SUY NGHÓ VEÀ THEÁ KYÛ MÔÙI CUÛA NGÖÔØI TU PHAÄT

Giaûng taïi Thöôøng Chieáu - 1998.

Nhaân loaïi saép böôùc vaøo thieân nieân kyû môùi vôùi moät neàn vaên minh ngaøy caøng röïc rôõ. Khoa hoïc hieän ñaïi ñöôïc xem gaàn nhö laø vaïn naêng, phuïc vuï moïi nhu caàu vaät chaát trong ñôøi soáng cuûa con ngöôøi. Theá nhöng, con ngöôøi ñaõ thaät söï haïnh phuùc, thaät söï chaám döùt khoå ñau hay chöa ? Ñoù laø ñieàu chuùng ta caàn phaûi suy gaãm.                                     

Ñöùc Phaät sau boán möôi chín ngaøy ñeâm thieàn ñònh döôùi coäi Boà-ñeà, khi sao mai vöøa moïc Ngaøi lieàn thaønh ñaïo vaø tuyeân boá: Nhö Lai laø ngöôøi ñaõ dieät taän coäi goác voâ minh, chaám döùt moïi khoå ñau, thaät söï an vui giaûi thoaùt. Baøi phaùp ñaàu tieân taïi vöôøn Loäc Uyeån laø baøi Töù Dieäu Ñeá, ñöùc Phaät noùi veà boán chaân lyù chaéc thaät cuûa cuoäc ñôøi laø Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo. Trong ñoù, khoå laø moät leõ thöïc cuûa cuoäc ñôøi. Môùi nghe qua, chuùng ta thaáy döôøng nhö ñaïo Phaät thaät laø bi quan. Nhöng ñi saâu vaøo, thaám nhuaàn giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät roài, chuùng ta thaáy ngöôïc laïi. Bôûi Phaät noùi khoå (khoå ñeá) laø ôû treân quaû maø noùi, vì quaû laø caùi ngöôøi ta deã thaáy deã bieát. Khi bieát ñöôïc quaû roài, thì Ngaøi lieàn chæ ñeán nhaân. Nguyeân nhaân naøo taïo ra quaû khoå aáy (taäp ñeá). Khi bieát roõ nguyeân nhaân roài, chuùng ta lieàn deïp heát nhaân (ñaïo ñeá) thì khoå nhaát ñònh seõ khoâng coøn, chöøng aáy quaû an vui giaûi thoaùt seõ hieän tieàn (dieät ñeá). Vaäy vui laø muïc ñích ñöùc Phaät nhaéêm ñeán, khoå laø choã ñöùc Phaät chæ ra ñeå chuùng ta tìm laïi nguyeân nhaân vaø deïp saïch noù ñi thì quaû vui seõ ñeán vôùi chuùng ta.

Caùc nhaø khoa hoïc cuõng theá, luoân luoân phaêng tìm manh moái cuûa vaïn töôïng sum la naøy; caên cöù treân quaû maø phaêng tôùi nhaân, khoâng bao giôø ñi töø nhaân tôùi quaû. Vì quaû deã thaáy, deã noùi hôn nhaân. Ví duï baây giôø chuùng ta coù quaû cam ngon, ngöôøi thöôûng thöùc ñöôïc quaû cam seõ hoûi: Quaû cam naøy töø ñaâu maø coù? Töï nhieân chuùng ta seõ giaûi thích: Töø haït cam öông leân, naåy maàm, ra caây, coù laù, coù hoa roài keát thaønh traùi. Vaäy quaû laø caùi hieän thaáy, chöùng minh ñöôïc. Coøn nhaân thì ñaõ cuõ ñaõ xöa roài, chuùng ta khoù coù theå chæ cho ngöôøi khaùc thaáy töôøng taän ñöôïc. Ñoù laø vieäc cuï theå. Cho neân tinh thaàn Phaät daïy raát thích hôïp vôùi khoa hoïc hieän giôø, hay ngöôïc laïi khoa hoïc hieän giôø raát thích hôïp vôùi tinh thaàn cuûa ñaïo Phaät. Vì theá, ñaïo Phaät raát thöïc teá, luoân trung thöïc vôùi cuoäc ñôøi chôù khoâng phaûi bi quan yeám theá nhö nhieàu ngöôøi vaãn nghó.

Coù theå noùi, trôû laïi phaêng tìm coäi goác cuûa moïi söï khoå ñeå dieät tröø noù, soáng laïi vôùi con ngöôøi chaân thaät cuûa chính mình laø moät vieäc laøm khoa hoïc treân khoa hoïc. Taïi sao chuùng toâi daùm noùi nhö vaäy ? Laø vì khoa hoïc tìm kieám phaùt minh veà vaät chaát ñeå phuïc vuï cho con ngöôøi vaät chaát. Maø con ngöôøi vaät chaát laïi laø moät con ngöôøi taïm bôï, voâ thöôøng, saùng coøn toái maát.

Khoa hoïc coù theå coáng hieán cho nhaân loaïi nhöõng thaønh töïu môùi laï tinh vi nhaèm thoûa maõn cuoäc soáng tieän nghi cho hoï, nhöng khoâng theå ngaên chaën ñöôïc loøng tham lam, saân haän, si meâ nôi con ngöôøi. Maø heã coøn tham lam, saân haän, si meâ laø coøn khoå ñau. Bôûi vì vôùi moät con ngöôøi ñaày daãy tham saân si, thì caøng phaùt minh chæ caøng ñöa ñeán tranh ñaáu, giaønh giöït vaø cuoái cuøng ñi ñeán ñaùnh nhau roài cheát choùc, thuø haän maø thoâi.

Thí duï chæ caàn moät traùi bom nguyeân töû trong baøn tay cuûa keû hieáu chieán thì khoâng quaù moät phuùt, coù caû haøng vaïn ngöôøi tan naùt ra tro, chöa keå ñeán nhöõng toån thaát vaät chaát khaùc nöõa, thaät laø toäi loãi ! Nhö vaäy khoa hoïc chæ caøng gieo raéc khoå ñau theâm cho nhaân loaïi, chôù khoâng theå ñem ñeán an vui haïnh phuùc ñöôïc. Noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa chuùng toâi phuû nhaän nhöõng thaønh töïu lôùn lao cuûa khoa hoïc. Nhöng neáu ñöôïc vöøa tìm laïi mình, vöøa bieát heát beân ngoaøi thì hay bieát maáy ! Ñöùc Phaät daïy chuùng ta xoay laïi chính mình tröôùc, ñoaïn taän moïi thöù phieàn naõo si meâ roài thì töï nhieân seõ chinh phuïc ñöôïc vuõ truï beân ngoaøi sau, laø vì vaäy.

Chuùng ta duø bieát heát caû vuõ truï ôû ngoaøi maø khoâng bieát mình thì ñaõ thöïc teá ñaâu ? Phaùt minh ñöôïc nhöõng vieäc beân ngoaøi, giuùp ñôõ cho caùi thaân taïm bôï maø cho laø quan troïng, trong khi phaùt minh caùi chaân thaät baát sanh baát dieät cuûa mình ñeå nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi noù thì chuùng ta laïi xem thöôøng, laïi lô laø ! Taïi sao caùc nhaø baùc hoïc giam mình trong phoøng kín nghieàn ngaãm veà moät vaán ñeà naøo ñoù thì cho laø tích cöïc; trong khi ngoài laïi, thieàn ñònh yeân laëng ñeå tìm ra con ngöôøi chaân thaät nôi mình thì laïi xem laø tieâu cöïc ? Nhö vaäy caùi nhìn cuûa chuùng ta coù ñuùng khoâng ?

Ñaïo Phaät laø ñaïo cuûa trí tueä vaø töø bi, ñaïo cuûa giaùc ngoä giaûi thoaùt. Taát caû phaùp moân cuûa Phaät daïy ñeàu phaûi trôû veà choã chaân thaät cuûa mình baèng chính ñònh löïc vaø trí tueä cuûa mình. Trôû veà ñöôïc choã chaân thaät laø an vui haïnh phuùc, chaám döùt maàm moáng cuûa moïi söï khoå ñau. Luùc ñoù, chuùng ta môùi coù theå thoâng caûm, tha thöù, thöông yeâu vaø giuùp ñôõ ñoàng loaïi nhö chính baûn thaân mình. Cho neân chuùng ta cöù caàu giaûi thoaùt, maø khoâng bieát giaûi thoaùt ra sao, muoán ñöôïc haïnh phuùc maø khoâng bieát theá naøo laø haïnh phuùc ? Thaät ra haïnh phuùc chaân thaät trong ñaïo Phaät chính laø giaùc ngoä giaûi thoaùt. Maø giaûi thoaùt laø bieát caùi hö giaû cuûa thaân vaø taâm naøy, neân khoâng coøn leä thuoäc vaøo noù, khoâng chaïy theo noù, khoâng coøn taïo nghieäp nöõa. Khoâng coøn taïo nghieäp töùc laø khoâng coøn khoå ñau. Khoâng coøn khoå ñau töùc laø haïnh phuùc.

Vôùi ngöôøi bieát tu thì cuoäc soáng vaät chaát cuûa thaân töù ñaïi naøy khoâng coù gì quan troïng caû. Phaûi laøm chuû ñöôïc mình, giuùp moïi ngöôøi cuøng vöôït leân treân nhöõng thöù phieàn naõo troùi buoäc, soáng an vui giöõa nhöõng thay ñoåi cuûa cuoäc ñôøi, cheát thaûnh thôi nheï nhaøng nhö thay moät chieác aùo môùi, laø muïc ñích chính cuûa ngöôøi tu Phaät. Chuùng ta nhìn laïi xem nhöõng vò tu haønh thaâm nhaäp ñaïo lyù saâu, soáng ñöôïc vôùi ñaïo, khoâng bao giôø laéc ñaàu chaëc löôõi thôû daøi, maø thöôøng cöôøi hoaøi. Bao nhieâu ñoù cuõng ñuû cho thaáy ñaïo Phaät ñeán vôùi cuoäc ñôøi nhö theá naøo roài. Ñaëc bieät laø ñaïo Phaät ôû nöôùc ta.

Trong thôøi Lyù-Traàn, ñaïo Phaät ñöôïc xem nhö Quoác giaùo. Vôùi moät neàn giaùo lyù nhaäp theá cô baûn, Phaät giaùo Vieät Nam luoân coù maët, luoân gaén boù vôùi vaän meänh cuûa ñaát nöôùc. Luùc thaêng luùc traàm, khi aån khi hieän, nhöng chöa bao giôø vaéng thieáu treân ñaát nöôùc ta. Ñoù chính laø chaân tinh thaàn ñaïo phaùp khoâng lìa theá gian, khoâng lìa cuoäc ñôøi maø coù vaäy. Neáu khoâng theá thì ñaïo Phaät khoâng theå toàn taïi trong loøng daân toäc, trong loøng nhaân loaïi ñöôïc.

Cho neân khoa hoïc caøng tieán thì neàn taûng ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi leõ ra phaûi caøng cao, giaù trò taâm linh phaûi caøng saùng môùi coù theå döøng bôùt nhöõng nguy cô cho nhaân loaïi. Neáu chuùng ta chöa thaáy roõ taàm quan troïng ñoù thì neàn khoa hoïc hieän ñaïi böôùc vaøo theá kyû môùi seõ khoâng theå cöùu vaõn nhaân loaïi thoaùt khoûi moïi thöù hieåm hoïa ñöôïc. Thieân tai, beänh taät, chieán tranh, ghieän ngaäp v.v…. ñeàu xuaát phaùt töø moät neàn taûng ñaïo ñöùc suy ñoài, töø loøng tham lam vaø si meâ voâ bôø cuûa con ngöôøi.

Chuùng toâi thieát nghó, khoâng theå coù ñöôïc nguoàn an vui haïnh phuùc chaân thaät khi con ngöôøi chöa nhaän ra vaø dieät tröø ñöôïc nguoàn goác cuûa khoå ñau. Khoâng theå coù ñöôïc moät neàn vaên minh saùng röïc khi giaù trò taâm linh cuûa con ngöôøi ñaõ bò lu môø. Muoán theá, nhaân loaïi phaûi bieát trôû laïi vôùi caùi chaân thaät luoân haèng höõu beân mình. Bôûi vì phaùt minh vaø laøm chuû ñöôïc chính mình cuõng coù nghóa laø phaùt minh vaø laøm chuû ñöôïc toaøn theå vuõ truï naøy.

Muoán theá, chuùng ta haõy thöû moät laàn ñeán vaø chieâm nghieäm giaùo lyù cuûa ñöùc Phaät baèng chính söï thöïc haønh cuûa mình xem sao !

]