NGOÃNG CHUÙA UOÁNG SÖÕA CHÖØA NÖÔÙC

Giaûng taïi Thieàn vieän Truùc Laâm - 2000.

Toâi coù moät caâu chuyeän muoán noùi cho quyù vò nghe. Chuyeän naøy cuõng vôùi tinh thaàn chæ oâng chuû chöù khoâng coù gì laï.

Moät saùng, khi xaû thieàn ra toâi coù tuyeân boá vôùi moät soá ngöôøi raèng: “Toâi quaû thöïc laø con ngoãng chuùa bieát uoáng söõa, loïc nöôùc chöøa laïi”. Caâu noùi ñoù quyù vò nghe laï ñôøi phaûi khoâng ? Ñaây laø caâu noùi cuûa caùc Thieàn sö Trung Hoa thôøi xöa. Luùc tröôùc toâi hoïc toâi tu, ñoïc caâu ñoù toâi cuõng bieát nhöng bieát hôi ngôø ngôø. Baây giôø ñem moät baùt söõa laïi baûo chuùng ta uoáng, chuùng ta khoân hôn con ngoãng, nhöng chuùng ta coù loïc rieâng söõa moät beân nöôùc moät beân, ñeå uoáng söõa chöøa nöôùc laïi khoâng ? Huoáng laø con ngoãng khôø hôn mình taïi sao noù bieát loïc söõa uoáng, coøn nöôùc chöøa laïi.

Nhö vaäy taïi sao Thieàn sö laïi noùi nhö con ngoãng chuùa uoáng söõa, loïc nöôùc chöøa laïi. Quyù vò thöû nghieäm xem uoáng söõa loïc nöôùc laïi laø gì ? Caùi gì laø söõa, caùi gì laø nöôùc ? Neáu mình khoâng bieát roõ caùi gì laø söõa, caùi gì laø nöôùc thì thoâi cöù uoáng heát cho roài. Uoáng caïn ly caïn baùt, chöù khoâng coù caùch naøo khaùc. Vaäy muoán loïc söõa chöøa nöôùc laïi thì phaûi loïc baèng caùch naøo ? Duøng phöông tieän gì ñeå loïc ? Ñoù laø moät vaán ñeà nan giaûi.

 Ngaøy xöa toâi hieåu roõ raèng, söõa laø chæ cho caùi chaân thaät cuûa mình, nöôùc laø chæ cho caùi giaû doái. Caùi thaät giaû noù laãn nhau, khoù maø löïa loïc ñöôïc. Hieåu vaäy thì ñöôïc roài, nhöng baûo phaûi loïc caùi naøy boû caùi kia thì thaät laø khoù voâ cuøng. Noùi khoù nhöng khoâng ngôø noù laïi deã. Khi thaáy noù roài thì raát laø deã.

Toâi xin hoûi laïi, chuùng ta ngoài thieàn ñeå laøm gì? Laø taäp laøm con ngoãng chuùa loïc söõa uoáng chöøa nöôùc laïi ñoù. Vaäy thì caùi gì laø söõa ñeå uoáng, caùi gì laø nöôùc ñeå chöøa laïi ? Hieåu thì hieåu, nhöng noùi ra thì noùi khoâng ñöôïc. Noùi khoâng ñöôïc vaø laøm cuõng chöa ñöôïc luoân. Bôûi vaäy neân roài chuùng ta trôû thaønh ngoãng con, chöù khoâng phaûi ngoãng chuùa.

Khi nhìn thaáy caùi ñoù roài, toâi môùi thoâng caûm ngaøy xöa trong kinh daïy caùc vò A-la-haùn coù hai thaân: Moät laø coøn thaân xaùc thòt naøy maø ñaõ ôû trong Nieát-baøn goïi laø Höõu dö y Nieát-baøn. Hai laø thaân xaùc thòt naøy hoaïi dieät ñi, hoaøn toaøn nhaäp Nieát-baøn goïi laø Voâ dö y Nieát-baøn. Sau khi thaân hoaïi dieät nhaäp Nieát-baøn thì chuùng ta deã hieåu, vì Nieát-baøn laø voâ sanh. Coøn thaân naøy ñi ñöùng laø coøn soáng, coøn soáng laø coøn sanh, sao laïi ñöôïc Nieát-baøn ? Ñoù laø ñieàu toâi thaéc maéc. Bôûi vì Nieát-baøn, nghóa chaùnh laø voâ sanh. Ñoù laø moät nghi vaán toâi thaàm ñaët ra maø chöa töï giaûi ñaùp thoûa ñaùng. Nhöng khi hieåu ñöôïc con ngoãng chuùa uoáng söõa, chöøa nöôùc laïi thì toâi lieàn hieåu qua nghóa Höõu dö y Nieát-baøn cuûa caùc vò A-la-haùn.

Choã naøy toâi seõ noùi chaäm, töø töø ñeå cho quyù vò vöøa nghe vöøa gaãm, môùi thaáy roõ ñöôïc leõ thaät. Taát caû chuùng ta tu ai cuõng sôï voïng töôûng daáy khôûi, cho neân voïng khôûi laø lieàn boû, lieàn deïp. Khi boû deïp roài, luùc ñoù noùi mình khoâng coøn voïng töôûng. Nhöng chuù thöù hai thöù ba troài leân roài boû deïp, … cöù laøm nhö vaäy suoát buoåi coù meät khoâng ? Quaû laø coøn nhoïc hôn maáy ngöôøi noâng phu cuoác ñaát ngoaøi ñoàng nöõa, phaûi khoâng ? Ra ñoàng cuoác ñaát, dôõ cuoác leân cuoác xuoáng, laøm meät ñöùng choáng cuoác thôû, ngoù trôøi ngoù maây chôi. Coøn mình ngoài ñoù, moät giôø hai giôø coù daùm nghæ khoâng ? Luùc naøo cuõng phaûi doøm chöøng, cöù heát chuù naøy tôùi chuù khaùc troài leân lieân mieân. Moät hai giôø ñoàng hoà khoâng nghæ chuùt naøo heát.

Nhö vaäy ngöôøi tu môùi nhìn qua thaáy thaûnh thôi quaù, ngoài lim dim ñoù thoâi, khoâng coù gì quan troïng. Maø thöïc laø ñoå moà hoâi hoät, khoâng coù chuùt raûnh roãi, nhaøn haï. Bôûi vì chuùng ta quen nhìn moïi söï vaät beân ngoaøi theo loái hình thöùc phaân bieät töôùng maïo, vì vaäy caùi gì coù hình töôùng, caùi gì coù phaân bieät thì chuùng ta hieåu nhaän, coøn caùi gì khoâng hình töôùng, chuùng ta laïi khoâng bieát.

Ai cuõng noùi taâm laø caùi bieát cuûa mình, laø phaàn tinh thaàn cuûa mình. Nhö vaäy khi khôûi nghó phaân bieät hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu laø chaân hay giaû ? Ñeán luùc nhöõng thöù ñoù laëng xuoáng thì caùi chaân cuõng laëng xuoáng maát tieâu phaûi khoâng ? Ñoù laø choã maø laâu nay chuùng ta khoâng bieát. Khoâng bieát uoáng söõa chöøa nöôùc laïi laø vaäy.

Toâi noùi xa nhö ngöôøi tu Thoaïi ñaàu. Thoaïi ñaàu laø gì ? Thoaïi laø caâu noùi, ñaàu laø ôû tröôùc caâu noùi. Thí duï nhö khôûi nieäm: “Tröôùc khi cha meï chöa sanh, ta laø gì ?”, thì töø “tröôùc khi cha meï chöa sanh” laø thoaïi, khi chöa khôûi caâu ñoù laø ñaàu. Neân sau naøy caùc Thieàn sö thöôøng noùi chuùng ta khaùn thoaïi vó, chöù khoâng phaûi khaùn thoaïi ñaàu. Vó laø ñuoâi, ñuoâi caâu noùi. Khaùn ñuoâi caâu noùi, chöù khoâng khaùn ñöôïc ñaàu caâu noùi. Cöù nhôù “tröôùc khi cha meï chöa sanh ta laø gì ?”, maø khoâng thaáy ñöôïc caùi tröôùc khi khôûi caâu noùi. Chöa thaáy caùi tröôùc khi khôûi caâu, ñoù laø chöa khaùn tôùi thoaïi ñaàu.

Chuùng ta ngoài thieàn chæ bieát voïng töôûng. Thaáy voïng töôûng sinh, voïng töôûng dieät, chöù khoâng bieát caùi ñaàu, tröôùc khi voïng töôûng khôûi hay laø caùi cuoái, sau khi voïng töôûng laëng. Nhö vaäy tröôùc khi voïng töôûng daáy leân laø caùi gì ? Sau khi voïng töôûng dieät laø caùi gì ? Bôûi khi voïng daáy leân chuùng ta nhôù “coù voïng, buoâng”. Buoâng caùi naøy laëng roài, moät laùt caùi khaùc daáy leân. Voïng tröôùc laëng, caùi khoaûng troáng tröôùc khi qua voïng thöù hai, laø caùi gì ? Chuùng ta chæ nhôù voïng töôûng laëng, voïng töôûng sanh thaønh ra cöù ñaùnh loän hoaøi, nhoïc nhaèn quaù phaûi khoâng ? Coøn caùi khoaûng giöõa khi noù laëng roài, maø chöa coù caùi thöù hai daáy leân, laø gì ? Ñoù laø choã maø chuùng ta queân.

Khi voïng töôûng thöù nhaát laëng, chöøng moät giaây hay hai giaây môùi thaáy voïng töôûng thöù hai daáy leân, thì khoaûng troáng giöõa caùi thöù nhaát vôùi caùi thöù hai ñoù, chuùng ta höõu tri hay voâ tri ? Höõu tri töùc laø coù taâm. Voïng töôûng daáy leân thì coù suy nghó, caùi suy nghó ñoù laø caùi bieát ñoäng. Moãi moät nieäm daáy leân laø ñoäng, ñoäng laø töôùng sinh dieät. Khi noù laëng, khoaûng giöõa naøy khoâng coù daøi, nhöng vaãn coù moät khoaûng giöõa tröôùc khi nieäm thöù hai daáy leân. Khoaûng giöõa ñoù, neáu khoâng coù tri thì nieäm thöù hai daáy leân mình khoâng thaáy. Nhöng nieäm thöù hai vöøa troài ñaàu leân, mình thaáy lieàn, nhö vaäy trong khoaûng giöõa ñoù mình coù tri hay voâ tri ? Coù tri. Caùi tri cuûa khoaûng giöõa ñoù laø caùi tri sinh dieät hay caùi tri baát sinh baát dieät ? Coù töôùng maïo gì khoâng ?

Khi chuùng ta khôûi nghó nhôù ba, nhôù maù, thì hình boùng ba maù hieän ra. Ta lieàn noùi “voïng, buoâng!” Buoâng thì noù laëng xuoáng, im lìm ñöôïc moät chuùt laïi daáy leân nhôù chuù, nhôù baùc. Khi ñoù hình daùng chuù, baùc hieän ra. Nhö vaäy khoaûng giöõa naøy bieát maø khoâng coù boùng daùng, khoâng coù daáy nieäm. Vaäy khoaûng giöõa ñoù laø caùi gì ? Ñoù, toâi muoán chæ cho töôøng taän choã naøy. Neáu khoâng noùi töôøng taän, quyù vò seõ khoâng hieåu ñöôïc. Cöù nghó raèng hoâm nay toâi ngoài moät giôø ñoàng hoà thaáy caû traêm voïng töôûng. Chæ thaáy voïng töôûng thoâi, maø khoâng thaáy caùi gì khaùc. Nhö vaäy laø queân söõa maø chæ uoáng nöôùc.

Baây giôø chuùng ta phaûi nhìn laïi cho kyõ, khoaûng giöõa cuûa hai nieäm coù moät khoaûng, nhieàu khi ñöôïc moät giaây hai giaây, hoaëc moät phuùt hai phuùt, sau ñoù môùi coù nieäm thöù hai. Vaäy moät hai phuùt ñoù laø moät hai phuùt chuùng ta ñang soáng vôùi caùi gì ? Bieát maø khoâng khôûi ñoäng laø caùi gì ? Laø caùi bieát khoâng sinh dieät. Daáy nieäm laø caùi bieát sinh dieät. Caùi bieát sinh dieät vuøng leân mình thaáy, roài noù laëng ñi. Khoaûng troáng ñoù khoâng coù nieäm sinh dieät, thì ñoù laø khoaûng troáng cuûa caùi khoâng sinh dieät. Bôûi vì khoaûng troáng ñoù mình vaãn bieát maø. Mình bieát maø khoâng coù daáy ñoäng, bieát maø khoâng coù boùng daùng, thì caùi bieát ñoù thuoäc caùi khoâng sinh dieät.

Nhö vaäy ngoài hai tieáng ñoàng hoà, giaû söû quyù vò coù hai traêm laàn voïng töôûng, neáu quyù vò tænh thì trong hai traêm laàn voïng töôûng ñoù, cho maát ñi moät tieáng ñoàng hoà, coøn laïi moät tieáng laëng leõ ñoù, quyù vò ñang laøm gì ? Ñang ôû ñaâu ? Choã naøy phaûi nhìn cho thaät saâu môùi bieát heát giaù trò cuûa noù. Nhö vaäy trong moät traêm laàn voïng töôûng maát moät giôø ñoäng, nhöng cuõng coù moät giôø tònh, phaûi khoâng ? Moät giôø tònh laø khoâng meâ. Vöøa daáy nieäm chuùng ta lieàn thaáy, ñoù laø yeân tònh trong caùi roõ raøng thöôøng bieát. Goùp laïi töøng chaëng töøng chaëng roõ raøng thöôøng bieát ñoù ñöôïc moät giôø, nhö vaäy buoåi ngoài thieàn ñoù höõu ích hay voâ ích ? Toái thieåu chuùng ta cuõng ñöôïc moät giôø yeân tònh. Ñaèng naøy chuùng ta cöù nhôù moät traêm laàn voïng töôûng maø boû queân caùi khoaûng laëng quyù giaù ñoù. Vì vaäy, cöù nghó buoåi ngoài thieàn hoâm nay voâ ích quaù. Laùt nghó caùi naøy, laùt nghó caùi kia. Moät laùt môùi nghó, thì khoaûng giöõa “moät laùt” ñoù coäng laïi xem bao nhieâu ? Ñieàu naøy neáu khoâng giaûi thích quyù vò cöù laàm, ngôõ raèng mình tu sao chæ thaáy toaøn voïng töôûng, voâ ích quaù !

Ñang treân ñöôøng tu maø muoán ñöôïc roãng rang, saïch laøu laøu, khoâng coøn gì heát sao ñöôïc. Phaûi chia chôù ! Chia cho voïng moät chuùt phaàn. Vaäy môùi tu. Tu laø ñang giaønh caùi naøo nhieàu, caùi naøo ít. Hoaëc laø voïng töôûng nhieàu thì khoaûng yeân laëng ít; hoaëc laø khoaûng yeân laëng nhieàu thì voïng töôûng ít, ñi töø töø nhö vaäy. Vaäy chuùng ta xaùc nhaän laïi moät laàn nöõa xem khoaûng khoâng coù voïng töôûng laø caùi gì ?

ÔÛ ñaây, toâi chöa caét nghóa thaúng maø toâi daãn chuyeän voøng vo tam quoác moät chuùt. Ngaøy xöa Toå Hueä Khaû than vôùi Toå Boà-ñeà-ñaït-ma:

- Taâm con khoâng an, nhôø Hoøa thöôïng daïy phaùp an taâm.

Toå Boà-ñeà ñaït-ma baûo:

- Ñem taâm ra ta an cho !

Ngaøi Hueä Khaû söïc tìm. Luùc tröôùc, Ngaøi nhôù noù chaïy laêng xaêng hoaøi sao baây giôø doøm laïi noù maát tieâu. Khi ñoù, Ngaøi baïch vôùi Toå raèng:

- Baïch Hoøa thöôïng, con tìm taâm khoâng ñöôïc.

Toå Ñaït-ma baûo:

- Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài.

 Ngay ñoù Toå Hueä Khaû nhaän ra, bieát ñöôïc ñöôøng vaøo. Bieát ñöôïc ñöôøng vaøo, nhöng phaûi traûi qua thôøi gian khaù daøi tu taäp.

Moät hoâm Toå Hueä Khaû thöa:

- Baïch Hoøa thöôïng hieän nay con baët heát caùc duyeân.

Toå Ñaït-ma baûo:

- Coi chöøng rôi vaøo khoâng.

Ngaøi noùi:

- Roõ raøng thöôøng bieát laøm sao khoâng ñöôïc. 

Toå Ñaït-ma lieàn noùi:

- OÂng nhö theá, ta nhö theá, chö Phaät cuõng nhö theá.

Nghóa laø sao ? Nghóa laø baët heát caùc duyeân maø roõ raøng thöôøng bieát thì oâng ñöôïc nhö vaäy, ta ñöôïc nhö vaäy, chö Phaät cuõng ñöôïc nhö vaäy. Chö Phaät ñöôïc nhö vaäy neân caùc Ngaøi thaønh Phaät. Baây giôø ta ñöôïc nhö vaäy roài ta cuõng seõ thaønh Phaät, oâng ñöôïc nhö vaäy oâng cuõng seõ thaønh Phaät. Vaäy choã roõ raøng thöôøng bieát ñoù teân gì ?

Treân ñöôøng tu, nhieàu khi chuùng ta maéc keït ôû ngoân ngöõ, vaên töï, maø khoâng thaáy ñöôïc baûn chaát thöïc, giaù trò thöïc cuûa söï tu. Baây giôø chuùng ta phaûi thaáy giaù trò thöïc cuûa noù. Hieän giôø chuùng ta ngoài thieàn, daáy nieäm lieàn bieát, khoâng daáy nieäm cuõng bieát. Giöõa hai nieäm daáy leân chuùng ta ñeàu bieát. Chính khoaûng giöõa roõ raøng thöôøng bieát ñoù, Toå Hueä Khaû noùi baët heát caùc duyeân.

Chuùng ta chæ môùi baët ñöôïc möôøi phaàn traêm, hai chuïc phaàn traêm hoaëc naêm chuïc phaàn traêm caùc duyeân thoâi. Nhö vaäy so vôùi Toå, chuùng ta coøn caùch xa nhieàu, nhöng cuõng coù moät phuùt, hai phuùt baët caùc duyeân roài. Choã baët heát caùc duyeân aáy goïi laø gì ? Goïi laø gì maø chö Phaät nhö vaäy, Toå nhö vaäy, chuùng ta cuõng nhö vaäy ? Chính caùi khoâng theå goïi ñoù neân coù raát nhieàu teân goïi. OÂng chuû cuõng laø moät teân goïi. OÂng chuû khoâng coù hình daùng. Khaùch leân thì coù hình daùng, maø chuû thì khoâng coù hình daùng. Bôûi khoâng hình daùng cho neân khoù nhaän. Coøn khaùch leân thaáy coù hình daùng neân deã nhaän. Vì vaäy suoát maáy giôø ngoài thieàn, chuùng ta chæ thaáy khaùch chôù khoâng thaáy chuû. Ñoù laø vì chuùng ta sô suaát. Neáu chuùng ta nhìn kyõ, nieäm daáy leân laø khaùch, khi noù laëng xuoáng thì oâng chuû ngoài sôø sôø ñoù. Nhöng taïi vì oång ngoài trong maøn, khuaát ñi neân khoù thaáy.

Nieäm khôûi laø duyeân, neáu heát caùc duyeân maø roõ raøng thöôøng bieát thì choã ñoù chính laø choã Toå Boà-ñeà-ñaït-ma aán chöùng cho Toå Hueä Khaû. AÁn chöùng baèng caùch “oâng nhö theá, ta nhö theá”, töùc ta vaø oâng khoâng khaùc nhau. Con daáu theá naøo in xuoáng giaáy traéng hieän ra theá aáy, khoâng sai chaïy, goïi laø aán chöùng. Chaúng nhöõng oâng nhö theá ta nhö theá maø chö Phaät cuõng nhö theá luoân. Ba boán con daáu gioáng heät nhau. Ñoù laø aán chöùng saâu ñaäm. Hieåu cho tôùi nôi roài chuùng ta môùi thaáy caùi giaù trò cuûa söï tu.

Khi khaùch daáy leân chuùng ta thaáy, khaùch laëng chuùng ta noùi khoâng thaáy. Chuùng ta khoâng thaáy laø khoâng thaáy khaùch, chôù khoâng phaûi khoâng caùi thaáy. Ai thaáy khaùch ? Ai thaáy khoâng khaùch ? OÂng chuû chôù ai. Nhö vaäy nieäm laëng töùc laø oâng chuû sôø sôø. Vì oâng chuû thaáy luùc naøy noù laëng neø, khaùch ra khoûi nhaø roài. Nhö vaäy coù vaéng oâng chuû luùc naøo ñaâu.

Vaäy maø chuùng ta cöù than “ngoài thieàn sao cöù loaïn hoaøi !” Tuy loaïn hoaøi nhöng oâng chuû vaãn ngoài ñoù chôù ñaâu. Neáu khoâng queân oâng chuû, thì noù loaïn cöôøi vôùi noù chôi “maáy chuù heà maø”. Caùi thaät sôø sôø ôû ñaây thaáy maáy chuù ñang dieãn troø. Tu nhö vaäy môùi thaät laø höõu hieäu. Ngöôøi khoâng bieát tu thì söï tu cuûa mình caûm thaáy nhö voâ ích. Naêm ngoaùi ngoài cuõng voïng töôûng, naêm nay ngoài cuõng voïng töôûng, chaéc naêm möôøi naêm nöõa cuõng voïng töôûng ! Tu nhö vaäy buoàn cheát.

Phaûi thaáy naêm ngoaùi trong moät giôø bao nhieâu laàn voïng töôûng, naêm nay moät giôø bao nhieâu laàn voïng töôûng. Noù thöa töø töø. Maø thöa voïng töôûng töø töø, thì oâng chuû hieän ngaøy caøng roõ hôn, phaûi khoâng ? Voïng töôûng caøng vaéng, oâng chuû caøng hieän sôø sôø, chöù coù thieáu choã naøo. Nghieäm cho chín chaén môùi thaáy giaù trò cuûa söï tu, coøn nghieäm chöa chín chaén thì chæ thaáy voïng töôûng chôù khoâng thaáy gì nöõa heát. Tu nhö vaäy töùc laø voâ ích roài.

Cöù theá maø thaáy tôùi thaáy lui, oâng chuû khoâng vaéng maët luùc naøo heát. Cho neân trong nhaø thieàn quôû traùch khoâng cho chuùng ta nguû, vì nguû thì heát thaáy. Thaø laø thöùc, duø noù chaïy leân chaïy xuoáng nhöng quan troïng laø mình vaãn thaáy noù, thì khoâng maát oâng chuû. Neáu noù laëng maø khoâng bieát gì heát thì maát oâng chuû. Neân Phaät noùi khi chuùng ta nguû nhö ñi vaøo hang quyû. Voïng töôûng tuy noù ñieân ñaûo moät chuùt nhöng oâng chuû vaãn coù maët ñoù ñeå quaùn saùt noù. Coøn vaøo hang quyû thì thoâi heát thaáy ai, khaùch khoâng maø chuû cuõng khoâng luoân. Vì vaäy khi voïng töôûng, khoâng ai ñaùnh, khoâng ai veùo tai; nhöng nguû guïc laø bò ñaùnh, bò veùo tai. Bôûi vì luùc ñoù ta queân maát oâng chuû roài. Maát caû chuû khaùch thì phaûi keâu daäy, chöù khoâng thì ñi saâu vaøo trong hang quyû toái sao ! Hieåu cho thaät kyõ chuùng ta môùi thaáy yù nghóa, giaù trò cuûa ngöôøi tu thieàn.

Nhö vaäy quyù vò nhôù laïi, ôû tröôùc toâi noùi con ngoãng uoáng söõa chöøa nöôùc laïi. Cuõng vaäy noäi taâm chuùng ta gioáng nhö moät baùt chöùa söõa nöôùc laãn loän. Baây giôø chuùng ta phaûi loïc boû nöôùc, uoáng söõa thoâi. Nöôùc laø caùi gì ? Laø caùc chuù voïng töôûng. Chuù naøo tôùi mình ñeàu loaïi ra, khoâng theo. Loaïi ra roài, luùc ñoù mình ñang laøm gì ? Ñang uoáng söõa. Vaäy maø quyù vò khoâng bieát, cöù than hoaøi, tu sao thaáy voïng khoâng. Neáu heát voïng khoâng bieát gì nöõa, ñoù laø khoâng bieát uoáng söõa. Duø ñaõ loaïi nöôùc ra roài nhöng tôùi söõa khoâng bieát uoáng, thaønh con ngoãng ñoùi keâu la om soøm.

Söõa hieän khi nöôùc bò loaïi. Cuõng nhö khi voïng töôûng laëng thì caùi hieän tieàn ñoù laø mình, chöù ai ? Mình hieän tieàn, hay noùi caùch khaùc laø oâng chuû hieän tieàn, thaáy roõ, nghe roõ, bieát roõ, khoâng coù nghi ngôø gì heát. Thaáy, nghe, bieát maø khoâng coù moät boùng daùng, khoâng coù moät khôûi nghó. Caùi bieát ñoù thuoäc loaïi gì ? Neáu so vôùi caùi bieát coù hình coù boùng thì noù theá naøo ? Coù hình coù boùng laø voïng. Voïng laø ñoäng laø sinh dieät laø nhaân taïo nghieäp sinh töû. Coøn caùi bieát naøy laëng leõ khoâng hình khoâng boùng, maø roõ raøng thöôøng bieát. Caùi roõ raøng thöôøng bieát laø nhaân gì ? Laø nhaân voâ sinh, töùc laø Nieát-baøn.

Nhö vaäy chuùng ta ngoài thieàn vaéng voïng töôûng moät phuùt, hai phuùt, ba phuùt… thôøi gian ñoù chuùng ta ñang ôû trong caùi gì ? Ñang ngoài trong Nieát-baøn, phaûi khoâng ? Cho neân caùc vò A-la-haùn khi coøn thaân naøy, caùc Ngaøi sinh hoaït bình thöôøng nhöng khoâng coù nieäm duyeân theo caûnh. Vì theá noùi caùc Ngaøi ñang ôû trong Höõu dö y Nieát-baøn. Bôûi Nieát- baøn laø voâ sanh. Coøn nieäm laø coøn sanh. Döùt nieäm maø haèng tri giaùc, ñoù laø voâ sanh, laø Nieát-baøn.

Chuùng ta cöù ngôõ raèng vaøo Nieát-baøn laø vaøo moät caûnh giôùi röïc rôõ, coù ñuû thöù sung söôùng, töôi ñeïp… Töôûng Nieát-baøn nhö vaäy laø Nieát-baøn töôûng töôïng. Nieát-baøn laø voâ sanh, voâ sanh maø haèng tri haèng giaùc, chöù khoâng phaûi voâ sanh maø voâ tri voâ giaùc. Caùi haèng tri haèng giaùc ñoù cuõng goïi laø Phaät taùnh. Nhö vaäy ñöôïc caùi voâ sanh haèng tri giaùc ñoù laø nhaäp ñöôïc Phaät taùnh cuûa mình. Neáu nhaäp ñöôïc Phaät taùnh cuûa mình thì goïi laø Phaät chöù gì ! Chuùng ta cöù mong thaønh Phaät ñöôïc ngoài treân toøa sen coù haøo quang röïc rôõ, oâng Phaät ñoù laø oâng Phaät gì ? OÂng Phaät ñoù laø oâng Phaät sinh töû, hoaëc laø baùo thaân, hoaëc laø hoùa thaân. Phaät Phaùp thaân thì khoâng coù hình töôùng.

Nhö vaäy chuùng ta coù tu seõ ñöôïc keát quaû raát cuï theå, coøn ngöôøi khoâng bieát tu heát nghó chuyeän naøy ñeán nghó chuyeän noï lieân mieân. Trong khi caùi bieát thaàm laëng luoân ôû beân mình thì laïi khoâng hay, khoâng nhôù tôùi. Do khoâng nhaän ñöôïc caùi haèng tri haèng giaùc thaàm laëng aáy, neân chæ nghó hôn nghó thua, nghó phaûi nghó quaáy, cho ñoù laø taâm. Chaáp giöõ khö khö thaân sinh dieät vaø taâm sinh dieät laø mình thì traùch gì khoâng ñi trong luaân hoài muoân kieáp sao ñöôïc. Bôûi cho caùi sinh dieät laø mình neân vöøa maát caùi sinh dieät naøy lieàn oâm caùi sinh dieät khaùc, cöù lieân mieân nhö vaäy, neân ñi trong luaân hoài voâ soá kieáp.

Neáu baây giôø bieát roõ thaân naøy laø voâ thöôøng sinh dieät, taâm phaân bieät hôn thua phaûi quaáy cuõng voâ thöôøng sinh dieät; chæ coù caùi haèng tri haèng giaùc, khoâng hình khoâng töôùng ñoù môùi thaät laø mình. Caùi ñoù coù bò löûa ñoát chaùy khoâng ? Khoâng. Vì vaäy neân noùi hoa sen trong loø löûa.

Noùi thaân voâ thöôøng vì thaân bò löûa voâ thöôøng thieâu ñoát, chaùy moøn daàn. Thí duï nhö moät caây cuûi töôi, ñuùt voâ loø löûa. Ban ñaàu cuûi töôi chaùy chaäm, laàn laàn cuûi khoâ chaùy nhanh hôn, cuoái cuøng noù baét chaùy heát. Cuõng nhö vaäy, hoài ta sinh ra ñeán lôùn leân naêm möôøi tuoåi, ñaàu toùc xanh. Naêm thaùng chaát choàng, löûa voâ thöôøng ñoát rieát baây giôø ñaàu baïc traéng. Hoài xöa maët maøy no ñaày, baây giôø baét ñaàu nhaên nheo. Noù hieän töôùng khoâ ñoù, khoâ roài thì tôùi chaùy ruïi. Roõ raøng chuùng ta mang thaân voâ thöôøng, bò löûa voâ thöôøng ñoát chaùy. Coù khi noù chaùy gaáp, coù khi noù chaùy muoän, nhöng nhaát ñònh phaûi chaùy.

Song trong caùi voâ thöôøng ñoù, ngaàm coù moät caùi chaân thöôøng, töùc laø caùi khoâng coù hình töôùng, haèng giaùc haèng tri. Khoâng hình töôùng neân ñaâu bò voâ thöôøng, haèng giaùc haèng tri neân ñaâu phaûi laø khoâng. Trong nhaø Phaät noùi choã ñoù “khoâng phaûi coù, khoâng phaûi khoâng” (phi höõu, phi voâ). Bôûi vì noù khoâng phaûi coù theo hình töôùng voâ thöôøng, khoâng phaûi khoâng vì noù haèng giaùc haèng tri.

Treân ñöôøng tu chuùng ta nghieäm, nhaän kyõ môùi thaáy, töøng phuùt töøng giaây chuùng ta ñang tieán chöù khoâng phaûi laø voâ ích. Nhöng vì laâu nay khoâng ai giaûn traïch cho mình bieát, cöù cho raèng ngoài thieàn phaûi yeân, phaûi laëng; maø sao mình ngoài voïng töôûng hoaøi, chöa yeân chöa laëng neân coi nhö mình tu chöa coù keát quaû. Naêm naêm, möôøi naêm nhìn laïi thaáy cuõng coøn voïng töôûng, beøn than: “OÂi, möôøi naêm roài maø tu vaãn khoâng coù keát quaû gì !” neân thoái Boà ñeà taâm.

Neáu quyù vò ngoài thieàn töø ñaàu giôø ñeán cuoái giôø, chòu khoù ñeå yù ngaøy nay nghó möôøi laàn, ngaøy mai coøn chín laàn, ngaøy khaùc coøn taùm laàn… Nhö vaäy laø ñaõ thaáy böôùc tieán cuûa mình. Nieäm khôûi vaø voâ thöôøng laø ñieân ñaûo. Qua nhöõng caùi ñoù chuùng ta coù nhöõng phuùt giaây soáng vôùi caùi chôn thöôøng. Töø nieäm ñieân ñaûo maø thöùc tænh, chuùng ta soáng laïi vôùi caùi bình laëng voâ thöôïng chaùnh giaùc. Nhö vaäy laø mình coù giaùc, chöù ñaâu phaûi hoaøn toaøn meâ.

Giaû söû chuùng ta coøn voïng töôûng maø oâng chuû vaãn hieän tieàn hoaøi thì coù thieät thoøi gì ñaâu. Moãi nieäm daáy leân oâng chuû thaáy quôû noù, noù lieàn maát. Laùt sau noù daáy leân nieäm khaùc, oâng chuû thaáy laïi quôû noù, noù lieàn maát. Cöù nhö vaäy, trong nhaø coù khaùch böôùc voâ, chuû chaøo hoûi, xong khaùch böôùc ra. Ñeán ngöôøi khaùc böôùc voâ, chuû cuõng chaøo hoûi… Caû ngaøy khaùch tôùi lui taáp naäp, nhöng oâng chuû vaãn coù maët ñeå chaøo hoûi khaùch thì coù thieät thoøi gì ñaâu ! Chæ sôï khoâng coù oâng chuû, khaùch voâ laøm quyeàn ôû trong nhaø thì môùi nguy. Chöù coøn trong nhaø coù chuû, khaùch böôùc voâ, chuû chaøo roài ñöa ra. Nhö vaäy oâng chuû coù thieáu vaéng luùc naøo ñaâu ?

Vaäy maø nhieàu ngöôøi than thôû hoaøi, “tu laâu maø khoâng coù keát quaû”, vì queân oâng chuû cuûa chính mình. Neân bieát giôø ngoài thieàn khoâng phaûi thieät thoøi, maø chaúng nhöõng giôø ngoài thieàn thoâi, cho tôùi giôø ñi töôùi hoa, nhoå coû, naáu côm, laët rau v.v… quyù vò cuõng bieát roõ töøng nieäm khôûi. Ñoù laø quyù vò khoâng thieáu oâng chuû. OÂng chuû vöøa thaáy daáy nghó lieàn ñuoåi ñi, nhö vaäy coù gì maát maùt ñaâu ? Neáu giôø naøo cuõng coù oâng chuû, töùc laø giôø naøo mình cuõng coù oâng Phaät. Tuy tu chöa thaønh Phaät, maø luùc naøo cuõng coù Phaät hoä cho mình. Ñoù laø Phaät luoân luoân gia hoä cho mình khoâng bò maáy ñöùa phaøm tuïc chen voâ.

Ngöôïc laïi cöù rong ruoåi, thaû traâu chaïy cuøng ñöôøng cuøng xaù, chieàu laïi thaép höông caàu Phaät phuø hoä cho con, maø khoâng chòu nhaän oâng Phaät thöôøng tröïc gia hoä beân mình. Ñoù laø loái tu queân goác chaïy theo ngoïn ngaønh. Caùi goác ñoù khoâng xa, ôû gaàn beân mình. Neân chuùng ta thöôøng hay noùi tu laø coát trôû veà coá höông. Coá höông ôû ñaâu ? Neáu nghó coá höông caùch ñaây chöøng naêm traêm hay moät ngaøn caây soá laø sai laàm. Chuùng ta phaûi nhôù coá höông ôû ngay döôùi goùt chaân mình chöù khoâng ôû ñaâu xa heát. Chuùng ta ñang ñöùng treân coá höông maø queân mình ñang ñöùng treân coá höông, cöù nhìn ñaèng naøy ñaèng kia kieám tìm coá höông. Ñang ñöùng treân ñaát coá höông, maø cöù nhìn ra ngoaøi neân noùi queâ höông xa muø, khoâng bieát ôû ñaâu.

Nhö vaäy môùi thaáy chuùng ta heát söùc ñieân ñaûo. Caùi thaät hieän tieàn laïi queân, chæ ñuoåi theo caùi töôûng töôïng, caùi mình öôùc mô. Baây giôø muoán trôû veà coá höông, chuùng ta phaûi laøm sao ? Chuùng ta phaûi chòu khoù nhìn xuoáng chaân mình thì thaáy chôù gì. Vì muoán cho quyù vò thaáy coá höông neân toâi môùi khuyeân moãi khuya moãi toái, quyù vò ngoài nhoøm xuoáng moät chuùt. Ñöøng nhìn ñi xa, nhìn xa thì queân baüng queâ mình. Nhìn xuoáng ñeå thaáy mình ñang ngoài, ñang ñöùng taïi queâ höông cuõ cuûa mình. Ñoù laø chuùng ta tænh, chuùng ta giaùc. Coøn neáu queân, chaïy ñi tìm ñaàu naøy goùc noï laø chuùng ta meâ. Queân laø meâ. Meâ coá höông hieän tieàn neân chaïy tìm nôi noï nôi kia. Taát caû chuùng tu haønh laø quay laïi, nhaän thaúng nôi mình, chöù khoâng coù ôû ñaâu xa.

Trôû laïi ñeà taøi toâi neâu ôû tröôùc laø con ngoãng chuùa chæ uoáng söõa chöøa nöôùc. Choã roõ raøng thöôøng bieát khoâng daáy nieäm laø söõa. Nieäm khôûi sinh dieät laø nöôùc. Neáu chuùng ta ngoài thieàn hoaëc ñi laïi, maø cöù nhìn nhaän caùi roõ raøng thöôøng bieát, khoâng chaïy theo caûnh beân ngoaøi, goïi laø bieát uoáng söõa chöøa nöôùc laïi. Ñoù, chuùng ta ñang laøm moät coâng taùc loïc löïa, caùi gì khoâng phaûi thaät mình thì loaïi ra; coøn oâng chuû thaät thì mình nhaän vaø soáng vôùi oâng chuû. Ñoù chính laø coâng phu tu cuûa mình. Neáu moät giôø khoâng coù voïng töôûng, haèng tri haèng giaùc, thì giôø ñoù goïi laø giôø Nieát-baøn.

Nhö vaäy ngay nôi thaân phaøm tuïc naøy cuõng vaãn coù Nieát-baøn. Nhöng Nieát-baøn ñoù chöa troïn veïn, chæ laø Nieát-baøn töøng chaëng, töøng khoaûng thoâi. Laùt thì sinh töû, laùt thì Nieát-baøn, coøn chaäp chôøn chöù chöa hoaøn taát Nieát-baøn. Chöøng naøo nhö Toå Hueä Khaû, moïi duyeân ñeàu saïch, khoâng coøn moät nieäm naøo nöõa, luùc ñoù chuùng ta vaãn soáng, vaãn ñi laïi, moïi coâng taùc chuùng ta vaãn laøm maø taâm haèng giaùc, haèng thanh tònh, ñoù laø Höõu dö y Nieát-baøn. Nhö vaäy Nieát-baøn xa khoâng ? Kieám ôû ñaâu ? Chuùng ta coù quyeàn ñöôïc Nieát-baøn khoâng ? Coù ai khoâng coù quyeàn ñoù khoâng ?

Laâu nay chuùng ta cöù nghó Phaät, Boà-taùt môùi coù Nieát-baøn, coøn mình laø phaøm phu ngu si neân voâ phaàn. Bôûi vì chuùng ta cöù ngôõ Nieát-baøn chæ coù, khi tu ñeán hoaøn toaøn vieân maõn. Chuùng ta bieát mình coù nhaân Nieát-baøn roài, thì quaû Nieát-baøn sôùm chaày gì cuõng seõ ñöôïc. Nhö vaäy ai cuõng coù khaû naêng, ai cuõng coù theå tu ñöôïc quaû Nieát-baøn. Neân khi toâi thaáy roõ vieäc naøy roài, toâi cöôøi vì hoài xöa ñeán giôø chuùng ta cöù nghó raèng söõa vôùi nöôùc ñaõ hoøa roài thì khoâng taøi naøo loïc ñöôïc, phaûi khoâng ? Nhöng baây giôø coù theå loïc ñöôïc thì mình laø ngoãng chuùa roài. Ngoãng chuùa naøy ñang uoáng söõa loïc nöôùc, chöù khoâng phaûi ñaõ uoáng xong.

Nhö vaäy quyù vò cuõng ñang taäp laøm ngoãng chuùa ñoù, chöù ñaâu phaûi chuyeän thöôøng. Khi nieäm khôûi laø sanh töû, khi laëng leõ haèng tri laø voâ sanh. Sanh töû vôùi voâ sanh ôû caïnh beân, moät giôø ngoài thieàn ít ra cuõng ñöôïc phaân nöûa thôøi gian cuûa voâ sanh. Nhö vaäy coù buoåi naøo quyù vò khoâng coù Nieát-baøn ñaâu. Ngaøy naøo cuõng coù Nieát-baøn nhöng nhieàu ít vaäy thoâi. Do ñoù treân ñöôøng tu khoâng coù chuyeän luoáng coâng voâ ích maø chæ vì chuùng ta khoâng nhaän ra.

Toâi nhaéc laïi caâu hoûi cuûa ngaøi Thaïch Cöïu: Boà-taùt Ñòa Taïng tay caàm vieân ngoïc ñeå laøm gì ? Bôûi vì chuùng ta cöù nghó Boà-taùt Ñòa Taïng môùi coù vieân ngoïc, coøn mình voâ phaàn. Cho neân Ngaøi ñaët caâu hoûi laïi ñeå cho chuùng ta tænh, bieát raèng mình cuõng coù ngoïc. Chö Boà-taùt coù Nieát-baøn, mình cuõng coù Nieát-baøn, chöù khoâng phaûi mình voâ phaàn. Chæ vì mình khoâng kheùo, khoâng nhaän roài caûm thaáy voâ phaàn. Voâ phaàn laø taïi coù cuûa maø khoâng daùm nhaän, neân thaønh keû cuøng töû lang thang. Neáu nhaän ra coù ngoïc baùu ñaày kho thì mình laø con tröôûng giaû, laø phuù gia roài. Moät beân coù maø queân thì thaønh cuøng töû, moät beân coù maø nhôù thì thaønh tröôûng giaû.

Baây giôø quyù vò öng laøm gì ? Öng laøm cuøng töû lang thang hay laøm tröôûng giaû ? Chuùng ta hieän giôø chaéc cuõng thaáy mình laø con tröôûng giaû, coù nhieàu cuûa choân caát kyõ, chæ taïi chöa bôùi leân thoâi. Mai kia bôùi leân mình cuõng seõ laø tröôûng giaû, chöù khoâng ngheøo naøn nhö ngöôøi ta töôûng nöõa. YÙ nghóa naøy raát roõ raøng.

Toâi noùi caâu chuyeän con ngoãng chuùa bieát uoáng söõa chöøa nöôùc laïi ñeå giuùp quyù vò coù theâm kinh nghieäm trong vieäc tu haønh. Mong raèng taát caû seõ laø nhöõng con ngoãng chuùa bieát uoáng söõa chöøa nöôùc laïi nhö theá.

]