ñaïi söï nhaân duyeân laø khai thò cho chuùng sanh ngoä nhaäp Phaät tri kieán. Ñoù laø muïc ñích chung cuûa taát caû chö Phaät.

Thaät laø thaân Nhö Lai thì trong suoát roãng laëng. Neân noùi, chaúng thaáy coù khoâng töùc thaáy chaân thaân Phaät. Ñoái vôùi chaân thaân Phaät thì troïn chaúng theå ñöôïc. Chæ caùi tin töùc aáy, ba ñôøi chö Phaät noùi chaúng kòp, nhieàu ñôøi Toå sö truyeàn chaúng ñeán. Ñaõ noùi chaúng kòp, laïi truyeàn chaúng ñeán, thì Thích Ca, Di Laëc cuõng laø teân suoâng. Thích Ca, Di Laëc ñaõ laø teân suoâng, goïi caùi gì laø chuû ? Goïi caùi gì laø khaùch ? Goïi caùi gì laø toâng ? Goïi caùi gì laø chæ ? Goïi caùi gì laø sanh töû ? Goïi caùi gì laø Nieát-baøn ? Goïi caùi gì laø xöa ? Goïi caùi gì laø nay ? Ñaõ khoâng sanh laïi khoâng dieät, tröôùc khoâng xöa, sau khoâng nay, saïch troïi trôn, baøy trô trô, trong treõo roãng laëng, troøn ñoàng vôùi thaùi hö, thaân voán laø Phaät, vaãn haèng nhö vaäy.

Thaân Nhö Lai thì trong suoát roãng laëng, neân noùi chaúng thaáy coù khoâng thì chaân thaân Phaät hieän tieàn. Chuùng ta tu neáu khoâng khôûi nieäm chaáp coù chaáp khoâng, chaáp phaûi chaáp quaáy, chaáp hôn chaáp thua thì oâng Phaät thaät nôi mình hieän ra. Neáu chuùng ta nhìn ngöôøi khôûi nieäm phaân bieät hôn thua, phaûi quaáy, coù khoâng thì Phaät thaät nôi mình aån maát, chöøng naøo laëng heát nhöõng nieäm phaân bieät ñoù thì Phaät hieän. Tu Thieàn laø gì ? Laø laëng taâm phaân bieät ñoái ñaõi ñeå Phaät chaân thaät nôi mình hieän. Ñoù laø goác cuûa söï tu. Ñoaïn naøy noùi nghe hôi khoù hieåu. Noùi raèng: Neân noùi chaúng thaáy coù khoâng töùc thaáy chaân thaân Phaät. Noùi nhö vaäy thì caùi nhaø chuùng ta thaáy coù, khoaûng hö khoâng troáng chuùng ta thaáy khoâng. Baây giôø chuùng ta khoâng muoán thaáy coù thaáy khoâng nhaém maét laïi laø thaáy chaân thaân Phaät phaûi khoâng ? - Thaáy toái mòt chôù khoâng thaáy chaân thaân Phaät ñaâu ! Ñaây noùi chaúng thaáy coù khoâng laø chaúng chaáp coù chaúng chaáp khoâng, chaáp caùi naøy laø thaät coù chaáp caùi kia laø thaät khoâng; chaáp coù chaáp khoâng laø ñaïi dieän cho taát caû caùi chaáp hai beân. Khi xöa Hueä Minh noùi vôùi Luïc Toå laø oâng ñeán ñeå caàu phaùp chôù khoâng phaûi caàu y baùt. Luïc Toå hoûi: “Khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc, caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toaï Minh ?”. Ngay ñoù Hueä Minh ngoä. Khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc laø khoâng khôûi nieäm thaáy coù thaáy khoâng chôù gì ? Ngay ñoù baûn lai dieän muïc hay chaân thaân Phaät cuûa Thöôïng toïa Minh hieän tieàn. Deã nhö trôû baøn tay ! Song, neáu tìm kieám thì khoù traêm phaàn, treøo non loäi bieån tìm cuõng khoâng ra. Deã thì deã nhö trôû baøn tay, chæ ñöøng maéc keït hai beân coù khoâng, thieän aùc thì chaân thaân Phaät hieän sôø sôø. Vaäy chuùng ta coù chòu buoâng caùi chaáp coù chaáp khoâng khoâng ? Vì khoâng chòu buoâng neân than tu khoù quaù ! Chuyeän naøy laø chuyeän trong khaû naêng cuûa mình, mình laøm ñöôïc. Thöû hoûi chaáp coù chaáp khoâng nghó thieän nghó aùc laø ai chaáp ai nghó ? - Mình chaáp mình nghó. Baây giôø mình coù quyeàn döøng, khoâng chaáp khoâng nghó nöõa, taïi sao khoâng chòu laøm laïi than khoù ? Xeùt kyõ coi Phaät daïy laøm vieäc naøy coù vöôït ngoaøi söùc mình khoâng ? Caùi gì ngoaøi söùc mình, mình voùi khoâng tôùi môùi khoù, vieäc laøm trong khaû naêng trong quyeàn haïn cuûa mình thì ñaâu coù khoù. Theá neân noùi tu thaønh Phaät deã nhö trôû baøn tay. Phaät daïy laøm nhö theá laø thaønh Phaät maø khoâng chòu laøm, vaäy maø ñoøi thaønh Phaät !

Taát caû nhöõng thuù vui cuûa thieân haï ñeàu naèm trong ñoái ñaõi hôn thua ñöôïc maát, noù raát haáp daãn laøm cho con ngöôøi thích thuù say meâ. Nhö ngöôøi thích boùng ñaù laø theo doõi ñoäi naøo aên ñoäi naøo thua, say meâ ñeán queân aên boû nguû. Neáu khoâng thích hôn thua laø aên nguû bình thöôøng, vì ñoù chæ laø troø chôi, aên hay thua roài cuõng vaäy thoâi ñaâu coù gì quan troïng. Taïi ñaët hôn thua laø quan troïng neân môùi khoå, ngöôøi thua ñaõ khoå, maø ngöôøi hôn cuõng khoå, coøn ngöôøi theo doõi hôn thua cuõng khoå laây. ÔÛ ñôøi coù laém ngöôøi töï troùi mình vaøo nhöõng chuyeän hôn thua voâ lyù. Nhö ñi ñöôøng gaëp hai ngöôøi ñaùnh loän, ñöùng laïi xem coi ai hôn ai thua, chaéc chaén laø moät ngöôøi hôn moät ngöôøi thua, ngöôøi thua ñaõ khoå, ngöôøi hôn coù söôùng gì ? Ñaùnh loän thì keû u ñaàu ngöôøi söùt traùn, coù ai traùnh khoûi hoïa khoå. Theá maø hôn thua laøm cho ngöôøi trong cuoäc vaø ngöôøi ngoaøi cuoäc ñeàu thích thuù. Phaät daïy chuùng ta xaû boû hôn thua thì ñöôïc an oån thaûnh thôi. Nhö vaäy chæ caàn boû hai nieäm hôn thua ñoái ñaõi thì chaân thaân Phaät hieän tieàn. Theá maø chuùng ta khoâng chòu boû, khoâng dính beân naøy cuõng keït beân kia, neân laøm phaøm phu maõi, loãi ñoù taïi ai ? Taïi mình bieát maø khoâng chòu boû. Vieäc mình laøm ñöôïc maø khoâng chòu laøm laø do mình. Do ñoù toâi baét moãi ñeâm phaûi saùm hoái cho heát loãi.

ÔÛ ñaây ngaøi Chaân Nguyeân noùi Phaät Thích Ca, Phaät Di Laëc chæ laø giaû danh cuûa thaân öùng hoùa, coøn Phaùp thaân thì töï noù khoâng coù teân. Phaùp thaân chö Phaät vôùi Phaùp thaân cuûa chuùng sanh thì ñoàng moät theå trong saùng haèng giaùc tri, chæ khaùc laø chuùng sanh meâ thì queân, giaùc thì nhôù laø Phaät. Coøn teân Phaät Thích Ca hay Phaät Di Laëc laø teân khaùc cuûa caùi theå. Caùi theå khoâng khaùc thì ai chuû, ai khaùch, caùi gì laø sanh töû caùi gì laø Nieát-baøn ? Noù khoâng bò thôøi gian chi phoái thì ñaâu coù tröôùc sau xöa nay.

Thaân Phaät nhö vaäy, thaân ta cuõng nhö vaäy, ngay khi ñoä chuùng sanh maø döùt tröø töôûng ñoä, xoay laïi taâm voâ vi höôùng ñeán ñöôøng Nieát-baøn, boán ñaïi voán khoâng, naêm uaån chaúng phaûi coù, moät taùnh troøn saùng, coøn maõi vôùi trôøi ñaát, baûn taùnh trong laëng, ngang baèng vôùi Phaät, roát raùo vieân dung, ñoàng vaøo moät theå.

Phaät coù caùi theå chaân thaät, chuùng ta cuõng coù caùi theå chaân thaät, Phaät thaønh Phaät laø Ngaøi ngoä ñöôïc caùi theå chaân thaät nôi Ngaøi, chuùng ta thì chöa ngoä. Neáu chuùng ta ngoä ñöôïc theå chaân thaät nôi chuùng ta thì seõ ngang baèng vôùi Phaät, khoâng khaùc khoâng hôn khoâng keùm. Phaät laø baäc Voâ thöôïng Giaùc; Voâ thöôïng laø khoâng treân, nhöng ai ngoä tôùi ñoù thì cuõng baèng Ngaøi, chôù khoâng phaûi Ngaøi laø toái thöôïng. Vì vaäy maø ôû ñaây noùi raát roõ, ai cuõng coù theå taùnh roát raùo ngang baèng vôùi Phaät, khoâng ai keùm, chæ coù bieát trôû veà vaø khoâng trôû veà maø thoâi.

            Phaùp taùnh Nhö Lai khoâng moät vaät,

            ÖÙng ñoä quaàn sanh vieäc caû traêm.

            Neáu ngoä chaân khoâng, luoân ñoái maët,

            Nhö Lai thöôøng truï ôû Linh Sôn.

AÂm :

            Phaùp taùnh Nhö Lai voâ nhaát vaät,

            ÖÙng ñoä quaàn sanh höõu baùch ban.

            Nhöôïc ngoä chaân khoâng haèng ñòch dieän,

            Nhö lai thöôøng truï taïi Linh Sôn.

Phaùp taùnh Nhö Lai khoâng moät vaät, öùng ñoä quaàn sanh vieäc caû traêm. Phaùp taùnh Nhö lai khoâng töôùng maïo neân noùi khoâng coù moät vaät. Tuy khoâng moät vaät maø khi öùng hieän ñeå ñoä sanh thì hieän caû traêm thöù. Khoâng moät vaät laø chaân khoâng, öùng hieän caû traêm ngaøn thöù laø dieäu höõu, chôù chaúng phaûi khoâng moät vaät laø khoâng ngô.

Neáu ngoä chaân khoâng, luoân ñoái maët, Nhö Lai thöôøng truï ôû Linh Sôn. Neáu ngöôøi naøo ngoä ñöôïc xöa nay khoâng moät vaät (chaân khoâng) thì Phaùp taùnh luoân luoân hieän tieàn, hay noùi caùch khaùc laø Nhö Lai thöôøng ôû taïi hoäi Linh Sôn khoâng bao giôø nhaäp dieät, khoâng bao giôø thieáu vaéng.

Khieán ngöôøi ngöôøi xuaát gia theo Phaät, lyù neân choïn baïn tìm thaày, neáu khoâng thaày baïn, laáy gì tieáp daãn ? Xem kinh maø meâ môø lyù thì luoáng töï nhoïc nhaèn, ñeám chöõ tìm haøng thì chaúng roõ toâng chæ. Chaúng roõ toâng chæ thì chaúng cuøng toät vaên lyù, chaúng cuøng toät vaên lyù thì ñaâu theå giaûi thoaùt !

Ngaøi noùi ngöôøi xuaát gia hoïc ñaïo neân choïn baïn tìm thaày, neáu tu maø khoâng coù thaày saùng baïn laønh thì ai höôùng daãn nhaéc nhôû mình tu, ñoù laø ñieàu raát quan troïng. Chuùng ta ñi tu laø boû heát nhöõng caùi vui theá gian ñeå tìm ñaïo tu haønh hay noùi  caùch  khaùc laø ñi tìm chaân lyù. Muoán tìm chaân lyù thì phaûi coù thaày saùng baïn laønh, nghóa laø vò thaày phaûi saùng ñaïo môùi höôùng daãn daïy baûo chuùng ta tu, ôû ñaây ngaøi Chaân Nguyeân goïi laø tieáp daãn. Nhö vaäy ngöôøi tu maø khoâng thaày höôùng daãn, töï xem kinh thì khoâng hieåu lyù kinh, cöù moø maãm treân vaên töï chöõ nghóa thì khoâng bao giôø roõ toâng chæ thaáu suoát lyù ñaïo, khoâng ñaït lyù ñaïo thì laøm sao giaûi thoaùt ? Ñaây laø ñieàu thieát yeáu voâ cuøng, cho neân chuùng ta phaûi choïn baäc thaày saùng ñeå höôùng daãn mình tu ñuùng chaùnh phaùp, phaûi choïn baïn laønh ñeå trôï duyeân toát cho ñöôøng tu mình ñöôïc thaêng tieán. Khi tu chuùng ta ñoïc kinh ñeå öùng duïng lôøi Phaät daïy tu haønh, neáu khoâng hieåu laïi khoâng coù thaày giaûn traïch cho thoâng, thì laøm sao thaáu suoát ñöôïc nghóa lyù saâu xa cuûa Phaät phaùp ? Nhö toâi ngaøy xöa ñoïc kinh Kim Cang, ñeán ñoaïn ngaøi Tu-boà-ñeà hoûi Phaät laøm sao an truï taâm, laøm sao haøng phuïc taâm. Phaät daïy muoán haøng phuïc taâm thì phaûi ñoä taát caû chuùng sanh töø loaøi höõu saéc voâ saéc, höõu töôûng voâ töôûng, cho ñeán phi höõu töôûng phi voâ töôûng vaøo voâ dö y Nieát-baøn. Toâi laéc ñaàu töï than Phaät baûo ñoä chöøng naêm baûy chuïc ngöôøi thì khaû dó laøm ñöôïc, coøn baûo ñoä heát taát caû caùc loaøi treân vaøo voâ dö y Nieát-baøn, thì khoâng bieát chöøng naøo mình ñoä ñöôïc, chöøng naøo môùi haøng phuïc ñöôïc taâm. Vì neáu nhö loaøi höõu saéc thì chaúng phaûi haïn cuoäc nôi con ngöôøi maø caû con boø, con choù, con heo, con traâu v.v... nhö vaäy chöøng naøo ñoä heát ? Neáu khoâng ñoä heát thì chöa haøng phuïc taâm, maø khoâng haøng phuïc taâm thì coi nhö chöa tu. Vaäy laøm sao tu theo lôøi Phaät daïy trong kinh ? Nhö theá kinh Ñaïi thöøa chæ ñeå treân trang thôø, khoâng theå öùng duïng ñöôïc. Khi chuyeån qua tu Thieàn, toâi môùi thoâng ñoaïn kinh naøy. Taâm chuùng ta coù haøng traêm yù nghó toát xaáu laãn loän, theá neân moãi moät yù nghó daáy leân laø moät chuùng sanh, nghó veà ngöôøi hay vaät ñoù laø chuùng sanh höõu saéc, nghó veà nhöõng thöù khoâng hình töôùng nhö ñieän hoaëc hö khoâng ñoù laø chuùng sanh voâ saéc. Nghó ñeán con ngöôøi coù töôûng laø chuùng sanh coù töôûng, nghó buoâng heát voïng töôûng, roài buoâng heát nhöõng taâm töôûng ñoù laø chuùng sanh voâ töôûng. Nhöõng yù nghó cuûa chuùng ta daáy leân khoâng ngoaøi höõu saéc voâ saéc, höõu töôûng voâ töôûng v.v... Phaät daïy chuùng ta muoán haøng phuïc taâm laø ñoä taát caû chuùng sanh vaøo voâ dö y Nieát-baøn, maø khoâng thaáy coù chuùng sanh ñöôïc dieät ñoä. Nghóa laø taâm chuùng ta daáy leân nhöõng yù nieäm ta bieát noù laø voïng nieäm, thì noù laëng maát khoâng coøn taêm daïng ñoù laø ñöa chuùng sanh vaøo voâ dö y Nieát-baøn vaø haøng phuïc ñöôïc taâm. Nhö vaäy, Phaät daïy quaù roõ raøng khoâng coù gì laï heát, chæ caàn chuùng ta hieåu ñöôïc lyù kinh thì bieát öùng duïng tu. Neáu khoâng hieåu lyù kinh, chæ hieåu theo chöõ nghóa thì laøm sao tu ? Khoâng tu ñöôïc thì laøm sao giaùc ngoä giaûi thoaùt ? Sau ñaây Ngaøi daãn theâm maáy baøi keä ñeå cho chuùng ta roõ theâm yù naøy:

            Hoïc ñaïo khoâng toâng chæ,

            Thaáy nhieàu chaúng baèng muø.

            Tìm saùng chaúng bieát baùu,

            Luoáng nhoïc troøng maét mình.

AÂm :

            Hoïc ñaïo voâ toâng chæ,

            Ña kieán baát nhö manh.

            Taàm quang baát thöùc baûo,

            Ñoà lao töï nhaõn tình.

Hoïc ñaïo khoâng toâng chæ, thaáy nhieàu chaúng baèng muø. Nghóa laø ngöôøi hoïc ñaïo neáu khoâng naém ñöôïc toâng chæ, töùc laø khoâng naém ñöôïc ñöôøng loái coäi nguoàn cuûa ñaïo, thì duø cho coù ñoïc nhieàu saùch, nhieàu kinh cuõng khoâng baèng ngöôøi muø, töùc laø ngöôøi ít hoïc maø hoï naém ñöôïc toâng chæ cuûa kinh.

Tìm saùng chaúng bieát baùu, luoáng nhoïc troøng maét mình. Tìm aùnh saùng cuûa ngoïc maø khoâng bieát caùi quí baùu cuûa noù, luoáng nhoïc nhaèn troøng maét maø thoâi. Ví duï chuùng ta nghe noùi ngoïc coù aùnh saùng, chuùng ta thaáy choã naøo coù aùnh saùng laø tìm, nhöng nhìn vaøo aùnh ñeøn saùng chuùng ta tìm ñöôïc ngoïc khoâng ? Luoáng nhoïc maét maø khoâng thaáy ngoïc. Nhö vaäy muoán tìm ngoïc phaûi bieát hình daùng choã nôi cuûa ngoïc, thì môùi tìm ñöôïc ngoïc chôù khoâng phaûi chæ bieát coù aùnh saùng laø tìm ñöôïc. Cuõng theá ngöôøi hoïc ñaïo phaûi naém ñöôïc toâng chæ cuûa ñaïo thì tu môùi coù keát quaû, neáu khoâng thì luoáng phí coâng phu maø khoâng coù keát quaû gì.

            Cöûa khoâng chaúng chòu ra,

            Quaù ngu chui cöûa soå.

            Giaáy cuõ traêm naêm duøi,

            Bao giôø ñöôïc ra khoûi.

AÂm :

            Khoâng moân baát khaúng xuaát,

            Ñaàu song daõ thaùi si.

            Baùch nieân taùn coå chæ,

            Haø nhaät xuaát ñaàu thì ?

Baøi keä naøy nguyeân laø cuûa Thieàn sö Thaàn Taùn. Ngaøi laø ñeä töû caàu phaùp cuûa Toå Baù Tröôïng Hoaøi Haûi. Nhôø Toå Baù Tröôïng khai thò Ngaøi ngoä lyù Thieàn. Sau Boån sö cuûa Ngaøi giaø khoâng ai saên soùc, Ngaøi trôû veà chuøa cuõ haàu haï Thaày. Moät hoâm Boån sö taém sai Ngaøi kyø ñaát, Ngaøi beøn voã vaøo löng cuûa Thaày noùi:

- Ñieän Phaät ñeïp maø Phaät chaúng Thaùnh.

Vò Boån sö xoay ñaàu ngoù laïi. Ngaøi noùi tieáp:

- Phaät tuy chaúng Thaùnh vaãn hay phoùng quang.

Laïi moät hoâm, Boån sö ngoài trong cöûa soå xem kinh, vì tuoåi giaø sôï caûm neân laáy giaáy daùn kính cöûa soå cho khoûi gioù, coù con ong chui ñaàu vaøo taám giaáy tìm loái ra, Ngaøi troâng thaáy theá lieàn noùi:

- Theá giôùi theânh thang maø chaúng chòu ra, duøi ñaàu vaøo giaáy cuõ bieát naêm naøo ra ñöôïc ?

Ngaøi lieàn noùi baøi keä:

Cöûa khoâng chaúng chòu ra, quaù ngu chui cöûa soå. YÙ muoán noùi theå chaân khoâng roãng rang maø khoâng chòu hoäi nhaäp, cöù vuøi ñaàu vaøo cöûa soå töùc vuøi ñaàu vaøo giaáy ñeå xem kinh.

Giaáy cuõ traêm naêm duøi, ngaøy naøo ñöôïc ra khoûi. Vò thaày ñang xem kinh, maø kinh thì vieát treân giaáy, Ngaøi lôïi duïng con ong chui vaøo giaáy noùi baøi keä treân. Vò Boån sö nghe qua ñeå kinh xuoáng hoûi:

- Ngöôi ñi haønh cöôùc gaëp ngöôøi naøo, ta tröôùc sau nghe ngöôi noùi lôøi dò thöôøng ?

Ngaøi thöa:

- Con nhôø ôn Hoøa thöôïng Baù Tröôïng chæ daïy ñöôïc choã thoâi döùt, nay muoán ñaùp laïi ñöùc töø bi. (töùc laø muoán ñaùp ôn Thaày)

Boån sö beøn nhoùm chuùng, thænh Ngaøi noùi phaùp. Ngaøi leân toøa neâu cao toâng phong cuûa Baù Tröôïng:

- Linh quang rieâng chieáu vöôït khoûi caên traàn, baøy hieän chôn thöôøng chaúng caâu neä vaên töï. Taâm taùnh khoâng nhieãm voán töï vieân thaønh, chæ lìa voïng duyeân töùc nhö nhö Phaät.

Boån sö nghe caâu naøy lieàn caûm ngoä. Nhö vaäy laø ngaøi Thaàn Taùn ñaõ ñeàn ôn vò Boån sö cuûa mình.

Qua baøi keä vaø caâu chuyeän ngaøi Thaàn Taùn, chuùng ta thaáy raèng neáu khoâng nhaän ra ñöôïc yeáu chæ cuûa ñaïo, duø coù ñoïc heát kinh saùch vaãn khoâng ñi tôùi ñaâu, ví nhö con ong chui ñaàu vaøo giaáy maø khoâng bay qua ñöôïc khoûi cöûa soå ñeå ra ngoaøi vôùi baàu trôøi theânh thang roäng lôùn.

            Ngöôøi nay hoïc ñaïo chaúng roõ chaân,

            Chæ bôûi töø laâu nhaän thöùc thaàn.

            Voâ löôïng kieáp roài goác sanh töû,

            Keû si goïi ñoù boån lai nhaân.

AÂm :

            Hoïc ñaïo chi nhaân baát thöùc chaân,

            Chæ vò tuøng tieàn nhaän thöùc thaàn.

            Voâ löôïng kieáp lai sanh töû chuûng,

            Si nhaân hoaùn taùc boån lai nhaân.

Baøi keä naøy cuûa Thieàn sö Tröôøng Sa Caûnh Saàm. Ngöôøi nay hoïc ñaïo chaúng roõ chaân, chæ bôûi töø laâu nhaän thöùc thaàn. Nghóa laø ngöôøi thôøi nay hoïc ñaïo maø khoâng thaáu suoát ñöôïc leõ chaân thaät laø do nhaän laàm thaàn thöùc sanh dieät, caùi ñoù ngöôøi theá gian cho laø linh hoàn laø baûn ngaõ. Do nhaän laàm nhö vaäy neân:

Voâ löôïng kieáp roài goác sanh töû, keû si goïi ñoù boån lai nhaân. Do nhaän laàm thöùc thaàn cho laø baûn theå xöa nay cuûa mình, neân phaûi chòu luaân hoài sanh töû trong voâ löôïng kieáp.

Do ñoù ngöôøi tu phaûi nhaän ra caùi chaân thaät cuûa chính mình laø coát yeáu.

            Coù phaùp coù taâm coøn voïng thöùc,

            Khoâng caàu khoâng ñöôïc chöùng chaân nhö.

            Chaân voïng hai ñaàu ñeàu phaù saïch,

            Moät luoàng saùng laïnh röïc thaùi hö.

AÂm :

            Höõu phaùp höõu taâm toàn voïng thöùc,

            Voâ caàu voâ ñaéc chöùng chaân nhö.

            Chaân voïng löôõng ñaàu caâu ñaû phaù,

            Nhaát ñaïo haøn quang thöôùc thaùi hö.

Coù phaùp coù taâm coøn voïng thöùc, khoâng caàu khoâng ñöôïc chöùng chaân nhö. Coù phaùp coù taâm nghóa laø coøn thaáy hai beân, phaân bieät ñaây laø taâm kia laø phaùp laø coøn soáng vôùi voïng thöùc, khoâng caàu khoâng ñöôïc nhöng chöùng ñöôïc Chaân nhö, vì theå thanh tònh saün nôi moïi ngöôøi, ñaâu phaûi töø beân ngoaøi ñeán maø caàu maø ñöôïc. Khoâng caàu khoâng ñöôïc, chæ caàn soáng vôùi taâm theå thanh tònh laø chöùng  Chaân nhö.

Chaân voïng hai ñaàu ñeàu phaù saïch, moät luoàng saùng laïnh röïc thaùi hö. Buoâng caû chaân vaø voïng thì chæ coøn moät theå thanh tònh saùng suoát truøm khaép baàu trôøi. Nghóa laø khi meâ nieäm khôûi laø voïng töôûng, khi chuùng ta tænh giaùc voïng töôûng laëng ñoù laø Chaân taâm. Nhöng neáu coøn noùi voïng noùi chaân thì cuõng coøn keït hai beân, keït hai beân thì khoâng ñaït ñeán choã chaân thaät. Cho neân ngöôøi tu phaûi döùt saïch hai beân thì môùi ñeán ñöôïc choã toät cuøng chaân thaät.

Cho neân kinh Baùt-nhaõ noùi: “Khoâng trí cuõng khoâng ñaéc; do vì khoâng choã ñöôïc”. Neáu trí voâ phaân bieät thì laøm haïi caùi thaáy coù thaáy khoâng. Trí voâ phaân bieät thì troïn chaúng theå ñöôïc. Taïi sao khoâng theå duøng trí ñoaïn trí ? Chaúng theå duøng kieám laïi chaët kieám.

Hoäi raèng:

Kieám töï haïi kieám, kieám kieám haïi nhau, töùc kieám cuõng chaúng theå ñöôïc. Trí töï haïi trí, trí trí haïi nhau, töùc trí cuõng chaúng theå ñöôïc. Meï con ñeàu maát, cuõng laïi nhö theá.

Cho neân kinh Baùt-nhaõ noùi: “Khoâng trí cuõng khoâng ñaéc; do vì khoâng choã ñöôïc”. Ñoaïn naøy Ngaøi daãn kinh Baùt-nhaõ “Voâ trí dieäc voâ ñaéc” nghóa laø khoâng trí cuõng khoâng ñöôïc. Taïi sao noùi khoâng trí cuõng khoâng ñöôïc; do vì khoâng choã ñöôïc. Ví duï trong tuùi chuùng ta saün tieàn, neáu caàn mua thöù gì chuùng ta ñöa tay vaøo tuùi laáy tieàn ra traû. Nhö vaäy noùi toâi ñöôïc tieàn coù ñuùng khoâng ? Neáu mình ñi ñöôøng löôïm ñöôïc tieàn hoaëc coù ai ñem ñeán cho thì noùi ñöôïc laø ñuùng. Cuõng theá, trí tueä Baùt-nhaõ hay Caên baûn trí nôi moãi ngöôøi saün coù, chaúng phaûi töø beân ngoaøi ñöôïc, neân noùi khoâng trí cuõng khoâng ñaéc. Neáu coøn thaáy coù trí coù ñaéc töùc coøn naêng coøn sôû, naêng laø ngöôøi, sôû laø caûnh thì chöa ñaït tôùi choã cöùu caùnh.

Neáu trí voâ phaân bieät thì laøm haïi caùi thaáy coù thaáy khoâng. Chuùng ta coù hai thöù trí, trí phaân bieät vaø trí voâ phaân bieät. Trí phaân bieät laø trí theá gian, phaân bieät caùi naøy ñeïp caùi kia xaáu, trí voâ phaân bieät laø bieát roõ maø khoâng coù nieäm phaân chia ñeïp xaáu, hôn thua, trí naøy khoâng chaáp nhaän trí phaân bieät coù khoâng ñeïïp xaáu, neân noùi trí voâ phaân bieät laøm haïi caùi thaáy coù khoâng.

Trí voâ phaân bieät thì troïn chaúng theå ñöôïc. Trí voâ phaân bieät thì khoâng coøn caùi ñöôïc, vì coøn coù ñöôïc laø coøn naêng coøn sôû. Coøn naêng sôû laø coøn ñoái ñaõi, maø trí Baùt-nhaõ thì vöôït ngoaøi ñoái ñaõi neân kinh noùi voâ trí dieäc voâ ñaéc.

Taïi sao khoâng theå duøng trí ñoaïn trí ? Caâu naøy ñaët nghi vaán taïi sao khoâng theå duøng trí voâ phaân bieät ñeå ñoaïn trí phaân bieät ?

Chaúng theå duøng kieám laïi chaët kieám. Caâu naøy traû lôøi laø khoâng theå duøng kieám ñeå chaët kieám. Trí laø töôïng tröng cho caây kieám, trí khoâng theå ñoaïn trí cuõng nhö kieám khoâng theå töï chaët caây kieám. Nhö vaäy muoán ñoaïn trí phaân bieät coù khoâng toát xaáu, chæ caàn bieát noù laø hö voïng giaû doái thì noù laëng xuoáng chôù khoâng caàn döùt tröø hay deïp boû. Moïi ngöôøi ai cuõng coù trí voâ phaân bieät, buoâng trí phaân bieät hay dôû toát xaáu laø trí voâ phaân bieät hieän tieàn. Voâ phaân bieät maø roõ raøng thöôøng bieát, trí naøy ai cuõng coù caû, taïi chuùng ta queân noù, maõi chaïy theo trí phaân bieät neân khoå caû ñôøi.

Hoäi raèng: Kieám töï haïi kieám, kieám kieám haïi nhau, töùc kieám cuõng chaúng theå ñöôïc. Trí töï haïi trí, trí trí haïi nhau, töùc trí cuõng chaúng theå ñöôïc. Meï con ñeàu maát, cuõng laïi nhö theá. Ñaây giaûi thích raèng: Kieám töï haïi kieám thì chaúng coøn caây kieám, trí töï haïi trí cuõng khoâng theå ñöôïc. Vì khoâng theå duøng trí naøy deïp trí kia, tu ñeán choã naøy khoâng coøn duøng trí ñeå deïp trí maø caùi trí duïng laëng thì trí theå hieän tieàn. Trí theå duï cho meï, trí duïng taïm goïi laø con, duïng heát thì theå khoâng coøn teân goïi, vì vaäy noùi “meï con ñeàu maát”. Nhö khi chuùng ta tu Thieàn, vaän duïng trí  giaùc ñeå bieát voïng töôûng hö doái. Vaäy voïng töôûng laø hö doái, trí bieát voïng töôûng laø caùi gì ? Noù laø caùi duïng cuûa trí. Duøng caùi duïng cuûa trí ñeå bieát voïng töôûng khoâng theo, khi voïng töôûng heát thì caùi duïng cuûa trí cuõng khoâng coøn. Nhö chuùng ta duøng caây kieám ñeå deïp giaëc, giaëc yeân roài chuùng ta khoâng coøn caàm kieám ra giöõa thieân haï muùa laêng xaêng maø giaëc heát thì binh khí choáng giaëc cuõng caát voâ kho. Cuõng vaäy, khi voïng töôûng heát thì caùi duïng cuûa trí cuõng heát. Caùi duïng heát thì caùi danh theå cuõng khoâng coøn. Nhö nhaân gioù maø maët bieån daäy soùng, khi soùng daáy leân chuùng ta nhìn thaáy caû traêm ngaøn löôïn soùng, moãi löôïn soùng khaùc nhau, vaø coù hai töø ngöõ maët bieån vaø soùng roõ raøng. Khi gioù döøng soùng laëng heát, thì töø ngöõ soùng khoâng coøn. Töø ngöõ soùng khoâng coøn thì töø ngöõ maët bieån ñoái vôùi töø ngöõ soùng cuõng khoâng coù, nhöng theå cuûa maët bieån tröôùc sau nhö moät, song vì coù soùng neân chuùng ta taïm phaân bieät ñaây laø soùng nhaáp nhoâ, kia laø maët bieån theânh thang. Neáu noùi maët bieån laø soùng thì chuùng ta laàm töôûng maët bieån coù töøng löôïn nhö soùng, nhöng maët bieån theânh thang ñaâu coù töøng löôïn nhö soùng. Theá neân khoâng theå noùi maët bieån laø soùng. Neáu noùi soùng khaùc vôùi maët bieån cuõng khoâng ñöôïc, vì soùng laëng roài thì chæ coøn maët bieån.  Maët bieån baáy giôø khoâng coøn ñoái vôùi soùng, chæ laø moät maët bieån laëng leõ theânh thang maø thoâi. Cuõng vaäy khi trí duïng laëng thì trí theå cuõng khoâng coøn teân goïi. Maát laø maát caùi teân goïi chôù khoâng phaûi maát caùi theå. Neáu noùi khi trí duïng bieát voïng laëng roài khoâng coøn gì heát laø sai laàm.

Ñaây laø choã noùi raèng chæ thaúng roát raùo, chaân nhö thaät teá, höôùng thöôïng voâ nieäm, thaønh Phaät laøm Toå, chæ ngaïi keït nôi teân nhô. Sao vaäy ? Vì chaúng lìa taâm coù.

Ñaây laø choã maø chö Toå chæ thaúng ñeå cho chuùng ta nhaän ra chaân nhö thaät teá vaø bieát roõ choã höôùng thöôïng ñeå ñaït ñeán voâ nieäm, nhöng chæ ngaïi chuùng ta keït nôi teân nhô, vì keït teân nhô laø chaúng lìa taâm coù. Taïi sao goïi laø teân nhô ? Theo quan nieäm ngöôøi ñôøi thì nhöõng teân goïi ôû theá gian nhö teân xoaøi, teân oåi... laø teân nhô, coøn nhöõng teân nhö Boà-taùt,  Nhö

Lai... laø saïch. Nhöng theo nhaø Thieàn thì keït vaøo töø ngöõ ñoái ñaõi laø keït vaøo teân nhô. Nhö tröôùc toâi coù noùi  trí duïng heát thì teân trí theå cuõng khoâng coøn, neáu coøn  teân theå, teân duïng cuõng coøn  teân nhô, duø ñoù laø moät töø ngöõ ñeïp. Vì coøn keït vaøo danh töø ñoái ñaõi thì chöa nhaän ñöôïc chaân lyù. Hôn nöõa caùi teân laø do ngöôøi ta töôûng töôïng ñaët ra chôù khoâng phaûi laø leõ thaät. Nhö coù ngöôøi mang teân Baïch, chuùng ta töôûng ngöôøi ñoù da traéng, nhöng khi gaëp maët thì ngöôøi ñoù da vaøng. Laïi coù ngöôøi ñöôïc thaày ñaët teân laø Trí Tueä, môùi nghe chuùng ta töôûng ngöôøi ñoù thoâng minh laém, nhöng khi tieáp xuùc chuùng ta thaáy ngöôøi aáy ngu ngô quaù chöøng. Ña soá  chuùng  ta  thöôøng  maéc keït ôû caùi teân neân khi gaëp söï thaät thì chaùn chöôøng. Do ñoù ngöôøi tu ñeán choã cöùu caùnh thì khoâng keït ôû töø ngöõ maø chæ nhaän ra caùi theå thaät ñeå soáng, ñoù laø ñieàu quan troïng.

Neáu tình phaøm Thaùnh heát, naêng sôû ñeàu laëng, moät nieäm chaúng sanh, thaúng ñeán ñòa vò Nhö Lai trong laëng nhieäm maàu, bieån giaùc laëng leõ, laø ñaát Cöïc-laïc vaäy.

Ñoaïn naøy noùi neáu khoâng coøn nieäm phaøm Thaùnh thì naêng sôû cuõng khoâng, nieäm sanh dieät heát thì thaúng ñeán ñòa vò Nhö Lai, bieån giaùc trong laëng nhieäm maàu, laø ñaát Cöïc-laïc. Cöïc-laïc naøy khoâng phaûi coõi Cöïc-laïc ôû phöông Taây cuûa ñöùc Phaät A Di Ñaø maø laø taâm khoâng coøn moät nieäm ñoái ñaõi phaøm Thaùnh, khoâng moät nieäm sanh dieät. Coõi Cöïc-laïc ôû phöông Taây thì ñaát toaøn baèng vaøng, haøng caây baèng ngoïc, löu ly, xa cöø, maõ naõo. Ngöôøi ôû coõi ñoù saùng ñi haùi hoa daïo chôi moät voøng giaùp möôøi phöông coõi Phaät, tröa trôû veà aên côm. Caùi vui cuûa coõi ñoù laø caùi vui cuûa ngöôøi giaøu, vì coù aên ngon maëc ñeïp, du lòch... raát hôïp vôùi sôû thích cuûa ngöôøi theá gian, caùi vui naøy coøn trong voøng naêng sôû, nghóa laø coù khoå vaø mong heát khoå ñeå ñöôïc vui. Ví duï nhö coù ngöôøi gaùnh moät gaùnh ñaát naëng qua noäi vieän Ni, ñang gaùnh naëng coù ngöôøi khaùc gaùnh giuøm, ñöa gaùnh cho ngöôøi ta xong vai mình nheï nhoõm laø cöôøi lieàn. Ñoù laø qua caùi khoå roài ñöôïc caùi vui. Laïi, trong gia ñình chuùng ta coù ngöôøi ñi xa vaéng khieán ngöôøi trong nhaø nhôù thöông. Boãng döng ngöôøi thaân khoâng baùo tröôùc maø trôû veà, moïi ngöôøi raát vui möøng. Qua söï chia ly buoàn khoå coù söï gaëp gôõ vui möøng, laø caùi vui coøn trong voøng ñoái ñaõi. Cöïc-laïc maø ngaøi Chaân Nguyeân noùi ôû ñaây laø Cöïc-laïc vöôït ra ngoaøi söï ñoái ñaõi khoå vui. Theo caùi nhìn cuûa ñöùc Phaät thì taát caû caùi vui treân theá gian laø caùi vui traù hình cuûa söï ñau khoå, chôù khoâng phaûi caùi vui chaân thaät. Caùi vui chaân thaät laø khi taâm chuùng ta thanh tònh khoâng coøn nieäm ñoái ñaõi sanh dieät. Nhö chuùng ta ngoài moät giôø ngaém nuùi, ngaém hoà, ngaém maáy caây thoâng maø khoâng coù moät nieäm loaùng thoaùng. Vaäy moät giôø ñoù coù vui khoâng ? Vui, caùi vui ñoù khoâng loä veû hí höûng hay cöôøi xoøa maø noù raát nheï nhaøng thanh tònh. Ñoù laø nieàm vui chaân thaät khi taâm mình hoaøn toaøn vaéng boùng voïng nieäm. Vui nhö theá thì ñi ñaâu ôû ñaâu chuùng ta cuõng an nhaøn töï taïi. Sôû dó chuùng ta khoå laø vì taâm thöôøng nghó ñeán söï ñöôïc maát hôn thua; khi chuùng ta nghó ñöôïc maø bò maát thì khoå, neáu ñöôïc nhö yù thì vui; nghó ñeán söï thaønh coâng maø bò thaát baïi thì khoå, neáu thaønh coâng theo söï saép ñaët tính toaùn cuûa mình thì vui; khoå vui thay nhau ngöï trò, taâm mình khoâng luùc naøo an oån. Khi taâm chuùng ta khoâng coøn voïng nieäm ñöôïc maát hôn thua daáy khôûi, chöøng ñoù môùi coù caùi vui chaân thaät. Trong giaùo lyù Phaät chia ra thoï khoå, thoï laïc, thoï khoâng khoå khoâng laïc vaø ñöùc Phaät cuõng keát luaän laø taát caû thoï ñeàu laø khoå. Taïi sao ? Vì taát caû thoï ñeàu bò voâ thöôøng chi phoái, cho neân caùi vui cuõng khoâng laâu daøi vaø heát vui roài khoå, heát khoå laïi vui. Nhö vaäy chuùng ta tu tìm Cöïc-laïc ôû ñaâu ? Ngöôøi tu Tònh ñoä tìm Cöïc-laïc ôû phöông Taây, coøn ngöôøi tu Thieàn tìm Cöïc-laïc ôû töï taâm mình. Taâm mình heát nieäm sanh dieät laø Cöïc-laïc hieän tieàn chôù khoâng ôû ñaâu xa. Noù ôû trong taàm tay cuûa moãi ngöôøi vaø moãi chuùng ta coù ñuû khaû naêng töï taïo cho mình moät theá giôùi Cöïc-laïc ôû giöõa coõi Ta baø naøy. Phaûi khaúng ñònh nhö vaäy, chuùng ta môùi maïnh daïn döùt khoaùt buoâng xaû voïng töôûng. Coù yù chí maïnh meõ, cöông quyeát tu trong moät thôøi gian laø coù keát quaû toát, coøn neáu thaû troâi qua ngaøy thì tu khoâng tôùi ñaâu heát. Toå Qui Sôn coù daïy: Phaûi phaùt chí cho quyeát lieät, môû loøng roãng rang thì vieäc laøm nhaát ñònh thaønh coâng. Theá neân, ngöôøi tu theo ñaïo Phaät laø ngöôøi phaûi coù yù chí quyeát lieät, duø cho vieäc khoù khaên theá maáy cuõng laøm cho kyø ñöôïc chôù khoâng chòu thua.

Neân Coå ñöùc noùi: Treân chaúng thaáy coù chö Phaät, döôùi chaúng thaáy coù chuùng sanh, ngoaøi chaúng thaáy coù nuùi soâng, ñaát ñai, trong chaúng thaáy coù caùi thaáy nghe hieåu bieát toát xaáu, daøi ngaén, nhoài thaønh moät maûnh, moãi moãi ñöa ra, troïn khoâng caùi thaáy khaùc.

Vì coøn nieäm ñoái ñaõi neân thaáy treân laø Phaät döôùi laø chuùng sanh, ñaây laø toát kia laø xaáu, laø daøi ngaén v.v... Nhö vaäy laø luùc naøo chuùng ta cuõng soáng trong ñoái ñaõi. Theá neân caùc baäc Coå ñöùc baûo buoâng heát ñoái ñaõi, nhoài thaønh moät maûnh, chæ coøn theå thanh tònh thì troïn khoâng coù caùi thaáy hai thaáy khaùc nöõa.

Lyù aáy vi dieäu, saâu xa khoâng gì treân, hoïc giaû tri aâm thì coù theå thoâng suoát. Chæ Phaät vôùi Phaät môùi hay xeùt toät, thaät töôùng caùc phaùp ñeán choã roát raùo, thì vaên töï cuõng chaúng theå ñöôïc, ngoân ngöõ cuõng chaúng theå ñöôïc, thöùc phaùp cuõng chaúng theå ñöôïc, ñoái ñaõi cuõng chaúng theå ñöôïc, baët ñöôøng cô quan nguy hieåm, cuøng toät trí phaân bieät beùn nhaïy, Baùt-nhaõ cuõng chaúng theå ñöôïc, tòch chieáu cuõng chaúng theå ñöôïc, beøn chaúng phaûi voâ söï sanh söï, lieàn laø coù caønh vin caønh.

Lyù saâu xa vi dieäu chæ coù ngöôøi naøo nhaän ñöôïc môùi laø thoâng suoát, chæ Phaät vôùi Phaät môùi xeùt toät lyù naøy, ñeán choã roát raùo thì taát caû ñeàu chaúng ñöôïc, khoâng phaûi töø nôi voâ söï sanh söï, coù caønh ñeå vin caønh. Bôûi vì ñeán choã naøy ñoái ñaõi trong ngoaøi ñeàu döùt saïch neân noùi laø voâ söï, neáu ôû choã voâ söï maø sanh höõu söï laø coù caønh ñeå vin caønh. Vaäy theá naøo laø voâ söï ? Laø khi chuùng ta ñi ñöùng naèm ngoài, thaáy taát caû ngöôøi vaät, laøm taát caû chuyeän maø taâm khoâng moät nieäm dính maéc ñoù laø voâ söï. Nhö chuùng ta ñang ñaåy moät xe ñaát laø höõu söï hay voâ söï ? - Voâ söï khoâng phaûi khoâng laøm gì heát, maø voâ söï laø laøm taát caû vieäc maø khoâng dính maéc. Chuùng ta thöû soáng moät ngaøy voâ söï xem coù nheï nhaøng thaûnh thôi khoâng ? Moät ngaøy taâm chuùng ta khoâng dính maéc vôùi caùi gì heát thì maët coù nhaên nhoù, coù naëng ñaàu boùp traùn khoâng ? Neáu moät ngaøy maø taâm chuùng ta dính maéc vôùi nhieàu vieäc thì taâm luùc vui luùc buoàn, luùc thích thuù vui cöôøi, luùc chaùn naûn nhaên nhoù, ñoù laø chuùng ta ñaõ bò nhöõng vieäc ñöôïc maát hôn thua beân ngoaøi chi phoái. Moät ngaøy maø khoâng dính maéc nhöõng thöù ñoù thì moät ngaøy nheï nhaøng thaûnh thôi. Nhö vaäy luùc taâm chuùng ta baët heát nieäm ñoái ñaõi, neáu coù ngöôøi hoûi laø phaøm hay laø Thaùnh thì noùi sao ? - Luùc taâm baët heát nieäm ñoái ñaõi, noùi phaøm cuõng traät, noùi Thaùnh cuõng khoâng ñuùng luoân. Coøn noùi phaøm noùi Thaùnh laø coøn phaân bieät ñoái ñaõi, laø coøn khoå. Theá neân, toâi phaûi noùi ñi noùi laïi cho quí vò thaám nhuaàn lyù naøy; vì lyù naøy thaät vi dieäu khoù noùi, göôïng maø noùi chôù khoâng phaûi laø caùi coù theå noùi ñeå cho ngöôøi hieåu ñöôïc. Lyù naøy neáu khoâng tu thì khoâng laøm sao maø nhaän ra, chæ noùi treân danh töï cho vui chôù khoâng theå thaáy bieát ñöôïc. Cho neân ôû ñaây noùi cuøng toät trí phaân bieät beùn nhaïy, Baùt-nhaõ cuõng chaúng theå ñöôïc, tòch chieáu cuõng chaúng theå ñöôïc, beøn chaúng phaûi voâ söï sanh söï, lieàn laø coù caønh vin caønh. Tôùi choã naøy khoâng coøn caùi gì ñeå dính maéc thì ñaâu goïi coù caønh vin caønh; vì coù caønh caây môùi ñöa tay naém baét, neáu khoâng coù caønh caây thì naém baét caùi gì ?

Ñeán nhö ba ñôøi chö Phaät, chaùnh phaùp löu haønh, laàn löôït truyeàn trao cho nhau: chæ thaúng taâm ngöôøi, thaáy taùnh thaønh Phaät, chaúng laäp vaên töï.

Ba ñôøi chö Phaät ñem chaùnh phaùp löu haønh ôû ñôøi, laàn löôït truyeàn trao chæ thaúng cho ngöôøi nhaän ra taùnh Phaät cuûa mình. Nhö vaäy muïc ñích duy nhaát cuûa chö Phaät laø chæ cho ngöôøi Kieán taùnh thaønh Phaät. Nhöng kieán taùnh laø gì ? Laø nhaän ra nôi mình coù theå chaân thaät vöôït ngoaøi ñoái ñaõi phaân bieät hôn thua, phaûi quaáy toát xaáu v.v... caùi theå ñoù taïm ñaët teân laø Phaät taùnh, Chaân nhö, Boà-ñeà, Nieát-baøn v.v... chôù khoâng coù teân thaät, cho neân Luïc Toå noùi: Ta coù moät vaät khoâng ñaàu khoâng ñuoâi khoâng teân khoâng hoï, ñoá caùc oâng laø vaät gì ? Ngaøi Thaàn Hoäi ñöùng ra thöa: Laø baûn nguyeân cuûa chö Phaät, laø Phaät taùnh cuûa Thaàn Hoäi. Toå quôû: Ta ñaõ noùi khoâng teân khoâng hoï maø oâng coøn noùi baûn nguyeân Phaät taùnh, nhö vaäy laø oâng ñaõ laáy tranh che ñaàu. Nghóa laø caùi theå thaät maø coøn coù teân laø bò che khuaát. Ñoïc qua ñoaïn naøy chuùng ta môùi thaáy caùi hay vi dieäu cuûa ngöôøi xöa, caùc Ngaøi soáng ñöôïc roài chæ cho chuùng ta, neáu kheùo nhaän thì chuùng ta vôùi Phaät khoâng coøn xa caùch. Neáu mong caàu Phaät thoï kyù, hoaëc ñeán röôùc thì raát xa Phaät.

Nay laäp vaên töï laø môû thoâng moät loái ñeå tieáp daãn cho ngöôøi haäu hoïc. Nieát-baøn khoâng coù hai loái, phöông tieän thì coù nhieàu cöûa. Do ñoù Phaät noùi Tieåu thöøa, Ñaïi thöøa, kinh coù ñoán giaùo, tieäm giaùo. Neân bieát, ngaøn kinh muoân kinh chæ laø moät kinh, ngaøn phaùp muoân phaùp chæ laø moät phaùp, ngaøn lôøi muoân lôøi chæ laø moät lôøi, ngaøn caâu muoân caâu chæ laø moät caâu, ngaøn theå muoân theå chæ laø moät theå, ngaøn toâng   muoân toâng chæ laø moät toâng, ngaøn phaùi muoân phaùi chæ laø moät phaùi, ngaøn nguoàn muoân nguoàn chæ laø moät nguoàn.

Ngaøi noùi theå chaân thaät khoâng duøng vaên töï noùi ñeán ñöôïc, nhöng vì tieáp daãn ngöôøi sau neân taïm laäp phöông tieän, chia cheû naøo laø ñaïi thöøa tieåu thöøa, ñoán giaùo tieäm giaùo. Nhöng bao nhieâu kinh ñieån, bao nhieâu toâng phaùi roát cuoäc cuõng ñoàng moät nguoàn goác, chôù khoâng coù khaùc.

Neáu thoâng suoát nguoàn linh, thì roõ moät chaúng phaûi moät; thaáu suoát chaùnh phaùp thì goïi laø ñaéc phaùp. Huyeàn chæ cuûa Baùt-nhaõ, laáy khoâng choã ñöôïc maø töï ñöôïc, taïm vì giaùo hoùa chuùng sanh maø neâu baøy teân “ñaéc phaùp” vaø ñeå lôøi daën doø: - Baäc toâng sö ñôøi sau haõy ngaàm xem haøng moân ñoà, löïa choïn trong caùc ñeä töû, ai laø ngöôøi coù ñöùc haïnh, gioáng trí maàm linh, thaät taâm xuaát gia, kính nhaän vaø vaâng theo lôøi daïy, ngoä saâu lyù taùnh, hieáu thuaän chaân tu, ñöôïc ngöôøi nhö theá, coù theå trao taâm aán.

Ngaøi noùi ngöôøi thaáu suoát nguoàn linh vaø roõ ñöôïc choã moät khoâng phaûi moät. Vì moät laø töø ngöõ ñoái ñaõi theá gian duøng, nhö moät roài hai. Coøn caùi naøy moät maø khoâng coù hai cho neân noùi moät khoâng phaûi moät. Ai thaáu suoát ñöôïc choã ñoù thì taïm goïi laø ñaéc phaùp ngoä ñaïo. Huyeàn chæ Baùt-nhaõ thì khoâng theå ñöôïc, nhöng vì giaùo hoùa chuùng sanh neáu noùi khoâng theå ñöôïc thì chuùng sanh khoâng bieát ñeå tu, cho neân khi ngoä ñaïo goïi laø ñaéc phaùp vaø ñeå lôøi daën doø caùc baäc thaày sau naøy phaûi ngaàm choïn löïa ngöôøi ñeä töû ñöùc haïnh thaät taâm xuaát gia, kính nhaän vaø vaâng theo lôøi daïy tu haønh, ngoä saâu lyù taùnh, ñöôïc ngöôøi nhö theá môùi trao truyeàn taâm aán. Nhö vaäy choïn moät ngöôøi ñeä töû ñeå truyeàn taâm aán khoâng phaûi laø chuyeän deã, neân nhöõng ngöôøi loâi thoâi ngaïo maïn keùm trí keùm ñöùc khoâng xöùng ñaùng ñeå truyeàn trao.

            Thaáy cuøng thaày baèng,

            Gaàn thaày baûy phaàn.

            Ñöôïc ngöôøi nhö theá,

            Môùi ñaùng truyeàn trao.

AÂm :

            Kieán döõ sö teà,

            AÙ sö thaát phaàn.

            Ñaéc nhö thò nhaân,

            Naõi khaû truyeàn thoï.

Ngaøi daãn theâm baøi keä ñeå cho saùng toû yù naøy. YÙ baøi keä noùi raèng ngöôøi naøo caùi thaáy baèng thaày töùc laø ngoä baèng thaày, môùi xöùng ñaùng ñöôïc truyeàn thöøa. Tuy noùi baèng nhöng ngöôøi ñoù cuõng keùm hôn thaày naêm ba phaàn. Cho neân ngöôøi xöa noùi “Troø baèng thaày, thua thaày nöûa ñöùc”. Nhö vò thaày tu naêm chuïc naêm, sau khi tu hai möôi naêm thì nhaän ñeä töû, ngöôøi ñeä töû tu möôøi naêm ngoä lyù ñaïo nhö thaày. Tuy ngoä baèng thaày nhöng coâng ñöùc tu haønh thua thaày ñeán ba möôi naêm, neân thua thaày nöûa ñöùc. ÔÛ ñaây baèng thaày baûy phaàn, thua thaày ba phaàn môùi truyeàn trao, chôù khoâng truyeàn moät caùch böøa baõi.

Xeùt taâm aán cuûa chö Phaät haún chaúng löøa nhau, Phaùp thaân roãng laëng troøn ñoàng thaùi hö, khoâng thieáu khoâng dö, khoâng ñöôïc khoâng maát, khoâng theâm khoâng bôùt, khoâng trao khoâng truyeàn, vì ñoái ngoaïi duyeân maø giaû laäp teân “aán” ñoù thoâi.

Qua ñoaïn naøy chuùng ta môùi thaáy caùch truyeàn taâm aán cuûa Phaät giaùo khaùc vôùi caùch truyeàn taâm aán cuûa ngoaïi ñaïo. Trong nhaø Thieàn truyeàn taâm aán laø truyeàn cho ngöôøi ñaõ soáng ñöôïc vôùi theå roãng laëng nhö thaùi hö. Hôn nöõa truyeàn maø khoâng coù truyeàn, vì theå ñoù ai cuõng saün coù vaø chöõ “aán” cuõng giaû laäp teân chôù khoâng coù thaät. Sau naøy töø ngöõ truyeàn taâm aán cuûa nhaø Thieàn bò laïm duïng quaù ñaùng, môùi voâ chuøa chöa hieåu ñaïo gì caû thì ñöôïc oâng thaày truyeàn taâm aán, nhöng vò thaày chöa saùng ñaïo thì laøm sao daùm truyeàn vaø truyeàn caùi gì cho hoïc troø ? Chuùng ta phaûi hieåu cho kyõ chöõ aán laø in, nhö chuùng ta coù moät con daáu, laáy con daáu ñoù thoa möïc ñoùng vaøo tôø giaáy, treân maët con daáu coù chöõ gì thì noù hieän roõ leân tôø giaáy chöõ aáy, gioáng heät khoâng khaùc chuùt naøo caû. Cuõng vaäy vò thaày tu ngoä ñaïo, töùc laø coù con maét tueä nhìn thaáy ngöôøi hoïc troø cuõng ngoä nhö mình môùi thöøa nhaän hay aán chöùng cho ngöôøi hoïc troø ñaõ ngoä nhö mình. Nhö theá môùi goïi laø truyeàn taâm aán. Tröôøng hôïp Toå Hueä Khaû trình vôùi Toå Boà-ñeà-ñaït-ma: “Con baët heát caùc duyeân”. Toå baûo: “Coi chöøng rôi vaøo khoâng”. Hueä Khaû thöa raèng: “Roõ raøng thöôøng bieát laøm sao rôi vaøo khoâng ?”. Toå baûo: “OÂng nhö theá ta cuõng nhö theá, chö Phaät cuõng nhö theá”.

Ñoù laø truyeàn taâm aán, ngöôøi hoïc troø trình caùi thaáy cuûa mình, vò thaày thöøa nhaän caùi thaáy cuûa ngöôøi hoïc troø laø ñuùng, chôù khoâng truyeàn caùi gì cho ngöôøi troø caû.

Vì vaäy trong kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Tyø-kheo Phaùp Haûi thöa hoûi Luïc Toå raèng: “Chö Phaät öùng ra ñôøi soá ñöôïc bao nhieâu ?”. Luïc Toå Hueä Naêng chæ daïy Tyø-kheo Phaùp Haûi: “Chö Phaät öùng ra ñôøi soá nhö caùt soâng Haèng, danh töôùng khoâng cuøng, khoù theå tính  keå. Nay  ñem  baûy  ñöùc  Phaät Toâng  sö  laøm  thuûy  toå  chuùng  ta”. Do ñoù, ba ñôøi chö Phaät, phaùp aán nhö theá, ñeán cuoái cuøng nôi haûi aán thì thaàm trao ñeøn taâm, boán maét nhìn nhau, im laëng aán chöùng.

“Boán maét nhìn nhau im laëng aán chöùng” nghóa laø khi thaày nhìn troø, troø caûm thoâng ñöôïc caùi choã thaày muoán chæ nhìn laïi thaày vaø thaày caûm thoâng nhìn laïi troø, ñoù laø boán maét nhìn nhau im laëng aán chöùng.

Do ñöôïc nhö theá maø nhieàu ñôøi Toå sö boán maét nhìn nhau, im laëng aán chöùng. Do ñöôïc nhö theá neân Truyeàn Ñaêng Ngöõ Luïc ghi: Ñaïi sö Ñaït-ma ngaàm noùi lôøi daën doø Toå Hueä Khaû raèng: “Xöa ñöùc Thích Ca Nhö Lai ñem chaùnh phaùp nhaõn taïng, Nieát-baøn dieäu taâm phoù chuùc cho Toå Ca-dieáp, löu truyeàn maáy möôi ñôøi, ñeán toân giaû Baùt-nhaõ-ña-la truyeàn trao cho ta. Nguyeân ta ñaõ ñöôïc phaùp aán ôû Taây Thieân, vaâng theo baäc treân ñeán truyeàn baù taâm toâng nôi Ñoâng ñoä, neân ñaïp caønh lau qua bieån ñeán ñaây. Thaáy ngöôi moät loøng tinh thaønh, coù khí töôïng ñaïi thöøa neân truyeàn taâm aán cho ngöôi. Ngöôi haõy noái chí thuaät laïi vieäc naøy, theå nhaän taâm ta maø beàn vöõng hoä trì chôù ñeå cho ñoaïn döùt.

Ñoaïn naøy nhaéc laïi vieäc Toå Boà-ñeà-ñaït-ma daën doø Toå Hueä Khaû. Töø xöa Phaät ñem chaùnh phaùp nhaõn taïng trao cho Toå Ca-dieáp, löu truyeàn maõi ñeán Toå Baùt-nhaõ-ña-la vaø truyeàn ñeán Toå Boà-ñeà-ñaït-ma, Toå Baùt-nhaõ-ña-la daën Toå Boà-ñeà-ñaït-ma sang Trung Hoa ñeå truyeàn baù taâm toâng. Do ñoù maø Toå Boà-ñeà-ñaït-ma vöôït bieån sang Trung Hoa gaëp Toå Hueä Khaû, Toå Ñaït-ma noùi raèng vì thaáy Toå Hueä Khaû moät loøng tin thaønh, coù khí töôïng ñaïi thöøa neân truyeàn taâm aán cho vaø daën doø khoâng neân ñeå ñoaïn döùt.

Laïi trao cho ngöôi moät chieác ca sa phaùp phuïc, vôùi boán quyeån kinh Laêng Giaø ñeå laøm phaùp tín, che chôû cho Thieàn toâng phaùt trieån. Trong thì truyeàn phaùp aán ñeå kheá hôïp taâm chöùng, ngoaøi trao ca sa ñeå ñònh toâng chæ, traùnh cho ngöôøi ñôøi sau khaét khe, sanh nhieàu nghi ngôø, baûo raèng. - Ta voán laø ngöôøi phöông Taây, ngöôi laø keû ôû phöông Nam, töø ñaâu maø ñöôïc phaùp ? Laáy gì laøm baèng chöùng truyeàn trao taâm aán cho ngöôi ? Chính y baùt, kinh phaùp duøng ñeå tieâu bieåu môû mang giaùo phaùp, roäng ñoä chuùng sanh. Sau khi ta dieät ñoä, khoaûng hai traêm naêm, y neân döøng chaúng truyeàn nöõa.

Ñoaïn naøy keå laïi vieäc Toå Boà-ñeà-ñaït-ma truyeàn taâm aán cho Toå Hueä Khaû; Toå truyeàn boán quyeån kinh Laêng Giaø vaø y ca sa ñeå laøm chöùng tín cho ngöôøi sau tin. Toå Ñaït-ma laø ngöôøi AÁn Ñoä, Toå Hueä Khaû laø ngöôøi Trung Hoa neân phaûi coù nhöõng vaät naøy laøm chöùng tín ñeå cho ngöôøi sau tin töôûng laø Toå Hueä Khaû thaät söï ñöôïc Toå Boà-ñeà-ñaït-ma truyeàn taâm aán ñeå vieäc truyeàn baù ñaïo phaùp ñöôïc laâu daøi. Nhöng Toå cuõng daën doø laø sau hai traêm naêm khoâng ñöôïc truyeàn y baùt nöõa. Taïi sao vaäy ? Vì sau hai traêm naêm ngöôøi hieåu ñaïo cuõng khaù nhieàu, neân khoâng caàn truyeàn y baùt, vì y baùt laø ñaàu moái cuûa söï tranh giaønh. Ví duï trong Thieàn Vieän coù moät traêm Taêng Ni vaø Phaät töû ñoâng ñaûo, neáu coù ngöôøi naøo ñoù tu saùng ñaïo ñeán trình vôùi toâi, toâi thaáy phuø hôïp vôùi yeáu chæ cuûa Phaät Toå thì toâi tin vaø chaáp nhaän. Tuy toâi khoâng truyeàn y baùt maø moïi ngöôøi cuõng thaàm nhaän ngöôøi ñoù laø ngöôøi ñaùng tin caäy. Ngaøy xöa caùc Toå moät thaày  truyeàn cho moät troø, baây giôø moät thaày maø raát nhieàu troø, giaû söû coù naêm baûy ngöôøi cuøng ngoä, vaäy truyeàn y baùt cho ngöôøi naøo ? Neáu truyeàn y baùt cho moät ngöôøi thì nhöõng ngöôøi kia seõ ra sao ? Cho neân chæ caàn tuyeân boá moät caâu laø ñuû cho ngöôøi sau tin töôûng. Nhöng baây giôø vaãn coù ngöôøi baét chöôùc truyeàn y baùt laêng xaêng, ñieàu ñoù khoâng thích hôïp vôùi hoaøn caûnh hieän taïi.

Luùc naøy phaùp ñaõ khaép giaùp moïi nôi, ngöôøi hieåu ñaïo thì nhieàu, ngöôøi haønh thì ít, ngöôøi noùi lyù thì nhieàu, ngöôøi thoâng lyù thì ít, ngaàm hôïp thaàm chöùng coù hôn ngaøn muoân ngöôøi, ngöôi haõy xieån döông chôù khinh ngöôøi  chöa ngoä, moät nieäm hoài cô lieàn ñoàng vôùi saün ñöôïc.

Nhö treân Toå ñaõ daën khoâng neân truyeàn y nöõa vì sau naøy cô duyeân truyeàn baù roäng raõi, ngöôøi ngoä raát nhieàu. Nhö trong phaùp hoäi cuûa Maõ Toå coù tôùi taùm möôi hai vò thieän tri thöùc ngoä ñaïo, neáu truyeàn y baùt laáy ñaâu truyeàn cho ñuû ? Song, laïi cuõng coù nhöõng phaùp hoäi raát nhieàu ngöôøi ñeán tham vaán hoïc ñaïo, nhöng ngöôøi haønh thì ít maø ngöôøi noùi lyù thì nhieàu. Cho neân sang ñôøi Toáng caùc Toå beøn naûy sanh ra Thieàn thoaïi ñaàu, ngöôøi tham Thieàn cheát soáng vôùi caâu thoaïi ñaàu, tham cho ñeán khi ngoä ñaïo, khoâng caàn baøn luaän lyù leõ cao sieâu. Nhö vaäy Thieàn thoaïi ñaàu coù töø khi ngöôøi hoïc Thieàn nghieâng veà maët lyù thuyeát suoâng hôn laø thöïc haønh. Tuy nhieân, tröôøng hôïp cuûa chuùng ta ngaøy nay thì khaùc, Thieàn toâng môùi ñöôïc khoâi phuïc, ngöôøi hoïc Thieàn caàn phaûi thoâng lyù roài môùi thöïc haønh. Cho neân toâi môùi ñem kinh luaän ra giaûng giaûi cho quí vò hieåu. Do ñoù ngöôøi hoïc ñaïo vaø truyeàn ñaïo phaûi naém vöõng choã naøy ñeå öùng duïng cho ñuùng vôùi hoaøn caûnh. Keá ñeán Toå khuyeân laø khoâng neân khinh ngöôøi chöa ngoä, vì moät khi hoï chòu quay ñaàu laïi hoï cuõng nhaän ra caùi theå saün coù. Toâi thöôøng ví duï moät vò tröôûng giaû coù nhieàu ngoïc quí, khi saép cheát oâng chia cho moãi ngöôøi con moät vieân, nhöõng ngöôøi con lôùn khoân hôn  laáy ra xaøi neân trôû thaønh giaøu coù. Nhöõng ngöôøi con nhoû daïi choân caát khoâng daùm ñem ra xaøi neân ngheøo thieáu. Vaäy maáy ngöôøi anh coù daùm khinh em mình ngheøo khoâng ? Mai kia ñaøo leân noù cuõng giaøu nhö mình laøm sao daùm khinh ? Neáu nhöõng vaät mình coù maø ngöôøi khoâng coù thì môùi xem thöôøng vaø cho raèng mình hôn hoï. Coøn mình vaø ngöôøi ñeàu coù, hoï coøn caát, mình laáy ra xaøi tröôùc, nhö vaäy mình chæ hôn hoï ôû choã xaøi tröôùc thoâi, chôù khoâng phaûi hôn thaät söï. Cuõng vaäy mình vaø ngöôøi ñeàu saün coù Phaät taùnh, vaäy ngöôøi ñaõ ngoä ñaâu daùm khinh ngöôøi chöa ngoä ? Cho neân trong kinh Phaùp Hoa ñöùc Phaät ñöa ra moät hình aûnh heát söùc laø chaân thaønh vaø gaàn guõi ñeå cho chuùng ta noi theo, ñoù laø Boà-taùt Thöôøng Baát Khinh ñi ñaâu, gaëp ngöôøi naøo cuõng leã baùi vaø noùi: “Toâi khoâng daùm khinh caùc Ngaøi, vì caùc Ngaøi ñeàu seõ thaønh Phaät”. Chuùng ta laàm töôûng cho raèng Ngaøi tu haïnh nhaãn nhuïc, nhöng thaät söï laø Ngaøi nhaéc cho chuùng ta nhôù khaû naêng thaønh Phaät ñang coù saün nôi mình. Toùm laïi, nhaø Thieàn noùi moät nieäm hoài cô lieàn ñoàng vôùi caùi saün ñöôïc, kinh ñöa ra hình aûnh Boà-taùt Thöôøng Baát Khinh, nhö vaäy kinh vaø Thieàn ñaâu coù khaùc !

Nghe ta noùi keä:

            Ta voán ñeán xöù naøy,

            Truyeàn phaùp cöùu meâ tình.

            Moät hoa nôû naêm caùnh,

            Keát quaû töï nhieân thaønh.

AÂm :

            Ngoâ boån lai tö ñoä,

            Truyeàn phaùp cöùu meâ tình.

            Nhaát hoa khai nguõ dieäp,

            Keát quaû töï nhieân thaønh.

Toå Ñaït-ma noùi: Ta ñeán xöù Trung Hoa, truyeàn phaùp Thieàn ñeå cöùu nhöõng chuùng sanh meâ muoäi, Ngaøi sang Trung Hoa laø moät ñoùa hoa nôû, naêm caùnh laø sau Ngaøi coù naêm vò nöõa keá thöøa, naêm vò ñoù laø ngaøi Hueä Khaû, Taêng Xaùn, Ñaïo Tín, Hoaèng Nhaãn vaø Hueä Naêng, ñoù laø moät thaønh quaû töï nhieân khoâng coù gì nghi ngôø.

Keä chöùng côù xöa:

            Ca-dieáp ban sô y baùt truyeàn,

            Bao ñôøi Baùt-nhaõ nhaän doøng Thieàn.

            Ña-la trao ñeøn truyeàn ta ñoù,

            Ta gôûi saùng thöøa con laøm duyeân.

AÂm :

Tröng coå keä

            Ca-dieáp sô öng y baùt truyeàn,

            Nguyeân löu Baùt-nhaõ kyû kinh nieân.

            Ña-la phuïc baû ñaêng truyeàn ngaõ,

            Ngaõ yeát dö quang thaùc tieáp duyeân.

Nghóa laø ban ñaàu Toå Ca-dieáp ñöôïc ñöùc Phaät truyeàn y baùt, do Thieàn toâng laáy Trí tueä Baùt-nhaõ laøm cöûa vaøo, neân tinh thaàn Baùt-nhaõ ñöôïc truyeàn qua bao theá heä, roài truyeàn maõi cho tôùi Toå Ña-la, Toå Ña-la truyeàn cho Toå Boà-ñeà-ñaït-ma neân noùi trao ñeøn cho ta. Toå Boà-ñeà-ñaït-ma sang Trung Hoa truyeàn cho Toå Hueä Khaû laø gôûi aùnh saùng thöøa con tieáp duyeân. Ñoù laø noùi vieäc truyeàn thöøa töø Toå Ca-dieáp cho ñeán Toå Hueä Khaû.

Keä truyeàn kinh:

            Boán quyeån Laêng Giaø trao laïi con,

            Nhö Lai taâm ñòa phaùp maõi thôm.

            Chuùng sanh duøng ñoù vì khai thò,

            Khieán hoï choùng lieàn toû ngoä saâu.

AÂm :

Truyeàn kinh keä

            Thoï töû Laêng Giaø töù quyeån kinh,

            Nhö Lai taâm ñòa phaùp moân lieâm.

            Chuùng sanh duïng thöû vi khai thò,

            Linh bæ xaâm saâm dieäu ngoä thaâm.

Toå Boà-ñeà-ñaït-ma trao boán quyeån kinh Laêng Giaø cho Toå Hueä Khaû, ñeå phaùp moân taâm ñòa cuûa Phaät ñöôïc truyeàn thöøa maõi maõi veà sau, chuùng sanh nhôø ñoù maø ñöôïc khai thò, toû ngoä ñöôïc dieäu lyù saâu xa cuûa Thieàn.

Song thöôøng truï ôû theá gian, theå taùnh nhö nhö, vieân giaùc roãng laëng, goïi ñoù laø Phaät. Saùng toû taâm toâng cuûa Phaät, hieåu vaø laøm öùng hôïp vôùi nhau goïi ñoù laø Toå. Phaät Toå chæ moät lyù khoâng sai khaùc.

Laïi noùi:

            Ñaït ñaïo lôùn chöø quaù löôïng,

            Thoâng taâm Phaät chöø khoù löôøng.

            Chaúng cuøng phaøm Thaùnh chung nhaø

            Vöôït leân goïi ñoù laø toå.

AÂm :

            Ñaït ñaïi ñaïo heà quaù löoôïng,

            Thoâng Phaät taàm heà xuaát ñoä.

            Baát döõ phaøm Thaùnh ñoàng mieân,

            Sieâu nhieân danh vi vieát Toå.

Ñoaïn naøy coù moät caâu nghe raát laø chí lyù: “Hieåu vaø laøm öùng hôïp vôùi nhau goïi ñoù laø Toå”. Ñònh nghóa Toå heát söùc ñôn giaûn. Chuùng ta coù caùi beänh hieåu vaø laøm khoâng gioáng nhau cho neân maõi laøm phaøm phu. Chuùng ta töï kieåm laïi xem mình hieåu bao nhieâu vaø haønh  bao nhieâu ? Hieåu moät traêm phaàn haønh chöøng möôøi phaàn hoaëc hai chuïc phaàn. Nhö vaäy chuùng ta hieåu gaàn baèng Toå maø haønh thì gioáng phaøm phu. Ví duï nhö Taêng Ni ai cuõng bieát tham saân si laø beänh xaáu, neáu giaûng daïy cho Phaät töû nghe thì chuùng ta noùi raát laø raønh reõ löu loaùt. Nhöng giaû söû coù ngöôøi tôùi maéng chöøng vaøi ba caâu thì cuõng saân si nhö ai, luùc ñoù caùi hieåu noù bay ñaâu maát ! Laïi coù khi quí Phaät töû gaëp chuyeän buoàn, quí thaày quí coâ khuyeân giaûi: Ñôøi laø voâ thöôøng buoàn laøm chi ! Nhöng khi thaày coâ coù chuyeän buoàn, thì Phaät töû khuyeân laïi: Ñôøi laø giaû taïm buoàn voâ ích ! Thaày khuyeân troø, troø khuyeân thaày, khuyeân qua khuyeân laïi roát cuoäc roài ai cuõng coøn buoàn böïc khoå ñau vì nhöõng ñieàu baát nhö yù. Ñieàu naøy xaûy ra laø do chuùng ta hoïc hieåu treân lyù thuyeát maø khoâng thöïc haønh. Neáu hieåu ñöôïc moät traêm phaàn maø thöïc haønh ñöôïc naêm möôi phaàn cuõng laø khaù laém, neáu thöïc haønh chöøng möôøi hoaëc hai möôi phaàn thì quaù dôû. Ngaøi laïi noùi theâm: Ñaït ñöôïc ñaïo lôùn, thoâng ñöôïc taâm Phaät, khoâng coøn nieäm phaøm Thaùnh hai beân, vöôït leân treân nieäm ñoái ñaõi laø laøm Toå. Phaät Toå moät lyù khoâng coù sai khaùc.

Toâi (Chaân Nguyeân) xem trong kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå Hueä Naêng thuaät: “Phaät Phaät chæ truyeàn phaùp taùnh, sö sö thaàm trao baûn taâm, y baùt thuoäc vaät beân ngoaøi, laø ñaàu moái cho söï tranh giaønh, haõy döøng vieäc aáy chôù truyeàn nhau nöõa”. Laïi thaáy cô thaàn yù maät, Ca-sa chia laøm ba: moät taám thöôøng maëc theo mình. Moät taám ñaép cho aûnh töôïng. Moät taám caát chöùa kyõ trong chuøa. Theo nguyeän lôùn laïi noùi lôøi saám kyù raèng: “Ñôøi sau naøy ai ñöôïc taám y, thì ñaây laø ñaïo cuûa ta trôû laïi nôi ñôøi”. Coù vò taêng Duy Tieân ôû trong chuøa, söûa sang xaây döïng laïi ñieän vuõ, tình côø phaùt hieän ñöôïc taám Ca-sa, phaùp phuïc vaãn ñöôïc röïc rôõ nhö ban ñaàu.

Xem kinh Phaùp Baûo Ñaøn Giaûng Giaûi thì ñoaïn naøy coù sai khaùc.

Neân bieát, trí löïc cuûa Phaät Toå raát roäng saâu, vaän duïng cô thaàn aån hieän khoù löôøng, thöôøng töï ñoái dieän tröôùc maét, khoâng saéc vieân dung, ra ñôøi ñoä sanh, öùng khaép moïi nôi, dieät vaø chaúng dieät thaûy laø phöông tieän, töôïng giaùo hieån döông, Phaät Phaät ñeàu nhö vaäy.

Ngaøi Chaân Nguyeân noùi raèng: Trí löïc cuûa Phaät Toå raát roäng saâu, caùc Ngaøi aån hieän khoù löôøng, vieäc ra ñôøi ñoä sanh cuûa Phaät öùng hieän khaép moïi nôi, dieät vaø chaúng dieät cuûa Phaät Toå thaûy ñeàu laø phöông tieän vaø ñoù laø “töôïng giaùo hieån döông”. Töôïng laø hình aûnh bieåu tröng chæ cho y baùt, giaùo laø kinh ñieån, chö Phaät ñeàu duøng phöông tieän ñoù ñeå xieån döông Phaät phaùp.

Töø tröôùc, Phaät Phaät Toå Toå, ñôøi ñôøi tieáp noái nhau ñeàu cuøng chung boán maét nhìn nhau, thaàm trao taâm aán, nhö theá maø ñöôïc, ta cuõng nhö theá maø ñöôïc, chö huynh ñeä thieän tri thöùc cuõng nhö theá maø ñöôïc, cho ñeán höõu tình, voâ tình thaûy ñeàu cuõng nhö theá maø ñöôïc. Toû ngoä phaùp taùnh voán roãng laëng, chæ trí chöùng bieát, noùi naêng chaúng kòp, taâm aán nhö nhö, xöa nay moät lyù, ngöôøi thaáu suoát ñoàng nhö vaäy. Trong Nguõ Ñaêng Hoäi Nguyeân, ngaøn muoân Toå sö ñeàu duøng boán maét nhìn nhau, thaàm trao taâm aán maø truyeàn y thöøa tieáp laøm Toå, moài ñeøn tieáp löûa, noái Toå truyeàn toâng. Chính kinh Laêng Giaø laø taâm aán cuûa Nhö Lai hieån loä ôû quyeån hai. Boán maét nhìn nhau, Sô Toå Ñaït-ma vöôït bieån ñem ñeán. Ngöôøi hoïc veà sau coù nghi ngôø, haõy quaùn roõ thaät chöùng.

Ngaøi noùi Phaät Toå töø tröôùc cho ñeán sau, ñôøi ñôøi tieáp noái ñeàu nhìn nhau maø ngoä ñöôïc truyeàn taâm aán. Taát caû moïi ngöôøi neáu ai ngoä ñaïo cuõng ñöôïc truyeàn taâm aán nhö theá. Tuy nhieân toû ngoä Phaùp taùnh roãng laëng thì chæ coù trí chöùng bieát, choã ñoù ngoân ngöõ chaúng noùi ñeán ñöôïc, taâm aán voán laø nhö nhö, xöa nay chæ coù moät lyù, ngöôøi thaáu suoát thì ñoàng nhö nhau khoâng khaùc. Ngaøi daãn Nguõ Ñaêng Hoäi Nguyeân noùi raèng Toå sö ñeàu duøng boán maét nhìn nhau thaàm trao taâm aán, truyeàn y baùt ñeå keá thöøa Toå vò, chính kinh Laêng Giaø laø taâm aán cuûa Nhö Lai, noù hieån loä ôû quyeån hai. Boán maét nhìn nhau laø do Sô Toå Ñaït-ma töø AÁn Ñoä vöôït bieån ñem truyeàn sang Trung Hoa. Ngaøi ñaõ daãn chöùng nguoàn goác cuûa söï truyeàn thöøa roõ raøng nhö vaäy, neáu ngöôøi sau coù nghi ngôø neân laáy söï thaät chöùng maø quaùn xeùt thì roõ raøng hôn.

Chaân Nguyeân kính vaâng theo, môû mang taâm toâng cuûa Phaät. Kinh noùi: “Chaúng phaûi baäc Ñaïi Thaùnh voâ côù maø môû ra giaùo phaùp, bôûi coù duyeân töø xöa môùi coù theå toû ngoä toâng chæ. Ai laø ngöôøi hoäi ñöôïc taâm toâng, thaät chính laø con Phaät, moài ñeøn noái phaùp, tieáp ñoä quaàn sanh, dieäu taâm Nieát-baøn, ñaïi aán voâ töôùng”.

 Ñaây laø lôøi noùi tha thieát xuaát phaùt töø taám loøng chaân thaønh cuûa ngaøi Chaân Nguyeân, Ngaøi kính vaâng theo nhöõng gì maø ngöôøi xöa ñaõ daïy, ñaõ laøm ñeå môû mang Phaät taâm toâng. Toâng laø toâng chæ, maø toâng chæ cuûa Thieàn laø taâm, cho neân noùi laø truyeàn Phaät taâm toâng. Ngöôøi tu Thieàn laø trôû veà baûn taâm cuûa mình, ngoä ngay nôi taâm, khoâng tìm kieám caùi gì ngoaøi taâm. Ai ngoä ñöôïc taâm laø con cuûa Phaät, moài ñeøn chaùnh phaùp ñeå tieáp ñoä quaàn sanh, ñoù goïi laø dieäu taâm Nieát-baøn ñaïi aán, laø caùi aán lôùn khoâng töôùng maïo.

Sau ñaây toâi toùm keát vaøi ñieåm then choát. Quyeån Kieán taùnh thaønh Phaät khoâng gioáng nhöõng quyeån saùch khaùc, coù chia ra töøng muïc rieâng maø töø ñaàu ñeán cuoái chæ luaän coù moät muïc Kieán taùnh thaønh Phaät. Hoïc qua quyeån luaän naøy chuùng ta thaáy ngaøi Chaân Nguyeân trình baøy heát söùc roõ raøng ñeå chuùng ta nhaän ra, chôù khoâng noùi uùp môû nhö caùc Thieàn sö Trung Hoa. Ñoïc haønh traïng hay Ngöõ luïc cuûa caùc Thieàn sö Trung Hoa chuùng ta thaáy caùc Ngaøi noùi nhöõng caâu uùp môû khieán chuùng ta khoù laõnh hoäi. Coøn ôû ñaây Thieàn sö Chaân Nguyeân thaáy theá naøo noùi theá aáy, neân toaøn boä quyeån luaän laëp tôùi laëp lui, chæ ngang chæ doïc chuû yeáu nhaéc ngöôøi hoïc ñaïo nhôù mình coù taâm theå khoâng sanh khoâng dieät, goïi laø nguoàn linh, laø Phaät taùnh, laø Phaùp thaân laø taùnh giaùc... Caùi ñoù ai cuõng coù, neáu ngöôøi naøo nhaän ra taùnh giaùc goïi laø kieán taùnh, vì taùnh giaùc laø Phaät neân noùi kieán taùnh thaønh Phaät. Thaønh Phaät khoâng phaûi thaønh ñöùc Phaät Ca-dieáp, Phaät Thích Ca, Phaät Di Laëc, ñoù laø nhöõng vò Phaät beân ngoaøi, maø kieán taùnh laø nhaän ra taùnh giaùc, taùnh giaùc ñoù laø Phaät cuûa chính mình. Tuy nhieân kieán taùnh chæ môùi nhaän ra Phaät nhaân, coøn Phaät Ca-dieáp, Phaät Thích Ca... laø Phaät quaû, vì caùc Ngaøi ñaõ deïp heát phieàn naõo voâ minh nôi caùc Ngaøi. Caùc Ngaøi coøn chæ daïy cho moïi ngöôøi giaùc ngoä, neân noùi töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn môùi ñöôïc thaønh Phaät. Chuùng ta môùi nhaän ra Phaät nhaân, töï giaùc chöa xong, giaùc tha chöa coù thì giaùc haïnh chöa vieân maõn, neân chöa thaønh töïu quaû Phaät. Ñaây noùi Kieán taùnh thaønh Phaät laø môùi nhaän ra Phaät nhaân maø thoâi. Töø khi kieán taùnh cho ñeán luùc thaønh Phaät  phaûi coù thôøi gian baûo nhaäm. Nhö vaäy, kieán taùnh laø môùi nhaän ra taùnh giaùc nôi mình chôù chöa thaønh Phaät, neân chuùng ta phaûi kheùo baûo nhaäm môùi thaønh Phaät quaû. Nhö chuùng ta coù haït baép gioáng chöa chaéc laø coù baép aên, coù haït baép gioáng chuùng ta phaûi troàng, phaûi boùn phaân töôùi nöôùc, xòt thuoác saâu... thì môùi coù baép aên. Cuõng theá, ñöùc Phaät noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh, ngöôøi nhaän ra thì goïi laø kieán taùnh, laø nhaän ra Phaät nhaân. Phaät nhaân laø haït gioáng saün coù, nhöng chuùng ta phaûi kheùo leùo baûo nhaäm, nhö ngöôøi coù haït baép gioáng phaûi bieát troàng vaø saên soùc môùi coù quaû baép aên. Nhöng chuùng ta thöôøng coù beänh löôøi bieáng khoâng noã löïc laøm vieäc neân duø coù haït baép gioáng maø cam chòu theøm khaùt, hoaëc chôø ngöôøi laøm saün roài ñeán xin aên. Cuõng theá, chuùng ta nghe noùi mình coù saün Phaät nhaân, khao khaùt muoán thaønh Phaät quaû, nhöng khoâng khoân ngoan saùng suoát thöïc haønh maø cöù ao öôùc suoâng hoaëc ñeán laïy Phaät caàu xin thì khoâng bao giôø ñöôïc. Laïi caøng ñaùng thöông laø laïy hoaøi maø Phaät ngoài treân baøn chaúng gaät ñaàu thuaän cho. Chuùng ta cöù laøm nhöõng chuyeän khoâng ñaâu maø chuyeän thöïc teá laøm ñöôïc laïi khoâng chòu laøm.

Baây giôø quí vò thöû xeùt laïi ngay nôi mình coù taùnh giaùc maø cuõng coù phieàn naõo phaûi khoâng ? Nhöng taùnh giaùc thaät hay phieàn naõo thaät ? Dó nhieân ai cuõng bieát laø taùnh giaùc thaät, vì taùnh giaùc laø saün coù, laø chaân thaät, phieàn naõo do duyeân beân ngoaøi môùi daáy khôûi, laø giaû doái. Theá maø chuùng ta laïi sôï phieàn naõo, than raèng: Sao phieàn naõo coù söùc loâi cuoán döõ doäi, laøm cho toâi baát an, tu thaønh Phaät khoù quaù ! Chuùng ta thöû xeùt coi, tu thaønh Phaät deã hay khoù ? Chæ caàn buoâng caùi giaû thì caùi thaät hieän ra deã nhö trôû baøn tay. Chuùng ta tu khoâng neân sôï caùi giaû maø chæ sôï meâ chaïy theo caùi giaû khoâng chòu buoâng. Khi duïng taâm tu coù hai ñieàu chuùng ta phaûi löu yù: Bieát caùi giaû khoâng theo, nhaän caùi thaät vaø haèng soáng vôùi noù. Ví duï maët bieån theânh thang boãng daäy soùng aàm aàm döõ doäi, nhöng chuùng ta bieát bieån daäy soùng laø do gioù thoåi, ñoù laø giaû doái khoâng thaät neân khoâng sôï, vì gioù döøng thì soùng laëng. Maët bieån duø coù soùng hay khoâng soùng luùc naøo cuõng hieän höõu khoâng bao giôø thieáu vaéng. Hôn nöõa soùng chæ laøm dao ñoäng maët bieån maø khoâng laøm maát maët bieån. Cuõng theá taâm chuùng ta xao xuyeán baát an laø do gioù ngoaïi traàn thoåi. Nhö chuùng ta ñang ngoài an nhieân, boãng coù ngöôøi keâu teân chöûi maéng, aâm thanh cuûa ngöôøi aáy khieán cho chuùng ta coù phaûn öùng, vì phaûn öùng neân taâm chuùng ta bò xao xuyeáân, dao ñoäng, gioáng nhö maët bieån ñang laëng, gioù thoåi laøm cho daäy soùng. Do ñoù chuùng ta tu phaûi ngaên ngöøa gioù ngoaïi traàn, nhöng ngaên ngöøa baèng caùch naøo ? Khoâng cho maét thaáy saéc, tai nghe tieáng, muõi ngöûi muøi, löôõi neám vò phaûi khoâng ? - Naêm caên vaãn tieáp xuùc vôùi naêm traàn nhöng chuùng ta bieát noù laø duyeân hôïp taïm coù, coù roài maát khoâng thaät, cho neân duø coù ai keâu teân maéng chöûi vaãn khoâng giaän khoâng buoàn, duø cho thaáy saéc toát, saéc xaáu vaãn khoâng öa khoâng chaùn v.v... Ñoù laø chaëng thöù nhaát thaáy ngoaïi traàn khoâng thaät. Chaëng thöù hai laø chuùng ta bieát phaùp traàn hay voïng töôûng laø khoâng thaät, vì voïng töôûng laø do ngoaïi traàn maø coù, gioáng nhö coù gioù thoåi maët bieån môùi daäy soùng. Nhö vaäy gioù khoâng thaät thì soùng coù thaät ñaâu ? Cuõng theá ngoaïi traàn khoâng thaät neân voïng töôûng cuõng khoâng thaät. Theá maø coù nhieàu ngöôøi tu than: sao maø voïng töôûng daáy khôûi lieân mieân, buoâng khoâng ñöôïc ! Taïi sao vaäy ? Taïi chuùng ta cöù maõi nhôù ngoaïi traàn. Ví duï nhö hoâm qua coù ai chöûi chuùng ta moät caâu, hoâm nay aâm thanh caâu chöûi khoâng coøn nöõa, nhöng boùng daùng hö aûo cuûa caâu chöûi khôûi leân hoaøi laøm cho taâm chuùng ta dao ñoäng baát an. Khi tieáp xuùc vôùi aâm thanh chöûi maéng chuùng ta ñaõ bieát noù laø khoâng thaät, baây giôø yù caên tieáp xuùc vôùi boùng daùng cuûa thanh traàn thì ñaâu coù thaät maø quan troïng ! Sôû dó taâm chuùng ta baát an laø vì khi xuùc caûnh thaáy caûnh thaät, caû ngaøy chuùng ta cöù dính vôùi caûnh neân noäi taâm daáy ñoäng baát an. Chuùng ta phaûi hoïc theo göông cuûa ñöùc Phaät. Trong kinh coù keå laïi caâu chuyeän: Ñöùc Phaät ñang ñi coù ngöôøi theo sau maéng chöûi, Ngaøi thaûn nhieân ñi khoâng traû lôøi. Ngöôøi kia hoûi Ngaøi coù nghe khoâng ? Sao toâi chöûi Ngaøi maø Ngaøi khoâng traû lôøi ? Phaät khoâng ñaùp thaúng maø neâu leân caâu hoûi: Giaû söû oâng ñem leã vaät cho ngöôøi, ngöôøi khoâng nhaän thì leã vaät veà ai ? Ngöôøi kia ñaùp: Veà toâi chôù veà ai ! Ngöôøi ta maéng chöûi Phaät, Phaät khoâng nhaän neân taâm bình thaûn khoâng dao ñoäng, coøn chuùng ta thì ai cho gì nhaän naáy khoâng töø choái moät moùn naøo, neân chöùa ñaày caû kho, do ñoù phaûi nhoïc coâng loaïi boû.

Toùm laïi khi duïng taâm tu tröôùc heát duøng trí Baùt-nhaõ thaáy roõ ngoaïi traàn khoâng thaät, bieát noù khoâng thaät thì taâm khoâng dính maéc. Keá ñeán noäi taâm daáy nieäm cuõng bieát roõ voïng nieäm hö doái khoâng thaät khoâng theo. Ban ñaàu noù daáy leân raát nhieàu nhöng laâu ngaøy noù thöa daàn vaø laëng heát, chæ coøn laïi theå taùnh saùng suoát thanh tònh. Cuõng nhö soùng daáy leân töø nöôùc, khi laëng thì soùng trôû veà nöôùc. Cuõng theá, voïng nieäm khôûi leân töø caùi bieát, khi voïng nieäm laëng thì trôû veà caùi bieát, caùi bieát vaãn lieãu lieãu thöôøng tri, luùc ñoù khoâng caàn deïp tröø gì nöõa maø haèng soáng vôùi caùi bieát theânh thang thanh tònh saùng suoát cuûa chính mình. Ñoù laø Phaät laø Toå. Choã naøy Toå Laâm Teá daïy:

- Ñoaït nhaân chaúng ñoaït caûnh: daáy nieäm khoâng theo, töùc laø deïp voïng nieäm beân trong.

- Ñoaït caûnh chaúng ñoaït nhaân: quaùn taát caû ngoaïi caûnh ñeàu khoâng thaät, töùc laø deïp caûnh beân ngoaøi.

- Nhaân caûnh ñeàu ñoaït: trong khoâng daáy nieäm, ngoaøi khoâng theo caûnh.

- Nhaân caûnh ñeàu chaúng ñoaït: trôû veà vôùi taâm nhö nhö thanh tònh, nhö soùng döøng, bieån laëng yeân.

Ñoù laø theo Töù lieäu giaûn cuûa Toå Laâm Teá. Coøn ôû ñaây chuùng ta tu ñaàu tieân laø duøng trí Baùt-nhaõ quaùn chieáu thaáy saùu traàn khoâng thaät, keá ñeán laø bieát roõ nhöõng voïng nieäm daáy leân töø noäi taâm khoâng thaät neân khoâng theo. Trong ngoaøi khoâng giao thieäp nöõa thì taâm an nhieân töï taïi.

Nhö vaäy, nôi chuùng ta ñaõ coù saün taùnh Phaät nhöng vì chuùng ta ñeå cho tam baønh luïc taëc daáy khôûi nhieãu loaïn neân khoâng bao giôø yeân, ñoù laø do chuùng ta thaáy saùu traàn laø thaät, neáu thaáy saùu traàn laø giaû doái thì luïc taëc bieán thaønh luïc thoâng, thaønh luïc thoâng thì trôû veà theå nhö nhö ñaâu coù khoù. Cho neân tu maø kheùo nhaän thì deã ñaït keát quaû, neáu khoâng kheùo nhaän thì duø cho traûi qua thôøi gian daøi coá gaéng toái ña maø vaãn khoâng keát quaû. Do ñoù coù nhieàu ngöôøi ham tu ngoài thieàn raát gioûi maø nghe moät caâu noùi hôi naëng thì nhôù hoaøi khoâng queân, ñoù laø coøn thaáy thanh traàn thaät, do ñoù neân tu khoâng tieán.

Toùm laïi, ñoái vôùi ngöôøi tu kieán taùnh raát laø quan troïng, kieán taùnh khôûi tu thì khoâng coøn sôï laàm laïc. Mong raèng sau khi ñoïc xong quyeån luaän naøy quí vò ñuû loøng tin maø tieán tu, khoâng bao giôø thoái chuyeån.

]