A. CHAÙNH VAÊN: NGÖÕ LUÏC CUÛA THIEÀN SÖ HÖÔNG HAÛI

(tt)

VI. KHAI THÒ NGOÄ NHAÄP ÑÖÔÏC DUYEÂN TOÁT TRUYEÀN TRAO AÁN CHÖÙNG

Moät hoâm Sö daïy chuùng:

- Töø khi ta leân truï chuøa Nguyeät Ñöôøng, laäp Thieàn Tònh Vieän thì ñeä töû ôû khaép nôi theo veà ñoâng ñaûo ñeå hoïc ñaïo quy y, thaûy ñeàu ghi teân taát caû ñeå roõ daáu tích.

Trong ñoù ñeä töû Thöôïng Tuùc laø Hoøa thöôïng Vieân Thoâng töï Chaân Lyù Hieån Maät.

Keá laø caùc vò: Chaân Taïng Maät Haïnh, Chaân Chieáu Hoa Myõ, Chaân Toâng Quaûn Trí, Chaân Quyù Phoå ÖÙùng, Chaân Truyeàn Quang Taùn, Chaân Tòch Khoå Haïnh, Chaân Thaønh Boà Ñeà, Chaân Thöôøng, Chaân Caûnh, Chaân Thöôùc, Chaân YÙù, Chaân Thò, Chaân Thuaàn, Chaân Ñaúng, Chaân Bình, Chaân Phaùp, Chaân Quaûn, Chaân Trí, Chaân Baûo, Chaân Thöôøng, Chaân Ñoâng, Chaân Dung, Chaân Quaû, Chaân Vieân, Chaân Kinh, Chaân Tónh, Chaân Quang. Haøng chöõ “Chaân” naøy ñöôïc baûy möôi vò, treân ñaây laø taïm ghi nhöõng vò lôùn tieáp noái truyeàn ñaêng.

Sau ñaây laø haøng chaùu thuoäc chöõ “Nhö”:

Thöù nhaát laø ngöôøi tieáp noái höông hoûa, Taêng Luïc Ty Hoøa thöôïng Taêng thoáng Chaùnh Toâng töï Nhö Nguyeät hieäu Hoa Quang (truï trì chuøa).

Keá laø Sôn taêng Nhö Toâng, Taêng phoù Nhö Tuùc, Nhö Khoaûn, Taêng phoù Nhö Nhaät, Noäi ñaøn Nhö Ñaøi, Nhö Baûo, Taêng chaùnh Nhö Sôn, Taêng phoù Nhö Thöøa, Nhö Coâng, Taêng phoù Nhö Thuyeân, Höõu coâng Nhö Hieàn, Nhö Nhaãn, Taêng thoáng Nhö Toaøn, Höõu coâng Nhö Bieän, Nhö Ñeà, Taêng chaùnh Nhö Vieân, Nhö Kieân, Nhö Löu, Nhö Maät, Taêng phoù Nhö Caûnh, Nhö Haûi, Nhö Khanh, Nhö Nghieäm… Khoaûng hai traêm vò, treân ñaây chæ taïm ghi hai möôi boán vò hoaëc coù coâng vôùi chuøa, hoaëc coù saéc meänh.

Keá laø haøng chaùu chaét thuoäc chöõ “Taùnh”.

Thöù nhaát laø Chaùnh Phaùi Phuïng Thò Noäi ñaøn Taêng thoáng töï Taùnh Thanh, Noäi ñaøn Taùnh Lieãn, Taùnh Keá, Ñaïm haïnh Taùnh Khaû, Noäi ñaøn Taùnh Chaâu, Taùnh Dueä, Taùnh Thöôùc, Taùnh Töôøng, Taùnh Maãn, Taùnh Nhu, Taùnh Ñònh, Taùnh Baïch, Taùnh Anh, Taùnh Traùc, Taùnh Ñöùc, Taùnh Trí, Taùnh Laõng, Taùnh Tieáp, Taùnh Phuïng, Taêng phoù Taùnh Xaùn, Taùnh Tuyeân, Taêng chaùnh Taùnh Hoaøn, Taùnh Khoâng…

Haøng chöõ “Haûi” goàm coù:

Taêng phoù Haûi Boài, Haûi Trieàu, Haûi Thöôøng, Haûi Nhaõ, Haûi Ñoàng, Haûi Dieân, Haûi Lòch, Haûi Khoaùt, Haûi Lieâm, Haûi Trung…

Ni coâ xuaát gia töø nhoû, giôùi haïnh tinh nghieâm khoaûng ba möôi vò. Cö só nam nöõ caû ngaøn muoân vò ñeàu quy höôùng theo Sö.

Sö thöôøng ñoïc laïi nhöõng baøi keä ñeå daïy chuùng:

Keä ngoä lieãu.

BAØI 1:

            Giaùc khoâng khoâng giaùc, khoâng khoâng giaùc,

            Giaùc dó khoâng khoâng khoâng baát khoâng.

            Duïc thöùc voâ cuøng haûo tieâu töùc,

            Ñoâ loâ chæ taïi thöû hieân trung.

Dòch:

            Giaùc khoâng, khoâng giaùc, khoâng khoâng giaùc,

            Giaùc ñaõ khoâng khoâng, khoâng chaúng khoâng.

            Muoán bieát voâ cuøng tin töùc toát,

            Thaûy ñeàu chæ ôû trong hieân naøy.

BAØI 2:

            Sö töû quaät trung sö töû,

            Chieân ñaøn laâm lyù chieân ñaøn.

            Nhaát thaân höõu laïi caøn khoân khoaùt,

            Vaïn söï voâ öu nhaät nguyeät tröôøng.

Dòch:

            Sö töû trong hang sö töû,

            Chieân ñaøn trong röøng chieân ñaøn.

            Moät thaân nhôø coù trôøi ñaát roäng,

            Muoân vieäc khoâng lo ngaøy thaùng daøi.

BAØI 3:

            Long ñaéc thuûy thôøi thieâm yù khí,

            Hoå phuøng sôn saéc tröôûng uy nanh.

            Nhaân quy Ñaïi quoác phöông tri quyù,

            Thuûy ñaùo Tieâu Töông nhaát daïng thanh.

Dòch:

            Ñöôïc nöôùc roàng caøng theâm yù khí,

            Gaëp non coïp môùi troå oai huøng.

            Ngöôøi veà ñaïi quoác thaønh cao quyù,

            Nöôùc ñeán Tieâu Töông moät saéc trong.

BAØI 4:

            Thieân thöôïng höõu tình giai cung Baéc,

            Nhaân gian voâ thuûy baát trieàu Ñoâng.

            Quaùt quy mao ö thieát ngöu boái thöôïng,

            Tieät thoá giaùc ö thaïch nöõ yeâu trung.

            Daï xoa la saùt taøi kheå thuû,

            Nguïc toát ngöu ñaàu tieän kình quyeàn.

Dòch:

            Sao ôû treân trôøi ñeàu chaàu Baéc,

            Nöôùc döôùi nhaân gian thaûy veà Ñoâng.

            Giöõa eo gaùi ñaù caét söøng thoû,

            Treân löng traâu saét nhoå loâng ruøa.

            Daï xoa la saùt ñaàu vöøa  cuùi,

            Nguïc toát ngöu ñaàu giô saün thoi.

BAØI 5:

            Hoaëc thò hoaëc phi nhaân maïc thöùc,

            Nghòch haïnh thuaän haïnh thieân maïc traéc.

            Caùch sôn nhaân xöôùng Chaù-coâ töø,

            Thaùc nhaän Hoà gia thaäp baùt phaùch.

Dòch:

            Hoaëc phaûi hoaëc quaáy naøo ai bieát,

            Nghòch haïnh thuaän haïnh trôøi khoù xeùt.

            Caùch nuùi ngöôøi ca khuùc Chaù-coâ,

            Laàm nhaän keøn Hoà möôøi taùm nhòp.

Sö thaêng toøa daïy chuùng:

- Coù moät ngöôøi moät ñôøi laøm laønh. Coù moät ngöôøi moät ñôøi laøm döõ. Ngöôøi laøm laønh moät sôùm phaïm giôùi khoâng cho maø laáy. Ngöôøi laøm döõ moät nieäm lieãu ngoä töï taâm. Ngöôøi laønh phaïm giôùi khoâng cho maø laáy, töùc goïi laø giaëc. Ngöôøi döõ lieãu ngoä töï taâm, töùc goïi laø Phaät. Hai ngöôøi ñoàng ñeán Vaân Moân hoûi chaáp nhaän ngöôøi naøo ñuùng. Neáu chaáp nhaän ngöôøi laønh boû ngöôøi döõ thì laø nhaän giaëc maø boû Phaät. Nhaän ngöôøi döõ boû ngöôøi laønh, thì laø sôï aùc maø khinh thieän. Neáu chaáp nhaän caû hai ngöôøi thì Phaät vaø giaëc chaúng phaân. Neáu caû hai ngöôøi ñeàu khoâng nhaän thì laønh döõ chaúng roõ. Neáu quyeát ñònh chæ Phaät laø ngöôøi aùc thì chuoác toäi cheâ bai Phaät, vaøo ñòa nguïc nhö teân baén. Neáu chæ giaëc laø ngöôøi laønh thì chöa coù ngöôøi laønh naøo maø laøm giaëc.

Tuïng:

BAØI 1:

            Taân phuï kî lö a gia khieân,

            Boä boä töông tuøy baát tröôùc tieân.

            Quy ñaùo taän ñöôøng nhaân baát thöùc,

            Tuøng kim laõn caùnh xuaát moân tieàn.

Dòch:

            Coâ daâu côõi löøa meï choàng daãn,

            Töøng böôùc theo nhau chaúng caàn roi.

            Veà ñeán taän nhaø ngöôøi chaúng bieát,

            Töø nay ra cöûa cuõng bieáng löôøi.

BAØI 2:

            Phu töû baát thöùc töï,

            Ñaït-ma baát hoäi thieàn.

            Huyeàn dieäu voâ ngoân ngöõ  (Baûn Haùn laø Huyeàn Sa voâ thöû ngöõ )

            Thieát maïc voïng löu truyeàn.

Dòch:

            Khoång Töû khoâng bieát chöõ,

            Ñaït-ma chaúng hoäi thieàn.

            Huyeàn dieäu khoâng lôøi noùi,

            Coát ñöøng doái löu truyeàn.

BAØI 3:

            Taàm ngöu tu phoûng tích,

            Hoïc ñaïo quyù voâ taâm.

            Tích taïi ngöu hoaøn taïi,

            Voâ taâm ñaïo dò taàm.

Dòch:

            Tìm traâu phaûi noi daáu,

            Hoïc ñaïo quyù voâ taâm.

            Daáu coøn traâu ñaâu maát,

            Voâ taâm ñaïo deã taàm.

BAØI 4:

            Sanh tuøng haø xöù lai?

            Töû tuøng haø xöù khöù?

            Tri ñaéc lai khöù xöù,

            Phöông danh hoïc ñaïo nhaân.

Dòch:

            Sanh töø choã naøo ñeán?

            Cheát seõ ñi veà ñaâu?

            Bieát ñöôïc choã ñi ñeán,

            Môùi goïi ngöôøi hoïc ñaïo.

*

*   *

Moät hoâm Sö thaûnh thôi ngaâm hai baøi keä daën doø ngöôøi taïi gia:

BAØI 1:

            Thaønh thò du lai nguï töï chieàn,

            Tuøy cô öùng hoùa moãi thôøi nhieân.

            Song chieâu nguyeät ñaùo saøng thieàn maät,

            Tuøng tieáu phong xuy tónh khaùch mieân.

            Saéc aùnh laâu ñaøi minh saéc dieäu,

            Thanh truyeàn chung coå dieãn thanh huyeàn.

            Nguyeân lai tam giaùo ñoàng nhaát theå,

            Nhaäm vaän haø taèng lyù höõu thieân.

Dòch:

            Töø thaønh thò ñeán nghæ chuøa chieàn,

            Tuøy cô öùng hoùa leõ ñöông nhieân.

            Song vôøi traêng ñeán giöôøng thieàn maùt,

            Gioù thoåi thoâng cöôøi khaùch nguû yeân.

            Laàu ñaøi röïc rôõ, maøu huyeàn dieäu,

            Chuoâng troáng vang reàn, tieáng thaâm uyeân.

            Ba giaùo nguyeân lai ñoàng moät theå,

            Hoàn nhieân ñaâu coù leõ naøo thieân.

BAØI 2:

            Thöôïng só thöôøng du Baùt Nhaõ laâm,

            Traàn cö baát nhieãm lieãu thieàn taâm.

            Lieâm Kheâ Trình thò minh cao thöùc,

            Toâ Töû Haøn Vaên kheá dieäu aâm.

            Vaïn töôïng saâm la cao dò hieån,

            Nhaát bieàu taïo hoùa maät nan taàm.

            Nho nguyeân ñaõng ñaõng ñaêng di khoaùt,

            Phaùp haûi truøng truøng nhaäp chuyeån thaâm.

Dòch:

            Thöôïng só töøng chôi caûnh tuøng laâm,

            Phong traàn khoâng vöôùng hoäi thieàn taâm.

            Lieâm Kheâ, Trình Hieäu ngöôøi thoâng suoát,

            Toâ Töû, Haøn Vaên hieåu dieäu aâm.

            Muoân ngaøn caûnh vaät cao deã thaáy,

            Taïo hoùa moät baàu kín khoù taàm.

            Nguoàn Nho thaêm thaúm leân caøng roäng,

            Beå Thích truøng truøng xuoáng laïi thaâm.

*

*    *

Laïi moät hoâm Sö raûnh rang daïy chuùng:

- Muoán caàu thaáy Phaät cöù nhaän nôi chuùng sanh, chæ vì chuùng sanh meâ khoâng töï bieát coù Phaät, chôù Phaät ñaâu coù laøm meâ chuùng sanh. Ngoä ñöôïc töï taùnh cuûa mình thì chuùng sanh laø Phaät, meâ töï taùnh cuûa mình thì Phaät laø chuùng sanh. Giöõ ñöôïc töï taùnh cuûa mình bình ñaúng thì chuùng sanh laø Phaät, ñeå töï taùnh mình gian hieåm thì Phaät laø chuùng sanh. Taâm ta saün coù Phaät, Phaät saün nôi mình ñoù laø chaân Phaät. Neáu töï taâm khoâng Phaät thì tìm chaân Phaät nôi naøo? Neân kinh noùi: “Taâm sanh thì caùc phaùp sanh, taâm dieät thì caùc phaùp dieät”. Phaøm phu töùc laø Phaät, phieàn naõo töùc laø Boà-ñeà. Nieäm tröôùc meâ laø phaøm phu, nieäm sau giaùc laø Phaät. Nieäm tröôùc chaáp caûnh laø phieàn naõo, nieäm sau lìa caûnh laø Boà-ñeà.

Töï theå cuûa chaân taâm chaúng phaûi choã ta noùi baøy ñeán ñöôïc, trong suoát nhö hö khoâng khoâng bôø meù, nhö taám göông trong saïch troøn saùng, khen cheâ khoù ñeán kòp, nghóa lyù khoù suoát thoâng. Khoâng theå laáy caùi coù khoâng, nôi naøy choán noï maø xeùt toät ñöôïc choã u huyeàn cuûa noù. Cuõng khoâng theå laáy trí khoân vaø ngoân ngöõ maø baøn ñeán choã huyeàn dieäu cuûa noù. Chæ coù ai ngoä ñöôïc chaân taâm thì hieåu ngay nôi mình. Ví nhö muoân thöù höông thôm, chæ ñoát moät loø laø hieåu heát muøi thôm. Nhö vaøo beå caû taém, chæ caàn hôùp moät nguïm nöôùc laø bieát heát toaøn vò cuûa beå caû.

Choán chaân thaät thaâm saâu laëng leõ, giaùc ngoä thì buïi traàn laéng saïch taâm theå trong ngaàn; döùt heát moái manh danh töôùng cuûa ngoaïi caûnh, saïch heát nhöõng naêng sôûû ôû trong taâm. Bôûi ban ñaàu baát giaùc, boãng khôûi ra voïng ñoäng, chieáu soi laïi töï taâm, theo caùi chieáu soi aáy maø sanh ra taâm traàn, neân goïi laø chuùng sanh. Nhö göông hieän hình töôïng, chôït coù thaân caên. Töø ñoù chaân taâm bò dôøi ñoåi, caên taùnh bò sai laïc, chaáp vaøo töôùng ñuoåi theo danh, chöùa maõi nhöõng voïng traàn öù ñoïng, keát maõi nhöõng voïng thöùc lieân mieân. Ñem tuùm boïc chaân giaùc vaøo giaác meâ ñeâm, ñaém chìm meâ muoäi trong tam giôùi. Laøm muø loøa con maét trí ôû trong ngoõ toái, khuùm nuùm cuùi loøn trong chín loaøi. ÔÛ trong coõi chaúng ñoåi dôøi, boãng döng luoáng chòu kieáp luaân hoài. Trong phaùp voâ thoaùt, maø töï chuoác söï troùi buoäc nôi thaân. Nhö con taèm muøa xuaân, laøm keùn töï giam mình, con thieâu thaân muøa thu töï nhaøo voâ ñeøn thieâu xaùc. Ñem nhöõng sôïi tô nhò kieán buoäc laáy nghieäp caên khoå sôû, duøng ñoâi caùnh cuûa loøng tham muø quaùng toan daäp taét voøng löûa töû sinh.

Laïi coù nhöõng keû taø caên ngoaïi chuûng, tieåu trí quyeàn cô; chuùng khoâng hieåu roõ nguoàn beänh cuûa sanh töû, khoâng bieát goác kieán chaáp cuûa ngaõ nhôn (ta ngöôøi). Chæ muoán traùnh choã huyeân naùo, boû nôi hoaït ñoäng, coá phaù töøng töôùng taùch töøng maûnh buïi cuûa töøng vaät theå ñeå tìm hieåu bieát. Laøm nhö theá, tuy noùi raèng neám ñöôïc muøi tónh laëng, thaàm hôïp vôùi lyù khoâng, nhöng khoâng bieát ñoù laø caùi loái laøm choân vuøi chaân taùnh, traùi ngöôïc chaân giaùc, chaúng khaùc naøo keû chaúng bieän roõ saéc xanh ñoû trong maét, chæ lo taét quaàng saùng cuûa ngoïn ñeøn, khoâng lo xeùt toät cuøng caùi huyeãn thaân ôû trong thöùc, laïi luoáng chaïy troán caùi boùng roãng döôùi maët trôøi. Nhö theá chæ lao nhoïc tinh thaàn, toán hao söùc löïc. Chaúng khaùc naøo ñoå nöôùc vaøo baêng, neùm cuûi vaøo löûa. Coù bieát ñaâu, boùng loøa hieän ra maøu xanh, boùng roãng theo nôi thaân. Neáu chöõa khoûi beänh loøa ôû maét thì boùng xanh kia töï maát, dieät thaân huyeãn chaát naøy thì boùng noï khoâng coøn.

Neáu bieát quay aùnh saùng soi laïi nôi mình, boû ngoaïi caûnh maø xem ôû töï taâm, thì Phaät nhaõn saùng suoát, boùng nghieäp töï tan, phaùp thaân hieän ra, nhöõng veát traàn töï dieät. Ta phaûi laáy löôõi dao trí cuûa taâm töï giaùc maø raïch laáy ra taâm chaâu trong nhöõng moái daây quaán chaët. Phaûi duøng muõi giaùo tueä chaët ñöùt löôùi kieán chaáp trong traàn caûnh. AÁy chính laø toâng chæ cuøng taâm chaân thuyeân ñaït thöùc ñoù vaäy.

Sö laïi noùi:

- Trí hay chieáu voán khoâng, caûnh bò duyeân cuõng laëng. Laëng maø khoâng phaûi laëng, bôûi khoâng coù ngöôøi hay laëng. Soi maø khoâng soi, bôûi khoâng coù caûnh bò soi. Caûnh vaø trí ñeàu laëng, taâm lo nghó an nhieân, ñaây chính laø con ñöôøng coát yeáu trôû veà nguoàn.

Laïi noùi:

- Laëng laëng sanh voâ kyù, tænh tænh sanh loaïn töôûng. Laëng laëng duø hay trò loaïn töôûng maø trôû laïi sanh voâ kyù. Tænh tænh duø hay trò voâ kyù maø trôû laïi sanh loaïn töôûng. Vì vaäy noùi: “Tænh tænh laëng laëng phaûi, voâ kyù laëng laëng sai. Laëng laëng tænh tænh phaûi, loaïn töôûng tænh tænh sai.”

Sö laïi noùi:

- Ngöôøi phaøm phaàn nhieàu ôû nôi söï laøm ngaïi lyù, nôi caûnh laøm ngaïi taâm, neân thöôøng muoán troán caûnh ñeå an taâm, boû söï ñeå giöõ lyù. Song chaúng bieát, chính taâm aáy laøm ngaïi caûnh, lyù laøm ngaïi söï. Chæ caàn taâm khoâng thì caûnh töï khoâng, lyù laëng thì söï töï laëng, chôït lieàn trôû ngöôïc laïi töï taâm.

Voïng thaân ñem ñeán göông soi boùng, boùng chaúng khaùc vôùi voïng thaân. Chæ muoán boû boùng gheùt voïng, coù bieát ñaâu thaân cuõng voán hö doái, thaân naøo khaùc vôùi boùng maø muoán moät coù, moät khoâng?

Neáu muoán laáy moät, boû moät haèng cuøng chaân lyù caùch xa. Laïi meán Thaùnh gheùt phaøm thì noåi chìm trong bieån sanh töû.

            Phieàn naõo nhaân taâm coá höõu,

            Voâ taâm phieàn naõo haø cö,

            Baát lao phaân bieät thuû töôùng,

            Töï nhieân ñaéc ñaïo tu du.

Dòch:

            Phieàn naõo do taâm neân coù,

            Taâm khoâng phieàn naõo ôû ñaâu?

            Chaúng nhoïc phaân bieät laáy töôùng,

            Töï nhieân ñöôïc ñaïo choùng mau.

Sö laïi noùi:

            Thöùc ñaéc y trung baûo,

            Voâ minh tuùy töï tænh.

            Baùch haøi tuy hoäi taùn,

            Nhaát vaät traán tröôøng linh.

            Tri caûnh hoàn phi theå,

            Thaàn chaâu baát ñònh hình.

            Ngoä taéc tam thaân Phaät,

            Meâ si vaïn quyeån kinh.

            Taïi taâm taâm khaû traéc,

            Lòch nhó nhó nan thinh.

            Voõng töôïng tieân thieân ñòa,

            Huyeàn tuyeàn xuaát yeåu minh.

            Boån cöông phi ñoaøn luyeän,

            Nguyeân tònh maïc tröøng ñình.

            Baøn baïc luaân trieâu nhaät,

            Linh lung aùnh hieåu tinh.

            Thuïy quang löu baát dieät,

            Chaân khí xuùc hoaøn sanh.

            Giaùm chieáu khoâng ñoäng tòch,

            La lung phaùp giôùi minh.

            Giaûi ngöõ phi quan thieät,

            Naêng ngoân baát thò thanh.

            Tuyeät bieân nhò oâ maïn,

            Voâ teá ñaúng khoâng bình.

            Kieán nguyeät phi quan chæ,

            Hoaøn gia maïc vaán trình.

            Thöùc taâm taâm taéc Phaät,

            Haø Phaät caùnh kham thaønh.

Dòch:

            Bieát ñöôïc baùu trong aùo,

            Voâ minh say töï tænh.

            Traêm haøi duø tan raõ,

            Moät vaät vöõng saùng luoân.

            Bieát caûnh chaúng phaûi theå,

            Chaâu thaàn chaúng ñònh hình.

            Ngoä aét ba thaân Phaät,

            Si meâ muoân quyeån kinh.

            ÔÛ taâm taâm löôøng ñöôïc,

            Qua tai tai khoù nghe.

            Khoâng hình tröôùc trôøi ñaát,

            Suoái huyeàn vöôït toái taêm.

            Cöùng saün khoâng nung luyeän,

            Voán saïch chôù loùng yeân.

            Meânh moâng vaàng nhaät sôùm.

            Laáp laùnh aùnh sao mai.

            Saùng laønh saùng saùng maõi,

            Chaân khí chaïm laïi sanh.

            Chieáu soi khoâng ñoäng laëng,

            Che truøm phaùp giôùi minh.

            Hieåu lôøi naøo dính löôõi?

            Hay noùi chaúng phaûi thanh.

            Tuyeät bôø döøng nhô nhieãm,

            Khoâng meù ñoàng hö khoâng.

            Thaáy traêng thoâi xem ngoùn,

            Ñeán nhaø chôù hoûi ñöôøng.

            Bieát taâm taâm aét Phaät,

            Coøn Phaät naøo ñeå thaønh?

Phaùp thaân khoâng hình töôùng, chaúng theå ñem aâm thanh caàu. Dieäu ñaïo khoâng lôøi noùi, chaúng theå duøng vaên töï hoäi. Daãu cho vöôït leân Phaät Toå, vaãn rôi vaøo theàm baäc. Maëc duø noùi dieäu baøn huyeàn, cuoái cuøng cuõng dính treân moâi löôõi. Phaûi laø, chaúng phaïm coâng huaân, chaúng ñeå daáu veát, nhö caây khoâ, goäp ñaù laïnh, troïn khoâng chuùt töôi nhuaän. Nhö ngöôøi huyeãn, ngöïa goã ñeàu khoâng tình thöùc. Ñöôïc nhö theá, môùi hay buoâng tay vaøo chôï, chuyeån thaân ñi trong dò loaïi. Cuõng chaúng noùi:

            Trong coõi voâ laäu giöõ chaúng döøng,

            Laïi ñeán truõng söông naèm caùt laïnh.

            (Voâ laäu quoác trung löu baát truï,

            Khöôùc lai yeân oå ngoïa haøn sa.)

Neáu duøng caùi bieát maø bieát laëng, ñaây chaúng phaûi laø caùi bieát khoâng duyeân. Nhö tay caàm haït chaâu Nhö YÙ, chaúng phaûi khoâng coù caùi tay vaø chaâu Nhö YÙ. Neáu duøng töï bieát maø bieát, cuõng chaúng phaûi caùi bieát khoâng duyeân. Nhö tay töï naém laïi, chaúng phaûi khoâng coù caùi tay naém. Cuõng chaúng bieát caùi laëng laëng, cuõng chaúng bieát caùi bieát bieát, song khoâng theå cho laø khoâng bieát. Vì töï taùnh toû roõ neân chaúng ñoàng vôùi caây ñaù. Tay chaúng caàm haït Nhö YÙ, cuõng chaúng töï naém laïi, chaúng theå cho laø khoâng coù tay. Do caùi tay voán saün nhö vaäy neân chaúng ñoàng vôùi söøng thoû. Meù tröôùc khoâng phieàn naõo ñaùng tröø, meù giöõa khoâng töï taùnh ñaùng giöõ, meù sau khoâng Phaät ñaùng thaønh. Ñoù laø döùt baët caû ba meù, ba nghieäp ñöôïc maùt meû.

Ta vöøa moáng taâm ñaõ thuoäc veà quaù khöù roài. Taâm ta chöa moáng beøn goïi laø vò lai. Chaúng phaûi taâm vò lai, töùc laø taâm quaù khöù, vaäy taâm hieän taïi ôû choã naøo? Ngöôøi hoïc roõ bieát moät nieäm vöøa daáy leân troïn khoâng thaät coù, ñoù laø Phaät Quaù Khöù. Quaù khöù chaúng coù, vò lai chaúng khoâng, ñoù laø Phaät Vò Lai. Ngay ñaây nieäm nieäm chaúng döøng, ñoù laø Phaät Hieän Taïi. Nieäm nieäm töông öng töùc nieäm nieäm thaønh Phaät. Ñaây chính laø cöûa phöông tieän toät ban ñaàu.

Khi maët trôøi leân thì saùng khaép thieân haï maø hö khoâng chöa töøng saùng. Khi maët trôøi laën thì toái khaép thieân haï maø hö khoâng chöa töøng toái. Hai caûnh toái vaø saùng töï laán ñoaït laãn nhau, taùnh hö khoâng thì roãng rang töï saün nhö vaäy. Taâm Phaät vaø chuùng sanh cuõng nhö theá. Neáu xem Phaät laø töôùng thanh tònh saùng rôõ, xem chuùng sanh laø töôùng nhô ñuïc toái taêm, duø traûi qua soá kieáp nhö caùt soâng Haèng troïn chaúng ñöôïc Boà-ñeà.

Laïi ba ñôøi chö Phaät troïn ôû trong thaân chính mình. Nhaân bò taäp khí che môø, caûnh vaät chuyeån loâi lieàn töï meâ maát. Neáu ôû nôi taâm maø voâ taâm, chính laø Phaät Quaù Khöù. Laëng leõ chaúng ñoäng, chính laø Phaät Vò Lai. Tuøy cô öùng vaät, chính laø Phaät Hieän Taïi. Thanh tònh khoâng nhieãm, chính laø Phaät Ly Caáu. Ra vaøo khoâng ngaïi, chính laø Phaät Thaàn Thoâng. Ñeán ñaâu ñeàu thaûnh thôi laø Phaät Töï Taïi. Moät taâm chaúng meâ môø, laø Phaät Quang Minh. Ñaïo nieäm beàn vöõng laø Phaät Baát Hoaïi. Bieán hoùa ra nhieàu nôi song chæ moät chaân thaät vaäy thoâi.

Dieãn Nhaõ Ñaït Ña chaáp boùng queân ñaàu, ñaâu khoûi oâm ñaàu chaïy ñi tìm ñaàu. Chính ngay khi meâ ñoù, caùi ñaàu vaãn chaúng maát, ñeán khi tænh roài cuõng chaúng coù ñöôïc. Taïi sao? Keû meâ cho laø maát, ngöôøi ngoä cho laø ñöôïc. Ñöôïc maát ôû nôi ngöôøi, ñaâu dính daùng gì vôùi ñoäng tònh.

Sö laïi noùi:

Chí ñaïo goác ôû taâm, taâm phaùp goác ôû voâ truï. Taâm theå voâ truï ñoù, taùnh töôùng ñeàu laëng leõ, chaúng phaûi coù chaúng phaûi khoâng, chaúng sanh chaúng dieät, tìm noù thì chaúng ñöôïc, boû ñi cuõng chaúng rôøi. Meâ hieän löôïng thì hoaëc vaø khoå laêng xaêng. Ngoä chaân taùnh thì roãng rang toû suoát. Tuy taâm töùc laø Phaät, Phaät töùc laø taâm, song chæ coù ngöôøi chöùng môùi bieát.

Song coøn chaáp coù chöùng, coù bieát thì maët trôøi trí tueä rôi vaøo ñaát coù. Neáu taâm môø mòt khoâng chieáu, khoâng saùng thì ñaùm maây hoân traàm che laáp ôû cöûa khoâng. Chæ coù taâm khoâng sanh moät nieäm thì khoâng coøn ngaên caùch tröôùc sau, chaân taùnh chieáu theå ñöùng rieâng thì ta ngöôøi naøo khaùc. Nhöng meâ ñoái vôùi ngoä, ngoä troâng vaøo meâ, voïng ñoái vôùi chaân, chaân nöông nôi voïng. Neáu ta caàu chaân maø boû voïng nhö ngöôøi chaïy troán boùng luoáng nhoïc mình. Neáu ta nhaän chaân chính nôi voïng, nhö ngöôøi vaøo choã maùt thì boùng maát. Neáu taâm khoâng voïng chieáu thì voïng löï töï heát. Neáu maëc tình laëng bieát thì caùc thieäân haïnh ñöôïc phaùt khôûi. Theá neân caùi ngoä tòch maø khoâng tòch, caùi chaân tri döôøng nhö voâ tri. Do moät taâm khoâng phaân chia tòch vaø tri, kheá hôïp vôùi leõ huyeàn dieäu dung thoâng caû coù vaø khoâng, khoâng chaáp, khoâng maéc, khoâng nhieáp, khoâng thu, phaûi quaáy ñeàu queân, naêng sôû cuõng döùt. Caùi döùt aáy cuõng baët luoân thì Baùt-nhaõ hieän tieàn, moãi taâm ñeàu thaønh Phaät, khoâng taâm naøo chaúng phaûi taâm Phaät; choán choán ñeàu thaønh ñaïo, khoâng moät haït buïi naøo chaúng phaûi coõi Phaät.

Theá neân chaân vôùi voïng, vaät vôùi ngaõ, ñeàu do ôû moät taâm ta. Phaät vôùi chuùng sanh cuõng ñeàu chung nhau moät taâm aáy. Neáu meâ thì ngöôøi theo söï vaät, söï vaät thì voâ vaøn neân ngöôøi chaúng gioáng nhau. Neáu ngoä thì söï vaät theo ngöôøi, ngöôøi ñem moät trí maø dung hoøa muoân caûnh. Ñeán ñaây thì heát choã noùi naêng, baët ñöôøng tö töôûng coøn gì maø noùi nhaân tröôùc quaû sau? Taâm theå roãng laëng, coøn gì laø ngöôøi naøy gioáng, keû kia khaùc. Chæ coøn moät taâm trong saùng, taêng giaûm chan hoøa. Nhö taám göông saùng tuy khoâng coù hoa maø boùng hoa hieän, göông vaãn voâ taâm; tuy thaáy aûnh töôïng chieáu trong göông, maø aûnh töôïng vaãn haèng khoâng.

Hôn nöõa, ñaïo thì luaän noùi cuõng chaúng ñöôïc, im laëng cuõng chaúng ñöôïc; duø cho queân caû hai noùi vaø im cuõng khoâng dính daùng. Taïi sao? Quang minh cuûa baäc Coå Phaät, phong thaùi cuûa haøng Tieân ñöùc, moãi moãi ñeàu töø trong choã khoâng muoán, khoâng nöông maø ñöôïc phaùt hieän. Hoaëc coù khi cao vuùt voøi voïi troïn khoâng theå nhoå leân, hoaëc coù khi bao truøm hoøa laãn troïn khoâng choã thaáy. Cuoái cuøng chaúng coá ñònh moät choã, cuõng chaúng dính maéc ôû hai ñaàu, khoâng phaûi maø khoâng gì chaúng phaûi, khoâng quaáy maø khoâng gì chaúng quaáy, ñöôïc cuõng khoâng choã ñöôïc, maát cuõng khoâng choã maát, chaúng töøng caùch xa moät maûy tô, chaúng töøng dôøi ñoåi moät sôïi toùc, saùng ngôøi loái xöa, chaúng thuoäc nhieäm maàu saâu kín (huyeàn vi), ngay tröôùc maët ñem laïi, chôït ñoù lieàn qua, chaúng ôû nôi chaùnh vò, ñaâu rôi vaøo loái taø, chaúng ñi nôi theânh thang, ñaâu ñaïp vaøo loái nhoû, xoay ñaàu chaúng gaëp, chaïm maét laïi khoâng ñoái tröôùc, moät nieäm xem khaép, theânh thang roãng laëng. Moät chuùt toâng yeáu naøy, ngaøn Thaùnh chaúng truyeàn, thaúng ñoù roõ bieát, ngay ñaây vöôït leân. Môùi bieát, choã saïch troïi trôn theá aáy töùc deã, choã saùng rôõ roõ raøng theá aáy töùc khoù. Neáu laø vieäc boån phaän thì tay chaân buoâng ñi maø khoâng caùi gì thu chaúng ñeán, moãi moãi phoùng aùnh saùng hieän töôùng laønh, moãi moãi döùt baët daáu veát, treân cô troïn chaúng döøng, trong lôøi khoâng theå baøy, toät ñaùy khuaáy chaúng ñuïc, toaøn thaân ñaäp chaúng naùt, roát raùo laø caùi gì ñöôïc tinh thoâng theá aáy, ñöôïc kyø ñaëc theá aáy?

Naøy caùc Ngaøi! Chaúng caàn bieát maët muõi y, chaúng caàn ñaët teân cho y, cuõng chôù tìm choã nôi cuûûa y. Taïi sao? Vì y khoâng choã nôi, y khoâng teân tuoåi, khoâng maët muõi, ta vöøa daáy nieäm ñuoåi tìm lieàn caùch möôøi ñôøi, naêm ñôøi.

Chi baèng buoâng ñi töï do, caàn böôùc lieàn böôùc, caàn döøng lieàn döøng, töùc thieân nhieân maø chaúng phaûi thieân nhieân, töùc nhö nhö maø chaúng phaûi nhö nhö, töùc trong laëng maø chaúng phaûi trong laëng, töùc baïi hoaïi maø chaúng phaûi baïi hoaïi, khoâng thích soáng khoâng sôï cheát, khoâng caàu Phaät, khoâng sôï ma, chaúng cuøng hôïp vôùi Boà-ñeà, chaúng ñoàng chung vôùi phieàn naõo, chaúng nhaän moät phaùp, chaúng gheùt moät phaùp, khoâng ôû ñaâu maø ôû taát caû, chaúng phaûi lìa maø chaúng phaûi chaúng lìa. Neáu ai hay thaáy ñöôïc nhö theá thì Thích-ca töï Thích-ca, Ñaït-ma töï Ñaït-ma.

Sö laïi noùi:

- Taùm möôi boán ngaøn phaùp moân Ba-la-maät, moãi moân luoân môû ra caùc ñöùc Phaät nhieàu nhö buïi nhoû trong coõi Tam thieân Ñaïi thieân. Moãi ñöùc Phaät noùi phaùp ñeàu chaúng noùi coù, chaúng noùi khoâng, chaúng noùi khoâng phaûi coù khoâng phaûi khoâng, chaúng noùi cuõng coù cuõng khoâng. Sao vaäy?

            Ly töù cuù tuyeät baùch phi,

            Töông phuøng cöû muïc thieåu nhaân tri.

            Taïc nhaät söông phong laäu tieâu töùc,

            Mai hoa y cöïu xuyeát haøn chi.

Dòch:

            Lìa boán caâu baët traêm quaáy,

            Gaëp nhau nhöôùng maét maáy ai hay.

            Hoâm qua söông gioù thoâng tin töùc,

            Caønh ñoâng nhö cuõ ñieåm hoa cöôøi.

*

*    *

Raûnh rang Sö thöôøng ngaâm laïi nhöõng baøi keä daïy chuùng:

BAØI 1:

            Nhaát thieát voâ taâm töï taùnh Giôùi,

            Nhaát thieát voâ ngaïi töï taùnh Tueä.

            Baát taêng baát giaûm töï Kim Cang,

            Thaân khöù thaân lai boån Tam-muoäi.

Dòch:

            Taát caû khoâng taâm töï taùnh Giôùi,

            Taát caû khoâng ngaïi töï taùnh Tueä.

            Chaúng theâm chaúng bôùt töï Kim Cang,

            Thaân ñi thaân laïi goác Tam-muoäi.

BAØI 2:

            Baát kieán nhaát phaùp toàn voâ kieán,

            Ñaïi töï phuø vaân giaù nhaät dieän.

            Baát tri nhaát phaùp thuû khoâng tri,

            Hoaøn nhö thaùi hö sanh thieåm ñieän.

            Thöû chi tri kieán mieát nhieân höng,

            Thaùc nhaän haø taèng giaûi phöông tieän.

            Nhöõ ñöông nhaát nieäm töï tri phi,

            Töï kyû linh quang thöôøng hieån hieän.

Dòch:

            Chaúng thaáy moät phaùp coøn thaáy khoâng,

            Gioáng in maây noåi che maët nhaät.

            Chaúng bieát moät phaùp giöõ bieát khoâng,

            Laïi nhö hö khoâng sanh ñieän chôùp.

            Caùi thaáy bieát naøy chôït daáy leân,

            Laàm nhaän ñaâu töøng roõ phöông tieän.

            OÂng neân moät nieäm töï bieát loãi,

            Töï kyû linh quang luoân hieån hieän.

BAØI 3:

            Kieán vaên tri giaùc voâ chöôùng ngaïi,

            Thanh höông vò xuùc thöôøng Tam-muoäi.

            Nhö ñieåu khoâng trung chæ ma phi,

            Voâ thuû voâ xaû voâ taéng aùi.

            Nhöôïc hoäi öùng xöù boån voâ taâm,

            Thuûy ñaéc danh vi Quaùn Töï Taïi.

Dòch:

            Thaáy nghe hieåu bieát khoâng ngaên ngaïi,

            Thanh höông vò xuùc thöôøng Tam-muoäi.

            Nhö chim trong khoâng chæ theá bay,

            Khoâng laáy, khoâng boû, khoâng yeâu gheùt.

            Neáu roõ choã hieän voán khoâng taâm,

            Môùi ñöôïc goïi laø Quaùn Töï Taïi.

BAØI 4:

            Coâ vieân khieáu laïc trung nham nguyeät,

            Daõ khaùch ngaâm taøn baùn daï ñaêng.

            Thöû caûnh thöû thôøi thuøy hoäi ñaéc,

            Baïch vaân thaâm xöù toïa thieàn taêng.

Dòch:

            Vöôïn leû huù rôi traêng löng nuùi,

            Khaùch queâ ngaâm luïn ngoïn ñeøn khuya.

            Caûnh ñaáy ngöôøi ñaây ai bieát ñöôïc.

            Thieàn taêng ngoài laëng nuùi saâu kìa.

BAØI 5:

            Tuyeät hoïc voâ vi nhaøn ñaïo nhaân,

            Baát tröø voïng töôûng baát caàu chaân.

            Voâ minh thaät taùnh töùc Phaät taùnh,

            Huyeãn hoùa khoâng thaân töùc Phaùp thaân.

            Phaùp thaân giaùc lieãu voâ nhaát vaät,

            Baûn nguyeân töï taùnh thieân chaân Phaät.

            Nguõ aám phuø vaân khoâng khöù lai,

            Tam ñoäc thuûy baøo hö xuaát moät.

Dòch:

            Döùt hoïc khoâng laøm, ñaïo nhaân nhaøn,

            Chaúng tröø voïng töôûng chaúng caàu chaân.

            Thaät taùnh voâ minh töùc Phaät taùnh,

            Thaân khoâng, huyeãn hoùa töùc Phaùp thaân.

            Phaùp thaân giaùc roài khoâng moät vaät,

            Coäi nguoàn töï taùnh thieân chaân Phaät.

            Naêm aám maây troâi luoáng laïi qua,

            Ba ñoäc boït noåi doái chìm maát.

BAØI 6:

            Ngoä taâm dung dò töùc taâm nan,

            Töùc ñaéc taâm nguyeân ñaùo xöù nhaøn.

            Ñaåu chuyeån tinh di thieân duïc hieåu,

            Baïch vaân y cöïu phuù thanh san.

Dòch:

            Ngoä taâm laø deã, khoù döøng taâm,

            Döøng ñöôïc nguoàn taâm moïi choán nhaøn.

            Sao Ñaåu chuyeån dôøi trôøi saép saùng,

            Nhö xöa maây traéng che nuùi xanh.

BAØI 7:

            Ngu nhaân tröø caûnh baát tröø taâm,

            Trí giaû tröø taâm baát tröø caûnh.

            Baát tri taâm caûnh baûn nhö nhö,

            Xuùc muïc ngoä duyeân thöôøng traán ñònh.

Dòch:

            Keû ngu tröø caûnh chaúng tröø taâm,

            Ngöôøi trí tröø taâm chaúng tröø caûnh.

            Ñaâu bieát taâm caûnh voán nhö nhö,

            Chaïm maét gaëp duyeân luoân vöõng ñònh.

BAØI 8:

            Nhaát dieäp bieån chu phieám dieåu mang,

            Trình nhieâu vuõ traïo bieät cung thöông.

            Vaân sôn thuûy nguyeät ñoâ phao khöôùc,

            Doanh ñaéc Trang Chu nhaát moäng tröôøng.

Dòch:

            Moät chieác thuyeàn con vöôït beå khôi,

            Quaãy cheøo muùa nhòp haùt ca chôi.

            Nuùi maây traêng nöôùc ñeàu neùm quaùch,

            Giaønh ñöôïc Trang Chu giaác moäng daøi.

BAØI 9:

            Nam Ñaøi tónh toïa nhaát loâ höông,

            Chung nhaät ngöng nhieân vaïn löï vong.

            Baát thò töùc taâm tröø voïng töôûng,

            Ñoâ duyeân voâ söï khaû tö löông.

Dòch:

            Ñaøi Nam tónh toïa moät loø höông,

            Laëng leõ suoát ngaøy nieäm löï khoâng.

            Chaúng phaûi döùt taâm tröø voïng töôûng,

            Chæ vì khoâng vieäc ñaùng lo löôøng.

BAØI 10:

            Saáu truùc tröôøng tuøng trích thuùy höông,

            Löu phong sô nguyeät ñoä vi löông.

            Baát tri thuøy truï Nguyeân Taây töï,

            Moãi nhaät chung thanh toáng tòch döông.

Dòch:

            Tre gaày thoâng coãi nhoû gioït höông,

            Gioù löôùt traêng leân chuùt laïnh luøng.

            Nguyeân Taây chuøa aáy ai ôû ñoù?

            Chieàu chieàu chuoâng ñaùnh tieãn tòch döông.

BAØI 11:

            Truï moäng na tri moäng thò hö,

            Giaùc lai phöông giaùc moäng trung voâ.

            Meâ thôøi khaùp ñaéc moäng trung söï,

            Ngoä haäu hoaøn ñoàng thuøy khôûi phu.

Dòch:

            Trong moäng ñaâu hay moäng doái hö,

            Tænh roài môùi bieát coù gì ö?

            Khi meâ hôïp vôùi vieäc trong moäng,

            Ñaõ ngoä laïi ñoàng nguû daäy chöø!

BAØI 12:

            Khoâ moäc nham tieàn sai loä ña,

            Haønh nhaân ñaùo thöû taän tha ñaø.

            Loä tö laäp tuyeát phi ñoàng saéc,

            Minh nguyeät loâ hoa baát töï tha.

            Lieãu lieãu lieãu thôøi voâ sôû lieãu,

            Huyeàn huyeàn huyeàn xöù dieäc tu ha.

            AÂn caàn vò xöôùng huyeàn trung khuùc,

            Khoâng lyù thieàm quang yeát ñaéc ma?

Dòch:

            Caây khoâ tröôùc nuùi deã laïc ñaøng,

            Ngöôøi ñi ñeán ñoù thaûy mô maøng.

            Tuyeát trong coø traéng ñaâu cuøng saéc,

            Traêng saùng hoa lau maøu chaúng ñoàng.

            Lieãu lieãu, khi lieãu khoâng choã lieãu,

            Huyeàn huyeàn, choã huyeàn cuõng phaûi buoâng.

            AÂn caàn haùt khuùc trong huyeàn aáy,

            AÙnh traêng giöõa trôøi naém ñöôïc khoâng?

BAØI 13:

            Nhaøn toïa yeán nhieân thaùnh maïc tri,

            Tuùng ngoân voâ vaät tæ phöông y.

            Thaïch nhaân baõ baûng vaân trung phaùch,

            Moäc nöõ haøm sanh thuûy ñeå xuy.

            Nhöôïc ñaïo baát vaên cöø vò hieåu,

            Duïc taàm kyø höôûng nhó hoaøn nghi.

            Giaùo quaân xöôùng hoïa nhöng tu hoïa,

            Höu vaán cung thöông truùc döõ ti.

Dòch:

            Thaûnh thôi ngoài laëng Thaùnh bieát chi,

            Daãu raèng khoâng vaät so saùnh y.

            Trong maây ngöôøi ñaù caàm phaùch goõ,

            Ñaùy nöôùc naøng goã mieäng thoåi seânh.

            Neáu baûo chaúng nghe, y chöa hieåu,

            Muoán tìm vang ñoù, anh laïi nghi.

            Cho anh xöôùng hoïa thì cöù hoïa,

            Chôù hoûi cung, thöông, truùc vôùi ti.

BAØI 14:

            Vuõ taåy ñaïm hoàng ñaøo ngaïc noän,

            Phong xuy thieån bích lieãu ti khinh.

            Baïch vaân aûnh lyù quaùi thaïch loä,

            Luïc thuûy quang trung coå moäc thanh.

Dòch:

            Möa röûa nhaït ñaøo hoàng nhuï môûn,

            Gioù ñuøa bôùt bieác lieãu tô bay.

            Döôùi boùng maây traéng ñaù laï hieän,

            Trong aùnh nöôùc trong caây xöa xanh.

BAØI 15:

            Nhaát döôùc döôùc phieân töù ñaïi haûi,

            Nhaát quyeàn quyeàn ñaûo Tu Di sôn.

            Phaät Toå vò trung löu baát truï,

            Höïu xuy ngö ñòch baïc La Loan.

Dòch:

            Moät nhaûy nhaûy khoûi boán beå caû,

            Moät ñaám ñaám nhaøo nuùi Tu Di.

            Trong ngoâi Phaät Toå môøi chaúng ôû,

Laïi thoåi saùo chaøi thaúng La Loan. (La Loan: Choã bieån cuûa Quyû La saùt ôû.)

BAØI 16:

            Haûo söï ñoâi ñoâi ñieäp ñieäp lai,

            Baát tu taïo taùc döõ an baøi.

            Laïc laâm hoaøng dieäp thuûy suy khöù,

            Hoaønh coác baïch vaân phong quyeån hoài.

            Haøn nhaïn nhaát thanh tình nieäm ñoaïn,

            Söông chung taøi ñoäng ngaõ sôn thoâi.

            Baïch Döông caùnh höõu quaù nhaân xöù,

            Taän daï haøn loâ baùt nguyeân khoâi

Dòch:

            Vieäc ñeán daäp doàn cuõng toát luoân,

            Chaúng caàn saép ñaët vôùi lo toan.

            Gioù cuoán maây tan baøy cöûa ñoäng,

            Nöôùc troâi laù ruïng saïch vöôøn röøng.

            Chuoâng söông vöøa doäng nuùi “ngaõ” saäp,

            Nhaïn laïnh keâu leân tình nieäm ngöng.

            Baïch Döông laïi coù ngöôøi qua ñaáy,

            Ñeâm troïn loø taøn bôùi than höøng.

BAØI 17:

            Lieãu voïng quy chôn vaïn luïy khoâng,

            Haø sa phaøm thaùnh boån lai ñoàng.

            Meâ lai taän thò nga ñaàu dieäm,

            Ngoä khöù phöông tri haïc khöù lung.

            Phieán nguyeät aûnh phaân thieân giaûn thuûy,

            Coâ tuøng thanh nhaäm töù thôøi phong.

            Tröïc tu maät kheá taâm taâm ñòa,

            Thuûy ngoä sanh bình thuøy moäng trung.

Dòch:

            Boû voïng veà chôn muoân luïy khoâng,

            Thaùnh phaøm öùc trieäu xöa nay ñoàng.

            Meâ ñi caû thaûy ngaøi (Ngaøi: Con thieâu thaân.) vaøo löûa,

            Ngoä laïi môùi hay haïc xoå loàng.

            Moät maûnh boùng traêng phaân ngaøn suoái,

            Thoâng coâi reo maõi boán muøa rung.

            Caàn phaûi thaàm thoâng taâm ñòa aán,

            Môùi ngoä bình sanh moät giaác noàng.

BAØI 18:

            Taâm phaùp song vong du caùch voïng,

            Saéc traàn baát nhò thöôïng dö traàn.

            Baùch ñieåu baát lai xuaân höïu quaù,

            Baát tri thuøy thò truï am nhaân.

Dòch:

            Taâm, phaùp ñeàu queân coøn caùch voïng,

            Saéc, traàn nhö moät vaãn thöøa traàn.

            Traêm chim chaúng ñeán Xuaân cöù ñeán,

            Naøo bieát ai laø ngöôøi truï am?

BAØI 19:

            Taøng thaân voâ tích caùnh voâ taøng,

            Thoaùt theå voâ y tieän xí ñöông.

            Coå caûnh baát ma hoaøn töï chieáu,

            Ñaïm yeân hoøa vuï thaáp thu quang.

Dòch:

            Taøng thaân khoâng daáu laïi khoâng taøng,

            Thoaùt theå khoâng nöông lieàn ñaûm ñang.

            Göông xöa töï chieáu lau chuøi khoûi,

            Khoùi nhaït söông môø nhuaän thu quang.

BAØI 20:

            Quang minh tòch chieáu bieán haø sa,

Phaøm thaùnh haøm linh coïng ngaõ gia. (Baûn Haùn laø chöõ “Nhaát”  xin söûa laïi chöõ “Ngaõ” cho ñuùng vôùi nguyeân vaên baøi cuûa Tuù Taøi Chöông Chuyeát)          

Nhaát nieäm baát sanh toaøn theå hieän,

            Luïc caên taøi ñoäng bò vaân giaø.

            Ñoaïn tröø phieàn naõo truøng taêng beänh,

            Thuù höôùng chaân nhö toång thò taø.

            Tuøy thuaän chuùng duyeân voâ quaùi ngaïi,

Nieát-baøn sanh töû ñaúng khoâng hoa. (Baûn Haùn laø chöõ “Thò” ñaây xin söûa laïi chöõ “Ñaúng” cho ñuùng vôùi nguyeân vaên baøi cuûa Tuù Taøi Chöông Chuyeát.)

Dòch:

            Quang minh tòch chieáu khaép haø sa,

            Phaøm thaùnh, haøm linh chung nhaø ta.

            Moät nieäm chaúng sanh toaøn theå hieän,

            Saùu caên vöøa ñoäng bò maây loøa.

            Döùt tröø phieàn naõo caøng theâm beänh,

            Höôùng ñeán chaân nhö cuõng laø taø.

            Tuøy thuaän caùc duyeân khoâng chöôùng ngaïi,

            Nieát-baøn, sanh töû thaûy khoâng hoa.

BAØI 21:

            Caûnh duyeân voâ haûo xuù,

            Haûo xuù khôûi ö taâm.

            Taâm nhöôïc baát cöôõng danh,

            Voïng tình haø xöù khôûi.

Dòch:

            Caûnh duyeân khoâng toát xaáu,

            Toát xaáu daáy nôi taâm.

            Neáu taâm chaúng göôïng ñaët, (teân)

            Voïng tình töø ñaâu sanh!

BAØI 22:

            Voïng tình kyù baát khôûi,

            Chaân taâm nhaäm bieán tri.

            Nieäm töôûng do lai huyeãn,

            Chaân taùnh voâ chung thuûy.

            Nhöôïc ñaéc thöû trung yù,

            Tröôøng ba ñöông töï chæ.

Dòch:

            Voïng tình ñaõ chaúng sanh,

            Chaân taâm maëc bieán khaép.

            Nieäm töôûng xöa nay huyeãn,

            Chaân taùnh khoâng thuûy chung.

            Neáu ñaït yù trong aáy,

            Soùng daøi seõ töï döøng.

BAØI 23:

            Kieán ñaïo phöông tu ñaïo,

            Baát kieán phuïc haø tu?

            Ñaïo taùnh nhö hö khoâng,

            Hö khoâng haø sôû höõu?

            Bieán quaùn tu ñaïo giaû,

            Baùt hoûa mích phuø aâu.

            Ñaûn khaùn loäng oåi loãi,

            Tuyeán ñoaïn nhaát teà höu.

Dòch:

            Thaáy ñaïo môùi tu ñaïo,

            Khoâng thaáy laáy gì tu?

            Taùnh ñaïo nhö hö khoâng,

            Hö khoâng tu choã naøo?

            Khaép xem ngöôøi tu ñaïo,

            Vaïch löûa tìm boït troâi.

            Chæ xem ngöôøi goã maùy.

            Ñöùt daây moät loaït döøng.

BAØI 24:

            Suy chaân chaân voâ töôùng,

            Cuøng voïng voïng voâ hình.

            Phaûn quaùn suy cuøng taâm,

            Tri taâm dieäc giaû danh.

Dòch:

            Xeùt chaân, chaân khoâng töôùng,

            Tìm voïng, voïng khoâng hình.

            Quaùn laïi taâm tìm xeùt,

            Bieát taâm cuõng giaû danh.

BAØI 25:

            Thieän kyù tuøng taâm sanh,

            AÙc khôûi ly taâm höõu?

            Thieän aùc thò ngoaïi duyeân,

            Ö taâm thaät baát höõu.

            Xaû aùc toáng haø xöù?

            Thuû thieän linh thuøy thuû?

            Thöông ta nhò kieán nhaân,

            Phan duyeân löôõng ñaàu taåu.

            Nhöôïc ngoä baûn voâ taâm,

            Thuûy hoái tuøng tieàn cöûu.

Dòch:

            Thieän ñaõ töø taâm sanh,

            AÙc ñaâu rôøi taâm coù?

            Thieän aùc laø duyeân ngoaøi,

            Nôi taâm thaät chaúng coù.

            Boû aùc ñaåy choã naøo?

            Laáy thieän baûo ai giöõ?

            Than oâi! Ngöôøi thaáy hai,

            Baùm víu hai ñaàu chaïy.

            Neáu ngoä voán khoâng taâm,

            Môùi hoái loãi töø tröôùc.

BAØI 26:

            Höõu vaät tieân thieân ñòa,

            Voâ hình boån tòch lieâu.

            Naêng vi vaïn töôïng chuû,

            Baát truïc töù thôøi ñieâu.

Dòch:

            Coù vaät tröôùc trôøi ñaát,

            Khoâng hình voán laëng yeân.

            Hay laøm chuû muoân vaät,

            Chaúng theo boán muøa taøn

BAØI 27:

            Khoâng thuû baû söø ñaàu,

            Boä haønh kî thuûy ngöu.

            Nhaân tuøng kieàu thöôïng quaù,

            Kieàu löu thuûy baát löu.

Dòch:

            Tay khoâng caàm caùn cuoác,

            Ñi boä ngoài löng traâu.

            Ngöôøi ñi qua treân caàu,

            Caàu troâi nöôùc chaúng troâi.

BAØI 28:

            Daï daï baõo Phaät mieân,

            Trieâu trieâu hoaøn coïng khôûi.

            Khôûi toïa traán töông tuøy,

            Ngöõ maëc ñoàng cö chæ.

            Tieâm haøo baát töông ly,

            Nhö hình aûnh töông töï.

            Duïc thöùc Phaät khöù xöù,

            Chæ giaù ngöõ thanh thò.

Dòch:

            Ñeâm ñeâm oâm Phaät nguû,

            Ngaøy ngaøy cuøng Phaät daäy.

            Ngoài ñöùng maõi theo nhau,

            Noùi nín ñoàng chung ôû.

            Maûy may khoâng taùch rôøi,

            Nhö hình cuøng vôùi boùng.

            Muoán bieát choã Phaät ñi,

            Chæ caùi noùi naêng aáy!

BAØI 29:

            Nhaõn quang tuøy saéc taän,

            Nhó thöùc truïc thanh tieâu.

            Hoaøn nguyeân voâ bieät chæ,

            Taïc nhaät döõ kim trieâu.

Dòch:

            Nhaõn quang theo saéc heát,

            Nhó thöùc tuøy tieáng tieâu.

            Veà nguoàn khoâng yù khaùc,

            Hoâm qua vôùi saùng nay.

BAØI 30:

            Phieán nguyeät xaâm haøn ñaøm,

            Vi vaân aùnh bích khoâng.

            Nhöôïc ö ñaït ñaïo nhaân,

            Haûo caù chaân tieâu töùc.

Dòch:

            Maûnh traêng ngaâm ñaàm laïnh,

            Maây moûng aùnh trôøi xanh.

            Neáu vôùi ngöôøi ñaït ñaïo,

            Ñaáy laø  tin töùc thaät.

BAØI 31

            Kieán vaät tieän kieán taâm,

            Voâ vaät taâm baát hieän.

            Thaäp phaàn thoâng taéc trung,

            Chaân taâm voâ baát bieán.

            Nhöôïc sanh tri thöùc giaûi,

            Khöôùc thaønh ñieân ñaûo kieán.

            Ñoå caûnh naêng voâ taâm,

            Thuûy kieán Boà-ñeà dieän.

Dòch:

            Thaáy vaät lieàn thaáy taâm,

            Khoâng vaät taâm chaúng hieän.

            Möôøi phaàn trong bít thoâng,

            Chaân taâm thaûy bieán khaép.

            Neáu sanh tình thöùc hieåu,

            Laïi thaønh thaáy ñieân ñaûo.

            Ñoái caûnh hay khoâng taâm,

            Môùi giaùp maët Boà-ñeà.

BAØI 32:

            Phaät vò voâ taâm ngoä,

            Taâm nhaân höõu Phaät meâ.

            Phaät taâm thanh tònh xöù,

            Vaân ngoaïi daõ vieân ñeà.

            Phong ñoäng taâm dieâu thoï,

            Vaân sanh taùnh khôûi traàn.

            Nhöôïc minh kim nhaät söï,

            Muoäi khöôùc boån lai nhaân.

Dòch:

            Phaät do khoâng taâm ngoä,

            Taâm nhaân coù Phaät meâ.

            Choã Phaät taâm thanh tònh,

            Vöôïn hoang huù ngaøn maây.

            Gioù ñoäng taâm lay caây,

            Maây sanh taùnh daáy buïi.

            Neáu saùng vieäc hieän taïi,

            Queân maát ngöôøi xöa nay.

BAØI 33:

            Ngaïi xöù phi töôøng bích,

            Thoâng xöù moät hö khoâng.

            Nhöôïc nhaân nhö thò giaûi,

            Taâm saéc boån lai ñoàng.

Dòch:

            Choã ngaïi chaúng töôøng vaùch,

            Choã thoâng ñaâu hö khoâng.

            Neáu ngöôøi roõ nhö theá,

            Taâm saéc xöa nay ñoàng.

BAØI 34:

            Myõ ngoïc taøng ngoan thaïch,

            Lieân hoa xuaát öù neâ.

            Tu tri phieàn naõo xöù,

            Ngoä töùc thò Boà-ñeà.

Dòch:

            Ngoïc ñeïp aån ñaù cöùng,

            Hoa sen moïc buøn laày.

            Neân bieát ngay phieàn naõo,

            Ngoä töùc ñoù Boà-ñeà.

BAØI 35:

            Nhaät duïng voâ phi ñaïo,

            Taâm an töùc thò thieàn.

            U theâ vaân haùc ñeå,

            Moäng mò tuyeát boàng bieân.

Dòch:

            Ñaïo töùc haèng ngaøy duïng,

            Taâm an ñoù laø thieàn.

            Döøng nghæ ñaùy hang maây,

            Naèm mô beân leàu tuyeát.

BAØI 36:

            Caûnh laäp taâm tieän höõu,

            Taâm voâ caûnh baát sanh.

            Caûnh hö taâm tòch tòch,

            Taâm chieáu caûnh linh linh.

Dòch:

            Caûnh laäp taâm lieàn coù,

            Taâm khoâng caûnh chaúng sanh.

            Caûnh hö taâm laëng leõ,

            Taâm chieáu caûnh vaéng im.

BAØI 37:

            Y phaùp baát y nhaân,

            Y nghóa baát y ngöõ.

            Y trí baát y thöùc,

Y lieãu nghóa baát y baát lieãu nghóa kinh (Caâu naøy xin söûa laïi theo Kinh Nieát Baøn.)

Dòch:

            Y phaùp chaúng y nhaân,

            Y nghóa chaúng y ngöõ.

            Y trí chaúng y thöùc,

            Y kinh lieãu nghóa chaúng y kinh baát lieãu nghóa.

BAØI 38:

            Nhaát ñoùa haøm ñaùn lieân,

            Löôõng chu thanh saáu baùch.

            Tröôøng höôùng taêng gia ñình,

            Haø lao vaán cao caùch.

Dòch:

            Moät ñoùa hoa sen buùp,

            Hai goác baùch xanh gaày.

            Luoân höôùng tröôùc nhaø taêng,

            Nhoïc chi hoûi cao caùch.

*

Moät hoâm quan Traán thuû ñeán chuøa Nguyeät Ñöôøng vònh baøi thô:

            Luïc traàm thuøy thöùc nguï thao taøng,

            Kim Nguyeät Ñöôøng phi tích Nguyeät Ñöôøng.

            Tuøng laõo cao ñeâ tröông thuùy caùi,

            Haø tieân thöù ñeä tieán kyø höông.

            Thieàn trai tuùc aán trì baêng ngoïc,

            Khaùch xaù taân tieâu daãn phuïng hoaøng.

            Yeâu phöôùc baát tu suøng huyeãn huyeãn,

            Giaùc lai nhaát nieäm thò y vöông.

Dòch:

            Ñaát saâu ai bieát chöùa kho taøng,

            Nguyeät Ñöôøng nay khaùc Nguyeät Ñöôøng xöa.

            Tuøng laõo thaáp cao giöông loïng bieác,

            Sen tieân thöù lôùp höông laï daâng.

            Luaät thieàn aán nghieâm gìn baêng ngoïc,

            Nhaø khaùch saùo hay daãn phuïng hoaøng.

            Caàu phöôùc caàn gì suøng moïi huyeãn,

            Giaùc thì moät nieäm ñoù y vöông.

Moät hoâm, Sö hoûi moân nhaân: Theá naøo laø maët thaät xöa nay?

Ñaïi chuùng ñaùp:

            Ñaày maét nuùi xanh khoâng taác coû,

            Toät nhìn nöôùc bieác baët soùng moøi.

            (Maõn muïc thanh sôn voâ thoán thaûo,

            Cöïc muïc luïc thuûy tuyeät ba lang)

Sö laïi hoûi: Theá naøo laø Phaùp thaân chính mình?

Ñaïi chuùng ñaùp: Naêm uaån khoâng phaùp, theå truøm sa giôùi.

?