Giaûng taïi TV Kim Sôn - Myõ - 2000 

Hoâm nay, thaày Minh Ñaït môøi toâi noùi chuyeän ñeå nhaéc nhôû taát caû Taêng Ni treân ñöôøng tu haønh. Vì vaäy buoåi noùi chuyeän naøy, toâi ñaët troïng taâm ôû Taêng Ni. Taát caû quí vò chuù yù laéng nghe ñeå thaâm nhaäp ñöôïc nhöõng gì toâi muoán gôûi gaém ñeán quí vò.

Taêng Ni laø nhöõng ngöôøi ñaõ xuaát gia, vaäy yù nghóa “xuaát gia” laø gì, quí vò coù nhôù khoâng? Ngöôøi xuaát gia neáu khoâng bieát ñöôïc yù nghóa cuûa xuaát gia thì thaät laø moät thieáu soùt quaù lôùn. Khi xuaát gia, chuùng ta luoân luoân ñöôïc daïy, xuaát gia coù ba nghóa:

1. Xuaát theá tuïc gia.

2. Xuaát phieàn naõo gia.

3. Xuaát tam giôùi gia.

Tröôùc heát laø xuaát theá tuïc gia. Chuùng ta khi phaùt nguyeän caïo toùc xuaát gia laøm Sa-di, thì keå töø ngaøy ñoù phaûi ra khoûi nhaø theá tuïc. Nhaø theá tuïc laø nhaø cha meï, anh chò. Neáu ngöôøi giaø, thì nhaø cuûa con chaùu. Taïi sao chuùng ta phaûi ra khoûi nhaø ñoù? Bôûi vì coøn trong nhaø theá tuïc thì phieàn naõo coøn vaây khoán chung quanh, khoâng theå naøo gôõ ñöôïc.

Thí duï nhö cha meï, anh em laøm aên ñöôïc maát, trong nhaø coù chuyeän vui buoàn, mình ñeàu phaûi laõnh heát. Ngöôøi naøy phaân bua, ngöôøi kia keå leå, nghe toaøn nhöõng chuyeän theá gian khieán taâm mình taùn loaïn, neân tu raát khoù. Vì vaäy khi xuaát gia phaûi ra khoûi nhaø theá tuïc, vaøo chuøa hoaëc tu vieän, Thieàn vieän. Ngöôøi phaùt taâm xuaát gia thì phaûi coù yù chí maïnh meõ, ra khoûi nhaø ñeå queân heát moïi vöôùng maéc troùi buoäc trong gia ñình. Nhö vaäy môùi coù theå tu haïnh giaûi thoaùt ñöôïc. Ñoù laø noùi ngöôøi treû.

Ngöôøi giaø cuõng vaäy. Neáu ôû moät beân con chaùu, cöù thöông meán lo laéng cho noù maõi, khoâng coøn thì giôø tu haønh. Ñeán khi nhaém maét ra ñi, laïi quyeán luyeán chuùng noù khoâng ñi ñöôïc. Thaønh ra khi taét thôû, taùi sanh trôû laïi giöõ con, giöõ chaùu nöõa. Nhö vaäy ñi tu coù nghóa lyù gì?

Nhieàu ngöôøi khoâng bieát, cöù mô öôùc ñöôïc xuaát gia, vì nghó raèng caïo ñaàu ñaép y Phaät laø ñöôïc giaûi thoaùt. Nhöng taâm traàn tuïc chöa caét ñöùt thì laøm sao giaûi thoaùt ñöôïc. Cho neân noùi tôùi xuaát gia laø noùi tôùi tinh thaàn can ñaûm, cöông quyeát ra khoûi nhaø theá tuïc, khoâng coøn vöôùng baän gì nöõa. Nhö theá môùi ñuùng nghóa yù nghóa xuaát gia.

Song gaàn ñaây moät soá vò traùch toâi: Thaày bieát xuaát gia laø ra khoûi nhaø theá tuïc, sao coù nhieàu cuï giaø xin xuaát gia, roài veà ôû vôùi con maø thaày vaãn cho xuaát gia? Theá laø quí vò ñaâm ra nghi ngôø chaéc toâi chöa thaâm nhaäp ñöôïc lyù naøy. Thaät ra toâi laøm vieäc gì ñeàu coù muïc ñích, coù caên cöù. Ngaøy xöa, thôøi ñöùc Phaät coøn taïi theá, coù baø Tyø-kheo ni Lieân Hoa Saéc chöùng quaû A-la-haùn roài, gaëp caùc coâ thieáu nöõ möôøi baûy, möôøi taùm tuoåi, baø khuyeân: “Caùc con neân ñi tu, xuaát gia laøm Tyø-kheo ni ñi.” Caùc coâ aáy thöa: “Thöa baø, chuùng con coøn tham aên tham nguû quaù, ñi tu sao ñöôïc?  Neáu ñi tu, lôõ phaïm giôùi chuùng con ñoïa ñòa nguïc cheát.” Baø ñaùp: “Khoâng sao, lôõ coù phaïm giôùi ñoïa ñòa nguïc, heát toäi leân tu nöõa.” Nhö vaäy laø sao? Nghóa laø moät khi gieo ñöôïc haït gioáng xuaát gia roài, thì duø coù phaïm toäi phaûi traû, nhöng traû ñeàn heát roài haït gioáng cuõ vaãn coøn, cho neân coù theå gaëp Phaät phaùp tieáp tuïc tu haønh. Vì vaäy maø baø khuyeán khích gieo haït gioáng xuaát gia.

ÔÛ ñaây cuõng vaäy, coù nhöõng cuï giaø lôùn tuoåi, khoâng laøm gì noåi, nhöng muoán gieo haït gioáng xuaát gia ñeå mai kia ra ñôøi sôùm ñöôïc thöùc tænh. Toâi cuõng nghó ñeán thieän caên ñoù maø cho xuaát gia laøm Sa-di. Ñoù laø toâi vì quí vò maø gieo haït gioáng laønh, chôù ñuùng nghóa xuaát gia thì khoâng coù quyeàn ôû nhaø. Cho neân, trong moät soá tröôøng hôïp caùc cuï giaø tu laø ñeå gieo duyeân thoâi. Hieåu nhö vaäy, quí vò môùi khoâng nghi ngôø thieän chí vaø vieäc laøm cuûa chuùng toâi.

Coøn ngöôøi treû xuaát gia ñeå laøm gì? Xuaát gia laø tu haïnh giaûi thoaùt. Töï mình tu ñeå ñöôïc giaûi thoaùt, ñoàng thôøi höôùng daãn chæ daïy cho ngöôøi khaùc tu cuøng giaûi thoaùt nöõa. Taát caû tuoåi thanh xuaân, baàu nhieät huyeát thôøi son treû cuûa mình, ñeàu doàn heát cho ñaïo, cho Phaät phaùp. Ñeå mai kia lôùn leân mình ñuû tö caùch laõnh ñaïo, höôùng daãn Phaät töû tu haønh. Vì vaäy haøng xuaát gia treû tuoåi khoâng ñöôïc pheùp ôû nhaø nöông töïa cha meï. Ñaõ xuaát gia roài maø trôû veà nhaø laø moät söï thoái taâm, moät lui suït raát lôùn. Quí vò tu treû khoâng neân nghó ñeán ñieàu ñoù. Ñaõ xuaát gia roài thì phaûi cöông quyeát duø cheát duø soáng cuõng phaûi ñi tôùi cuøng, chôù khoâng theå ñi moät ñoaïn roài lui suït.  Nhö vaäy mình laø moät con ngöôøi khoâng coù lyù töôûng, khoâng coù laäp tröôøng, khoâng coù yù chí. Keû ñoù laøm vieäc gì cuõng khoâng thaønh töïu.

Ñoù laø yù nghóa thöù nhaát, xuaát gia laø ra khoûi nhaø theá tuïc.

Ñeán yù nghóa thöù hai laø xuaát phieàn naõo gia, töùc ra khoûi nhaø phieàn naõo. Taêng Ni hieän giôø xuaát gia coù ra khoûi nhaø phieàn naõo chöa? Ngöôøi xuaát gia laø ra khoûi nhaø phieàn naõo. Coøn phieàn naõo thì chöa goïi laø xuaát gia. Bôûi vì mai kia chuùng ta laøm thaày daïy ngöôøi, höôùng daãn haäu lai, neáu mình coøn ñaày phieàn naõo thì daïy ai? Cho neân ngöôøi xuaát gia phaûi goät saïch phieàn naõo, môùi chæ daïy cho ngöôøi khaùc goät saïch phieàn naõo ñöôïc. Ta laám lem maø baûo ngöôøi aên ôû cho saïch thì khoâng bao giôø ngöôøi nghe ta. Ngöôïc laïi, ngöôøi ta coøn ñaët caâu hoûi: Thaày hay coâ coù saïch chöa maø baûo tuïi con phaûi saïch? Chöøng ñoù mình noùi sao ñaây?

ÔÛ ñaây toâi chæ noùi phieàn naõo cuûa tam ñoäc tham saân si, quí vò ñaõ saïch chöa? Tham saân si thoâi maø cuõng chöa saïch, thì noùi gì nhöõng thöù vi teá hôn. Trong kinh A-haøm keå laïi, moät hoâm ñöùc Phaät goïi caùc thaày Tyø-kheo ñeán baûo:

- Naøy caùc Tyø-kheo, neáu trong thaát cuûa caùc oâng coù ba con raén ñoäc chui vaøo thì caùc oâng coù nguû yeân khoâng?

Caùc thaày Tyø-kheo thöa:

- Baïch Theá Toân, chuùng con nguû khoâng yeân.

Phaät hoûi:

- Laøm sao caùc oâng môùi nguû yeân?

- Baïch Theá Toân, chöøng naøo ñuoåi ñöôïc ba con raén ñoäc aáy ra khoûi thaát, chuùng con nguû môùi yeân.

Phaät noùi:

- Cuõng vaäy, ba con raén aáy tuy ñoäc, nhöng noù caén chæ cheát moät thaân naøy thoâi. Coøn ba thöù ñoäc tham, saân, si gieát haïi con ngöôøi khoâng bieát bao nhieâu ñôøi.

Tham saân si coøn ñoäc hôn caû con raén ñoäc. Bieát theá roài, chuùng ta coù daùm chöùa noù trong nhaø nöõa khoâng. Hieän giôø quí vò ñang chöùa hay ñuoåi heát roài? Raén ñoäc ôû trong nhaø, nhieàu khi khoâng muoán ñuoåi maø coøn nuoâi nöõa chöù. Thaät laø traùi ñaïo lyù voâ cuøng. Duø chæ moät con thoâi nguû coøn khoâng yeân, huoáng nöõa laø ñuû ba con. Taïi noù lì hay taïi mình thöông noù?

Coù nhieàu ngöôøi noåi saân la loái om soøm, ngöôøi khaùc khuyeân taïi sao thaày (coâ) noùng quaù vaäy, thì lieàn noùi: “Noù laøm caùi ñoù ñaùng töùc quaù maø, khoâng noåi noùng sao ñöôïc?” “Ñaùng töùc” hay “ñaùng giaän” laø cho caùi giaän caùi töùc cuûa mình laø ñuùng. Nhö vaäy mình dung döôõng saân haän trong loøng, khoâng nôõ ñuoåi ñi. Ñoù khoâng phaûi laø nuoâi raén ñoäc sao? Neáu khoâng thöông noù, khi ñöôïc nhaéc mình lieàn tænh: “AØ, toâi queân. Thoâi, toâi khoâng daùm taùi phaïm ñieàu ñoù nöõa ñaâu.” Nhö vaäy môùi gan daï, môùi goïi laø ñuoåi ba con raén ñoäc ra khoûi nhaø.

Bao giôø coøn tham, saân, si laø chuùng ta coøn traèn troïc, khoù chòu trong loøng. Vaäy taïi sao khoâng chòu ñuoåi noù ñi. Ñem heát taâm tö, ñem heát söùc löïc coá gaéng ñuoåi, chôù khoâng bao giôø cöôøi chôi khi thaáy ba con raén ñoäc ñang naèm nguû trong nhaø. Bieát coù raén ñoäc trong nhaø maø vaãn yeân vui töôi cöôøi, ñoù laø ngöôøi thoâng minh hay ngu muoäi? - Ngu muoäi. Bôûi si meâ neân chuùng ta môùi chöùa chaáp ba thöù ñoäc. Ngaøy naøo coøn moät ñöùa, moät con trong nhaø laø ngaøy ñoù coøn baát an, coøn lo sôï.

Ngöôøi tu chuùng ta ngaøy nay thaáy ai buoàn ai khoå thì khuyeân, mieäng noùi hay laém nhöng tôùi phieân mình thì cuõng buoàn khoå nhö ai. Ñoù laø ñieàu ñaùng xaáu hoå. Chuùng ta laø baäc thaày maø khoâng coù ñuû tö caùch, ñuû khaû naêng ñeå daïy doã cho ngöôøi, ñoù khoâng phaûi laø ñieàu tuûi nhuïc sao? Cho neân taát caû Taêng Ni phaûi thaáy, phaûi bieát traùch nhieäm cuûa mình, khoâng theå naøo lô laø nuoâi döôõng phieàn naõo daãy ñaày trong taâm.

Ñoâi khi chuùng ta coøn tìm bieän hoä cho caùi dôû cuûa mình nöõa. Khi coù ñieàu gì khieán mình noåi saân lôùn tieáng, chuùng ta ñoå thöøa: “Taïi noùi nhoû hoï khoâng chòu nghe, buoäc loøng phaûi la lôùn. La lôùn cho hoï sôï!” Thaät ra khoâng bieát ñoù laø “buoäc loøng” hay noåi noùng. Chuùng ta noåi noùng, keàm khoâng ñöôïc neân la lôùn tieáng, chôù coù buoäc loøng gì ñaâu. Laïi coøn möôïn lyù leõ Boà-taùt quôû naït ngöôøi laø vì ñaïi töø ñaïi bi, neân ta cuõng nhö vaäy. Thaät ñaùng toäi.

Ñöùc Phaät daïy chuùng ta boû tham saân si khi baûn thaân Ngaøi ñaõ döùt saïch noù. Do ñoù chuùng ta môùi theo, môùi ñaûnh leã Ngaøi. Neáu Phaät coøn tham saân si thì chaéc chuùng ta ñaõ khoâng theo, khoâng ñaûnh leã Ngaøi. Trong kinh A-haøm keå laïi, moät hoâm ñöùc Phaät ñi giaùo hoùa vuøng theo ñaïo Baø-la-moân, Ngaøi ñoä ñöôïc daân chuùng tu Phaät raát ñoâng. Thaày Baø-la-moân vuøng ñoù maát heát boån ñaïo lieàn noåi saân. Moät hoâm, oâng chôø ñöùc Phaät oâm baùt ñi khaát thöïc, lieàn theo sau chöûi ruûa. OÂng chöûi töø ñaàu ñöôøng tôùi cuoái ñöôøng, maø ñöùc Phaät vaãn cöù ung dung ñi, khoâng traû lôøi gì heát. Töùc quaù, oâng chaën Phaät hoûi:

- Cuø-ñaøm, Ngaøi coù ñieác khoâng?

Phaät traû lôøi:

- Khoâng. Ta khoâng ñieác.

- Khoâng ñieác, taïi sao toâi chöûi Ngaøi, Ngaøi khoâng traû lôøi?

Phaät noùi:

- Neáu oâng coù quaø ñem taëng ngöôøi ta, ngöôøi ta khoâng nhaän thì quaø ñoù veà ai?

- Neáu toâi taëng quaø maø ngöôøi ta khoâng nhaän thì quaø ñoù veà toâi chôù veà ai.

Phaät noùi:

- Cuõng vaäy, oâng chöûi ta maø ta khoâng nhaän thì coù dính daùng gì ñaâu.

Nghe vaäy, oâng Baø-la-moân im laëng boû ñi. Nhôø theá baây giôø chuùng ta môùi laïy Phaät. Neáu khi ñoù Phaät cöï laïi vôùi oâng Baø-la-moân thì ngaøy nay mình ñaâu coù laïy Ngaøi. Chuùng ta baây giôø ñöøng noùi laø chöûi, chæ nghe huynh ñeä xuø xì thoâi laø ñaõ khoù chòu, ñaõ nghi ngôø roài. Cho neân phaûi ñöùng laïi nghe loùm xem coù dính teân mình khoâng? Neáu lôõ coù dính thì bieát. Nhö vaäy coù phaûi kieám vieäc ñeå phieàn naõo khoâng? Ngöôøi ta khoâng keâu teân mình, khoâng noùi thaúng maët mình maø mình leùn nghe roài sanh söï. Thaät laø quaù caùch xa vôùi nhöõng gì Phaät daïy, quaù xa vôùi tö caùch cuûa moät ngöôøi xuaát gia.

Ngöôøi tu laø ngöôøi gaùc ra ngoaøi nhöõng lôøi noùi voâ nghóa, khoâng baän taâm nhöõng chuyeän thò phi, ñeå doàn heát taâm löïc vaøo vieäc tu haønh. Nhö vaäy môùi mong coù ngaøy heát phieàn naõo, coù ngaøy giaûi thoaùt. Coøn chuùng ta dính maéc quaù chöøng thì laøm sao heát phieàn naõo? Phieàn naõo khoâng heát thì laøm sao ñöôïc töï taïi, giaûi thoaùt? Bao nhieâu ñoù ñuû thaáy taâm nguyeän cuûa mình nhö theá naøo roài.

Ai xuaát gia cuõng ñeàu nguyeän ñi treân con ñöôøng giaûi thoaùt ñeå cöùu ñoä chuùng sanh, nhöng roát cuoäc baûn thaân mình chaúng giaûi thoaùt ñöôïc chuùt naøo heát. Thaät ñaùng buoàn tuûi cho chuùng ta, chöa xöùng ñaùng maëc aùo Nhö Lai.

Toâi muoán nhaéc cho taát caû Taêng Ni nhôù laïi baûn nguyeän cuûa mình khi xuaát gia, ñöøng ñeå mình trôû thaønh nhöõng keû töï doái vaø doái ngöôøi. Ñoù laø ñieàu khoâng toát. Chuùng ta coøn ñang cuïc cöïa, laên loän trong nhaø phieàn naõo, chöa ra khoûi ñöôïc thì phaûi aên naên saùm hoái, coá gaéng tinh taán vöôït ra, chôù ñaâu theå ngoài yeân trong ñoù maø hæ haû qua ngaøy. Ñaõ laø Taêng Ni thì phaûi nguyeän ra khoûi nhaø phieàn naõo. Ñöôïc nhö vaäy chuùng ta môùi thaät söï xöùng ñaùng laø ngöôøi xuaát gia.

Khoâng tu thì thoâi, chôù ñaõ töø boû cha meï, xa rôøi thaân quyeán, khoâng laøm caùc boån phaän cuûa moät ngöôøi bình thöôøng, caàu ñaïo xuaát gia, maø khoâng laøm troøn boån phaän cuûa ngöôøi xuaát gia thì coù loãi raát lôùn. Loãi vôùi Toân sö, vôùi cha meï thaân quyeán, vôùi ñaøn-na tín thí, vôùi quoác gia xaõ taéc, quí vò khoâng thaáy sôï sao? Neân noùi tôùi ngöôøi xuaát gia, Taêng Ni phaûi coá gaéng laøm troøn baûn nguyeän cuûa mình.

Ñoù laø yù nghóa thöù hai, xuaát gia laø ra khoûi nhaø phieàn naõo.

Ñeán thöù ba laø xuaát tam giôùi gia. Nghóa laø ra khoûi nhaø tam giôùi. Ñöùc Phaät daïy coù ba coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Ngöôøi tu chaúng nhöõng ra khoûi nhaø phieàn naõo cuûa Duïc giôùi, maø ra luoân caû nhaø phieàn naõo cuûa Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi, hoaøn toaøn thoaùt ly sanh töû, khoâng coøn ñi trong tam giôùi nöõa. Ñoù laø xuaát tam giôùi gia.

Neân bieát yù chí cuûa ngöôøi xuaát gia cao voùt toät cuøng, chôù khoâng phaûi taàm thöôøng. Mình tu laø phaûi ra khoûi caû nhaø tam giôùi, chuùng ta nguyeän ra khoûi tam giôùi ñeå ñi ñeán giaùc ngoä vieân maõn. Ñoù laø muïc ñích cöùu kính cuûa ngöôøi tu. Nhö vaäy con ñöôøng mình ñi coøn raát xa. Chuùng ta phaûi coá gaéng noã löïc, khoâng neân cheånh maûng xem thöôøng. Tu laø ñeå giaûi thoaùt sanh töû, chôù khoâng phaûi ñeå ñôøi sau ñöôïc sung söôùng, an nhaøn. Chö Boà-taùt coøn phaûi traûi qua Thaäp tín, Thaäp truï, Thaäp haïnh, Thaäp hoài höôùng leân tôùi Thaäp ñòa môùi ñöôïc giaûi thoaùt, huoáng nöõa laø chuùng ta chöa böôùc ñöôïc böôùc naøo.

Caùc baäc Toân tuùc ñaõ ca tuïng haïnh xuaát gia: “Xuaát gia giaû, phi töôùng töôùng chi sôû naêng vi”, töùc laø chuyeän cuûa ngöôøi xuaát gia khoâng phaûi töôùng voõ, töôùng vaên coù theå laøm ñöôïc, maø ñoù laø chuyeän phi thöôøng. Bôûi chí nguyeän quaù lôùn, con ñöôøng quaù daøi ngöôøi yù chí taàm thöôøng khoâng theå ñaûm ñöông noåi. Vì vaäy Taêng Ni phaûi laäp chí thaät vöõng maïnh, thaät cöông quyeát. Duø khoù khaên trôû ngaïi ñeán ñaâu, cuõng vöõng böôùc khoâng döøng, khoâng lui suït. Ñoù laø yù chí sieâu phaøm cuûa ngöôøi xuaát gia.

Keá ñeán, toâi seõ giaûi thích xuaát tam giôùi gia, xuaát phieàn naõo gia raát phuø hôïp vôùi Tam tueä hoïc vaø Tam voâ laäu hoïc.

Tam tueä hoïc laø Vaên tueä, Tö tueä vaø Tu tueä. Vaên tueä laø gì? Sau khi xuaát gia roài Taêng Ni phaûi hoïc kinh ñieån. Nhôø hoïc kinh ñieån chuùng ta môùi môû saùng trí tueä. Neáu khoâng hoïc kinh ñieån thì khoâng môû saùng trí tueä ñöôïc, vì ñöùc Phaät ñaõ daïy: “Caùc ngöôi phaûi töï thaép ñuoác leân maø ñi. Thaép leân vôùi chaùnh phaùp.” Chuùng ta coù saün ngoïn ñuoác, nhöng chöa chaùy, neáu khoâng theå töï ñoát ñöôïc thì phaûi moài vôùi ngoïn ñuoác chaùnh phaùp cuûa Phaät.

Hoïc töùc laø ñem caây ñuoác chöa chaùy cuûa mình moài vôùi caây ñuoác ñaõ chaùy cuûa Phaät, ñeå caây ñuoác cuûa mình ñöôïc chaùy saùng. Neân muoán môû saùng trí tueä tröôùc phaûi hoïc Phaät. Nhôø hoïc Phaät chuùng ta môùi hieåu ñöôïc leõ thaät, thaáy ñöôïc caùi gì laø hö doái, caùi gì laø chaân thaät. Ñoù laø böôùc ñaàu cuûa ngöôøi môùi vaøo ñaïo. Hoïc tröïc tieáp laø hoïc vôùi thaày, hoïc giaùn tieáp laø nghe nhöõng baêng giaûng cuûa caùc vò thaày mình tin kính, ñuùng chaùnh phaùp. Ñoù goïi laø Vaên tueä.

Tö tueä laø sau khi hoïc, chuùng ta phaûi nghieàn ngaãm nghóa lyù nhöõng gì mình ñaõ hoïc, khoâng phaûi hoïc nhö con veït, nghe caâu naøo hoïc thuoäc loøng caâu ñoù roài noùi laïi, chôù khoâng hieåu gì heát. Chuùng ta hoïc Phaät laø khi nghe lôøi Phaät daïy, phaûi ñem heát taâm trí cuûa mình suy nghieäm veà caâu ñoù, xem ñuùng theá naøo, hay choã naøo, ñeå mình ñöôïc thaám nhuaàn saâu hôn. Ví duï nghe trong kinh daïy caùc phaùp laø voâ thöôøng, mình lieàn suy gaãm: Caùc phaùp laø gì? Laø taát caû nhöõng thöù coù hình töôùng, coù danh töï ôû theá gian. Thaân naøy cuõng laø moät phaùp, caùi baøn cuõng laø moät phaùp, caùi nhaø cho ñeán taát caû caùc söï vaät coù hình töôùng ôû theá gian ñeàu laø phaùp. Taát caû nhöõng thöù ñoù ñeàu voâ thöôøng.

Chuùng ta ñaët tieáp caâu hoûi: Thaân mình coù voâ thöôøng khoâng? Thaân naøy môùi sanh ra chæ vaøi kyù laø cuøng, daàn daàn noù naëng tôùi saùu baûy chuïc kyù, nhö vaäy noù coù thay ñoåi. Tôùi chöøng saùu baûy möôi tuoåi, thì töø saùu baûy chuïc kyù noù tuït xuoáng laàn laàn tôùi khoâ kieät roài cheát. Thaân naøy sanh, giaø, beänh, cheát neân voâ thöôøng, ñoåi thay lieân tuïc töøng saùt-na. Môùi ngaøy naøo mình treû, giôø ñaàu ñaõ baïc, roài khoâng bieát hoâm naøo mình seõ luïm cuïm ñi khoâng noåi, cuoái cuøng taét thôû. Nhö vaäy thaân chuùng ta luoân luoân bò luaät voâ thöôøng chi phoái. Thaân ta bò voâ thöôøng chi phoái, moïi vaät treân theá gian naøy cuõng theá, ñoù laø moät leõ thaät. Suy gaãm ñaùo ñeå nhö vaäy thì lyù voâ thöôøng thaâm nhaäp vaøo taâm trí cuûa mình. Nhôø theá thaáy bieát ñuùng nhö thaät, ñoù laø ñaõ coù trí tueä, ñaõ saùng suoát roài.

Phaät noùi thaân naøy laø baát tònh, nhô nhôùp. Chuùng ta phaân tích roõ raøng töøng phaàn, cuoái cuøng thaáy quaû laø ñuùng, thaân naøy chæ laø ñaõy da hoâi thoái, khoâng coù giaù trò gì caû. Nhôø theá khoâng quí, khoâng chaáp, khoâng ngaïo maïn veà thaân nöõa. Mình ñeïp cuõng khoâng daùm cheâ ngöôøi xaáu. Vì taát caû ñeàu laø ñaõy da hoâi thoái thì coù ai hôn ai.

Neáu chuùng ta thaáy ñuùng nhö vaäy thì raát deã tu. Nhôø Tö tueä, caøng ngaøy trí tueä chuùng ta caøng taêng tröôûng. Trí tueä taêng tröôûng thì meâ laàm giaûm, cho tôùi khoâng coøn nöõa laø chuùng ta ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn. Tu laø ñeå phaù meâ laàm, vì noù laø goác cuûa luaân hoài.

Töø Tö tueä chuùng ta böôùc qua Tu tueä raát deã. Nhö khi bieát thaân naøy khoâng ra gì, thì ngöôøi ta coù cheâ cöôøi, mình khoâng giaän. Ñoù laø bôùt saân, bôùt chaáp. Bôùt chaáp töùc laø bôùt si. Nhôø bieát thaân naøy voâ thöôøng, neân khi beänh hoaïn hoaëc ai laøm thöông toån thì mình vaãn bình thaûn, vì bieát thaân naøy coøn maát nhö troø chôi, lo sôï buoàn giaän laøm gì. Ñoù laø tieán tu. Cho neân muoán ñöôïc Tu tueä, chuùng ta phaûi Tö tueä cho chín chaén.

Ngöôøi khoâng thaám nhuaàn lôøi Phaät daïy laøm sao tu ñöôïc. Khi ñaõ thaám nhuaàn roài thì gaëp nhöõng chuyeän traùi tai gai maét, töï nhieân mình boû qua moät caùch nheï nhaøng, khoâng coù gì khoù heát. Vì chuùng ta thaáy roõ baûn chaát cuûa caùc söï vaät, baûn chaát thaät cuûa con ngöôøi voán khoâng thaät, mình khoâng coøn meâ laàm nöõa. Ñoù laø ñi tôùi Tu tueä. Nhö vaäy, Tam tueä hoïc giuùp chuùng ta tieán tu treân con ñöôøng giaûi thoaùt.

Keá ñeán laø noùi söï lieân heä ñeán Tam voâ laäu hoïc. Nhôø tam tueä maø chuùng ta phaù ñöôïc phieàn naõo. Phaù ñöôïc phieàn naõo roài thì tieán leân tu Ba moân giaûi thoaùt. Ba moân giaûi thoaùt laø Giôùi, Ñònh, Tueä. Ba moân giaûi thoaùt naøy seõ giuùp chuùng ta ra khoûi nhaø tam giôùi.

Taïi sao phaûi Giôùi? Bôûi vì Phaät daïy giôùi luaät laø haøng raøo ngaên chaën, khoâng cho mình rôi vaøo toäi loãi. Giôùi thöôøng ñöôïc giaûi nghóa theo laø chöõ Haùn laø Phoøng phi chæ aùc. Phoøng laø ngöøa, chæ chaën ñöùng. Ngöøa nhöõng laàm loãi, chaën ñöùng nhöõng ñieàu toäi aùc,  ñoù laø giôùi. Neáu muoán taâm an ñònh, thì chaën ñöùng nhöõng toäi loãi. Khi ta phaïm sai laàm thì ngoài thieàn, hoaëc nieäm Phaät ñeàu caûm thaáy ray röùt, khoâng an. Ngöôøi tu phaûi giöõ giôùi thì taâm môùi yeân ñònh. Neân Giôùi laø phöông tieän ñaàu ñeå tieán leân giaûi thoaùt.

Giöõ giôùi taâm môùi ñöôïc ñònh, neân noùi töø Giôùi sanh Ñònh. Taâm voïng töôûng laø nhaân luaân hoài sanh töû, neáu taâm naøy döøng laëng thì nhaân luaân hoài sanh töû cuõng chaám döùt. Taâm voïng töôûng laø yù nghieäp, noù chính laø goác taïo nghieäp. Döøng ñöôïc noù thì nghieäp cuõng döøng. Vì vaäy muoán thoaùt ly tam giôùi thì phaûi döøng yù nghieäp. YÙ nghieäp döøng thì khaåu nghieäp thaân nghieäp cuõng döøng. Khi ngoài thieàn, laëng heát taâm tö, voïng töôûng thì ñöôïc ñònh. Ñöôïc ñònh töùc laø döùt ñöôïc maàm sanh töû. Vì vaäy, ngoài thieàn hay nieäm Phaät laø phöông tieän ñöa chuùng ta tôùi giaûi thoaùt sanh töû, chôù khoâng phaûi vieäc taàm thöôøng.

Chuùng ta tu theo Phaät coát laøm sao ñi tôùi choã cuoái cuøng laø giaùc ngoä. Giaùc ngoä ngay nôi mình coù saün taùnh Phaät. Cho neân chaëng thöù nhaát cuûa ngöôøi tu laø ra khoûi nhaø theá tuïc. Chaëng thöù hai laø suy gaãm cho thaám saâu ñaïo lyù. Chaëng thöù ba laø phaûi tu cho saïch phieàn naõo. Saïch phieàn naõo maø chöa thaáy ñöôïc Taùnh giaùc cuõng chöa ñöôïc. Muoán thaáy ñöôïc Taùnh giaùc phaûi qua ba chaëng khaùc laø Giôùi, Ñònh vaø Tueä.

Vaên, Tö, Tu laø hoïc Trí höõu sö. Nhôø thaày daïy laø Vaên, suy gaãm lôøi thaày lôøi Phaät daïy laø Tö, öùng duïng tu laø Tu. Ba tueä hoïc coøn trong phaïm vi cuûa Trí tueä höõu sö. Tieán leân chuùng ta hoïc Giôùi ñeå baûo veä taâm mình khoâng taïo toäi loãi. Töø Giôùi böôùc qua Ñònh, taâm laëng xuoáng, choã naøy khoâng coøn caùi hoïc höõu sö nöõa. Nhôø Ñònh maø phaùt Tueä. Trí tueä naøy laø Trí voâ sö. Trí voâ sö chính laø Caên baûn trí, töùc trí saün ôû nôi mình, maø laâu nay chuùng ta khoâng bieát. Khi taâm hoaøn toaøn thanh tònh, trí naøy môùi hieän ra, chôù khoâng phaûi tìm kieám ôû ñaâu xa, cuõng khoâng phaûi nhôø ai ñem ñeán.

Nhö vaäy Baûo sôû cuûa chuùng ta raát xa maø cuõng raát gaàn. Raát xa vì phieàn naõo coøn ñaày daãy, raát gaàn vì noù ôû ngay nôi mình, chôù khoâng ôû nôi naøo khaùc. Neáu ngay nôi mình, chuùng ta tu ñöôïc Giôùi, Ñònh, Tueä thì Phaät hieän ra lieàn. Cho neân ñöùc Phaät töøng noùi: “Ta laø Phaät ñaõ thaønh, caùc ngöôi laø Phaät seõ thaønh.” Taát caû chuùng ta ñeàu coù khaû naêng thaønh Phaät, chæ taïi mình khoâng chòu laøm thoâi.

Chuùng ta cöù lo chaïy theo voâ minh phieàn naõo, neân maát quyeàn laøm chuû. Baây giôø gaït voâ minh phieàn naõo qua moät beân, thì quyeàn thaønh Phaät naèm saün trong tay chuùng ta, chôù coù ñaâu xa. Ñaïo Phaät daïy chuùng ta tu laø moät vieäc laøm heát söùc thöïc teá, chôù khoâng phaûi chuyeän vieån voâng. Tu heát phieàn naõo thì töï nhieân heát khoå. Heát khoå thì ñöôïc an laïc. Nhö vaäy ñaïo Phaät laø ban vui, cöùu khoå cho mình cho ngöôøi. Ñaïo Phaät ñöa moät con ngöôøi töø meâ laàm trôû thaønh moät con ngöôøi giaùc ngoä, töø bôø meâ leân beán giaùc. Ñoù laø troïng taâm cuûa ñaïo Phaät.

Taêng Ni laø nhöõng ngöôøi ñang cheøo thuyeàn, ñeå cöùu vôùt ngöôøi döôùi bieån meâ leân bôø giaùc. Traùch nhieäm naëng hay nheï? Chuùng ta phaûi laø nhöõng ngöôøi tænh tröôùc, leân bôø tröôùc môùi coù theå ñöa chuùng sanh meâ leân bôø giaùc ñöôïc. Do ñoù vieäc caát chuøa, laäp Thieàn vieän laø saém thuyeàn ñeå ñoä ngöôøi, chôù khoâng phaûi caát chuøa, laäp Thieàn vieän ñeå thu tieàn, ñeå ñöôïc vinh döï theá naøy theá noï. Phaûi nhôù muïc ñích chính cuûa chuùng ta laø tu ñeå giaûi thoaùt sanh töû vaø giuùp chuùng sanh cuøng ñöôïc giaûi thoaùt nhö mình. Cho neân moïi vieäc khaùc ñeàu laø vieäc phuï, laø phöông tieän, laø thuyeàn beø ñeå cöùu vôùt ngöôøi meâ leân beán giaùc. Ñoù môùi laø choã chaân thaät, choã cuoái cuøng chuùng ta nhaém ñeán.

Toâi nhaéc nhôû bao nhieâu ñoù cuõng ñuû ñeå Taêng Ni suy gaãm vaø bieát mình phaûi laøm gì roài. Mong taát caû coá gaéng thöïc hieän hoaøi baõo lôùn lao nhaát cuûa ñôøi mình, coá gaéng tinh taán tu haønh, ñöøng ñeå chí nguyeän thì cao toät maây xanh, maø haønh trì thì laø ñaø döôùi ñaát. Nhö vaäy chaúng nhöõng thieân haï cheâ cöôøi maø baûn thaân chuùng ta seõ chuoác laáy ñau khoå nhieàu hôn nöõa. YÙ thöùc roõ ñöôïc boån phaän cuûa mình, noã löïc khoâng thoái chuyeån, toâi tin chaéc Taêng Ni seõ ñaït ñöôïc muïc ñích cöùu kính cuûa mình laø giaùc ngoä vieân maõn.

]