TV Truùc Laâm - Ñaø Laït thaùng 12-2000

Ñeà taøi toâi noùi hoâm nay raát bình daân Ngöôøi ñôøi vieäc ít quan troïng doàn heát taâm löïc lo, vieäc toái quan troïng laïi lô laø.

Taát caû chuùng ta coù maët treân theá gian naøy, ñeàu do khoâng saùng suoát neân thöôøng laàm laãn, nhöõng ñieàu khoâng quan troïng hay ít quan troïng, chuùng ta doàn heát taâm löïc ñeå lo, coøn nhöõng ñieàu toái quan troïng laïi khoâng ñeå yù, khoâng maøng tôùi. Toâi seõ tuaàn töï giaûng giaûi ñieàu naøy cho taát caû thaáy roõ.

Nhö cuoäc soáng hieän giôø coù ba vieäc aên, uoáng, thôû, trong ñoù chuùng ta lo vieäc naøo nhieàu nhaát? Thöôøng ngöôøi ta lo aên nhieàu nhaát. Toái ngaøy chaïy lo aên, nhöng thaät ra neáu nhòn aên maáy ngaøy coù cheát khoâng? Khoâng cheát. Keá ñoù laø uoáng, nhòn uoáng hai ba ngaøy môùi cheát. Ñeán thôû, nhòn bao laâu cheát? Trong tích taéc, thôû ra maø khoâng hít voâ laø cheát. Vaäy maø ngöôøi ta laïi quan troïng aên vôùi uoáng, coøn thôû ra sao thì khoâng bieát. Roõ raøng vieäc toái quan troïng laïi lô laø, coøn vieäc khoâng quan troïng thì doàn heát taâm löïc vaøo ñoù. Nhö vaäy môùi thaáy caùi laàm laãn cuûa chuùng ta thaät ñaùng thöông.

Böôùc qua phaàn thöù hai, thaân vaø taâm töùc theå xaùc vaø tinh thaàn, caùi naøo quan troïng hôn? Chuùng ta thöôøng lo cho theå xaùc hay tinh thaàn? Theå xaùc lo cho saïch ñeïp sung maõn, coøn tinh thaàn thì khoâng nghó tôùi. Nhìn chung con ngöôøi chæ naëng veà theå xaùc maø xem nheï phaàn tinh thaàn, trong khi tinh thaàn ñieàu khieån theå xaùc. Ví duï töø trong nhaø ñi ra ñöôøng, ta khôûi nghó tröôùc roài môùi ñi. Laøm vieäc gì cuõng vaäy, khôûi nghó tröôùc roài môùi laøm. Roõ raøng tinh thaàn chæ huy maø chuùng ta laïi khoâng quan taâm, chæ quan taâm theå xaùc.

 Nhöng thöû hoûi chuùng ta lo cho theå xaùc ñöôïc sung maõn, maø noù coøn maõi khoâng? Lo cho maáy noù cuõng baïi hoaïi. Lo naøo nhaø cöûa, tieàn baïc, côm aên aùo maëc… nhöng khi nhaém maét taát caû nhöõng thöù ñoù coøn hay maát? Lo ñeå ngaøy mai seõ maát thì lo laøm gì? Vaäy maø chuùng ta cöù lo, lo ngaøy lo ñeâm, lo heát söùc laø lo. Caùi giöõ khoâng ñöôïc maø doàn heát cho noù, coøn caùi chuû thuùc ñaåy chæ huy laïi khoâng ñeå yù, maëc tình noù ra sao thì ra. Nhö vaäy chuùng ta saùng suoát khoâng? Ñoù laø vaán ñeà chuùng ta caàn phaûi xeùt laïi ñeå khoûi laàm laãn.

Neáu noùi taâm hoàn hay tinh thaàn laø caùi chæ huy, saép ñaët cho cuoäc soáng, thì chuùng ta phaûi lo cho noù toát ñeïp, cao quí môùi phaûi, coøn thaân taïm bôï naøy lo xoaøng xoaøng cuõng ñöôïc. Theá maø ta laøm ngöôïc laïi. Ñoù laø ñieàu raát sai laàm cuûa ña soá ngöôøi theá gian.

Baây giôø noùi tu laø tu theá naøo? Nhieàu ngöôøi baûo aên chay, laïy Phaät nhieàu laø tu. AÊn chay, laïy Phaät cuõng thuoäc veà phaàn theå xaùc, coøn boä chæ huy thì khoâng lo. Vì vaäy tu cuõng coù nhieàu caùch. Tu baèng hình thöùc taïo phöôùc taïo duyeân, hoaëc tu baèng caùch loïc boû caùc voïng töôûng cho taâm ñöôïc trong saùng thanh tònh. Trong hai caùch tu treân, caùch tu sau môùi laø quan troïng. Bôûi vì taâm laø vò chæ huy, neáu chæ huy toát thì thaân mieäng laøm caùc vieäc toát, cuoäc soáng theo ñoù quí ñeïp. Coøn tu veà phaàn vaät chaát thì coù phöôùc, nhöng taâm coøn phieàn naõo thì khoâng giaûi quyeát ñöôïc coäi goác voâ minh sanh töû. Ñoù laø ñieàu quan troïng ngöôøi tu chuùng ta caàn phaûi bieát.

Muoán xaây döïng, muoán gaïn loïc cho tinh thaàn ñöôïc trong saùng, toát ñeïp thì phaûi quay laïi xem xeùt mình. Taát caû chuùng ta hieän giôø coù ai khoâng bieát tham lam, noùng giaän, si meâ laø xaáu ñaâu. Bieát thì bieát maø khoâng nôõ boû, cho neân Phaät quôû chuùng sanh thaät meâ muoäi, raát ñaùng thöông. Bình thöôøng khoâng vieäc gì thì thaáy raát hieàn laønh, nhöng gaëp vieäc traùi yù lieàn noåi saân ñuøng ñuøng. Noùng giaän nhö vaäy ñaõ laø sai roài maø coøn baûo veä cho caùi giaän cuûa mình, taïi theá naøy, taïi theá noï neân toâi môùi giaän. Ñaõ baûo veä noù, thì laøm sao boû ñöôïc. Ít ngöôøi naøo giaän maø noùi loãi taïi toâi, lyù ñaùng khoâng neân nhö vaäy, thaät laø xaáu hoå… Khoâng daùm nhaän loãi laø ngaàm chaáp nhaän mình ñuùng ngöôøi sai, neân khoâng bao giôø chòu söûa ñoåi taät noùng giaän cuûa mình.

Con ngöôøi thaät laø maâu thuaãn. Ñeán vôùi Phaät hít haø laïy luïc, mong cho con ñöôïc saùng suoát, thanh tònh… maø nhöõng thoùi xaáu khoâng chòu boû. Ñoù laø ñieàu raát thöïc teá, Phaät töû vaãn coøn luùng tuùng. Toâi noùi noùng giaän laø caùi noåi nhaát, coøn tham lam, ngu si ngaàm beân trong khoù boû hôn nöõa. Ngöôøi tham lam coù moät trieäu muoán hai trieäu, coù hai trieäu muoán ba trieäu, khoâng döøng laïi bao giôø. Coù ít muoán nhieàu, muoán hoaøi cuõng khoâng bao giôø thaáy ñuû.

Chuùng ta töôûng tham khoâng dính daùng gì saân, nhöng thaät tình tham laø cha ñeû cuûa saân haän. Ví duï ra chôï thaáy moùn haøng vöøa yù mình muoán mua. Nghe ngöôøi baùn noùi naêm traêm, mình traû ba traêm, ngöôøi ta chöa chòu baùn. Luùc ñoù coù ngöôøi traû boán traêm, ngöôøi ta baùn. Vaäy laø mình noåi töùc leân, roõ raøng giaän töø tham maø ra. Ñoù laø nhöõng caùi tham nhoû, chöa phaûi trong taàm tay cuûa mình, coøn nhöõng caùi tham trong taàm tay cuûa mình. Ta quí ta thích noù, khi maát mình seõ saân giaän tôùi ñaâu nöõa.

Thí duï mình vöøa saém ñöôïc caùi luïc bình vöøa yù, baát thaàn ñöùa chaùu saåy tay laøm rôùt beå. Luùc ñoù côn noùng ñuøng ñuøng noåi leân, mình la où om soøm. Caùi noùng giaän ñoù do tham cuûa quí, muoán giöõ maø maát neân mình môùi saân haän. Nhö vaäy coù theå noùi taát caû söï noùng giaän ñeàu baét nguoàn töø loøng tham. Nhö ta muoán ñöôïc khen, ñöôïc danh thôm tieáng toát maø bò ngöôøi cheâ thì noåi noùng lieàn. Tham danh, tham lôïi, tham taøi, tham saéc, tham caùi naøo maø khoâng ñöôïc cuõng daãn ñeán saân haän caû.

Song loøng tham goác töø si meâ maø ra. Nhö maïng soáng cuûa chuùng ta qua moät ngaøy laø maát moät phaàn. Cuoäc ñôøi voâ thöôøng, ngaøy nay soáng chöa chaéc ngaøy mai ñaõ coøn. Ngöôøi thaáy ñöôïc lyù voâ thöôøng laø thaáy ñöôïc leõ thaät. Do voâ thöôøng, thôû ra khoâng hít laïi laø cheát, maïng soáng naøy ñaâu coù baûo ñaûm daøi laâu. Nhöng nghe ai noùi ngaén, thì mình buoàn, mình cöï laïi. Coøn nghe noùi daøi, soáng ñeán traêm tuoåi laø vui lieàn, nhö vaäy khoâng phaûi si meâ laø gì?        

Chuùng ta thöôøng soáng vôùi nhöõng aûo töôûng, mô öôùc khoâng coù leõ thaät, ñoù laø goác töø si meâ. Neáu ai noùi maïng mình yeåu ta lieàn xeùt bieát, cuoäc soáng trong hôi thôû khoâng yeåu sao ñöôïc. Noùi vaäy, bieát vaäy thì cöôøi thoâi, khoâng giaän hôøn ai. Vì khoâng coù trí tueä, ta soáng trong aûo töôûng, khoâng ñuùng leõ thaät, neân sanh ra tham lam saân haän, ñuû thöù phieàn naõo che laáp taâm chaân thaät.

Töø si meâ cho raèng ñôøi soáng caû traêm naêm, roài lo taïo döïng söï nghieäp khoâng coù ngaøy cuøng, ñeán taét thôû cuõng chöa roài. Vì vaäy maø caû moät ñôøi ngöôøi maáy chuïc naêm, chuùng ta cöù lao vaøo hình thöùc vaät chaát, khoâng nghó tôùi taâm tö cuûa mình trong saùng hay toái taêm. Chuùng ta khoâng bieát trau doài taâm taùnh cuûa chính mình chuùt naøo heát, maø laïi ñuoåi theo nhöõng caùi taïm bôï beân ngoaøi.

Ñôøi naøy taïo laäp, xaây döïng neáu lôõ cheát ñi thì tieác nuoái khoâng boû ñöôïc, neân roài phaûi trôû laïi nöõa. Theá neân Phaät noùi si meâ laø goác cuûa luaân hoài, chuùng sanh trôû ñi trôû laïi khoâng giaûi thoaùt ñöôïc, goác töø si meâ maø ra. Töø si meâ chuùng ta coù ñuû thöù sai laàm. Si meâ veà söï soáng, si meâ danh voïng, si meâ saéc ñeïp… Bôûi nghó mình ñeïp neân ai cheâ xaáu thì giaän, nghó mình khoân neân ai cheâ ngu thì giaän. Ngöôøi ta cöù töôûng töôïng veà mình, chôù söï thaät chaéc gì mình ñeïp, chaéc gì mình toát, chaéc gì mình khoân. Nhöng nghe khen thì vui, nghe cheâ thì khoâng chòu. Nhö vaäy coù phaûi si meâ khoâng? Con ngöôøi chòu heát khoå naøy tieáp noái khoå kia, khoâng thoaùt ñöôïc laø vì theá.

Baây giôø neáu chuùng ta bieát roõ maïng soáng voâ thöôøng, thaân naøy khoâng thaät. Ta khoâng laø gì trong xaõ hoäi naøy caû thì coù gì ñeå töï haøo, ngaïo maïn. Nghó mình laø rôm laø raùc, töï nhieân ta seõ buoâng boû ñöôïc nhöõng thöù taïm bôï quanh mình, söûa ñoåi nhöõng thoùi hö taät xaáu thaønh ra toát ñeïp. Bieát thaân naøy khoâng coù giaù trò chaân thaät thì seõ khoâng coøn ñaém luyeán noù nöõa, ta môùi vöôn leân tìm caùi chaân thaät. Ñoù laø bieát lo caùi ñaùng lo, boû caùi ñaùng boû.

Chuùng ta kieåm laïi ba ñieàu: Moät laø maïng soáng trong hôi thôû. Hai laø thaân naøy hö doái taïm bôï, khoâng coù gì quan troïng. Ba laø ta vaãn coøn nhieàu khieám khuyeát caàn phaûi tu söûa. Nhôù nhö vaäy, chuùng ta seõ taäp trung vaøo vieäc tu deã daøng, gaïn loïc taâm trong saïch, thanh tònh. Tònh hoùa ñöôïc thaân taâm roài thì caùc thöù hình thöùc vaät chaát trong cuoäc soáng naøy khoâng theå loâi keùo chuùng ta ñöôïc nöõa. Ñoù laø moät leõ thaät.

 Thaät vaäy, khi nhìn laïi thaáy thaân naøy laø ñaõy da hoâi thoái, gioáng nhö caùi boâ ñaäy kyõ, coù ai ñi ngang bòt muõi, mình seõ cöôøi noùi traùnh ñöôøng cho caùi boâ ñi. Nhö vaäy ñaâu coù khoå. Roõ raøng laâu nay chuùng ta soáng trong meâ laàm. Baây giôø phaûi gan leân, phaûi thaáy ñöôïc leõ thaät thì ñôøi soáng cuûa mình môùi an laønh töï taïi. Luùc naøo cuõng nhôù töø si meâ sanh ra tham lam, töø tham lam sanh ra noùng giaän. Ba thöù naøy laø phieàn naõo raát ñoäc caàn deïp boû, chôù khoâng theå nuoâi döôõng ñöôïc.

Nhöng chuùng ta coù beänh bieát sai maø khoâng can ñaûm söûa lieàn, cöù heïn töø töø. Nhö vaäy ñoøi tu mau ngoä ñaïo, mau thaønh Phaät sao ñöôïc! Bôûi vì tu laø phaûi duøng trí tueä thaáy ñuùng nhö thaät, caùi gì aûo töôûng phaûi chöøa boû, nhö vaäy môùi heát goác meâ, heát meâ môùi heát khoå. Chuùng ta khoâng gan, khoâng daùm nhìn thaúng, khoâng daùm boû thì khoâng bao giôø ñöôïc an laïc giaûi thoaùt.

Khoå ñau khoâng phaûi töø ñaâu ñem ñeán, maø taïi chuùng ta khoâng saùng suoát, khoâng coù trí tueä. Coù ngöôøi nghe Phaät daïy ñôøi laø khoå, thaân laø voâ thöôøng, v.v… cho raèng Phaät bi quan. Nhöng khoâng ngôø thaáy ñöôïc leõ thaät ñoù seõ côûi môû bieát bao nhieâu vieäc, khoâng coøn ñeo ñaúng ñau khoå nöõa. Do khoâng bieát khoâng nhaän nhö vaäy neân ngöôøi theá gian ñau khoå voâ cuøng, heát ñôøi naøy tôùi ñôøi khaùc khoâng luùc naøo heát buoàn heát lo. 

Chuùng ta thöû nghieäm laïi treân theá gian naøy, töø ngöôøi giaøu cho tôùi ngöôøi ngheøo, coù ai khoâng khoå ñaâu, coù ai soáng toaøn laø vui ñaâu. Moãi ngöôøi khoå moãi caùch, coù ngöôøi khoå vì thieáu thoán ñoùi reùt, coù ngöôøi khoå vì coâi quaû, coù ngöôøi khoå vì gia ñình khoâng haïnh phuùc… ai cuõng khoå, khoâng coù ai vui troïn veïn. Vaäy maø Phaät noùi cuoäc ñôøi laø khoå thì baûo ñaïo Phaät bi quan. Roõ raøng con ngöôøi luoân chaïy troán söï thaät.

Chuùng ta phaûi daùm nhìn vaøo söï thaät môùi coù theå can ñaûm tieán leân. Bieát cuoäc ñôøi voâ thöôøng ñeå ngaøy naøo, giôø naøo mình coøn soáng thì coá tu taäp, deïp nhöõng thoùi xaáu. Chæ nhôù maïng soáng trong hôi thôû laø heát tham ngay. Nhôù thaân naøy nhô nhôùp thì bôùt ngaõ maïn, töï nhieân ta trôû veà cuoäc soáng chaân thaät cuûa mình. Ñoù laø ngöôøi coù trí tueä saùng suoát.

Tu laø reøn luyeän trí tueä cho ñöôïc saùng suoát, ñöôïc toát ñeïp, ñoù laø ñieàu tieân quyeát. Thaân naøy daàu söûa sang, lo laéng maáy noù cuõng baïi hoaïi, cuõng chæ laø taám thaân hö thoái thoâi. Taát caû caùi ñöôïc ñoù ñeàu laø ñöôïc ñeå maát, chôù khoâng phaûi ñöôïc ñeå coøn maõi. Vaäy maø chuùng ta cöù caém ñaàu lo thoâi laø lo, coøn vieäc taåy röûa gaïn loïc cho taâm trong saùng, toát ñeïp thì ít quan taâm tôùi. Phaàn nhieàu Phaät töû ñi chuøa hoïc Phaät, chæ muoán tu ñeå ñôøi sau sung söôùng hôn, phöôùc ñöùc hôn, ñeïp ñeõ hôn, chôù khoâng muoán thaáy ñuùng leõ thaät, khoâng muoán döùt si meâ, giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Trong nhaø Thieàn tu laø gaïn loïc noäi taâm, gioáng nhö moät khaïp nöôùc ñuïc, chuùng ta loùng xuoáng cho noù trong. Loùng laëng roài thì nöôùc trong, nhöng caën baõ vaãn coøn döôùi ñaùy khaïp, neáu quaäy leân thì chuùng seõ ngaàu ñuïc trôû laïi. Baây giôø muoán noù hoaøn toaøn trong, khoâng coù caën caùu nöõa thì phaûi loïc qua moät khaïp khaùc. Cuõng vaäy, tham saân si laø caën caùu, noù laøm cho taâm trí mình môø toái, baây giôø chuùng ta phaûi loïc, phaûi gaïn cho noù laéng xuoáng tröôùc. Laéng xuoáng roài phaûi loïc boû noù ñi, luùc ñoù taâm mình môùi trong saùng. Taâm hoàn trong saùng töùc khoâng coøn ñau khoå nöõa, coøn taâm hoàn toái taêm thì ñau khoå khoâng coù ngaøy döùt ñöôïc. Ñoù laø ñieàu heát söùc thieát yeáu.

Chuùng ta coù hai thöù taâm, taâm sanh dieät tuøy duyeân vaø taâm thanh tònh haèng saùng khoâng maát. Khi chuùng ta nghó xaáu, nghó aùc thì taâm ñoù luoân thay ñoåi hay nguyeân veïn maõi nhö vaäy? Thí duï coù ngöôøi noùi traùi yù, mình giaän gheùt hoï, ñoù laø taâm xaáu. Nhöng thôøi gian sau hoï laøm gì vöøa yù, mình lieàn vui veû, thöông meán hoï. Ñoù laø taâm sanh dieät tuøy duyeân. Duyeân thuaän thì noù toát, nghòch thì noù xaáu chôù khoâng coá ñònh. Ñaõ laø sanh dieät tuøy duyeân thì khoâng phaûi thaät mình. Nhö vaäy khoâng ai caû ngaøy giaän hoaøi, cuõng khoâng ai caû ngaøy gheùt hoaøi. Thöông, gheùt, buoàn, giaän ñeàu tuøy duyeân loän qua ñaûo laïi, khoâng coá ñònh. Vöøa giaän ñoù roài thöông, vöøa gheùt ñoù roài meán, ñoåi thay luoân.

Phaät daïy phaøm nhöõng gì do duyeân hôïp ñeàu hö giaû, vaäy maø chuùng ta chæ soáng vôùi caùi giaû, boû queân caùi thaät. Caû ngaøy ñem heát söùc löïc ñeå lo laéng, gìn giöõ caùi thaân taïm bôï naøy. Ñeán taâm töùc tinh thaàn, chuùng ta giöõ phaàn hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu, ñöôïc maát cho ñoù laø taâm mình. Taâm toâi nghó phaûi, taâm toâi nghó quaáy, taâm toâi vui buoàn, thöông gheùt… coù roài maát, khoâng thöôøng coøn. Taâm khoâng thaät luoân sanh dieät nhö vaäy maø baùm vaøo ñoù chaáp laø mình, thaønh ra maát mình luoân. Coù ñaùng thöông khoâng?

Phaät baûo chuùng sanh do ba nghieäp maø ñi trong sanh töû luaân hoài. Ba nghieäp laø thaân, mieäng vaø yù. Khi yù nghó xaáu thì mieäng noùi xaáu, thaân laøm xaáu neân nghieäp daãn ñi trong ba ñöôøng aùc ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh. Neáu yù nghó toát, thì mieäng noùi phaûi, thaân laøm phaûi neân nghieäp daãn ñi trong ba ñöôøng laønh trôøi, ngöôøi, a-tu-la.

Nhö vaäy chaùnh nhaân taïo nghieäp laø yù, töùc nhöõng thöù buoàn thöông giaän gheùt cuûa chuùng ta. Taâm ñoù laø chuû taïo nghieäp, muoán tu giaûi thoaùt sanh töû maø baùm vaøo noù thì khoâng bao giôø giaûi thoaùt ñöôïc. Chæ laø phöôùc baùu hoaëc toäi nghieäp, daãn ñi trong ñöôøng laønh hoaëc ñöôøng döõ thoâi.

Ban ñaàu, chuùng ta tu thì taäp boû nhöõng thöù xaáu aùc, sau ñoù ñeán caùc thöù toát thieän cuõng phaûi boû luoân. Nhöng thöôøng khoâng ai boû caùi toát caû, uoång laém cho neân ñöôïc sanh coõi laønh, thaønh ra cuõng quanh quaån ôû sanh töû thoâi. Chuùng ta chöa tìm ra caùi thaät mình, thì chöa theå ñöôïc an vui vónh vieãn. Caùi thaät ñoù Luïc Toå noùi “Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, caùi gì laø Baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh?” Vaäy khi taâm haèng tri, haèng giaùc maø khoâng coù nieäm thieän aùc loâi cuoán, luùc ñoù mình ñi ñaâu? Khoâng taïo nghieäp laø giaûi thoaùt sanh töû, coøn ñi ñaâu nöõa.

Chuùng ta ai cuõng saün coù caùi khoâng taïo nghieäp, khoâng bò nghieäp daãn maø khoâng chòu nhaän, cöù nhaän caùi taïo nghieäp, caùi sanh töû laø mình roài khoûa laáp caùi mình thaät. Baûn lai dieän muïc töùc laø maët thaät xöa nay cuûa mình, noù bò khoûa laáp bôûi nieäm thieän, nieäm aùc. Chöøng naøo nhöõng nieäm ñoù laëng saïch thì maët thaät xöa nay hieän tieàn. Vaäy luùc nieäm thieän aùc chöa laëng saïch thì maët thaät kia ôû ñaâu?

Bình thöôøng chuùng ta thaáy bieát taát caû maø khoâng khôûi nieäm phaân bieät, caùi thaáy bieát ñoù khoâng ñoäng. Noù luoân hieän tieàn nhöng mình vöøa khôûi phaân bieät thì noù khuaát ñi, chôù khoâng phaûi maát, khoâng phaûi thieáu vaéng bao giôø. Chuùng ta chaïy theo nieäm sanh dieät thì caùi chaân thaät aån khuaát, khi naøo döøng laëng caùc nieäm sanh dieät thì noù hieän baøy. Cho neân caùc Thieàn sö thöôøng noùi “Taïi oâng khoâng nhaän, chôù khoâng phaûi khoâng coù”.

Coù ai khoâng thaáy, khoâng nghe, khoâng bieát. Thaáy, nghe, caûm giaùc bieát heát nhöng ôû giai ñoaïn ñaàu chöa khôûi nieäm phaân bieät toát xaáu, hôn thua thì caùi bieát chaân thaät khoâng sanh dieät. Khi taâm khôûi nieäm phaân bieät laø chuyeån sang caùi bieát sanh dieät roài. Thaáy cöù thaáy, nghe cöù nghe, coù ngöôøi naøo thieáu ñaâu, nhöng ai cuõng than kieám khoâng ra Phaät taùnh. Söï thaät thì noù luoân hieän tieàn ngay nôi chuùng ta, ñaâu caàn phaûi tìm kieám ôû ñaâu.

Khi chuùng ta ngoài Thieàn khoâng coù hoân traàm, nhöõng nieäm nghó töôûng laêng xaêng laëng xuoáng, daáy leân ta thaáy bieát roõ raøng töùc laø vaãn tænh vaãn bieát nhö thöôøng, caùi bieát ñoù noù khoâng ñoäng khoâng tònh, khoâng sanh dieät nhö caùc nieäm voïng töôûng. Ñoù laø mình ñaõ coù saün caùi khoâng ñoäng, khoâng sanh dieät roài. Chæ caàn ta khoâng chaïy theo caùi ñoäng, thì trôû veà ñöôïc vôùi caùi khoâng ñoäng, ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû. Vì caùi ñoäng sanh dieät taïo nghieäp ñi trong sanh töû, coøn caùi khoâng ñoäng, khoâng sanh dieät thì khoâng taïo nghieäp sanh töû. Cho neân soáng ñöôïc vôùi caùi khoâng ñoäng laø giaûi thoaùt sanh töû, caàn gì tìm kieám ôû ñaâu xa. Trong nhaø Thieàn noùi “Côõi traâu ñi tìm traâu”, “Coõng Phaät maø ñi tìm Phaät” laø theá.

Vì vaäy trong kinh Phaùp Hoa, chaøng cuøng töû say söa ñöôïc baïn taëng cho hoøn ngoïc quí boû trong tuùi aùo, anh lo say lang thang hoaøi neân queân maát mình coù hoøn ngoïc. Ñeán khi ñöôïc baïn chæ thaúng môùi nhôù laïi mình coù hoøn ngoïc trong tuùi aùo töø laâu. Ñoù laø chæ cho taát caû chuùng ta coù caùi chaân thaät quí baùu maø khoâng nhôù khoâng nhaän, cöù chaïy theo caùi taïm bôï caùi giaû doái hoaøi.

Toâi nhaéc laïi chuùng ta tu laø deïp bôùt nhöõng taâm nieäm xaáu aùc, giöõ nhöõng taâm nieäm hieàn laønh toát ñeïp, ñoù laø chaëng thöù nhaát. Keá ñeán taát caû nieäm sanh dieät duø toát hay xaáu cuõng ñeàu boû heát, ñöøng luyeán tieác maø phaûi soáng vôùi caùi chaân thaät khoâng sanh khoâng dieät, khoâng hình töôùng cuûa mình. Nhö vaäy tu laø laøm moät vieäc cao sieâu phi thöôøng, chôù khoâng phaûi taàm thöôøng.

Chuùng ta hieän giôø ñang soáng ñang tu, maø chæ mong muoán nhöõng caùi nho nhoû, nhö ñôøi sau coù phöôùc hôn ñôøi naøy, giaøu sang sung söôùng hôn ñôøi naøy. Nhöng ta queân raèng duø ñöôïc nhö vaäy chaéc gì ñaõ haïnh phuùc, vì coù thaân laø coù khoå. Coù ai khoûi beänh, khoûi cheát ñaâu. Beänh cheát laø khoå hay vui? Caùi aùn ñoù ñaõ saün cho moïi ngöôøi. Ai roài cuõng phaûi ñi tôùi giaø, tôùi beänh, tôùi cheát. Ñaõ coù aùn töû hình thì cuoäc soáng laø vui hay laø khoå? Vaäy maø chuùng ta cöù buoâng troâi, ngaøy mai ra sao maëc noù, baây giôø cöù cöôøi cöù vui. Ngöôøi khoâng thaáy xa bieát roõ, laø ngöôøi khoâng saùng suoát, khoâng coù trí tueä.

Ngöôøi tu coù hai tröôøng hôïp, thöù nhaát nhôù cuoäc ñôøi voâ thöôøng roài buoàn raàu chaùn naûn khoâng muoán laøm gì. Nhö vaäy chöa phaûi kheùo tu. Thöù hai cuõng bieát voâ thöôøng nhöng vui veû, vì bieát ñoù laø luaät chung cuûa moïi ngöôøi, khoâng ai traùnh ñöôïc. Muoán traùnh phaûi töï tìm moät loái ñi khaùc, chôù khoâng theå ngoài buoàn maø traùnh ñöôïc. Ñaây laø ngöôøi kheùo tu. Cho neân chuùng ta hoïc Phaät, bieát ñôøi laø khoå nhöng mình vaãn vui. Vì trong caùi khoå sanh dieät coù caùi chaân thaät khoâng sanh dieät, luoân haèng höõu beân mình. Theá thì ta daïi gì soáng vôùi caùi sanh dieät, boû maát caùi khoâng sanh dieät cho phaûi khoå. Vì vaäy ñaïo Phaät khoâng nhöõng khoâng bi quan, maø coøn laïc quan yeâu ñôøi nöõa laø khaùc.

Ngöôøi bieát tu thì bieát söûa ñoåi sai laàm, luoân tænh giaùc vaø ñaùnh thöùc moïi ngöôøi cuøng tænh giaùc, nhö vaäy cuoäc soáng môùi coù giaù trò. Neáu caû cuoäc ñôøi maáy chuïc naêm, soáng trong u toái thì thaät voâ nghóa. Ñôøi naøy qua ñôøi khaùc, cöù choàng chaäp nhö vaäy thì khoå naõo bieát bao nhieâu. Laïi, Phaät baûo ñöôïc thaân ngöôøi laø khoù, nhö ruøa traêm naêm môùi gaëp boïng caây giöõa bieån khôi.

Tuy thaân naøy hö taïm, nhöng neáu chuùng ta bieát lôïi duïng noù, ñeå tu haønh thì seõ vöôït thoaùt khoûi doøng sanh töû, soáng vôùi Phaùp thaân chaân thaät, muoân ñôøi khoâng sanh dieät. Gioáng nhö ruøa muø nöông boïng caây ñöôïc vaøo bôø. Ngaøy naøo soáng laø moät ngaøy thöùc tænh, ngaøy naøo soáng laø moät ngaøy an laïc. Khi khoâng coøn nghó chuyeän toát xaáu, phaûi quaáy ta seõ thaáy vui. Vui theá naøo? Taát caû nieäm hôn thua phaûi quaáy khoâng khôûi thì göông maët mình luùc naøo cuõng töôi saùng, ñoù laø caùi vui chaân thaät. Coøn vui hæ haï laø caùi vui cuûa theá gian, khoâng chaân thaät.

Nhöng ngöôøi ñôøi luoân tìm vui trong caùi hôn thua ñöôïc maát. Ví duï ngöôøi ta toå chöùc ñaù boùng, ñoäi naøo thaéng mình voã tay cöôøi vui, trong khi ñoäi thua raát ñau khoå. Vui trong söï ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc, thì caùi vui ñoù khoâng thaät vui. Ngöôøi thaéng thì vui, ngöôøi thua thì khoå. Nhö vaäy vui cuûa theá gian chæ laø caùi vui töông ñoái, vui khoå theo nhau, chôù khoâng hoaøn toaøn vui.

Chæ khi taâm chuùng ta döùt caùc nieäm phaûi quaáy, hôn thua v.v… laëng leõ thanh tònh môùi thaät laø vui. Nhöng coù nhieàu ngöôøi, nhaát laø tuoåi hoïc sinh sinh vieân, noùi tu caùi gì cuõng boû heát thaønh ra ngu ngoác. Phaûi nheùt voâ ñaàu thaät nhieàu môùi coù kieán thöùc roäng, môùi laø ngöôøi hieåu bieát. Thaät ra khoâng phaûi vaäy, ngöôøi tu boû nhöõng nieäm laêng xaêng taïp loaïn, ñeå taäp trung vaøo moät vieäc thì saùng theâm chôù ngu sao ñöôïc. Ví duï khi hoïc cöù moät taâm chuyeân chuù vaøo vieäc hoïc, khoâng nhôù nghó vieån voâng chuyeän noï chuyeän kia, thì caøng hoïc caøng thoâng minh saùng suoát hôn, chôù ngu sao ñöôïc. Khi laøm vieäc cuõng vaäy, buoâng heát chuyeän taïp, taäp trung vaøo coâng vieäc thì keát quaû seõ toát hôn.

Thôøi nay, ngöôøi ta muoán nhôù nhieàu quaù thaønh ra queân heát. Bôûi vì nheùt ñaày oùc aùch trong naõo, khieán noù moûi meät neân noù khoâng theå tieáp nhaän ñöôïc gì caû. Roài roát cuoäc caøng muoán nhôù thì caøng queân. Trong khi ngöôøi caøng buoâng laïi caøng nhôù, nhôù moät caùch töï nhieân trong saùng neân moïi vieäc hieän ra raát roõ raøng phaân minh.

Chuùng ta thöû nghieäm xem khi naøo ñaàu mình roái nuoài vieäc naøy vieäc kia, luùc ñoù mình cöù queân ñaàu queân ñuoâi. Khi aáy, chæ caàn ngoài thieàn moät chuùt ta lieàn nhôù trôû laïi. Vì vaäy nhieàu ngöôøi môùi taäp tu thieàn noùi ôû ngoaøi khoâng nhôù gì heát, ñeán luùc ngoài thieàn, laïi nhôù ñuû chuyeän. Nhö vaäy coù loãi khoâng? Toâi giaûi thích ñoù khoâng phaûi toäi loãi, vì luùc ôû ngoaøi vieäc naøy vieäc kia khoûa laáp neân ta khoâng nhôù, khi ngoài thieàn taâm yeân ñònh, noù troài leân neân ta thaáy ñuû chuyeän. Thaáy thì thaáy, bieát noù khoâng thaät lieàn buoâng thì khoâng coù loãi gì caû, quan troïng laø ñöøng chaïy theo noù.

Nhö ñöùc Phaät khi ngoài thieàn döôùi coäi boà-ñeà, chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh, Ngaøi nhôù laïi chuyeän voâ soá kieáp veà tröôùc nhö nhôù chuyeän hoâm qua. Khi buoâng boû heát, ta töôûng nhö queân nhöng traùi laïi nhôù roõ hôn. Coøn raùng nhôù roát cuoäc nhôù khoâng bao nhieâu. Hieåu nhö vaäy môùi thaáy taâm mình laø kho chöùa, neân nhaø Phaät goïi laø Taøng thöùc. Caùi kho aáy chöùa taát caû chuûng töû laønh döõ cuûa mình, neáu ta loaïi heát nhöõng laêng xaêng taïp loaïn thì kho Taøng thöùc ñoù bieán thaønh Nhö Lai taøng. Kho thöùc phaân bieät maø saïch heát nhöõng nieäm phaân bieät thì trôû thaønh kho Nhö Lai, kho Phaät chôù khoâng phaûi heát trôn.

Vì vaäy khi tu chuùng ta buoâng boû heát, nhöng ñöøng töôûng maát taát caû. Khoâng phaûi vaäy, ngoài yeân ñònh laïi, muoán nhôù thì nhôù roõ raøng, khoâng muoán nhôù thì thoâi. Ñoù laø ngöôøi ñaõ laøm chuû ñöôïc mình vaø caùc phaùp, soáng tuøy duyeân an vui töï taïi, khoâng bò caùc phaùp nhieãu loaïn. Neân nhöõng ngöôøi tu caøng cao caøng hay, thì caøng ít chuù yù tôùi moïi thöù, nhöng caàn thieát thì caùc ngaøi thaáy bieát roõ raøng, khoâng nghi ngôø. Coøn chuùng ta nhöõng thöù caàn bieát thì khoâng bieát, nhöõng thöù khoâng caàn bieát laïi bieát. Vì vaäy chuùng ta khaùc caùc ngaøi.

Toùm laïi, hoâm nay toâi muoán nhaéc taát caû nhôù ñieàu naøy: Vieäc gì ñaùng lo thì mình lo, vieäc gì khoâng ñaùng lo thì buoâng boû bôùt. Ngöôøi kheùo tu luùc naøo cuõng nhôù quay laïi mình, nhaän ra vaø soáng ñöôïc vôùi Taâm chaân thaät, ngoaøi ra taát caû ñeàu voâ thöôøng hö aûo, khoâng caàn chuù taâm laøm gì.

Ngöôøi tu khoâng sôï ngu, chæ sôï khoâng tu ñöôïc thoâi. Tu ñöôïc töùc laø giaùc ngoä, maø ñaõ giaùc ngoä töùc laø trí tueä vieân maõn, noùi gì laø ngu vôùi khoâng ngu !

]