Giaûng taïi chuøa Vieät Nam - Hoa Kyø thaùng 11- 2000

 Thôøi thuyeát phaùp hoâm nay toâi ñaët naëng veà söï tu haønh neân hôi khoâ khan. Nhöng chuùng ta chòu khoù laéng nghe thì seõ ñöôïc nhieàu lôïi ích thieát thöïc. Caên cöù phaåm thöù nhaát trong kinh Vieân Giaùc, Boà-taùt Vaên-thuø hoûi Phaät veà nguoàn goác tu haønh cuûa Theá Toân. Ñöùc Phaät traû lôøi, vì vaäy ñeà taøi hoâm nay laø Nguoàn goác tu haønh cuûa Phaät.

Hai vò Boà-taùt luoân beân caïnh ñöùc Phaät Thích-ca laø Boà-taùt Vaên-thuø vaø Boà-taùt Phoå Hieàn. Hai vò naøy ñeå bieåu tröng cho hai ñöùc taùnh ñaëc bieät. Boà-taùt Vaên-thuø bieåu tröng cho Caên baûn trí. Boà-taùt Phoå Hieàn bieåu tröng cho Sai bieät trí, ñoàng thôøi cuõng laø haïnh lôùn neân goïi laø Ñaïi Haïnh Phoå Hieàn.

Caên baûn trí laø trí saün coù cuûa taát caû chuùng sanh, nhöng vì khoâng nhaän bieát, khoâng trieån khai troøn ñuû, neân coù cuõng nhö khoâng. Neáu chuùng ta khai thaùc ñöôïc thì coù dieäu duïng laøm lôïi ích chuùng sanh khoâng löôøng ñöôïc, dieäu duïng ñoù goïi laø Sai bieät trí.

Nhö vaäy caâu ñaàu ngaøi Vaên-thuø hoûi veà “Ñöôøng loái tu haønh töø ban sô cuûa ñöùc Phaät nhö theá naøo”. Ñöùc Phaät traû lôøi: “Nhö Lai y cöù Vieân giaùc chieáu soi phaù tan voâ minh”, nghóa laø Phaät y cöù taùnh Vieân giaùc, chieáu soi phaù heát voâ minh neân thaønh Phaät. Trong kinh Phaät thöôøng daïy, taát caû chuùng ta ñeàu coù saün taùnh Phaät, nhöng vì voâ minh che phuû neân khoâng thaáy. Muoán thaáy ñöôïc, söû duïng ñöôïc Taùnh giaùc ñoù thì chuùng ta phaûi ñaäp tan voâ minh. Voâ minh tan roài thì Taùnh giaùc hieän tieàn.

Vì vaäy neàn taûng hay coäi goác tu haønh cuûa ñöùc Phaät caên cöù treân Taùnh giaùc. Nhôø coù giaùc chuùng ta môùi phaù ñöôïc voâ minh, cuõng nhö nhôø coù ñeøn môùi deïp tan boùng toái. Cho neân muoán deïp voâ minh phaûi coù trí tueä, trí tueä laø giaùc. Phaù tan voâ minh roài thì trôû veà ñöôïc taùnh Vieân giaùc, töùc Taùnh giaùc troøn ñaày, thì thaønh Phaät. Vaäy Phaät ñaâu coù xa mình, chuùng ta ñaõ coù saün Taùnh giaùc nhöng vì voâ minh phieàn naõo che khuaát neân khoâng thaáy. Giôø deïp tan lôùp che phuû ñoù thì Taùnh giaùc hieän tieàn. Nhö vaäy Phaät vôùi chuùng ta caùch nhau bao xa? Chæ trôû baøn tay thoâi, meâ laø voâ minh, giaùc laø Phaät.

Nhieàu vò than tu bieát chöøng naøo thaáy ñaïo, ngoä ñaïo. Thaät ra ñaïo khoâng xa, chæ vì mình khoâng can ñaûm, khoâng daùm nhaän chaân leõ thaät. Vì vaäy ñaïo trôû thaønh caùch xa. Voâ minh laø caùi gì maø mình phaûi phaù? Ñöùc Phaät giaûi thích: “Voâ minh nghóa laø meâ laàm, chaáp thaân naøy laø thaät mình, chaáp taâm duyeân theo boùng daùng saùu traàn laø taâm mình.”

Chuùng ta ñaày ñuû voâ minh, khoâng thieáu chuùt naøo heát. Ai khoâng thaáy thaân naøy laø thaät mình. Ai khoâng thaáy caùi nghó suy hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu laø taâm mình. Nhaän hai thöù thaân taâm laø mình töùc ta ñang ôû trong voâ minh. Baây giôø muoán phaù voâ minh ñoù phaûi laøm sao? Ñaây laø ñieàu heát söùc quan troïng. Chuùng ta tu maø khoâng bieát voâ minh laø gì, khoâng bieát laøm sao phaù, thì muoân ñôøi cuõng khoâng ñöôïc giaùc ngoä.

Neáu xeùt kyõ thaân mình, chuùng ta thaáy coù thaät laø mình chöa? Phaân tích saâu thì khoâng coù gì thaät mình heát. Thaân ñaõ khoâng thaät maø ngôõ thaät mình, khoâng voâ minh laø gì? Toâi thí duï, nhö tay ta lôõ bò thöông tích caàn phaûi caét boû, sau khi caét baùc só raùp tay cuûa ngöôøi môùi cheát vaøo cho mình. Neáu hoaït ñoäng ñöôïc ta goïi laø tay mình, nhö vaäy caùi gì thaät mình? Chaúng qua möôïn ñaàu naøy raùp ñaàu kia, vaäy maø noùi laø mình.

Trong kinh keå laïi, coù ngöôøi muoán tìm moät vò A-la-haùn ñeå hoûi ñaïo. OÂng ñi qua sa maïc, trôøi toái tìm ñöôïc moät caùi choøi oâng lieàn vaøo taù tuùc. Khi ñang ôû trong choøi, oâng boãng nghe coù tieáng ñi beân ngoaøi. OÂng môû cöûa nhìn thaáy con quæ to töôùng vaùc moät thaây cheát xaâm xaâm voâ nhaø, neùm xuoáng saøn ñaát, ñöùng thôû haøo heån, oâng hoaûng sôï nuùp vaøo keït cöûa. Khoâng laâu sau, coù con quæ thöù hai chaïy laïi giaønh noùi thaây naøy cuûa tao. Hai ñöùa caõi nhau, ñöùa naøo cuõng noùi thaây cheát cuûa mình. Baát ngôø chuùng xaây qua, thaáy oâng ñöùng trong keït vaùch, lieàn keùo ra hoûi: OÂng thaáy ai vaùc thaây naøy voâ tröôùc? Vì laø Phaät töû khoâng daùm noùi doái, oâng baûo toâi thaáy anh thöù nhaát naøy vaùc thaây quaêng voâ ñaây. Con quæ thöù hai töùc quaù, giöït caùi ñuøi cuûa oâng quaêng ra ngoaøi. Con quæ thöù nhaát thöông lieàn xeù caùi ñuøi cuûa thaây cheát raùp voâ cho oâng. Con quæ thöù hai giöït caùi ñuøi coøn laïi quaêng ra, con quæ thöù nhaát laïi xeù ñuøi cuûa thaây cheát raùp voâ. Ñeán tay cuõng theá. Sau ñoù meät quaù, chuùng chia nhau tay chaân oâng ra aên heát vaø boû ñi.

OÂng töï ñaët caâu hoûi baây giôø mình laø gì? Roõ raøng taát caû tay chaân cuûa mình boïn quæ aên heát roài, thaân naøy cuûa ngöôøi khaùc chôù khoâng phaûi cuûa mình nöõa. Thaéc maéc hoaøi khoâng giaûi ñaùp ñöôïc, oâng coá tìm gaëp vò A-la-haùn ñeå keå laïi vieäc naøy. Khi gaëp vò A-la-haùn keå xong, oâng hoûi: “Thöa Ngaøi, caùi gì laø thaân cuûa con?” Vò A-la-haùn traû lôøi “Neáu thaáy vaäy laø oâng ñaõ ngoä ñaïo”.

Chuùng ta bieát roõ mình khoâng thaät, ñoù laø giaùc. Coøn khoâng thaät maø chaáp laø thaät ñoù laø meâ. Quí vò trong ngheà thaày thuoác seõ thaáy roõ ñieàu naøy. Neáu raùp boä phaän cuûa ngöôøi naøy qua ngöôøi kia maø vaãn soáng thì thaân naøy coù thaät mình khoâng? Thaân chuùng ta laø thaân vay möôïn taïm bôï, khoâng thaät maø cöù chaáp laø thaät. Chaáp nhö theá töùc si meâ roài. Neáu thaáy ñuùng leõ thaät, ñoù laø ngöôøi coù trí tueä, coøn thaáy sai söï thaät laø si meâ.

Ñieàu naøy toâi ñaõ nhaéc nhieàu laàn, nhöng vì chuùng ta meâ laàm nhieàu kieáp quaù, “thaâm caên coá ñeá” quaù, neân nhaéc moät laàn khoâng nhôù, vì vaäy nhaéc maõi nhaéc hoaøi chuùng ta môùi nhôù. Nhö Phaät daïy boán chaát ñaát nöôùc gioù löûa hôïp laïi thaønh thaân naøy. Thieáu moät trong boán chaát aáy thì ta khoâng soáng ñöôïc. Chaát cöùng trong ngöôøi laø ñaát, öôùt trong ngöôøi laø nöôùc, ñoäng trong ngöôøi laø gioù, chaát aám trong ngöôøi laø löûa. Boán thöù tuï laïi thaønh thaân roài, coøn phaûi möôïn boán thöù beân ngoaøi phuï trôï luoân luoân noù môùi toàn taïi, neáu khoâng noù seõ maát.

Nhö chuùng ta ngoài ñaây, loã muõi ñang hít thôû töùc ñang möôïn khoâng khí. Hít voâ laø möôïn, thôû ra laø traû. Möôïn traû möôïn traû ñeàu ñaën nhö vaäy thì soáng. Khi naøo chaùn khoâng muoán möôïn nöõa thì cheát. Roõ raøng chuùng ta soáng baèng söï vay möôïn chôù khoâng phaûi soáng thaät. Moät laùt möôïn taùch nöôùc, möôïn roài traû. Möôïn bao nhieâu traû baáy nhieâu raát coâng bình. Ít giôø sau möôïn vaøi ba cheùn côm, möôïn roài cuõng traû. Nhö vaäy söï soáng cuûa chuùng ta laø söï vay möôïn lieân tuïc. Soáng baèng vay möôïn maø noùi thaân thaät thì coù phaûi traùi vôùi leõ thaät khoâng? Noù khoâng thaät maø töôûng laø thaät, khoâng phaûi voâ minh laø gì? Cho neân Phaät noùi chuùng sanh voâ minh chaáp thaân töù ñaïi laø thaân mình thaät. Baây giôø muoán heát voâ minh thì luoân thaáy thaân naøy laø vay möôïn, taïm bôï khoâng thaät, chôù coù khoù gì.

Neáu chuùng ta thaáy thaân thaät, seõ chaïy theo nhöõng ñoøi hoûi cuûa noù. Noù muoán aên ngon thì phaûi tìm ñoà ngon. Noù muoán maëc ñeïp phaûi tìm ñoà ñeïp. Noù muoán gì mình phaûi chìu theo, maø söï ham muoán thì khoâng coù giôùi haïn, neân chaïy theo noù hoaøi suoát ñôøi cuõng khoâng thoûa maõn. Muoán laø tham, neáu muoán maø bò ngaên trôû thì saân. Nhö vaäy töø si sanh ra tham saân. Bôûi vì si meâ caùi giaû mình cho laø thaät, neân môùi khôûi tham, tham khoâng ñöôïc neân noåi saân.

Caû ngaøy chuùng ta bò tham saân si loâi keùo, che phuû neân khoâng thaáy ñöôïc taâm thaät cuûa mình. Con maét tìm saéc ñeïp, muõi tìm muøi thôm, löôõi tìm thöùc ngon, tai tìm nghe tieáng eâm dòu, thaân tìm xuùc chaïm vöøa yù. Nhö vaäy töø sôùm tôùi chieàu cöù chaïy theo noù, lo cung öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa noù, cuoái cuøng noù cuõng baïi hoaïi. Khi baïi hoaïi roài thì thaønh moät thaây thoái, chôù coù giaù trò gì ñaâu.

Troïn cuoäc ñôøi chuùng ta lo boài ñaép cho thaân naøy. Boài ñaép ñuùng nhöõng gì noù muoán, noù ñoøi hoûi, nhöng boài ñaép hoaøi noù cuõng khoâng thoûa maõn, cho neân suoát ñôøi toaøn laø khoå, khoâng bao giôø ñöôïc töï taïi an vui. Theá maø chuùng ta cöù say söa vun boài cho noù, coù phaûi laø meâ hay khoâng? Moät söï thaät tröôùc maét maø mình khoâng thaáy, ai giaønh ñöôïc söï thuï höôûng nhieàu lieàn khen “anh ñoù khoân quaù, laøm ra ñöôïc nhieàu cuûa caûi…” Nhöng thaät ra höôûng nhieàu bao nhieâu cuoái cuøng cuõng phaûi boû heát, coù ñem theo ñöôïc ñaâu.

Cho neân thaáy ñuùng nhö thaät veà thaân thì chuùng ta seõ bôùt ñöôïc raát nhieàu phieàn luïy. Ngöôïc laïi, thaáy sai laàm veà thaân thì taïo khoâng bieát bao nhieâu phieàn luïy. Neáu chuùng ta chòu khoù quaùn saùt töôøng taän nhö vaäy thì vieäc tu raát deã, chôù khoâng khoù. Sôû dó chuùng ta tu khoù taïi thaáy thaân thaät. Ví duï ngöôøi aên maën quen, baûo aên chay hoï chòu khoâng? AÊn chay sôï oám, neân khoù laø taïi mình chaáp thaân thaät. Baây giôø bieát noù taïm bôï, aên caùi gì soáng ñöôïc thoâi, khoâng quan troïng. Chuùng ta ñaâu caàn tìm kieám trí tueä ôû phöông trôøi naøo, maø chính ngay thaân mình thaáy ñuùng nhö thaät laø ñaõ saùng, ñaõ coù trí tueä roài. Ñoù laø chaáp veà thaân.

Ñeán chaáp veà taâm. Chuùng ta cöù cho caùi bieát nghó suy, phaân bieät laø taâm mình. Coøn caùi haèng bieát khoâng nghó suy môùi thaät laø taâm, ta laïi khoâng bieát. Taïi sao? Vì caùi bieát nghó suy laø caùi ñoäng, caùi sanh dieät. Caùi gì ñoäng, caùi gì sanh dieät thì khoâng phaûi thaät. Caùi bieát nghó suy ñoù thaät ra laø boùng daùng cuûa saùu traàn rôi rôùt laïi trong taâm ta. Ví duï, chuùng ta ra chôï thaáy moät ngöôøi aên maøy cuït chaân leâ leát ñi xin, mình thaáy thöông neân chuù yù. Veà nhaø ñöôïc hoûi hoâm nay anh (chò) ñi chôï thaáy gì? Mình seõ noùi thaáy ngöôøi aên maøy cuït chaân. Nhö vaäy boùng daùng ngöôøi aên maøy ñaõ coù trong taâm ta roài. Cho neân mình nhôù laïi thì noù hieän ra lieàn.

Trong nhaø Phaät duøng töø “phaùp traàn” ñeå chæ cho nhöõng boùng daùng aáy ñöôïc choân vaøo taøng thöùc cuûa chuùng ta. Nhö vaäy phaùp traàn chæ laø boùng thoâi, chôù ñaâu phaûi thaät. Töø nhoû tôùi lôùn, chuùng ta choân raát nhieàu boùng daùng nhö theá. Gaëp chuyeän vui hoaëc chuyeän buoàn, ta keå cho ngöôøi thaân nghe khoâng bieát bao nhieâu laàn. Gaëp ngöôøi naøy keå, gaëp ngöôøi kia keå, keå thoâi laø keå. Gioáng hoài coøn beù, chuùng ta muoán hoïc thuoäc loøng thì phaûi ñoïc nhieàu laàn. Ñoïc tôùi ñoïc lui hoaøi laø huaân saâu trong taøng thöùc cuûa mình neân môùi thuoäc. Ñaõ huaân saâu thì laâu laâu nhôù laïi, hoaëc chæ caàn moät chuùt duyeân gôïi nhaéc thì noù hieän ra lieàn. Cuõng theá, caùi vui caùi buoàn mình keå ñi keå laïi hoaøi thì noù choân saâu trong taøng thöùc, chaïm ñeán laø nhôù lieàn.

Vì vaäy khi ngoài laïi nieäm Phaät hay toïa thieàn, nhöõng boùng daùng aáy traøn leân, mình böïc töùc taïi sao muoán ngoài yeân maø noù laïi daáy khôûi ñuû thöù? Thì taïi mình huaân saâu neân noù phaûi hieän thoâi. Neáu khoâng muoán noù hieän nöõa, moãi laàn nhôù chuùng ta phaûi boû ñi, khoâng theøm ñeå yù ñeán noù nöõa, töï nhieân noù seõ lui. Nhö vaäy boùng daùng khoâng thaät maø mình cho laø taâm mình thaät, neân bò noù sai söû. Giaû söû ta ñang laùi xe maø nhôù chuyeän naøy chuyeän noï thaønh ra khoâng taäp trung vaøo vieäc laùi xe, do ñoù deã xaûy ra tai naïn. Ñoù laø vì taâm bò voïng töôûng che khuaát, ñaàu oùc ñaày cöùng nhöõng suy nghó tính toaùn, chuùng sai khieán ta neân mình khoâng theå laøm chuû ñöôïc mình, khoâng theå laøm chuû coâng vieäc hieän taïi.

Theá maø caû ñôøi chuùng ta cöù ñuoåi theo nhöõng boùng daùng khoâng thaät aáy. Soáng ngaøy naøy thaùng kia cho ñeán traêm tuoåi chæ moät vieäc aáy. Neáu ñuoåi theo boùng daùng toát thì traêm tuoåi noù daãn ñi choã toát, ñuoåi theo boùng daùng xaáu thì traêm tuoåi noù daãn ñi choã xaáu. Ñuoåi theo noù töùc laø nghieäp. Nghieäp maø ta nhaän laø mình? Ví duï ai laøm chuùng ta vui thì cöôøi noùi “Toâi vui quaù”. Ai laøm chuùng ta böïc thì noùi “Toâi böïc quaù”. Ai laøm chuùng ta thöông meán thì noùi “Toâi thöông”. Ai laøm chuùng ta khoâng öa thì noùi “Toâi gheùt”. Nhö vaäy buoàn, thöông, giaän, gheùt ñeàu laø toâi heát. Caû traêm thöù buoàn thöông giaän gheùt loän xoän thì caùi toâi naøo laø toâi thaät? Neáu giaän laø toâi thì phaûi giaän suoát ñôøi. Neáu thöông laø toâi thì phaûi thöông suoát ñôøi. Nhöng taâm bieán ñoåi nhö chong choùng khoâng döøng thì laøm sao noùi toâi ñöôïc. Vaäy maø ai cuõng cho ñoù laø toâi, neân bò noù sai söû lieân tuïc.

Chuùng ta tu phaûi bieát taâm phaân bieät aáy khoâng thaät, hö giaû ñeå loaïi tröø noù. Coøn taâm khoâng phaân bieät suy nghó chính laø taâm thaät cuûa mình, ta phaûi nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taâm naøy môùi an vui giaûi thoaùt. Vaäy taâm aáy ôû ñaâu?

Coù nhöõng luùc chuùng ta ngoài yeân khoâng suy nghó, ñaàu oùc thö thaû, nhöng tieáng chim keâu tai vaãn nghe, ngöôøi ñi qua maét vaãn thaáy, gioù thoåi maùt vaãn bieát. Nhöng thöû hoûi caùi bieát ñoù ra sao, ta khoâng taû ñöôïc vì noù khoâng coù boùng daùng gì heát. Chæ nhöõng gì tôùi thì bieát, qua roài thì thoâi, khoâng löu laïi boùng daùng naøo caû. Caùi bieát naøy thaàm thaàm hieän tieàn ôû beân trong. Nhöng laâu nay chuùng ta cöù nhaän caùi bieát suy nghó theo boùng daùng saùu traàn laø taâm mình neân caùi bieát chaân thaät bò che khuaát.

Baây giôø chuùng ta tu laø laøm sao trôû laïi ñöôïc caùi bieát haèng höõu cuûa mình. Nhö loã tai luùc naøo cuõng nghe, con maét luùc naøo cuõng thaáy. Chính choã naøy, ñöùc Phaät ñaõ hoûi ngaøi A-nan: “Caùi thaáy coù vaéng maët luùc naøo khoâng?” Ngaøi A-nan thöa: “Khi nguû khoâng thaáy.” Neáu nguû khoâng thaáy thì taïi sao coù ngöôøi môû ñeøn saùng ta giaät mình thöùc giaác, nhö vaäy laø coù thaáy. Nghe cuõng theá, ta ñang nguû nhöng ai goõ cöûa mình lieàn nghe. Nhö vaäy luùc naøo cuõng coù caùi hay thaáy, hay nghe. Chæ khaùc khi thöùc thì caùi thaáy caùi nghe roõ hôn luùc nguû, chôù khoâng phaûi laø khoâng.

Cho neân ngaøi A-nan noùi “Khi nguû khoâng thaáy”, thì ñöùc Phaät daïy “Chaúng nhöõng nguû maø caû ngöôøi muø cuõng thaáy nöõa”. Ngaøi A-nan ngaïc nhieân, ngöôøi muø laøm sao thaáy. Ñöùc Phaät lieàn ñöa thí duï, nhö ban ñeâm trong nhaø toái khoâng coù ñeøn, ta ñi vaøo khoâng thaáy gì. Ngöôøi muø ban ngaøy trôøi saùng hoï cuõng khoâng thaáy gì. Hoï seõ noùi toâi thaáy toái ñen.

Nhö vaäy thì ngöôøi coù maét khoâng coù ñeøn thaáy toái, ngöôøi muø cuõng thaáy toái. Thaáy toái töùc laø coù thaáy, chôù khoâng phaûi khoâng thaáy. Nhö khi môû ñeøn ngöôøi coù maét thaáy saùng, ñoù laø con maét thaáy hay caùi ñeøn thaáy? Neáu con maét thaáy thì thaáy toái, roài thaáy saùng. Thaáy toái cuõng thaáy, thaáy saùng cuõng thaáy; khoâng ñeøn neân thaáy toái, coù ñeøn neân thaáy saùng. Cuõng vaäy ngöôøi muø neáu ñöôïc chöõa trò heát beänh, hoï môû con maét cuõng thaáy saùng nhö mình vaäy. Neân bieát caùi thaáy ñaõ saün trong ta nhöng vì maét hö neân mình thaáy khoâng roõ.

 Nhö vaäy chaáp thaân thaät, chaáp taâm suy nghó thaät goác töø voâ minh. Taát caû chuùng ta hieän soáng ñaây, coù ai thoaùt khoûi voâ minh khoâng? Bôûi khoâng thoaùt khoûi voâ minh neân chuùng ta phaûi luaân hoài sanh töû. Baây giôø muoán ra khoûi sanh töû phaûi phaù tan voâ minh. Chuùng ta bieát thaân naøy hö giaû, taâm suy nghó phaûi quaáy, hôn thua hö giaû. Hai thöù hö giaû bieát hö giaû laø chuùng ta ñaõ saùng roài. Bieát nhö vaäy coù khoù laém khoâng? Ñaâu coù gì khoù.

Con ngöôøi do coá chaáp maø naûy sanh nhieàu chuyeän ñau khoå. Nhö trong gia ñình, ngöôøi choàng chaáp caùi nghó cuûa mình ñuùng, vôï con nghó khaùc thì böïc boäi khoâng vui, ñoâi khi daãn tôùi aáu ñaû nöõa. Xa hôn trong xaõ hoäâi, ai cuõng chaáp caùi nghó cuûa ta ñuùng, nhöõng caùi ñuùng ñoù ñuïng nhau thì seõ taøn saùt nhau. Baây giôø chuùng ta bieát caùi nghó cuûa mình khoâng phaûi chaân lyù, ta coù quyeàn nghó theá naøy, ngöôøi khaùc coù quyeàn nghó theá khaùc, nhôø vaäy chuùng ta soáng thoaûi maùi töï taïi, khoâng oaùn khoâng hôøn.

Qua ñoù ñeå thaáy loãi cuûa chuùng ta vì meâ laàm chaáp chaët ñoù gaây ñau khoå cho mình cho ngöôøi. Nhoû thì trong gia ñình, lôùn thì ngoaøi xaõ hoäi, lôùn nöõa thì quoác gia, theá giôùi. Vì chaáp maø con ngöôøi saùt phaït vôùi nhau khoâng thöông xoùt. Neân ngöôøi buoâng ñöôïc coá chaáp laø ngöôøi saùng suoát, duø khoâng ai phong Thaùnh ngöôøi aáy cuõng ñaõ laø Thaùnh roài. Bôûi khoâng chaáp thaân, khoâng chaáp taâm thì coù gì phieàn luïy, khoâng phieàn luïy laø töï taïi trong coõi ñôøi, khoâng vöôùng maéc, khoâng khoå, chaúng phaûi Thaùnh laø gì?

Neân ngöôøi tu chuùng ta chæ nhaän cho ñuùng hai ñieàu veà thaân vaø taâm, ñöøng laàm laãn laø ñaõ giaûi bao nhieâu khoå ñau cho mình vaø moïi ngöôøi. Nhö vaäy tu raát laø hay, chæ sôï chuùng ta khoâng chòu tu thoâi. Bieát roõ thaân khoâng thaät, caùi bieát aáy laø gì? Laø trí tueä, laø giaùc. Neân Phaät laáy trí Vieân giaùc chieáu phaù voâ minh. Trí aáy moïi ngöôøi ñeàu coù saün, cuõng nhö ñeøn coù saün, chæ caàn thaép leân laø saùng.

Ñaïo Phaät thöïc teá voâ cuøng, nhöng vì chuùng ta chöa can ñaûm nhìn ñuùng söï thaät, cöù nuoâng chieàu theo caùi hö giaû neân khoå ñau. Neáu thöùc tænh, khoâng chaáp thaân taâm nöõa thì chuùng ta töï taïi giöõa coõi ñôøi. Ñoù laø giaûi thoaùt khoûi moïi raøng buoäc roài, ñaâu caàn nhôø ai, ñaâu caàn tìm ôû ñaâu xa.

Ñöùc Phaät daïy nieäm Phaät ñeå deïp heát caùc laêng xaêng loän xoän trong ñaàu, nieäm tôùi voâ nieäm thì thaáy Phaät Di-ñaø. Coøn ngöôøi tu Thieàn deïp taâm hö doái voïng töôûng ñaûo ñieân, laëng heát nhöõng thöù aáy thì ñöôïc ñònh, chöùng A-la-haùn vaøo Nieát-baøn. Ñöùc Phaät do thaáy ñöôïc goác meâ laàm, neân Ngaøi daïy chuùng ta tu ñeå thoaùt khoûi coäi goác ñoù. Nhöng chuùng ta laïi khoâng thaáy chuû ñích ñoù, cöù öôùc mô khaùc ñi. Nieäm Phaät ñeå Phaät röôùc veà Cöïc laïc cho sung söôùng. Coøn muoán sung söôùng laø coøn baûn ngaõ, söôùng cho baûn ngaõ höôûng. Nhö vaäy laø chöa thaáy muïc ñích cuûa Phaät daïy.

Tu thieàn cuõng theá, troïng taâm cuûa Thieàn toâng laø phaûn quan töùc nhìn laïi taâm mình. Bieát roõ taâm voïng töôûng phaân bieät khoâng thaät thì noù töï maát, noù maát töùc an ñònh. Nieäm Phaät trì chuù cuõng ñeå ñi tôùi choã nhaát taâm, nhaát taâm ñeå ñöôïc an ñònh. Coøn tu thieàn chæ thaúng khoâng möôïn phöông tieän, duøng trí phaûn quan thaáy roõ thaân khoâng thaät, taâm khoâng thaät thì töï noù döøng laëng.

Sôû dó chuùng ta ngoài thieàn hay nieäm Phaät thaáy taâm laêng xaêng, laø vì töø laâu ñaõ huaân taäp nhieàu quaù. Baây giôø yeân laëng noù daáy khôûi leân, chuùng ta bieát roõ khoâng thaät, töø töø seõ tieâu tan. Cho neân chuùng toâi höôùng daãn Phaät töû tu, phaûi nhìn laïi caùc nieäm khôûi cuûa mình. Noù daáy leân bieát laø voïng töôûng khoâng thaät, quôû rieát noù luïn baïi, tieâu moøn. Tu nhö theá laø khoâng muôïn moät phaùp naøo maø chæ duøng trí ñeå deïp, cho neân trong nhaø Thieàn thöôøng noùi “Toâng ta khoâng ngöõ cuù, khoâng moät phaùp cho ngöôøi”. Nhö ñöùc Phaät duøng trí Vieân giaùc chieáu soi voâ minh, töø töø noù tan thì trí Vieân giaùc hieän tieàn.

Tu maø muoán ñôøi sau sung söôùng laø coøn naèm trong luaân hoài, töùc coøn voâ minh. Muoán phaù luaân hoài phaûi duøng trí tueä chieáu phaù voâ minh. Chöøng ñoù khoâng noùi giaûi thoaùt cuõng laø giaûi thoaùt. Ngöôïc laïi cöù chieàu theo baûn ngaõ, thì ñôøi ñôøi kieáp kieáp luaân hoài heát nôi naøy ñeán nôi khaùc. Coù nhieàu vò nghó raèng, mình luaân hoài nhöng ñöôïc sanh choã sung söôùng cuõng toát. Giaû söû ñieàu ñoù ñuùng, ngöôøi aáy ñöôïc giaøu sang sung söôùng, nhöng coù moät ñieàu raát bình ñaúng laø khi beänh khi giaø khi cheát, ai cuõng nhö ai. Söï sung söôùng ñoù chæ taïm thôøi, khi taét thôû moïi ngöôøi ñeàu khoå nhö nhau.

Chæ ngöôøi naøo thoaùt ñöôïc boán caùi khoå lôùn sanh laõo beänh töû môùi thaät laø ngöôøi haïnh phuùc. Bieát ñöôïc choã naøy chuùng ta seõ coù caùi nhìn khaùc vôùi theá gian. Thí duï nhö caùnh tay ta coù muït nhoït ñau nhöùc, luùc ñoù mình noùi muït nhoït ôû caùnh tay ñau hay mình ñau? Thöôøng ngöôøi ta noùi mình ñau, roài reân ræ ñuû thöù. Söï thaät chæ vì muït nhoït ñuïng nhöõng daây thaàn kinh neân choã ñoù ñau thoâi chôù mình ñaâu coù ñau. Nhöng ngöôøi ñôøi hay ñoàng hoùa taát caû laø mình heát. Söï thaät khoâng phaûi vaäy.

Coù moät vò Thieàn sö bò beänh, thaày Tri söï ñeán thaêm:

- Baïch Hoøa thöôïng, Hoøa thöôïng beänh coù caùi khoâng beänh chaêng?

Thieàn sö ñaùp:

- Coù.

- Caùi khoâng beänh noù theá naøo?

Ngaøi noùi:

- OÂi da! OÂi da!

Quí vò coù thaáy caùi ñoù chöa? Caùi bieát ñau noù khoâng ñau. Choã ñau chæ ôû nôi thaân phaàn nhoû cuûa thaân, chôù ta khoâng ñau. Nhöng laâu nay mình ñoàng hoùa, ñau moät choã laø ñau taát caû neân reân ræ thoáng khoå.

Khi nhaän ra ñöôïc ñieàu ñoù roài, luùc naøo ñau mình nhìn xem noù ñau tôùi ñaâu, nhìn moät hoài töï nhieân queân ñau luoân. Ñoù laø ñieåm ñaëc bieät. Do trí giaùc bieát ñöôïc choã ñau thì caùi bieát ñoù ñaâu coù ñau. Hieåu vaäy roài trong cuoäc soáng naøy chuùng ta ñaõ coù moät phaàn töï taïi, coøn khoâng vöøa ñoäng tôùi lieàn reân la ñau quaù. Ñoù laø choã raát thieát yeáu.

 Vì chuùng sanh laàm chaáp thaân töù ñaïi laøm thaân mình thaät, chaáp taâm duyeân theo boùng daùng saùu traàn laø taâm mình thaät, neân Phaät duøng ba thí duï ñeå chæ cho chuùng ta bieát nhöõng thöù ñoù khoâng phaûi thaät.

Thí duï thöù nhaát, nhö boán höôùng neáu ta nhìn laàm höôùng Nam thaønh höôùng Ñoâng thì caùc höôùng khaùc ñeàu laàm heát. Moät höôùng nhaän sai thì caùc höôùng ñeàu sai. Cuõng theá, khi nhaän laàm thaân taâm naøy laø thaät thì taát caû caùc thöù khaùc ñeàu laàm heát. Thaân mình thaät, taâm mình thaät thì thaân ngöôøi taâm ngöôøi cuõng thaät, taát caû moïi thöù chung quanh ñeàu thaät. Ñoù laø ví duï thöù nhaát.

Ví duï thöù hai, nhö con maét beänh nhìn ra hö khoâng luùc trôøi naéng thaáy coù hoa ñoám. Nhö vaäy hoa ñoám coù laø töø con maét beänh. Neáu con maét heát beänh thì hoa ñoám cuõng khoâng coøn. Con maét beänh duï cho nhaän ñònh sai laàm veà thaân taâm naøy, neân taát caû caùc thöù khaùc ñeàu sai laàm heát, caùi khoâng coù thaáy thaønh coù. Ñoù laø ví duï thöù hai.

Ví duï thöù ba, nhö ngöôøi naèm moäng cuõng khoùc cuõng cöôøi, nhöng thöùc giaác roài moäng khoâng coøn nöõa. Nhö vaäy moäng thaät coù hay thaät khoâng? Nhaø Phaät duøng töø phi höõu phi voâ, khoâng phaûi coù maø cuõng khoâng phaûi khoâng. Khoâng phaûi coù vì thöùc roài khoâng coøn, khoâng phaûi khoâng vì luùc moäng thì coù, neân mình môùi khoùc môùi cöôøi. Cuõng theá, caùc phaùp treân theá gian naøy ñeàu taïm bôï hö doái, cuõng nhö moäng, khoâng thaät coù cuõng khoâng thaät khoâng. Theá nhöng chuùng ta laàm meâ chaáp caùi gì cuõng thaät, hoaëc caùi gì cuõng khoâng.

Gaëp söï vieäc gì ngöôøi ta thöôøng hoûi nhau: “Vieäc ñoù coù hay khoâng?” yù noùi coù thì coù thaät, khoâng thì khoâng ngô. Söï vaät treân theá gian naøy khoâng thaät coù, cuõng khoâng thaät khoâng. Khi duyeân hôïp taïm coù, duyeân tan taïm khoâng, khoâng coù gì coá ñònh caû. Chaáp nhö vaäy Phaät goïi laø bieân kieán töùc thaáy moät beân, thaáy khoâng ñuùng. Chuùng sanh luoân soáng trong bieân kieán, neân luùc naøo cuõng thaáy hai beân, hoaëc chaïy beân naøy hoaëc chaïy beân kia. Söï thaät taâm chuùng ta khoâng coù hai beân, hai beân chaúng qua laø voïng töôûng phaân bieät maø ra.

Thieàn sö Caâu Chi khi ñöôïc hoûi “Theá naøo laø Phaät”, Ngaøi ñöa moät ngoùn tay. Hoûi: “Theá naøo laø phaùp”, Ngaøi cuõng ñöa moät ngoùn tay. Hoûi gì cuõng ñöa moät ngoùn tay thoâi, khoâng noùi caâu naøo heát. Nhö vaäy nghóa laø sao? Phaät phaùp thì khoâng coù hai beân, coù hai beân thì khoâng phaûi Phaät phaùp. Luïc toå Hueä Naêng, laàn ñaàu tieân thuyeát phaùp cho Thöôïng toïa Minh, Ngaøi daïy: “Khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc, caùi gì laø Baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh?” Ngay caâu ñoù Thöôïng toïa Minh lieàn ngoä ñaïo.

Nhìn laïi cuoäc ñôøi chuùng ta ñang ñuoåi theo hai beân phaûi quaáy, hôn thua v.v… soáng nhö vaäy laïi thaáy vui. Coøn buoâng caû hai beân xem ra buoàn quaù. Caùi haáp daãn cuûa theá gian laø haáp daãn cuûa khoå ñau, chôù khoâng phaûi haáp daãn chaân thaät. Khi khoâng coøn hai beân, chuùng ta vaãn haèng thaáy haèng bieát, taâm thanh tònh trong saùng, chôù khoâng tính toaùn phaân bieät hôn thua phaûi quaáy. Ñoù laø caùi vui chaân thaät.

Ñöùc Phaät thaáy chuùng sanh ñang cheát chìm trong bieån meâ, Ngaøi saün saøng cöùu vôùt maø chuùng sanh khoâng chòu nghe theo. Neân hình aûnh ñöùc Phaät Di-ñaø ñöùng duoãi tay, chuùng sanh ñang laën nguïp döôùi soâng döôùi bieån, nhöng khoâng chòu ñöa tay cho Ngaøi vôùt, cöù laën huïp laën huïp hoaøi, thaät laø ñaùng thöông. Ñoù laø ñeå dieãn taû chuùng ta ôû trong bieån meâ maø khoâng bieát mình meâ neân say söa maõi trong ñoù.

Phaät thöông chuùng ta meâ laàm neân Ngaøi chæ daïy ñeå thoaùt meâ laàm, heát meâ laø heát khoå, coøn meâ thì coøn chìm trong bieån khoå. Nhöng chuùng ta cöù vui trong caùi khoå, chôù khoâng vui trong caùi thaät. Nhieàu ngöôøi noùi “Ñi coi haùt caûi löông cuõng vui”, vaäy maø gaëp maáy coâ ñaøo dieãn vai thöông, khoùc leân khoùc xuoáng, hoï cuõng khoùc theo. Ñaõ noùi vui sao khoùc? Nhö vaäy chuùng ta vui laãn trong caùi khoå chôù khoâng thaät vui. Bao giôø taâm thanh tònh, trong saùng môùi laø vui thaät, song chuùng ta khoâng bieát tìm veà caùi vui naøy, cöù tìm vui trong khoå thì khoâng bao giôø heát khoå.

Muoán thoaùt khoå phaûi ra ngoaøi ñoái ñaõi hai beân. Cho neân Thöôïng toïa Minh nghe caâu “Khoâng nghó thieän khoâng nghó aùc” töùc hai beân, thì Baûn lai dieän muïc hieän tieàn. Maët thaät xöa nay saün coù nhöng vì hai beân che khuaát ñi. Baây giôø khoâng coøn hai beân thì noù hieän tieàn, giaûn dò voâ cuøng.

Tìm kieám caùi gì maø chuùng ta chöa bao giôø bieát, chöa bao giôø coù môùi khoù. Coøn caùi saün ôû ñaây, ngay nôi mình maø khoâng chòu tìm, cöù ñi tìm ñaâu ñaâu roài than khoù. Nghó hai beân laø ai nghó? Mình nghó. Vaäy boû hai beân thì ai boû? Mình boû. Cho neân tu coát phaûi trôû laïi caùi chaân thaät cuûa chính mình, Caùi ñoù khoâng bò loâi cuoán trong luaân hoài sanh töû. Trôû veà ñöôïc caùi chaân thaät laø ra khoûi sanh töû, laø giaûi thoaùt, laø Phaät. Ai cuõng coù quyeàn thaønh Phaät nhöng khoâng chòu thaønh, cöù laïy Phaät khoùc than “con khoå quaù Phaät cöùu con”. Noãi khoå ñoù laø taïi ña mang, töï mình chuoác laáy chôù Phaät ñaâu coù cho, Phaät baûo phaûi boû maø.

Chuùng ta tænh giaùc bieát thaân naøy hö giaû, luùc  gaàn cheát khoâng coøn sôï nöõa. Cho neân caùc Thieàn sö söûa soaïn cheát ñeàu cöôøi. Coøn chuùng ta gaàn cheát thì khoùc, taïi vì nhìn khoâng ñuùng leõ thaät, bieát khoâng ñuùng leõ thaät. Thaân ñaõ laø duyeân hôïp thì phaûi tan. Taïi sao khi hôïp mình chòu, khi tan laïi khoâng chòu? Theá gian kyû nieäm ngaøy sanh goïi laø möøng sanh nhaät, töôûng nieäm ngaøy maát goïi laø huùy kî, töùc sôï laém khoâng daùm noùi tôùi. Nhö vaäy chuùng ta thích soáng, sôï cheát. Nhöng luaät voâ thöôøng phaûi nhö theá, khoâng khaùc hôn ñöôïc, taïi sao chòu sanh laïi khoâng chòu töû?

Theá neân Laõo giaùo ñöa ra thuoác tröôøng sanh baát töû ñeå haáp daãn keû tham soáng sôï cheát, vì vaäy ngöôøi ta thích. Coøn ñaïo Phaät daïy tu tôùi choã Nieát-baøn laø voâ sanh, khoâng coøn sanh nöõa neân khoâng ai ham. Noùi tröôøng sanh baát töû nhöng thöû tìm xem ngaøy nay coøn oâng tieân naøo khoâng? Neáu baát töû sao maát, neân bieát ñoù chæ laø noùi ñuøa chôi cho vui vaäy thoâi. Coù theå luyeän thuoác linh ñôn soáng thoï hôn ngöôøi, chôù khoâng theå soáng maõi khoâng cheát. Phaät baûo coù sanh laø coù töû, muoán heát töû thì phaûi voâ sanh.

Nhö vaäy môùi thaáy giaùo lyù ñaïo Phaät raát chaân thaät, coát chæ chuùng ta thaáy ñöôïc leõ thaät, soáng ñuùng leõ thaät. Thaáy nhö thaät roài chuùng ta seõ can ñaûm ñöùng giöõa cuoäc bieán chuyeån cuûa theá söï, khoâng coøn khoâng bò khoå ñau vì nhöõng bieán chuyeån ñoù nöõa. Ñaïo Phaät khoâng bi quan yeám theá nhö nhieàu ngöôøi töôûng. Bi quan thì cheát ñaâu coù cöôøi ñöôïc! Theá nhaân soáng trong aûo töôûng nhieàu quaù, töôûng ta haïnh phuùc, töôûng ñôøi laø vui, ñuøng moät caùi haïnh phuùc ñoù maát neân hoaûng hoát lieàu cheát. Ñaïo Phaät khoâng nhö theá, thaáy roõ cuoäc ñôøi laø vaäy thì moïi chuyeän ñoåi thay laø troø chôi thoâi.

Toâi ví duï gaàn nhaát nhö hai ngöôøi nam nöõ thöông nhau, hoï thöôøng theà non heïn bieån, töùc duø non moøn bieån caïn cuõng khoâng ñoåi thay. Noùi nghe oai quaù, nhöng neáu moät trong hai ngöôøi bò beänh phoåi naëng hay bò cuøi thì non chöa moøn bieån chöa caïn maø tình ñaõ maát roài. Theá gian hay töôûng töôïng roài gaït gaãm nhau maø chôi, khoâng coù leõ thaät.

Chuùng ta thaáy Phaät noùi taâm voâ thöôøng, tuøy hoaøn caûnh tuøy tröôøng hôïp noù ñoåi thay luoân, khoâng döøng choã naøo heát. Bieát nhö vaäy neáu coù ngöôøi meán mình, sau laïi khoâng thích, ta cuõng cöôøi thoâi, coù gì ñaâu maø khoå. Hieåu nhö vaäy roài, chuùng ta soáng vöõng vaøng tröôùc cuoäc ñôøi, khoâng bò noù lung lay. Nhö vaäy ngöôøi can ñaûm laø do thaáy ñuùng söï thaät. Coøn soáng trong aûo töôûng laø ngöôøi yeáu ñuoái hay sôï haõi. Ñoù laø leõ thaät.

Trong kinh Vieân Giaùc Phaät noùi “Tri huyeãn töùc ly, ly huyeãn töùc giaùc”, nghóa laø bieát huyeãn lieàn lìa, lìa huyeãn lieàn giaùc. Giaùc ngoä cuûa ñaïo Phaät khoâng phaûi phaùt haøo quang, giaùc ngoä laø thaáy ñuùng nhö thaät veà con ngöôøi vaø caùc phaùp. Con ngöôøi ñaõ thaáy ñuùng thì taát caû moïi thöù beân ngoaøi cuõng thaáy ñuùng. Ngöôïc laïi, con ngöôøi ñaõ thaáy laàm thì taát caû ñeàu laàm heát.

Hieåu vaäy, treân ñöôøng tu taát caû chuùng ta ñeàu phaûi töø bieån meâ leân bôø giaùc, khoâng neân ñaém ñuoái trong bieån meâ hoaøi. Coøn töôûng töôïng, coøn meâ ñaém trong coõi taïm bôï thì chæ môùi tu ngoaøi da thoâi, chôù chöa tu taän xöông tuûy. Cuõng nhö nhaø toái muoán saùng thì phaûi thaép ñeøn. Khoâng chòu thaép ñeøn, cöù ñem caùi naøy caùi kia quaêng voâ cho saùng thì thaät si meâ. Cuõng vaäy, chuùng ta meâ neân traàm luaân ñau khoå, baây giôø muoán thoaùt ra thì phaûi giaùc.

Neân bieát meâ laø troïng taâm cuûa ñau khoå, giaùc laø coäi nguoàn cuûa giaûi thoaùt an vui. Hai beân roõ raøng chuùng ta töï choïn laáy, khoâng ai baét buoäc mình caû. Ngöôøi Phaät töû saùng suoát caàn phaûi naém vöõng ñieàu naøy ñeå khoâng bò laàm laãn treân böôùc ñöôøng tu taäp cuûa mình.

Hoâm nay, toâi noùi veà nguoàn goác tu haønh cuûa ñöùc Phaät, chuùng ta laø ñeä töû Ngaøi, tu theo Ngaøi thì töï bieát phaûi laøm gì, tu nhö theá naøo ñeå khoâng sai laïc con ñöôøng ñöùc Phaät ñaõ ñi, ñaõ thaønh töïu vaø höôùng daãn chuùng ta cuøng ñi. Mong taát caû khoâng coâ phuï ñöùc Phaät cuõng nhö coâ phuï chính mình.

]