B. GIAÛNG GIAÛI (tt)

VI. KHAI THÒ NGOÄ NHAÄP ÑÖÔÏC DUYEÂN TOÁT TRUYEÀN TRAO AÁN CHÖÙNG. (tt)

BAØI 14:

            Vuõ taåy ñaïm hoàng ñaøo ngaïc noän,

            Phong xuy thieån bích lieãu ti khinh.

            Baïch vaân aûnh lyù quaùi thaïch loä,

            Luïc thuûy quang trung khoâ moäc thanh.

Dòch:

            Möa röûa nhaït hoàng ñaøo nhuï môûn,

            Gioù ñuøa bôùt bieác lieãu tô bay.

            Döôùi boùng maây traéng ñaù laï hieän,

            Trong aùnh nöôùc trong caây khoâ xanh.

Baøi naøy cuûa Thieàn sö Duy Chieáu (taùn töôïng Thieàn sö Phuø Dung).

Caùc Thieàn sö, nhaát laø thuoäc toâng Taøo Ñoäng, hay laøm thô taû caûnh. Baøi thô treân quí vò khoâng thaáy daïy mình tu gì caû, nhöng thaät ra yù ñaïo traøn ñaày ôû trong. Thi só taû caûnh theo rung ñoäng cuûa tình thöùc, Thieàn sö möôïn caûnh ñeå truyeàn ñaït baûn taâm.

Möa röûa nhaït hoàng ñaøo nhuï môûn, Gioù ñuøa bôùt bieác lieãu tô bay. Ñaøo hoàng, lieãu bieác döôùi côn möa, sau traän gioù döôøng nhö nhaït bôùt maøu ñeå nhöõng ñaøi hoa môn môûn töôi hôn, nhöõng tô lieãu nheï nhaøng hôn. Cuõng nhö chuùng goät tröø bôùt buïi baëm phieàn naõo thì töôi môùi hôn khinh an hôn.

Döôùi boùng maây traéng ñaù laï hieän, Trong aùnh nöôùc trong caây khoâ xanh. Boùng maây, aùnh nöôùc chæ cho caûnh voâ thöôøng taïm bôï. Qua ñoù coù moät caùi gì beàn vöõng töï ngaøn xöa khoâng bieán ñoåi, ñöôïc hình dung baèng ñaù laï hieän, caây khoâ xanh. Thieàn sö nhö nhaéc nhôû chuùng ta khi ngaém trôøi maây non nöôùc, khoâng bao giôø queân baûn taâm saün coù cuûa mình.

BAØI 15:

            Nhaát döôùc döôùc phieân töù ñaïi haûi,

            Nhaát quyeàn quyeàn ñaûo Tu Di sôn.

            Phaät Toå vò trung löu baát truï,

            Höïu xuy ngö ñòch baïc La Loan.

Dòch:

            Moät nhaûy nhaûy khoûi boán beå caû,

            Moät ñaám ñaám nhaøo nuùi Tu Di.

            Trong ngoâi Phaät Toå môøi chaúng ôû,

            Laïi thoåi saùo chaøi thaúng La Loan.

Baøi naøy noùi leân raèng ngöôøi tu khi ñeán nôi ñeán choán roài, thì dieäu duïng cuûa caùc ngaøi laø:

Moät nhaûy nhaûy khoûi boán beå caû, Moät ñaám ñaám nhaøo nuùi Tu Di. Maáy chuù böõa naøo ñaám thöû nuùi Voi Phuïc xem noù coù nhaøo khoâng. Ai ñaám nhaøo thì gioûi laém! Nhöng ôû ñaây khoâng phaûi laø chuyeän quaù ñaùng. Ngöôøi ngoaøi nghe thì nghó ñaây laø chuyeän töôûng töôïng. Thaät söï ngöôøi tu khoâng töôûng töôïng, khi nhaän ra theå chaân thaät roài, thì thaáy taát caû theá gian naøy khoâng moät phaùp thaät. Cho neân noùi: “Boån lai voâ nhaát vaät”. Duø lôùn nhö quaû ñaát cuõng laø troø chôi, bieån caû meânh moâng cuõng laø troø chôi, troø aûo hoùa khoâng thaät. Khi mình ñöùng trong caùi thaät roài, nhìn caùc phaùp nhö troø chôi troø ñuøa khoâng giaù trò gì heát. Coøn mình ñang meâ thì thaáy coù lôùn coù nhoû, neân khoâng bao giôø nghó laø seõ laøm ñöôïc. Nhöng khi ngoä roài thaáy ñöôïc caùc phaùp töôùng giaû doái neân chæ laø moät phaàn nhoû, vì vaäy trong kinh Laêng Nghieâm noùi: Phaät nhìn thaáy caùc theá gian nhö laø bao nhieâu quaû nuùi, hay laø bao nhieâu bieån caû… keå caû quaû ñaát cuûa mình chæ nhö laø nhöõng hoøn boït noåi ngoaøi bieån khôi. Trong khi theå chaân thaät thì theânh thang nhö bieån caû. Nhaäp ñöôïc theå theânh thang roài thì thaáy caû vuõ truï, caû theá gian chæ laø troø chôi, moät tay buùng cuõng bay, hay laø moät caùi ñaám cuõng tan naùt. Ñoù laø yù nghóa “ñaám moät ñaám, hay nhaûy moät nhaûy vöôït qua”.Cuõng vaäy ai ñoïc kinh Duy Ma Caät môùi thaáy chuyeän naém quaû ñaát neùm ra ngoaøi theá giôùi khaùc v.v… Ñoù laø loái dieãn taû söï dieäu duïng khi theå nhaäp ñöôïc caùi chaân thaät theânh thang, chæ caàn moät löôïn soùng nhoû trong bieån cuõng laøm cho hoøn boït tan, huoáng nöõa laø caû maët bieån.

Trong ngoâi Phaät Toå môøi chaúng ôû, Laïi thoåi saùo chaøi thaúng La Loan. La Loan laø queâ höông cuûa quyû La Saùt. Taïi sao mình tu ñeán choã Phaät maø khoâng chòu ôû laïi ñi chôi vôùi quyû, tôùi xöù quyû? Toâng Taøo Ñoäng thöôøng noùi “ñi trong dò loaïi” nghóa laø khi ngöôøi tu ñaït ñeán choã ñoù roài, neáu mình haøi loøng vaø an truï thì ñaâu coù vuoâng troøn haïnh Boà-taùt. Cho neân muïc chaên traâu thöù möôøi cuûa nhaø Thieàn, laø hình aûnh oâng giaø caàm caây gaäy, quaûy con caù cheùp, xaùch baàu röôïu, töùc ñi vaøo ñöôøng quyû La Saùt. Xöù Phaät môøi cuõng khoâng ôû maø caàm gaäy ñi vaøo trong xoùm nhaäu vôùi maáy chuù nhaø queâ. Khi mình ñaït ñeán choã cöùu kính roài, khoâng bao giôø baèng loøng an höôûng. Phaûi laøm sao caûnh giaùc, ñaùnh thöùc nhöõng ngöôøi coøn meâ muoäi, duø ñeán choã xaáu xa hay xoùm nhaø queâ uoáng röôïu aên thòt cuõng phaûi lao mình tôùi, nhö vaäy môùi ñuû coâng haïnh cuûa Boà-taùt.

BAØI 16:

            Haûo söï ñoâi ñoâi ñieäp ñieäp lai,

            Baát tu taïo taùc döõ an baøi.

            Laïc laâm hoaøng dieäp thuûy suy khöù,

            Hoaønh coác baïch vaân phong quyeån hoài.

            Haøn nhaïn nhaát thanh tình nieäm ñoaïn,

            Söông chung taøi ñoäng ngaõ sôn thoâi.

            Baïch döông caùnh höõu quaù nhaân xöù,

            Taän daï haøn loâ baùt nguyeân khoâi.

Dòch:

            Vieäc tôùi daäp doàn cuõng toát luoân,

            Chaúng caàn saép ñaët vôùi lo toan.

            Gioù cuoán maây tan baøy cöûa ñoäng.

            Nöôùc troâi laù ruïng saïch vöôøn röøng,

            Chuoâng söông vöøa doäng nuùi “ngaõ” saäp.

            Nhaïn laïnh keâu leân tình nieäm ngöng,

            Baïch Döông laïi coù ngöôøi qua ñaáy,

            Ñeâm troïn loø taøn bôùi tro höøng.

Vieäc tôùi daäp doàn cuõng toát luoân. Ngöôøi tu ñaõ ñeán choã chaân thaät thì vieäc naøo beân ngoaøi xaûy ñeán cuõng toát heát. Ví duï nhö mình tu, ñaïo lyù ñöôïc thaâm saâu, coù ngöôøi ñeán taùn döông: “Ñaïo lyù thaày raát toát, lôïi ích cho chuùng sanh” ñoù laø vieäc toát. Coù ngöôøi laïi phæ baùng: “Thaày tu aên khoâng ngoài roài voâ tích söï, khoâng coù ích lôïi gì cho queâ höông xöù sôû”. Thì sao? Cuõng laø vieäc toát thoâi. Vieäc gì tôùi cuõng toát bôûi vì khoâng laøm cho taâm mình phaûi ñoäng, khoâng laøm cho taâm mình daáy khôûi vui buoàn. Neáu coù nieäm vui buoàn thì coù vieäc toát vieäc xaáu, neáu taâm khoâng daáy ñoäng khoâng vui buoàn thì vieäc naøo cuõng toát heát, khoâng coù vieäc naøo xaáu. Bôûi vaäy tu tôùi ñaây thì vieäc tôùi choàng chaäp, heát caùi naøy tôùi caùi kia ñeàu toát heát. Caû ngaøy toát heát, thì coù gì buoàn khoâng?

Chaúng caàn saép ñaët vôùi lo toan. Khoâng caàn taïo taùc hay saép ñaët, chuùng ta khoâng phaûi mình choïn löïa caùi xaáu boû ra, caùi toát tôùi vôùi mình. Moïi vieäc xaûy ra ñeàu toát heát. Ñoù laø caùi thaûnh thôi nhaát treân ñôøi tu.

Gioù cuoán maây tan baøy cöûa ñoäng, nöôùc troâi laù ruïng saïch vöôøn röøng. Maây traéng ñang ñoùng ngang hang gaëp luoàng gioù maïnh thoåi qua cuoán ñi maát. Laù uùa treân caây röøng rôi xuoáng thì nöôùc möa cuoán ñi, khoûi caàn phaûi queùt doïn. Cuõng nhö moïi söï moïi vaät töï tieâu hoaïi chôù mình khoûi duïng coâng. Tôùi choã an nhieân töï taïi, khoâng coøn coù nieäm khen cheâ, toát xaáu, caùi gì ñeán cuõng toát, töï noù giaûi quyeát, töï noù laøm ñeïp chôù khoâng phaûi duïng coâng gì.

Chuoâng söông vöøa doäng nuùi “ngaõ” saäp. Nhaïn laïnh keâu leân tình nieäm ngöng. Nghe tieáng chim nhaïn keâu buoåi khuya, bao nhieâu tình nieäm khoâng coøn nöõa. Khuya vöøa nghe doäng chuoâng thì nuùi “ngaõ” tan naùt. Nghe tieáng nhaïn keâu thì tình nieäm khoâng coøn. Tu nhö vaäy môùi thaät laø an oån.

Baïch Döông laïi coù ngöôøi qua ñaáy, Ñeâm troïn loø taøn bôùi tro höøng. ÔÛ quaùn Baïch Döông laïi coù ngöôøi qua, loø höông suoát ñeâm ñaõ taøn laïnh vaãn bôùi ra ñöôïc than hoàng. Tình nieäm ñaõ döùt ngaõ chaáp ñaõ tan. Töôûng nhö loø höông mieáu coå. Ai bieát ñaâu trong tro taøn ñoù laïi coù than hoàng. Baûn taâm saün coù cuûa chuùng ta luùc naøo cuõng hieän dieän, ñaày ñuû dieäu duïng troøn saùng.

BAØI 17:

            Lieãu voïng quy chaân vaïn luïy khoâng,

            Haø sa phaøm thaùnh boån lai ñoàng.

            Meâ lai taän thò nga ñaàu dieäm,

            Ngoä khöù phöông tri haïc khöù lung.

            Phieán nguyeät aûnh phaân thieân giaûn thuûy,

            Coâ tuøng thanh nhaäm töù thôøi phong.

            Tröïc tu maät kheá taâm taâm ñòa,

            Thuûy ngoä sanh bình thuøy moäng trung.

Dòch:

            Boû voïng veà chaân muoân luïy khoâng,

            Thaùnh phaøm öùc trieäu xöa nay ñoàng.

            Meâ ñi caû thaûy ngaøi vaøo löûa,

            Ngoä laïi môùi hay haïc xoå loàng.

            Moät maûnh boùng traêng phaân ngaøn suoái,

            Thoâng coâi reo maõi boán muøa rung.

            Caàn phaûi thaàm thoâng taâm ñòa aán,

            Môùi ngoä bình sanh moät giaác noàng.

Boû voïng veà chaân muoân luïy khoâng, töùc laø ai tu maø boû taâm hö doái ñieân ñaûo, soáng ñöôïc vôùi taâm chaân thaät, thì moïi khoå luïy cuûa traàn gian ñeàu tan bieán khoâng coøn. Bôûi vaäy ai tu maø maët nhaên nhaên nhoù nhoù thì bieát khoå luïy coøn. Töùc laø chöa boû voïng veà chôn.

Thaùnh phaøm öùc trieäu xöa nay ñoàng. Duø phaøm duø thaùnh nhieàu caû öùc trieäu cuõng ñoàng coù moät taâm chaân thaät khoâng khaùc, maø taïi sao baây giôø thaønh khaùc?

Meâ ñi caû thaûy ngaøi vaøo löûa. Ngaøi laø con thieâu thaân. Neáu taùnh chaân thaät bò meâ môø thì taát caû ñeàu nhö laø con thieâu thaân lao mình vaøo löûa. Ñaùng thöông thay chuùng ta! Coâng chuyeän gì cuõng oâm voâ ñeå maø khoå. Thí duï hai ngöôøi ñang noùi chuyeän vui veû, khoâng bieát coù phaûi hoï noùi mæa mình hay khoâng, sao nghe caùi gì na naù nhö lieân heä tôùi mình, lieàn chen voâ noùi: “Maáy ngöôøi muoán noùi xaáu tui haû?” Roài khoå, roài cöï nhau laøm phieàn luïy. Taát caû ñeàu töø meâ maø ra.

Ngoä laïi môùi hay haïc xoå loàng. Ngöôøi ngoä roài nhö con haïc ñang nhoát trong loàng ñöôïc thaû ra, bay thaúng leân trôøi thong dong bieát maáy. Quyù vò muoán laøm con haïc xoå loàng hay muoán laøm con ngaøi, con thieâu thaân bay vaøo löûa? Giöõa hai hình aûnh lieàu mình voâ lyù, vaø thaûnh thôi voâ cuøng, choïn caùi naøo? Phaûi choïn moät trong hai chôù khoâng chaàn chöø nöõa, seõ khoâng kòp vì thôøi gian khoâng cho pheùp mình keùo daøi.

Moät maûnh boùng traêng phaân ngaøn suoái, Thoâng coâi reo maõi boán muøa rung. Nhìn treân trôøi chæ thaáy moät maët traêng, nhöng ngoù xuoáng suoái, xuoáng hoà, xuoáng ao, thì coù bao nhieâu boùng traêng? Boùng traêng thieân vaïn öùc maø maët traêng thì khoâng hai. Theå chaân thaät khoâng roái raém, khoâng coù nhieàu, caùi nhieàu laø hö aûo chôù khoâng phaûi thaät. Boùng traêng laø hö aûo, maët traêng laø thaät. Cho neân khi meâ chuùng ta ñuoåi theo boùng traêng, neáu tænh nhìn leân thì thaáy chæ coù moät maët traêng. Cuõng vaäy, moät caây thoâng reo tuøy theo boán muøa, muøa gioù ñoâng thoåi thì rung theo gioù ñoâng, muøa gioù taây thoåi thì rung theo gioù taây. Tuøy theo gioù, tuøy theo muøa caây thoâng rung khaùc nhau, nhöng chæ coù moät caây thoâng thoâi. Caùi chaân thaät khoâng coù hai, sôû dó coù nhieàu laø bôûi hö giaû, chôù khoâng phaûi chaân thaät.

Caàn phaûi thaàm thoâng taâm ñòa aán, Môùi ngoä bình sanh moät giaác noàng. Chuùng ta phaûi thaàm nhaän vaø thoâng suoát ñöôïc aán taâm ñòa, töùc laø nhaän ra ñaát taâm cuûa mình. Ngaøi Voâ Ngoân Thoâng ngoä qua caâu “Taâm ñòa nhöôïc khoâng, hueä nhaät töï chieáu”. Nhaän ñöôïc taâm ñòa thì khoâng bò vaät gì che ñaäy nöõa, goïi laø “taâm ñòa aán”. Khi ñoù mình môùi bieát cuoäc soáng naøy chæ laø moät giaác mô thoâi, coù thaät gì ñaâu. Nhaän ra ñöôïc caùi kia roài thì môùi thaáy caùi naøy laø giaû, coøn chöa nhaän ñöôïc thì ai cuõng töôûng laø thaät heát.

BAØI 18:

            Taâm phaùp song vong du caùch voïng,

            Saéc traàn baát nhò thöôïng dö traàn.

            Baùch ñieåu baát lai xuaân höïu quaù,

            Baát tri thuøy thò truï am nhaân.

Dòch:

            Taâm, phaùp ñeàu queân coøn caùch voïng,

            Saéc, traàn nhö moät vaãn thöøa traàn.

            Traêm chim chaúng ñeán Xuaân cöù ñeán,

            Naøo bieát ai laø ngöôøi truï am?

Baøi naøy cuûa Am chuû Dieäu Phoå Taùnh Khoâng (Ñeä töû cuûa Thieàn sö Töû Taâm).

Taâm, phaùp ñeàu queân coøn caùch voïng. Luoân luoân con ngöôøi hoaëc laø chaáp phaùp beân ngoaøi, hoaëc laø chaáp taâm beân trong. Baây giôø caû trong laãn ngoaøi ñeàu queân maø coøn caùch voïng.

Saéc, traàn nhö moät vaãn thöøa traàn. Taát caû hình töôùng cuï theå laø saéc, vaø nhöõng nguyeân nhaân tuï hoïp thaønh saéc laø traàn, caû hai laø moät maø vaãn thöøa traàn. Taïi sao vaäy? Taâm queân, phaùp queân nhöng coøn chöa thaáy ñöôïc oâng chuû, vì vaäy maø coøn caùch voïng. Saéc vaø traàn laø moät nhöng vaãn thöøa traàn, vì saéc vaø traàn hai thöù ñeàu thuoäc veà traàn heát, tuy laø moät nhöng vaãn coøn traàn. Hai caâu treân xaùc nhaän raèng ngöôøi tu chuùng ta toïa thieàn cho duø queân caû taâm, queân caû phaùp, nhöng neáu chöa nhaän ra ñöôïc chính oâng chuû cuûa mình thì cuõng coøn laø voïng, chöa phaûi chaân. Tuy thaáy traàn vaø saéc laø moät, nhöng vaãn coøn thuoäc veà traàn chôù chöa phaûi ñeán chaân.

Traêm chim chaúng ñeán Xuaân cöù ñeán, Naøo bieát ai laø ngöôøi truï am? Thöôøng thöôøng muøa Xuaân thì chim nhaïn, chim eùn bay veà. Neáu traêm chim khoâng bay veà, muøa Xuaân coù ñeán khoâng? Chaúng phaûi ñôïi chim veà Xuaân môùi ñeán, duø chim khoâng veà, tôùi thôøi tieát nhaân duyeân Xuaân vaãn ñeán nhö thöôøng. Ngöôøi tu chuùng ta cöù ngôõ raèng taâm mình muoán ñaït ñeán choã giaùc ngoä seõ coù nhöõng trieäu chöùng, nhöõng hieän töôïng gì tröôùc, roài môùi tôùi giaùc ngoä, nhöng söï thaät khoâng phaûi nhö vaäy. Thöôøng thöôøng ngöôøi ta noùi giaùc ngoä laø moät ñoät bieán baát thöôøng khoâng ngôø, nhö ñang ngoài, baát chôït mình thaáy caùi gì, nghe caùi gì boãng saùng ra, khoâng baùo hieäu tröôùc maø noù ñeán, chôù khoâng phaûi ñôïi coù hieän töôïng ñeán tröôùc baùo tin. Ngoaøi kia chim nhaïn vaø muøa xuaân ñeán, nhöng ñieàu quan troïng khoâng phaûi ôû nhaïn ôû xuaân, maø phaûi bieát oâng chuû trong am laø ai, laø ngöôøi naøo. Neáu coù thaáy chim bay veà baùo tröôùc muøa xuaân ñeán cuõng laø thaáy töôùng ôû beân ngoaøi. Troïng taâm cuûa ngöôøi tu laø phaûi bieát ngöôøi ñang truï trong am. Baây giôø quyù vò bieát ngöôøi ñang truï am chöa? Ngöôøi ñoù teân gì? Ngöôøi ñoù khoâng teân. Toùm laïi boán caâu naøy dieãn taû ngöôøi tu taâm thanh tònh, queân heát taát caû ngoaïi caûnh beân ngoaøi, hay ñoái vôùi saéc traàn khoâng coøn thaáy hai nöõa. Ñöôïc nhö vaäy tuy laø toát nhöng chöa phaûi choã quan troïng maø chuû yeáu laø phaûi nhaän ñöôïc ngöôøi truï trong am töùc oâng chuû cuûa chính mình.

BAØI 19:

            Taøng thaân voâ tích caùnh voâ taøng,

            Thoaùt theå voâ y tieän xí ñöông.

            Coå caûnh baát ma hoaøn töï chieáu,

            Ñaïm yeân hoøa vuï thaáp thu quang.

Dòch:

            Taøng thaân khoâng daáu laïi khoâng taøng,

            Thoaùt theå khoâng nöông lieàn ñaûm ñang.

            Göông xöa töï chieáu lau chuøi khoûi,

            Khoùi nhaït söông môø nhuaän thu quang.

Taøng thaân khoâng daáu laïi khoâng taøng. “Taøng thaân” töùc laø aån thaân khoâng daáu veát, nhöng söï thaät khoâng coù aån gì heát, neân “khoâng taøng”. Ñoái vôùi ngöôøi tu duø phaân tích, chia cheû caùi thaân naøy cho tôùi choã cuoái cuøng, khoâng coøn moät hình daùng, moät daáu veát gì, cuõng chöa phaûi laø choã quan troïng. Choã quan troïng laø:

Thoaùt theå khoâng nöông lieàn ñaûm ñang. “Thoaùt theå” laø vöôït khoûi thaân naøy, sieâu vöôït hình töôùng, saéc theå naøy, khoâng coøn nöông töïa moät nôi naøo, moät choã naøo. Ngöôøi tu ñeán ñaây môùi xöùng ñaùng ñaûm ñang vieäc lôùn. Choã “thoaùt theå voâ y” ngaøi Laâm Teá thöôøng hay noùi laø “voâ vò chaân nhaân”, laø ngöôøi chaân thaät khoâng coù choã nôi. Neáu coù choã nôi thì khoâng phaûi laø ngöôøi chaân thaät. Nhö oâng vua ngöï treân ngai hay ñeàn roàng, moãi ngöôøi heã coù chöùc vuï ñeàu coù ngoâi coù vò ñeå töïa. Nhöng vôùi ngöôøi chaân thaät naøy khoâng coù ngoâi vò. Quyù vò thaáy ngöôøi chaân thaät cuûa mình ñang ôû ñaâu? Töïa choã naøo? Khoâng choã töïa neân “thoaùt theå”, vöôït khoûi hay sieâu vöôït thaân naøy ñeå ñaït ñeán choã cöùu kính laø con ngöôøi chaân thaät, laø con ngöôøi khoâng nöông töïa. Bôûi vì con ngöôøi khoâng nöông töïa môùi laø ngöôøi ñaûm ñang ñöôïc vieäc lôùn cuûa mình. Coøn moïi söï nhö taøng thaân khoâng daáu hay laø khoâng taøng… chöa phaûi laø choã ñaùng troâng caäy.

Göông xöa töï chieáu lau chuøi khoûi, Khoùi nhaït söông môø nhuaän thu quang. Göông xöa töï noù saùng khoûi caàn phaûi lau chuøi. Khi göông bò buïi phuû mình lau göông hay lau buïi? Thöôøng thöôøng ngöôøi ta noùi göông dô phaûi laáy khaên lau cho saïch, nhöng söï thaät khoâng phaûi lau göông maø lau buïi. Vì sao? Göông töï noù trong, töï noù saùng, vì buïi ñoùng thaønh ra toái. Baây giôø muoán göông saùng thì chòu khoù lau saïch buïi, khoâng coù laøm theâm gì cho göông. Vì göông saün saùng, neân chuùng ta lau buïi chôù chaúng phaûi lau göông, maø ña soá quen cöù noùi laø lau göông. Nhö vaäy mình tu laø ñeå cho chaân taâm ñöôïc saùng suoát, ñöôïc thanh tònh, nhöng chaân taâm nguyeân saùng suoát thanh tònh nhö maët göông trong vaäy, maø bò phieàn naõo voâ minh che phuû, neân tính saùng suoát thanh tònh khoâng hieän. Baây giôø tu laø deïp voâ minh, deïp phieàn naõo. Voâ minh phieàn naõo saïch thì chaân taâm töï saùng suoát, töï thanh tònh. Neáu noùi tu ñeå cho trí voâ sö hieän, ñeå cho chaân taâm thanh tònh laø sai, noùi cho ñuùng laø tu cho taát caû phieàn naõo tieâu dieät, tu cho taát caû voâ minh trong saïch, thì göông thanh tònh saùng suoát cuûa mình laø baûn taâm saùng trong seõ hieän, noù töï saùng trong roài khoâng do tu. Bôûi vaäy noùi tu ñeå cho taâm thanh tònh gioáng nhö lau göông ñeå cho saïch vaäy. Môùi nghe thì thaáy na naù nhö nhau, nhöng söï thaät thì yù nghóa khaùc moät trôøi moät vöïc. Neáu chuùng ta khoâng deïp saïch taát caû phieàn naõo, taát caû voâ minh thì duø cho noùi chaân taâm, noùi Phaät taùnh saün coù cuõng khoâng bao giôø chuùng ta thaáy. Nhö vaäy tu vôùi voâ minh phieàn naõo, chôù khoâng phaûi tu vôùi chaân taâm Phaät taùnh. Bôûi vaäy caùc Thieàn sö noùi “Toâi khoâng coù tu”, vì caùi chaân thaät khoâng caàn tu. Tuy nhieân neáu noùi theo kinh thì “tu voâ tu”. Taïi sao tu maø voâ tu? Vì tu vôùi phieàn naõo, chôù caùi chaân thaät thì khoâng tu. YÙ nghóa naøy raát thaâm saâu, heát söùc chính xaùc, khoâng phaûi chuyeän mô hoà.

BAØI 20:

            Quang minh tòch chieáu bieán haø sa,

            Phaøm thaùnh haøm linh coïng ngaõ gia.

            Nhaát nieäm baát sanh toaøn theå hieän,

            Luïc caên taøi ñoäng bò vaân giaø.

            Ñoaïn tröø phieàn naõo truøng taêng beänh,

            Thuù höôùng chaân nhö toång thò taø.

            Tuøy thuaän chuùng duyeân voâ quaùi ngaïi,

            Nieát-baøn sanh töû ñaúng khoâng hoa.

Dòch:

            Quang minh tòch chieáu khaép haø sa,

            Phaøm thaùnh, haøm linh chung nhaø ta.

            Moät nieäm chaúng sanh toaøn theå hieän,

            Saùu caên vöøa ñoäng bò maây loøa.

            Döùt tröø phieàn naõo caøng theâm beänh,

            Höôùng ñeán chaân nhö cuõng laø taø.

            Tuøy thuaän caùc duyeân khoâng chöôùng ngaïi,

            Nieát-baøn, sanh töû thaûy khoâng hoa.

Baøi keä naøy cuûa tuù taøi Tröông Chuyeát. Khi oâng ñeán hoûi ñaïo vôùi Thieàn sö Thaïch Söông Khaùnh Chö, bò Ngaøi hoûi laïi: OÂng teân gì? Thöa: Con teân laø Tröông Chuyeát. Ngaøi lieàn noùi: Trong ñaây caùi xaûo coøn khoâng coù huoáng laø chuyeát. Bôûi vì chöõ “chuyeát” laø vuïng, “xaûo” laø kheùo. ÔÛ ñaây xaûo cuõng khoâng, laøm gì coù vuïng. Nghe caâu ñoù oâng lieàn ngoä laøm baøi keä naøy, noåi tieáng töø xöa tôùi giôø caùc nôi ñeàu daãn.

Quang minh tòch chieáu khaép haø sa. “Quang minh” laø aùnh saùng, saùng maø laëng, laëng maø soi, caùi ñoù khaép haø sa, choã naøo cuõng soi khaép.

Phaøm thaùnh, haøm linh chung nhaø ta. Ngöôøi thaùnh keû phaøm taát caû chuùng sanh ñeàu cuøng moät nhaø. Nôi chuùng ta duø thaùnh hay phaøm ai cuõng saün coù taùnh giaùc, saùng suoát maø yeân laëng.

Moät nieäm chaúng sanh toaøn theå hieän, Saùu caên vöøa ñoäng bò maây loøa. Neáu nôi taâm khoâng daáy moät nieäm, thì taùnh giaùc hieän ñaày ñuû. Saùu caên maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù vöøa daáy ñoäng chaïy theo caûnh thì maây buûa giaêng bao phuû che môø taùnh giaùc roài. Hai caâu naøy noùi leân coâng duïng tu haønh vaø khoâng bieát tu haønh. Ñoù laø yeáu chæ cuûa söï tu.

Döùt tröø phieàn naõo caøng theâm beänh, Höôùng ñeán chaân nhö cuõng laø taø. Hai caâu naøy nhieàu ngöôøi nghi laém. Taïi sao döùt tröø phieàn naõo caøng theâm beänh? Neáu khoâng döùt phieàn naõo thì chöøng naøo mình ñöôïc an oån, ñöôïc thanh tònh? Nhöng döùt laø theâm beänh, maø ñeå nguyeân thì tu caùi gì? Söï thaät buoàn, thöông, giaän, gheùt, oaùn hôøn… laø hö aûo. Quyù vò nghe ai noùi traùi yù, noåi noùng ñuøng ñuøng leân, ñang luùc ñoù neáu coù ngöôøi kheùo noùi moät caâu beøn thöùc tænh thì noùng giaän laën ñaâu maát. Quyù vò chæ coi noùng giaän laën ñi ñaâu? Chaïy voâ tim voâ phoåi phaûi khoâng? Khi noùng giaän daáy leân thì thaáy maïnh, nhöng tôùi khi döøng tìm khoâng ra, maát taêm maát daïng, vaäy côn noùng thaäät hay giaû? Noùng giaän, buoàn thöông… ñeàu laø boùng daùng khoâng thaät, laøm sao deïp boû? Nghó tröø nghó deïp laø sai laàm, vì duøng caùch naøy caùch noï ñeå tröø deïp caùi giaû doái töùc mình töôûng chuùng laø thaät, neân nghó tröø deïp laø theâm beänh. Nhöng khoâng tröø deïp thì ñeå cho chuùng töï do phaùt leân hay sao? Ñoù laø choã troïng yeáu. Phaät daïy chuùng ta tu baèng trí tueä. Noùng giaän, buoàn phieàn daáy khôûi, chæ caàn xeùt nhìn laïi coi thaät hay khoâng. Neáu mình theo noù thì bò phaù phaùch, nhìn laïi tìm kieám thì noù töï tan maát. Khi chuùng ta noåi giaän, luùc ñoù ñöøng noùi gì heát, thöû ngoài laïi xem côn giaän ñoù töø ñaâu ra. Tìm chöøng möôøi laêm phuùt, khoûi caàn phaûi uoáng nöôùc laïnh maát coâng, tìm moät hoài töï nhieân heát giaän. Coù nhieàu ngöôøi giaän quaù chaïy ñi uoáng nöôùc, vuoát ngöïc hoaëc laø tìm caùch naøy caùch kia ñeå daèn xuoáng… laøm nhö vaäy töôûng seõ heát, maø coù heát ñaâu. Uoáng nöôùc voâ roài nhôù laïi thì noåi giaän ñuøng ñuøng nöõa, chaúng leõ uoáng chuïc laàn nöôùc cho beå buïng. Chæ caàn duøng trí nhìn ñuùng baûn chaát thaät cuûa côn giaän, hieåu ñöôïc roài töï nhieân heát, khoûi phaûi ñeø neùn. Nhö vaäy khoâng caàn tröø phieàn naõo maø phieàn naõo töï tröø, neáu coá deïp coá ñeø, töùc thaáy voïng laø thaät thì theâm beänh.

Höôùng ñeán chaân nhö cuõng laø taø. Taïi sao vaäy? Chaân nhö laø taâm thanh tònh, baát sanh baát dieät, ñaõ saün nôi mình, chæ caàn saïch heát phieàn naõo, khoâng coøn daáy ñoäng thì sôø sôø ôû ñoù, neáu tìm ñeán töùc chaân nhö khoâng phaûi cuûa mình. Tyû duï caùi nhaø cuûa toâi, tôùi laø böôùc voâ, khoûi caàn tìm. Ngoài trong nhaø thì khoâng tìm nhaø. Coøn ngoài trong nhaø maø tìm nhaø töùc ngöôøi ñoù chöa bieát nhaø mình. Taâm theå chaân nhö ñaõ saün nôi mình, traøn treà buûa khaép maø mình queân, khoâng nhaän ra, neáu phieàn naõo voâ minh saïch thì töï hieån hieän, khoûi tìm kieám ôû ñaâu. Cho neân ngöôøi tu neáu ñi tìm ñi kieám chaân nhö laø taø, khoâng phaûi laø chaùnh. Roõ raøng coù hai thöù beänh: beänh thaáy phieàn naõo thaät vaø beänh thaáy chaân nhö ôû ngoaøi mình.

Tuøy thuaän caùc duyeân khoâng chöôùng ngaïi, Nieát-baøn, sanh töû thaûy khoâng hoa. Tuøy thuaän caùc duyeân laø sao? Ngöôøi ta choïc mình cöôøi cöù cöôøi, ngöôøi ta choïc mình giaän cöù giaän, ñoù laø tuøy thuaän caùc duyeân phaûi khoâng? Thuaän caùc duyeân chính laø choã ngaøi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng ñaõ noùi “Cô taéc xan heà khoán taéc mieân”, töùc ñoùi thì aên, meät thì nguû. Nghóa laø gaëp duyeân ñeán thì söû duïng, khoâng coù taâm ñoøi hoûi, phaân bieät. Mình cuõng ñoùi aên meät nguû nhö caùc ngaøi, sao caùc ngaøi tuøy thuaän, coøn mình bò caùc duyeân chi phoái? Khi buïng ñoùi theøm aên laém maø thaáy ngöôøi doïn nhöõng moùn khoâng vöøa yù heát muoán aên, nhö vaäy coù phaûi tuøy thuaän khoâng? Chæ moätù caâu ñôn giaûn naøy Taêng Ni Phaät töû chuùng ta tu thaáy deã hay khoù? Cöù tuøy thuaän chuùng duyeân. Duyeân tôùi aên thì aên, tôùi nguû thì nguû. AÊn khoâng ñoøi ngon dôû, nguû khoâng suy nghó vieäc quaù khöù vò lai laø tuøy thuaän. Coøn aên maø khen cheâ ngon dôû, nguû thì gaùc tay leân traùn, nhôù chuyeän naêm treân naêm döôùi thì chöa phaûi laø tuøy thuaän. Thaáy nhö laø deã, ai laøm cuõng ñöôïc, nhöng thaät söï laøm khoâng ñöôïc. Phaûi chi khoâng muoán aên maø laøm thinh, ñaây coøn cöï nöï nöõa. Nhö vaäy môùi thaáy mình khoâng coù tuøy thuaän. Ñoù laø chæ noùi duyeân ñoùi aên, meät nguû, coøn duyeân khen cheâ… quyù vò coù tuøy thuaän noåi khoâng? Neáu khen maø taâm mình khoâng vui thích, cheâ taâm mình khoâng buoàn phieàn thì ñoù laø tuøy thuaän. Nhö vaäy neáu bieát tuøy thuaän caùc duyeân khoâng chöôùng ngaïi thì chöøng ñoù môùi thaáy Nieát-baøn, sanh töû thaûy laø hoa ñoám trong hö khoâng. Chuùng ta thaáy sanh töû laø thaät, laø ñau khoå neân môùi caàu Nieát-baøn laø an vui tònh laïc. Traùnh ñau khoå tìm an vui goïi laø tu. Baây giôø noùi Nieát-baøn vaø sanh töû töùc laø ñau khoå vaø an vui ñeàu laø hoa ñoám trong hö khoâng thì laøm sao? Muïc ñích chuùng nhaém coøn hay khoâng? Thaät söï ngöôøi truï am khoâng coù teân. Ngöôøi truï am khoâng teân thì Nieát-baøn teân gì? Sanh töû teân gì? Ñoù laø hai danh töø ñoái ñaõi ñeå döïng laäp, vì thaáy sanh töû thaät khieán sôï haõi neân thaáy Nieát-baøn thaät sanh vui thích ñeå mong tìm. Nhöng roõ raøng ñeán choã cöùu kính sanh töû khoâng thaät, Nieát-baøn cuõng khoâng thaät, nhö hoa ñoám ôû hö khoâng thì coù gì maø döïng laäp? Choã cöùu kính chæ coù moät ngöôøi laø am chuû chöù khoâng coù sanh töû, khoâng coù Nieát-baøn. Nhö vaäy chuùng ta thaáy qua baøi keä naøy, tuù taøi Tröông Chuyeát ñaõ nhìn raát thaáu ñaùo vaø taän töôøng ñoái vôùi con ñöôøng tu haønh.

BAØI 21:

            Caûnh duyeân voâ haûo xuù,

            Haûo xuù khôûi ö taâm.

            Taâm nhöôïc baát cöôõng danh,

            Voïng tình haø xöù khôûi.

Dòch:

            Caûnh duyeân khoâng toát xaáu,

            Toát xaáu daáy nôi taâm.

            Neáu taâm chaúng göôïng ñaët, (teân)

            Voïng tình töø ñaâu sanh!

Caûnh duyeân khoâng toát xaáu, Toát xaáu daáy nôi taâm. Chuùng ta luoân maéc phaûi beänh gaùn cho caûnh beân ngoaøi vaø ngöôøi beân ngoaøi xaáu vaø toát. Caûnh vaø ngöôøi coù thaät xaáu thaät toát khoâng? Ví duï hoâm naøo chuùng ta hôi tuùng thieáu, gaëp moät ngöôøi uûng hoä tieàn thì chuùng ta cho ngöôøi ñoù laø ngöôøi raát toát. Roài thôøi gian sau gaëp laïi nhau chaøo hoûi, hoï coù nhöõng ngoân ngöõ, cöû chæ khinh mình thì mình seõ noùi ngöôøi ñoù xaáu. Nhö vaäy ngöôøi ñoù toát hay xaáu? Khoâng phaûi toát, khoâng phaûi xaáu, maø tuøy theo nieäm khôûi cuûa chính mình. Taâm mình nghó toát thì thaáy hoï toát, nghó xaáu thì thaáy hoï xaáu. Thaät ra hoï chöa haún toát, chöa haún xaáu. Cuõng vaäy, caûnh naøo cuõng nhö nhau, nhöng ngöôøi thích caûnh tòch mòch tôùi choã tòch mòch cho laø toát, ngöôøi thích choã oàn naùo thì tôùi choã oàn naùo cho laø toát, do nieäm öa thích cuûa mình maø thaønh toát xaáu. Cho neân hai caâu ñaàu noùi ngöôøi vaø caûnh beân ngoaøi khoâng coá ñònh toát xaáu, maø tuøy theo taâm nieäm mình ñaùnh giaù thaønh toát thaønh xaáu.

Neáu taâm chaúng göôïng ñaët, Voïng tình töø ñaâu sanh! Sôû dó voïng tình sanh vì mình daáy nieäm ñaët toát ñaët xaáu. Neáu chuùng ta döùt ñöôïc taâm ñoái vôùi caûnh khoâng khôûi nieäm toát xaáu thì caûnh naøo cuõng toát, töï nhieân khoâng coøn voïng tình roái loaïn nöõa, khoâng coøn voïng tình sanh phieàn naõo nöõa. Ñoù laø choã tu. Coù nhieàu ngöôøi tu thaáy chín chaén laém, ñi ngoù chaêm chaêm xuoáng, sôï ngoù leân loaïn taâm. Ngoù xuoáng hoaøi chòu noåi khoâng? Laâu laâu cuõng phaûi ngoù leân, nhö vaäy cuõng chöa phaûi laø thaät. Thaáy ngöôøi thaáy caûnh lieàn duyeân theo, neân trôû thaønh dính maéc tu khoâng ñöôïc. Neáu thaáy ngöôøi thaáy caûnh taâm vaãn töï nhieân khoâng ñoäng thì coù loãi laàm gì. Nhö vaäy môùi laø tu thaät, khoûi troán ñi ñaâu. Neáu thaáy ngöôøi thaáy caûnh cho laø loaïn taâm tu khoâng ñöôïc, thì chæ coøn caùch ôû trong röøng tu vôùi khæ vöôïn, heát tu vôùi ngöôøi. YÙ nghóa tu ôû ñaây troïng taâm laø laøm sao ñoái caûnh ñoái ngöôøi khoâng coù nieäm dính maéc, ñoù laø thaät tu.

BAØI 22:

            Voïng tình kyù baát khôûi,

            Chaân taâm nhaäm bieán tri.

            Nieäm töôûng do lai huyeãn,

            Chaân taùnh voâ chung thuûy.

            Nhöôïc ñaéc thöû trung yù,

            Tröôøng ba ñöông töï chæ.

Dòch:

            Voïng tình ñaõ chaúng sanh,

            Chaân taâm maëc bieát khaép.

            Nieäm töôûng xöa nay huyeãn,

            Chaân taùnh khoâng thuûy chung.

            Neáu ñaït yù trong aáy,

            Soùng daøi seõ töï döøng.

Voïng tình ñaõ chaúng sanh, Chaân taâm maëc bieát khaép. Bieán tri laø bieát khaép. Nhö vaäy khi voïng tình chöa khôûi, thì chaân taâm bieát truøm khaép, khoâng phaûi bieát moät nôi moät choã.

Nieäm töôûng xöa nay huyeãn, Chaân taùnh khoâng thuûy chung. Nieäm töôûng laø taâm suy nghó cuûa mình xöa nay laø huyeãn hoùa, khoâng thaät. Chaân taùnh khoâng coù tröôùc sau, khoâng coù choã cuøng, khoâng coù choã khôûi. Khôûi laø thuûy, cuøng laø chung, nieäm töôûng laêng xaêng nôi mình laø huyeãn hoùa, khi huyeãn hoùa laëng thì chaân taùnh hieän tieàn.

Neáu ñaït yù trong aáy, Soùng daøi seõ töï döøng. Neáu ñaït ñöôïc yù naøy roài thì soùng daøi töùc laø löôïn soùng sanh töû seõ töï döøng laëng, khoâng coøn tieáp tuïc nöõa.

BAØI 23:

            Kieán ñaïo phöông tu ñaïo,

            Baát kieán phuïc haø tu?

            Ñaïo taùnh nhö hö khoâng,

            Hö khoâng haø sôû höõu?

            Bieán quaùn tu ñaïo giaû,

            Baùt hoûa mích phuø aâu.

            Ñaûn khaùn loäng oåi loãi,

            Tuyeán ñoaïn nhaát teà höu.

Dòch:

            Thaáy ñaïo môùi tu ñaïo,

            Khoâng thaáy laáy gì tu?

            Taùnh ñaïo nhö hö khoâng,

            Hö khoâng tu choã naøo?

            Khaép xem ngöôøi tu ñaïo,

            Vaïch löûa tìm boït troâi.

            Chæ xem ngöôøi goã maùy,

            Ñöùt daây moät loaït döøng.

 Baøi naøy cuûa Thieàn sö Boån Tònh (?-761), ñeä töû Luïc Toå.

Thaáy ñaïo môùi tu ñaïo, Khoâng thaáy laáy gì tu? Ngöôøi thaáy ñaïo môùi goïi laø tu, chöa thaáy thì khoâng bieát tu nhö theá naøo. Bieát ñaïo sau ñoù tu thì môùi bieát ñöôøng ñi, môùi laø ngöôøi thaät tu.

Taùnh ñaïo nhö hö khoâng, Hö khoâng tu choã naøo? Ñaïo laø chæ cho taâm theå thanh tònh, gioáng nhö hö khoâng, roãng laëng. Ñaõ roãng laëng thì tu gì?

Khaép xem ngöôøi tu ñaïo töùc laø thaáy ngöôøi tu hieän giôø.

Vaïch löûa tìm boït troâi. Boït troâi döôùi nöôùc, maø vaïch löûa tìm boït thì chöøng naøo ñöôïc? Bôûi vaäy tu phaûi bieát goác ôû ñaâu, neáu khoâng gioáng nhö ngöôøi tìm boït nöôùc laïi vaïch löûa thì raát khôø daïi.

Chæ xem ngöôøi goã maùy, Ñöùt daây moät loaït döøng. Ngaøy xöa chöa coù roâ-boâ neân ngöôøi ta laøm ngöôøi giaû baèng goã, ôû trong coù sôïi daây, muoán cho hoaït ñoäng muùa may thì giaät daây. Vaäy sôïi daây laø goác, neáu daây ñöùt thì hoaït ñoäng muùa may ñeàu döøng. Cuõng vaäy tu haønh naém ñöôïc choã chính, choã goác, thì moïi thöù beân ngoaøi vaø moïi thöù phuï thuoäc môùi döøng ñöôïc. Nhö vaäy thaáy ñaïo roài môùi bieát höôùng tu choã naøo cho ñuùng. Ngöôøi sau naøy, nhaát laø giôùi Phaät töû raát ñaùng thöông, vì ham tu neân nghe noùi ôû ñaâu daïy tu thì tôùi hoïc. Nhöng coù choã daïy chaân thaät, coù choã daïy phöông tieän. Cöù baùm vaøo phöông tieän cho ñoù laø chaân thaät, coâng phu raát nhoïc maø khoâng coù keát quaû.

BAØI 24:

            Suy chaân chaân voâ töôùng,

            Cuøng voïng voïng voâ hình.

            Phaûn quaùn suy cuøng taâm,

            Tri taâm dieäc giaû danh.

Dòch:

            Xeùt chaân, chaân khoâng töôùng,

            Tìm voïng, voïng khoâng hình.

            Quaùn laïi taâm tìm xeùt,

            Bieát taâm cuõng giaû danh.

Xeùt chaân, chaân khoâng töôùng, Tìm voïng, voïng khoâng hình. Caùi gì coù töôùng traïng ñeàu do duyeân hôïp, laø taïm bôï hö giaû, theå thaät thì khoâng töôùng, cho neân chaân khoâng töôùng. Voïng khoâng hình vì cuõng laø hö doái.

Quaùn laïi taâm tìm xeùt, Bieát taâm cuõng giaû danh. Xeùt laïi taâm suy tìm, tö duy cuûa mình, thì taâm ñoù cuõng laø giaû danh. Nhö vaäy taát caû  ñeàu khoâng thaät.

BAØI 25:

            Thieän kyù tuøng taâm sanh,

            AÙc khôûi ly taâm höõu?

            Thieän aùc thò ngoaïi duyeân,

            Ö taâm thaät baát höõu.

            Xaû aùc toáng haø xöù,

            Thuû thieän linh thuøy thuû?

            Thöông ta nhò kieán nhaân,

            Phan duyeân löôõng ñaàu taåu.

            Nhöôïc ngoä baûn voâ taâm,

            Thuûy hoái tuøng tieàn cöûu.

Dòch:

            Thieän ñaõ töø taâm sanh,

            AÙc ñaâu rôøi taâm coù?

            Thieän aùc laø duyeân ngoaøi,

            Nôi taâm thaät chaúng coù.

            Boû aùc ñaåy choã naøo?

            Laáy thieän baûo ai giöõ?

            Than oâi! Ngöôøi thaáy hai,

            Baùm víu hai ñaàu chaïy.

            Neáu ngoä voán khoâng taâm,

            Môùi hoái loãi töø tröôùc.

Baøi naøy cuõng cuûa Thieàn sö Boån Tònh ñeå traû lôøi caâu hoûi cuûa Thieàn sö Ñaït Taùnh.

Thieän ñaõ töø taâm sanh, AÙc ñaâu rôøi taâm coù? Taâm laø giaû danh thì thieän aùc khoâng coù thaät.

Thieän aùc laø duyeân ngoaøi, Nôi taâm thaät chaúng coù. Thieän aùc laø duyeân ngoaøi. Thí duï mình bình thaûn an nhieân nhö vaày, baát thaàn coù ngöôøi ñeán choïc töùc vaøi caâu, mình noåi saân traû lôøi thoâ loã. Nhöõng lôøi thoâ loã thoát ra ñoù thieän hay aùc? AÙc! Nhö vaäy caùi aùc töø ñaâu maø coù? Töø duyeân beân ngoaøi. Neáu khoâng coù ngöôøi choïc töùc thì laøm gì coù noùi baäy? Nhö vaäy noùi baäy chính goác laø töø duyeân beân ngoaøi.

Laïi ví duï nhö mình cuõng ñang bình thöôøng thaûn nhieân nhö vaäy, baát thaàn coù moät ngöôøi naøo ñoù ñi tôùi than: Toâi khoå quaù! Hoûi: Vì sao khoå? - Toâi ñi ñöôøng coù ñem theo moät soá tieàn, baây giôø bò ngöôøi ta moùc tuùi laáy heát, khoâng mua ñöôïc gaïo, ñöôïc côm aên! Chuùng ta thaáy xoùt xa, coù naêm möôøi ngaøn moùc ra cho, thì thieän hay aùc? Thieän. Thieän töø ñaâu ra? Cuõng töø ngoaøi maø tôùi. Vaäy thì töø ngoaøi ñeán coù thieän, coù aùc, nôi taâm thaät chaúng coù. Taâm bình thaûn thì coù chuyeän thieän, aùc khoâng? Taâm ñaâu khôûi thieän aùc, thieän aùc do caûnh beân ngoaøi maø coù.

Boû aùc ñaåy choã naøo? Laáy thieän baûo ai giöõ? Neáu noùi boû aùc thì ñöa ai ñaây? Ñaåy ra ñaâu? Coù caùi thuøng naøo ñeå boû nhöõng ñoà aùc cuûa mình khoâng? Ñaâu coù. Nhö vaäy caùi aùc ôû beân ngoaøi tôùi. Neáu bieát ngöøa thì khoâng coù aùc, chôù thaät chaúng phaûi coù caùi aùc saün. Baây giôø noùi giöõ caùi thieän, voán thaät ñaâu coù caùi thieän thì laøm sao maø giöõ? Ai giöõ cho mình?

Than oâi! Ngöôøi thaáy hai, Baùm víu hai ñaàu chaïy. Neáu coøn thaáy thieän laø thieän, aùc laø aùc, ñoù laø ngöôøi thaáy hai, laø naém ñaàu beân naøy, ñaàu beân kia maø chaïy.

Neáu ngoä voán khoâng taâm, Môùi hoái loãi töø tröôùc. Neáu ngoä roài thì ñoái vôùi taát caû thieän aùc, taâm mình khoâng daáy ñoäng. Chöøng ñoù môùi bieát nieäm thieän nieäm aùc laâu nay mình coá giöõ, coá ñuoåi laø sai laàm, môùi hoái loãi töø tröôùc.

Ba baøi sau ñaây cuûa Phoù Ñaïi sóõ ôû ñôøi nhaø Löông Trung Hoa. Ngöôøi ta noùi Ngaøi laø Phaät Di Laëc taùi theá.

BAØI 26:

            Höõu vaät tieân thieân ñòa,

            Voâ hình boån tòch lieâu.

            Naêng vi vaïn töôïng chuû,

            Baát truïc töù thôøi ñieâu.

Dòch:

            Coù vaät tröôùc trôøi ñaát,

            Khoâng hình voán laëng yeân.

            Hay laøm chuû muoân vaät,

            Chaúng theo boán muøa taøn.

Coù vaät tröôùc trôøi ñaát. Trôøi ñaát chöa coù, vaät ñoù ñaõ coù saün roài.

Khoâng hình voán laëng yeân. Vaät ñoù khoâng hình töôùng, voán yeân tónh, laëng leõ.

Hay laøm chuû muoân vaät, Chaúng theo boán muøa taøn. Vaät ñoù laøm chuû muoân vaät, khoâng bò thôøi tieát taøn phaù ñi. Vaät ñoù laø vaät gì? Ñoù laø chæ caùi taâm theå khoâng sanh khoâng dieät cuûa moãi ngöôøi. Taâm theå ñoù coù tröôùc trôøi ñaát chôù khoâng phaûi môùi coù ñaây, maõi maõi khoâng hoaïi khoâng taøn, maø chuùng ta khoâng bieát soáng, khoâng bieát giöõ. Caùi khoâng hoaïi, khoâng maát laø caùi thaät cuûa chuùng ta, maø laïi queân. Baây giôø oâm laáy caùi giaû, caùi taïm bôï, thaân baûy taùm möôi tuoåi baïi hoaïi naøy, cho laø thaät mình roài coá baùm giöõ, ñoù laø raát daïi khôø. Cho neân Ngaøi noùi boán caâu treân ñeå chæ cho thaáy taát caû chuùng ta coù moät caùi thaät, maø laïi queân ñi. Caùi thaät ñoù tröôùc khoâng sanh laø coù tröôùc trôøi ñaát, sau khoâng dieät laø boán muøa ñeàu khoâng laøm hö hoaïi.

BAØI 27:

            Khoâng thuû baû söø ñaàu,

            Boä haønh kî thuûy ngöu.

            Nhaân tuøng kieàu thöôïng quaù,

            Kieàu löu thuûy baát löu.

Dòch:

            Tay khoâng caàm caùn cuoác,

            Ñi boä ngoài löng traâu.

            Ngöôøi ñi qua treân caàu,

            Caàu troâi nöôùc chaúng troâi

Tay khoâng caàm caùn cuoác, Ñi boä ngoài löng traâu. Tay khoâng maø caàm caùn cuoác ñöôïc khoâng? Tay khoâng, laø khoâng caàm gì heát. Noùi ñi boä, töùc laø töï mình ñi döôùi ñaát; ôû ñaây noùi ngoài löng traâu ñi boä, ñaâu goïi laø ñi boä ñöôïc.

Ngöôøi ñi qua treân caàu, Caàu troâi nöôùc khoâng troâi. Vaäy laø caàu chaûy, nöôùc khoâng chaûy, gioáng nhö noùi vaàn ngöôïc phaûi khoâng? Nhö vaäy boán caâu keä naøy coù yù nghóa gì? Boán caâu keä naøy noùi leân caùi phi lyù maø laïi laø chaân lyù. Taïi sao vaäy? Bôûi vì chaân lyù laø caùi chuùng ta khoâng theå suy nghó, naém baét ñöôïc. Caùc Thieàn sö traû lôøi caùc caâu hoûi khieán haønh giaû khoâng suy nghó gì ñöôïc heát. Ñoù laø hoaït ngöõ. Ví duï nhö: Theá naøo laø Phaät? - Ba caân gai. Chuùng ta nghó ra sao? Khoâng coù moät lyù gì ñeå mình suy gaãm ñöôïc heát, goïi laø phi lyù. Ngay caùi phi lyù, döøng baët suy nghó, laø chaân lyù. Ñaëc bieät nhö vaäy neân goïi laø caâu soáng. Vì caøng suy nghó thì caøng phi lyù hôn. Mình töôûng suy nghó laø coù lyù, tìm ra leõ phaûi, tìm ra lyù ñuùng, nhöng caøng tìm laïi caøng sai chaân lyù. Vì vaäy chaân lyù laø ôû choã döøng suy nghó. Noùi caâu naøo maø khoâng coøn nghó ñöôïc, ñoù laø chaân lyù, laø hoaït ngöõ (caâu soáng). “Tay khoâng caàm caùn cuoác”, coù phi lyù khoâng? Roài ñi boä, maø ngoài löng traâu? Toaøn laø phi lyù, moät beà phi lyù nhö vaäy ñeå chuùng ta heát suy gaãm, neân laø chaân lyù. Hieåu vaäy thì bieát caùi yù naøy, neáu khoâng chaúng bieát noùi caùi gì, khoâng theå naøo nghó ra heát.

BAØI 28:

            Daï daï baõo Phaät mieân,

            Trieâu trieâu hoaøn coäng khôûi.

            Khôûi toïa traán töông tuøy.

            Ngöõ maëc ñoàng cö chæ.

            Tieâm haøo baát töông ly,

            Nhö hình aûnh töông töï.

            Duïc thöùc Phaät khöù xöù,

            Chæ giaù ngöõ thanh thò.

Dòch:

            Ñeâm ñeâm oâm Phaät nguû,

            Ngaøy ngaøy cuøng Phaät daäy.

            Ngoài ñöùng maõi theo nhau,

            Noùi nín ñoàng chung ôû.

            Maûy may khoâng taùch rôøi,

            Nhö hình cuøng vôùi boùng.

            Muoán bieát choã Phaät ñi,

            Chæ caùi noùi naêng aáy!

Ngaøi chæ cho thaáy mình saün coù oâng Phaät raát laø chaân tình, gaàn guõi.

Ñeâm ñeâm oâm Phaät nguû, Ngaøy ngaøy cuøng Phaät daäy. Mình vôùi Phaät ôû chung moät nhaø. Mình nguû Phaät cuõng nguû, mình daäy Phaät cuõng daäy, Phaät khoâng coù rôøi mình.

Ngoài ñöùng maõi theo nhau, Noùi nín ñoàng chung ôû. Moïi cöû chæ cuûa mình ñeàu coù oâng Phaät ôû trong ñoù heát.

Maûy may khoâng taùch rôøi, Nhö hình cuøng vôùi boùng. Toùm laïi moïi cöû chæ, haønh ñoäng cuûa mình ñeàu khoâng rôøi Phaät, Ngaøi ôû ñaâu? Phaät cuûa ai? Coù ai than “Soá phaän toâi tu khoâng ñöôïc!” khoâng? Neáu khoâng coù Phaät thì tu khoâng ñöôïc, coøn ai cuõng coù Phaät heát, ñi ñaâu cuõng coù Phaät theo beân maø tu khoâng ñöôïc nghóa laø sao? Chæ vì mình boäi baïc. Taát caû chuùng ta ai cuõng coù Phaät, Phaät theo saùt beân mình maø khoâng ñoaùi hoaøi tôùi. Baây giôø muoán ñoaùi hoaøi tôùi oâng Phaät cuûa mình thì phaûi laøm sao? Khoâng caàn tìm ñaâu xa, ôû ngay nôi mình. Chæ caàn chuùng ta kheùo nhìn, kheùo nhaän thì thaáy oâng Phaät.

Muoán bieát choã Phaät ñi, Chæ caùi noùi naêng aáy! Khi oâng môû mieäng thì coù Phaät ôû ñoù roài; khi oâng ñöa caùnh tay leân, thì coù Phaät ôû ñoù roài; nhöôùng caëp chaân maøy leân, thì coù Phaät ñoù roài. Nhö vaäy thì Ngaøi thaáy Phaät laø chính Phaät cuûa mình, ai cuõng coù saün maø queân. Neân Ngaøi nhaéc mình muoán bieát Phaät thì cöù nhìn cöû chæ, haønh ñoäng, noùi naêng aét thaáy Phaät hieån loä, chôù khoâng coù ñaâu xa heát. Nhö vaäy thì ai maø khoâng tu ñöôïc? Ai maø khoâng coù Phaät? Vaäy maø coù nhieàu ngöôøi laïi thöa: “Thaày xem thöû coi con coù caên tu khoâng?” Coù Phaät khoâng ñoaùi hoaøi tôùi, laïi hoûi ngöôøi khaùc. Quyù vò coù chòu nhìn, chòu nhôù oâng Phaät cuûa mình khoâng? Hay nhieàu khi chæ nhôù thieân haï chaúng nhôù tôùi oâng Phaät cuûa mình! Vaäy cho neân ngöôøi naøo neáu kheùo thì khi ñi, ñöùng, naèm, ngoài ñeàu thaáy oâng Phaät hieån baøy. Thaáy ñöôïc vaäy chaéc cöôøi hoaøi, khoâng coù phieàn naõo. Coøn neáu ngöôøi naøo ñi, ñöùng, naèm, ngoài nhôù chuyeän theá gian, thì Phaät aån maát. Nhö vaäy tu laø nhôù laïi. Chöõ nhôù laø tænh, chöõ queân laø meâ. Queân mình coù oâng Phaät laø meâ, nhôù mình coù oâng Phaät laø tænh.

BAØI 29:

            Nhaõn quang tuøy saéc taän,

            Nhó thöùc truïc thanh tieâu.

            Hoaøn nguyeân voâ bieät chæ,

            Taïc nhaät döõ kim trieâu.

Dòch:

            Nhaõn quang theo saéc heát,

            Nhó thöùc tuøy tieáng tieâu.

            Veà nguoàn khoâng yù khaùc,

            Hoâm qua vôùi saùng nay.

Nhaõn quang theo saéc heát, Nhó thöùc tuøy tieáng tieâu. Bôûi vì taát caû caùi thaáy cuûa chuùng ta ñeàu ñuoåi theo hình saéc, caùi nghe cuûa chuùng ta ñeàu ñuoåi theo aâm thanh; baây giôø ngay nôi saéc, ngay nôi aâm thanh chuùng ta khoâng dính, khoâng ñuoåi theo.

Veà nguoàn khoâng yù khaùc. Neáu laø ngöôøi trôû veà nguoàn, veà goác cuûa mình thì khoâng yù khaùc.

Hoâm qua vôùi saùng nay. Nhöõng chuyeän hieän tieàn ngay baây giôø vaø ngaøy mai, noù hieän nhö vaäy chôù khoâng coù gì laï. Ñoái vôùi saéc ñoái vôùi thanh khoâng dính khoâng keït, ñoù laø ngöôøi bieát trôû veà nguoàn.

BAØI 30:

            Phieán nguyeät xaâm haøn ñaøm,

            Vi vaân aùnh bích khoâng.

            Nhöôïc ö ñaït ñaïo nhaân,

            Haûo caù chaân tieâu töùc.

Dòch:

            Maûnh traêng ngaâm ñaàm laïnh,

            Maây moûng aùnh trôøi xanh.

            Neáu vôùi ngöôøi ñaït ñaïo,

            Ñaáy laø  tin töùc thaät.

Maûnh traêng ngaâm ñaàm laïnh, Maây moûng aùnh trôøi xanh. Moät maûnh traêng hieän boùng ôû döôùi ñaàm nöôùc laïnh, moät ñaùm maây moûng che laáp baàu trôøi xanh. Hai hình aûnh ñoù ñeå chæ raèng, khi chuùng ta nhìn traêng ít khi nhìn traêng treân trôøi, chæ thaáy traêng döôùi nöôùc; ngoù baàu trôøi xanh khoâng nhôù baàu trôøi xanh, chæ thaáy laøn maây moûng. Vò naøo chòu khoù ngoài ôû ngoaøi trôøi trong, nhìn leân moät hoài maø khoâng thaáy ñaùm maây naøo heát. Luùc ñoù quyù vò thích hay khoâng thích? Coù maây bay, thaáy vui vui phaûi khoâng? Khoâng coù maây, trôøi trong thì buoàn. Nhìn leân trôøi thaáy maët traêng treân hö khoâng khoâng thích baèng ngoù maët traêng döôùi ñaùy nöôùc, coù gôïn soùng laên taên thaáy vui. Nhö vaäy laø ngöôøi ta vui vôùi caùi boùng, thích nhìn nhöõng thöù taïm bôï nhö ñaùm maây, coøn caùi chaân thaät khoâng chuù taâm ñeán.

Neáu vôùi ngöôøi ñaït ñaïo, Ñaáy laø tin töùc thaät. Cho neân ngöôøi ñaït ñaïo khoâng keït traêng döôùi ñaàm vaø ñaùm maây moûng, maø ngay ñoù nhaän ra tin töùc thaät laø baàu trôøi vaø maët traêng.

BAØI 31:

            Kieán vaät tieän kieán taâm,

            Voâ vaät taâm baát hieän.

            Thaäp phaàn thoâng taéc trung,

            Chaân taâm voâ baát bieán.

            Nhöôïc sanh tri thöùc giaûi,

            Khöôùc thaønh ñieân ñaûo kieán.

            Ñoå caûnh naêng voâ taâm,

            Thuûy kieán Boà-ñeà dieän.

Dòch:

            Thaáy vaät lieàn thaáy taâm,

            Khoâng vaät taâm chaúng hieän.

            Möôøi phaàn trong bít thoâng,

            Chaân taâm thaûy bieán khaép.

            Neáu sanh tình thöùc hieåu,

            Laïi thaønh thaáy ñieân ñaûo.

            Ñoái caûnh hay khoâng taâm,

            Môùi giaùp maët Boà-ñeà.

Thaáy vaät lieàn thaáy taâm. Ví duï quyù vò nhìn caùi naøy, quyù vò thaáy taâm khoâng? Thaáy laù moân laø thaáy taâm chöa? Thaät ra noùi thaáy vaät lieàn thaáy taâm maø ngôõ taâm mình ôû ngoaøi thì khoâng phaûi. Nhöng neáu taâm khoâng coù thì laøm sao thaáy vaät. Cho neân thaáy vaät laø bieát mình ñang coù taâm, goïi laø thaáy taâm. Hieåu vaäy thì nhìn ngöôïc laïi chôù khoâng phaûi nhìn ra.

Khoâng vaät taâm chaúng hieän. Neáu khoâng coù vaät thì taâm mình ñaâu khôûi caùi bieát thaáy, bieát nghe. Bieát thaáy, bieát nghe töùc nhôø vaät beân ngoaøi.

Möôøi phaàn trong bít thoâng, Chaân taâm thaûy bieán khaép. Nôi naøy bít, nôi kia thoâng… khaép caû möôøi phaàn chaân taâm ñeàu truøm heát.

Neáu sanh tình thöùc hieåu, Laïi thaønh thaáy ñieân ñaûo. Neáu khôûi tình thöùc phaân bieät hieåu bieát laø trôû thaønh ñieân ñaûo roài. Thaáy thì cöù thaáy, nghe thì cöù nghe, chaân taâm buûa khaép coõi. Neáu thaáy maø phaân bieät ñeïp xaáu, hay dôû thì ñoù laø ñieân ñaûo.

Ñoái caûnh hay khoâng taâm, Môùi giaùp maët Boà-ñeà. Ñoái caûnh maø taâm khoâng daáy nieäm phaân bieät, ñoù laø giaùp maët vôùi Boà-ñeà. Boà-ñeà ngay ñoù.

BAØI 32:

            Phaät vò voâ taâm ngoä,

            Taâm nhaân höõu Phaät meâ.

            Phaät taâm thanh tònh xöù,

            Vaân ngoaïi daõ vieân ñeà.

            Phong ñoäng taâm dieâu thoï,

            Vaân sanh taùnh khôûi traàn.

            Nhöôïc minh kim nhaät söï,

            Muoäi khöôùc boån lai nhaân.

Dòch:

            Phaät do khoâng taâm ngoä,

            Taâm nhaân coù Phaät meâ.

            Choã Phaät taâm thanh tònh,

            Vöôïn hoang huù ngaøn maây.

            Gioù ñoäng taâm lay caây,

            Maây sanh taùnh daáy buïi. (traàn)

            Neáu saùng vieäc hieän taïi,

            Queân maát ngöôøi xöa nay.

Phaät do khoâng taâm ngoä. Khoâng taâm thì nhôù Phaät, laø thaáy ñöôïc Phaät.

Taâm nhaân coù Phaät meâ. Neáu coù taâm thì meâ Phaät, töùc laø queân Phaät. Ngoä laø nhôù, meâ laø queân, chôù khoâng phaûi Phaät meâ Phaät ngoä. Nhö vaäy khôûi nieäm laø maát Phaät, khoâng khôûi nieäm thì Phaät hieän tieàn.

Choã Phaät taâm thanh tònh, Vöôïn hoang huù ngaøn maây. Choã Phaät vaø taâm ñöôïc thanh tònh gioáng nhö con vöôïn huù ngoaøi ngaøn maây. Ñaây muoán noùi raèng khi taâm mình ñaõ laø taâm Phaät thanh tònh roài, thì nhöõng hieän töôïng coù khoâng ôû theá gian ñeàu khoâng dính daùng gì heát, ñeàu laø caùi hö aûo khoâng thaät.

Gioù ñoäng taâm lay caây, Maây sanh taùnh daáy buïi. Khi gioù ñoäng, thì caây taâm mình bò lung lay, khi maây sanh thì taùnh daáy buïi. Gioù ñoäng laø gioù gì? Thöôøng ôû trong nhaø Thieàn goïi baùt phong laø taùm gioù. Bình thöôøng taâm an, nhöng gaëp gioù khoå laïc v.v… laø caûnh vui caûnh khoå thì caây taâm bò lung lay. Maây sanh töùc laø daáy nieäm leân thì taùnh mình bò phuû, bò dô, neân goïi laø taùnh daáy buïi.

Neáu saùng vieäc hieän taïi, Queân maát ngöôøi xöa nay. Dính maéc vôùi nhöõng hình aûnh, nhöõng söï vieäc hieän taïi thì queân maát ngöôøi laâu nay saün coù cuûa mình roài. Khi chuùng ta coù ñoäng taâm, coù daáy nieäm theo hieän taïi thì ñaõ maát ngöôøi chaân thaät muoân ñôøi.

BAØI 33:

            Ngaïi xöù phi töôøng bích,

            Thoâng xöù moät hö khoâng.

            Nhöôïc nhaân nhö thò giaûi,

            Taâm saéc boån lai ñoàng.

Dòch:

            Choã ngaïi chaúng töôøng vaùch,

            Choã thoâng ñaâu hö khoâng.

            Neáu ngöôøi roõ nhö theá,

            Taâm saéc xöa nay ñoàng.

Baøi naøy cuûa Tröôøng Sa Caûnh Saàm (Noái phaùp Nam Tuyeàn Phoå Nguyeän).

Choã ngaïi chaúng töôøng vaùch, Choã thoâng ñaâu hö khoâng. Choã ngaïi töùc laø choã chöôùng ngaïi maø khoâng phaûi do töôøng vaùch. Choã troáng cuõng chaúng phaûi laø hö khoâng. Thöôøng ngöôøi ta noùi töôøng vaùch laø choã chöôùng ngaïi, coøn hö khoâng troáng roãng thì noùi laø thoâng. Nhöng maø thaät ra khoâng phaûi nhö vaäy. Taïi sao? Mình ngoài trong nhaø giöõa boán vaùch töôøng kín bít maø taâm coù theå nghó tôùi beân Taây beân Taøu. Vaäy thì töôøng vaùch coù ngaên ngaïi ñöôïc taâm khoâng? Caùi thoâng suoát khoâng chöôùng ngaïi ñoù khoâng phaûi laø hö khoâng, maø chính laø caùi taâm theå thanh tònh roãng suoát meânh moâng coøn hôn laø hö khoâng nöõa. ÔÛ ñaây noùi leân caùi taâm theå cuûa mình khoâng bò töôøng vaùch ngaên ngaïi, khoâng bò hö khoâng laøm giôùi haïn. Hieåu ñöôïc vaäy thì sao?

Neáu ngöôøi roõ nhö theá, Taâm saéc xöa nay ñoàng. Ngöôøi nhaän ñöôïc ñieàu ñoù thì taâm, saéc ñeàu khoâng hai.

BAØI 34:

            Myõ ngoïc taøng ngoan thaïch,

            Lieân hoa xuaát öù neâ.

            Tu tri phieàn naõo xöù, (Baøi cuûa ngaøi Minh Löông laø “Tu tri sanh töû xöù”)

            Ngoä töùc thò Boà-ñeà.

Dòch:

            Ngoïc ñeïp aån ñaù cöùng,

            Hoa sen moïc buøn laày.

            Neân bieát ngay phieàn naõo,

            Ngoä töùc ñoù Boà-ñeà.

Baøi naøy cuûa Thieàn Sö Minh Löông.

Ngoïc ñeïp aån ñaù cöùng. Hoa sen moïc buøn laày. Ngoïc quyù toát thöôøng naèm trong ñaù raén chaéc, coøn hoa sen moïc ôû döôùi buøn laày. Quyù vò thaáy hai caâu naøy laø hai caâu chæ daãn cho chuùng ta tu. Muoán tìm ngoïc quyù phaûi nhoïc nhaèn ñuïc ñeõo trong ñaù cöùng, muoán ñöôïc hoa sen thôm phaûi chòu khoù loäi döôùi buøn laày. Nhö vaäy laø ñeå noùi leân yù gì? Ngöôøi tu muoán ñaït tôùi ñöôïc choã cao sieâu, choã cöùu caùnh thì phaûi chaáp nhaän moïi khoù khaên, moïi cöïc nhoïc, chôù khoâng theå naøo muoán ñaït ñöôïc caùi cao ñeïp maø laïi thong thaû nhaøn roãi. Vaäy maø coù nhieàu vò tu hay than: “Tu gì maø nhoïc quaù! Thaûnh thôi ñi du lòch choã naøy choã kia, veà nguû cho khaù khaù moät chuùt…”. Phaûi ñuïc nhöõng taûng ñaù cöùng môùi coù nhöõng vieân ngoïc quyù, caâu ñoù quyù vò nhôù cho kyõ moät chuùt. Ngoïc quyù naèm trong ñaù cöùng chôù khoâng naèm trong choã ñaát buøn ñaát buïi ñaâu. Phaûi chòu khoù xaên quaàn loäi xuoáng buøn môùi caét ñöôïc sen thôm.

Nhö vaäy tu haønh phaûi chaáp nhaän nhöõng caùi khoù, caùi nhoïc nhaèn môùi coù theå coù keát quaû toát ñeïp ñöôïc.

Neân bieát ngay phieàn naõo, Ngoä töùc ñoù Boà-ñeà. Neân bieát ngay phieàn naõo naøy maø ngoä töùc laø Boà-ñeà, khoûi caàn tìm kieám ñaâu heát, chaúng phaûi ôû treân maây treân trôøi.

BAØI 35:

            Nhaät duïng voâ phi ñaïo,

            Taâm an töùc thò thieàn.

            U theâ vaân haùc ñeå,

            Moäng mò tuyeát boàng bieân.

Dòch:

            Ñaïo töùc haèng ngaøy duïng,

            Taâm an ñoù laø thieàn.

            Döøng nghæ ñaùy hang maây,

            Naèm mô beân leàu tuyeát.

Ñaïo töùc haèng ngaøy duïng, Taâm an ñoù laø thieàn. Ñaïo ôû ñaâu? Ngay trong cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa mình. Vaäy thì trò nhaät, naáu côm coù ñaïo khoâng? Hay laø chæ coù rau, coù cuûi, coù löûa, coù noài nieâu? Ngay luùc mình naáu côm, ñaïo ôû choã ñoù chôù khoâng phaûi ôû ñaâu xa. Vaäy ôû trong beáp, ra raãy maø taâm mình an thì ñaâu cuõng laø thieàn. Nhöng beänh cuûa chuùng sanh laø vaøo beáp thì noùi chuyeän trong beáp, ra ñoàng thì noùi chuyeän ngoaøi ñoàng, chôù khoâng chòu an. Bôûi vaäy neân maát thieàn. Thieàn khoâng ôû xa, ôû taát caû choã, neáu taïi moät vò trí naøo, laøm moät coâng taùc gì maø taâm luoân luoân an nhieân, thì chuùng ta ñang thieàn roài.

Döøng nghæ ñaùy hang maây, Naèm mô beân leàu tuyeát. Chuùng ta coù caùi beänh luùc naøo cuõng mô öôùc chuyeän ñaâu ñaâu, chaúng khaùc naøo ngöôøi döøng nghæ ôû döôùi ñaùy hang maây vaø naèm mô beân leàu tuyeát, nghóa laø chæ töôûng töôïng thoâi, khoâng nhìn khoâng thaáy ñöôïc leõ thaät. Chuùng ta mô öôùc tu ñeå ngaøy mai ñöôïc veà ñaâu ñoù höôûng an laïc vui töôi, ñi chôi choã naøy du lòch choã kia, thích töôûng töôïng nhöõng chuyeän khoâng thaät nhö leàu tuyeát hang maây, coøn caùi chaân thaät caùi cöùu kính haèng ngaøy mình khoâng quan troïng. Ñoù laø quôû traùch ngöôøi tu.

BAØI 36:

            Caûnh laäp taâm hieän höõu,

            Taâm voâ caûnh baát sanh.

            Caûnh hö taâm tòch tòch,

            Taâm chieáu caûnh linh linh.

Dòch:

            Caûnh laäp taâm lieàn coù,

            Taâm khoâng caûnh chaúng sanh.

            Caûnh hö taâm laëng leõ,

            Taâm chieáu caûnh vaéng im.

Caûnh laäp taâm lieàn coù, Taâm khoâng caûnh chaúng sanh. Töùc laø mình nhìn caûnh, thaáy ñeïp xaáu thì taâm ñaõ daáy nieäm roài. Neáu caûnh ñoù ñeïp xaáu maø taâm khoâng daáy nieäm, khoâng khôûi taâm thì caûnh coù cuõng nhö khoâng, cho neân noùi caûnh chaúng sanh.

Caûnh hö taâm laëng leõ, Taâm chieáu caûnh vaéng im. Caûnh hö laø caûnh roãng, taâm laëng. Taâm mình noù buûa khaép, noù saùng soi maø caûnh vaãn im laëng khoâng daáy ñoäng.

BAØI 37:

            Y phaùp baát y nhaân,

            Y nghóa baát y ngöõ.

            Y trí baát y thöùc,

            Y lieãu nghóa baát y baát lieãu nghóa kinh.

Dòch:

            Y phaùp chaúng y nhaân,

            Y nghóa chaúng y ngöõ.

            Y trí chaúng y thöùc,

            Y kinh lieãu nghóa chaúng y kinh baát lieãu nghóa.

Y phaùp chaúng y nhaân. Nghóa laø chuùng ta hoïc ñaïo lyù laø y theo phaùp Phaät daïy chôù khoâng neân y cöù nôi ngöôøi. Taïi sao noùi caâu naøy? Vì lôøi Phaät daïy laø chaân lyù. Ngöôøi thaày hoaëc ngöôøi thieän tri thöùc nhaéc laïi caâu ñoù laø caâu cuûa Phaät, chuùng ta nhôù lôøi Phaät ñeå öùng duïng, ñöøng nhìn oâng thaày. Ví duï nhö Phaät daïy “Ngöôøi tu khoâng nhieãm tröôùc taát caû saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp”. Chuùng ta  nghe cöù y ñoù maø tu, chôù ñöøng nhìn oâng thaày, lôõ oâng thaày daïy caâu ñoù maø oång huùt thuoác, roài mình noùi thoâi khoâng ñöôïc ñaâu, oâng thaày coøn dính höông, roài mình chaùn heát muoán tu. Ñoù laø sai laàm. Ngöôøi laëp laïi cho mình nghe, ngöôøi ñoù chöa phaûi laø Phaät, chöa phaûi laø Phaät thì hoï cuõng phaûi coøn nhöõng taäp khí toát xaáu chuùt ít.

Y nghóa chaúng y ngöõ. Töùc laø lôøi noùi cuûa ngöôøi xöa, cuûa Phaät Toå, chuùng ta phaûi thaáu suoát ñöôïc nghóa  chôù ñöøng chaáp ngoân töø.

Y trí chaúng y thöùc. Chöõ “trí” ôû ñaây laø trí theo kinh Laêng Giaø. Bôûi vì trí laø caùi baát sanh baát dieät, thöùc laø caùi phaân bieät sanh dieät. Cho neân baûo ñöøng theo thöùc phaân bieät, phaûi soáng vôùi trí baát sanh baát dieät ñoù.

Y kinh lieãu nghóa chaúng y kinh baát lieãu nghóa. Töùc laø phaûi y theo caùc kinh lieãu nghóa – lieãu nghóa töùc laø nhöõng kinh Phaät noùi cuøng toät leõ thaät chaân lyù; coøn khoâng theo caùc kinh Phaät noùi phöông tieän ñeå daãn daét ngöôøi tu taïm trong thôøi gian naøo ñoù, ñoù goïi laø kinh baát lieãu nghóa. Nhö vaäy laø chuùng ta phaûi theo nhöõng quyeån kinh Phaät noùi ñeán choã cöùu kính chaân thaät, maø khoâng neân theo nhöõng kinh Phaät noùi phöông tieän ñeå dìu daét nhöõng ngöôøi sô cô. Ñoù laø yù nghóa cuûa baøi naøy. Ñaây khoâng phaûi laø baøi keä maø laø moät ñoaïn trong kinh Nieát Baøn.

BAØI 38:

            Nhaát ñoùa haøm ñaùn lieân,

            Löôõng chu thanh saáu baùch.

            Tröôøng höôùng taêng gia ñình,

            Haø lao vaán cao caùch.

Dòch:

            Moät ñoùa hoa sen buùp,

            Hai goác baùch xanh gaày.

            Luoân höôùng tröôùc nhaø taêng,

            Nhoïc chi hoûi cao caùch.

Moät ñoùa hoa sen buùp, Hai goác baùch xanh gaày. Nhìn ngoaøi vöôøn coù moät ñoùa sen buùp vaø hai caây baùch xanh cöùng coûi gaày oám.

Luoân höôùng tröôùc nhaø taêng, Nhoïc chi hoûi cao caùch. Luoân luoân höôùng veà nhaø taêng, bao nhieâu ñoù ñuû roài, coøn hoûi gì coát caùch thanh cao. Nhìn taát caû nhöõng hieän töôïng ôû tröôùc maét, thaáu suoát ñöôïc roài thì ñuû, ñöøng tìm kieám gì xa xoâi.

*

*   *

Moät hoâm quan Traán thuû ñeán chuøa Nguyeät Ñöôøng vònh baøi thô:

            Luïc traàm thuøy thöùc nguï thao taøng,

            Kim Nguyeät Ñöôøng phi tích Nguyeät Ñöôøng.

            Tuøng laõo cao ñeâ tröông thuùy caùi,

            Haø tieân thöù ñeä tieán kyø höông.

            Thieàn trai tuùc aán trì baêng ngoïc,

            Khaùch xaù taân tieâu daãn phuïng hoaøng.

            Yeâu phöôùc baát tu suøng huyeãn huyeãn,

            Giaùc lai nhaát nieäm thò y vöông.

Dòch:

            Ñaát saâu ai bieát chöùa kho taøng,

            Nguyeät Ñöôøng nay khaùc Nguyeät Ñöôøng xöa.

            Tuøng laõo thaáp cao giöông loïng bieác,

            Sen tieân thöù lôùp höông laï daâng.

            Luaät thieàn aán nghieâm gìn baêng ngoïc,

            Nhaø khaùch saùo hay daãn phuïng hoaøng.

            Caàu phöôùc caàn gì suøng moïi huyeãn,

            Giaùc thì moät nieäm ñoù Y vöông.

OÂng quan Traán thuû naøy cuõng hieåu ñaïo Phaät kha khaù. Cho neân khi ñeán thaêm laøm baøi keä taëng.

Ñaát saâu ai bieát chöùa kho taøng, Nguyeät Ñöôøng nay khaùc Nguyeät Ñöôøng xöa. Chöõ “luïc traàm” luïc laø ñaát baèng, traàm laø saâu kín, maø ñaâu ngôø coù chöùa kho taøng. OÂng quan ca tuïng choã naøy khoâng ai ngôø ngaøy nay döïng leân ñöôïc chuøa Nguyeät Ñöôøng ñeïp ñeõ quyù baùu, khaùc hôn chuøa Nguyeät Ñöôøng ngaøy tröôùc.

Tuøng laõo thaáp cao giöông loïng bieác, Sen tieân thöù lôùp höông laï daâng. Beân ngoaøi coù maáy caây tuøng giöông loïng che, roài coù hoa sen thôm daâng höông.

Luaät thieàn aán nghieâm gìn baêng ngoïc, Nhaø khaùch saùo hay daãn phuïng hoaøng. Luaät thieàn nghieâm chænh giöõ gìn neùt ñeïp nhö baêng ngoïc, coøn nhaø khaùch thì nhö coù tieáng saùo veùo von ruû chim phuïng hoaøng ñeán. Chuøa thì qui cuû nghieâm nhaët khieán taêng chuùng thanh tònh, nhaø khaùch thì coù söùc haáp daãn nhöõng khaùch cao quyù vieáng thaêm nhö tieáng saùo Tieâu Söû moãi khi thoåi leân coù phöôïng hoaøng bay ñeán.

Caàu phöôùc caàn gì suøng moïi huyeãn, Giaùc thì moät nieäm ñoù Y vöông. Ngöôøi caàu phöôùc tu haønh ñöøng ham thích nhöõng caùi hö doái. Ngay nôi moät nieäm maø mình giaùc ngoä thì ñoù laø Phaät, baäc Y vöông.

Moät hoâm, Sö hoûi moân nhaân: Theá naøo laø maët thaät xöa nay?

Ñaïi chuùng ñaùp:

            Ñaày maét nuùi xanh khoâng taác coû,

            Toät nhìn nöôùc bieác baët soùng moøi.

            (Maõn muïc thanh sôn voâ thoán thaûo,

            Cöïc muïc luïc thuûy tuyeät ba lang)

Ngaøi laïi hoûi ñoà ñeä trong nhaø: Theá naøo laø maët thaät xöa nay? Caùc ñoà ñeä ñaùp raèng: Ñaày maét nuùi xanh khoâng taác coû. Toät nhìn nöôùc bieác baët soùng moøi. Taïi sao? Nghóa laø maët thaät xöa nay gioáng nhö ngoïn nuùi xanh rôøn khoâng coù coû moïc laêng xaêng, hay doøng nöôùc bieác khoâng coù soùng. Ñoù laø maët thaät xöa nay.

Sö laïi hoûi:

Theá naøo laø Phaùp thaân chính mình?

Ñaïi chuùng ñaùp:

- Naêm uaån khoâng phaùp, theå truøm sa giôùi.

Töùc laø ngay nôi naêm uaån khoâng phaûi Phaùp thaân maø Phaùp thaân laø theå bao truøm caû sa giôùi töùc laø traàn sa giôùi.

?