CHOÃ GAËP GÔÕ VAØ CHOÃ KHOÂNG GAËP GÔÕ GIÖÕA THIEÀN TOÂNG VAØ TÒNH ÑOÄ TOÂNG

Giaûng taïi chuøa Tam Baûo - Haø Tieân 1999.

Hoâm nay, toâi seõ noùi ñeà taøi: “Choã gaëp gôõ vaø choã khoâng gaëp gôõ giöõa Thieàn Toâng vaø Tònh Ñoä Toâng”.

Phaät giaùo Vieät Nam chuùng ta coù chia ra nhieàu toâng phaùi, nhöng xeùt kyõ thì coù ba toâng chính: Thieàn Toâng, Tònh Ñoä Toâng vaø Maät Toâng. Song gaàn moät traêm naêm nay Thieàn Toâng döôøng nhö ít ai bieát ñeán maø chæ bieát Tònh Ñoä thoâi. Chuùng toâi thaáy söï lieân heä giöõa Thieàn vaø Tònh raát quan troïng, neân muoán giaûi thích cho quyù Phaät töû bieát roõ ñieåm naøo Thieàn Toâng hoøa hôïp ñöôïc vôùi Tònh Ñoä, ñieåm naøo Thieàn Toâng caùch bieät vôùi Tònh Ñoä. Quyù Phaät töû nghe bieát, khoâng coøn nghi ngôø treân ñöôøng tu. Ñoù laø yù nghóa buoåi noùi chuyeän hoâm nay.

Tröôùc heát toâi noùi choã khoâng gaëp gôõ giöõa Thieàn vaø Tònh.

Ñieåm thöù nhaát, nhö chuùng ta ñaõ bieát, tu Tònh Ñoä thì luoân luoân laáy nieàm tin laøm treân, neân ngöôøi tu Tònh Ñoä phaûi coù ñuû Tín-Haïnh-Nguyeän. Tín laø loøng tin. Tin chaéc coù coõi Cöïc Laïc, tin chaéc mình nieäm Phaät seõ ñöôïc Phaät ñoùn veà Cöïc Laïc. Töø tin chaéc, môùi khôûi haønh töùc coá gaéng nieäm Phaät, goïi laø haïnh. Nieäm Phaät roài, phaûi phaùt nguyeän sanh veà coõi Cöïc Laïc. Nhö vaäy môùi ñuû Tín-Haïnh-Nguyeän, trong ñoù loøng tin laø böôùc ñaàu treân ñöôøng tu.

Ngöôïc laïi, Thieàn Toâng khoâng laáy loøng tin, maø laáy trí tueä laøm böôùc ñaàu. Trí tueä thì giaûn traïch, phaân bieät; coøn loøng tin thì khaúng ñònh nhö vaäy, cöù tin roài laøm thoâi, thaønh ra hai beân khaùc nhau. Tu theo Thieàn Toâng, muoán böôùc vaøo cöûa Thieàn phaûi ñi töø cöûa Khoâng. Cöûa Khoâng chính laø trí tueä Baùt-nhaõ. Töø trí tueä Baùt-nhaõ, nhaän ñònh hieåu thaáu ñöôïc söï thaät cuûa muoân phaùp treân theá gian, khoâng bò laàm meâ cho giaû laø thaät. Caùc phaùp chæ laø töôùng duyeân hôïp taïm bôï hö doái, bieát nhö vaäy, chuùng ta khoâng coøn gaëp khoù khaên trong söï tu haønh, taâm yeân laëng, thanh tònh. Roõ raøng ngöôøi tu Thieàn, muoán cho taâm thanh tònh phaûi duøng trí tueä quaùn chieáu thaáu suoát, hieåu roõ khoâng bò laàm laãn, nhôø theá khoâng coá chaáp, khoâng vöôùng keït, cho neân taâm roãng rang nheï nhaøng. Ñoù laø böôùc ñaàu cuûa ngöôøi ñi vaøo ñaïo.

Ñieåm thöù hai, Tònh Ñoä Toâng tu nguyeän sanh veà coõi Cöïc Laïc. Coù vò naøo tu Tònh Ñoä maø khoâng caàu sanh veà Cöïc Laïc ñaâu. Ai cuõng nieäm Phaät ñeå khi laâm chung ñöôïc ñöùc Phaät ñoùn veà Cöïc Laïc. Trong kinh noùi Cöïc Laïc ôû phöông Taây caùch coõi Ta-baø naøy möôøi muoân öùc theá giôùi. Thaät laø xa. Bôûi vaäy, neáu Phaät khoâng ñoùn thì khoâng bieát ñöôøng ñaâu maø ñi. Nhö chuùng ta hieän giôø, muoán qua Nhaät qua Phaùp hay qua Myõ, neáu ngöôøi chöa töøng ñi thì phaûi coù thaân nhaân ôû beân ñoù ñoùn röôùc môùi daùm ñi. Huoáng laø coõi Cöïc Laïc caùch coõi Ta-baø naøy tôùi möôøi muoân öùc theá giôùi thì laøm sao maø chuùng ta daùm ñi ! Do ñoù phaûi nieäm Phaät vaø nguyeän Phaät ñoùn tieáp chuùng ta, khi nhaém maét ñöôïc veà coõi Cöïc Laïc. Nhö vaäy, tu Tònh Ñoä töùc laø chuùng ta phoùng ra ngoaøi, nhaém höôùng Taây phöông, nhaém coõi Cöïc Laïc, ñeå ñöôïc sanh qua ñoù.

Coøn Thieàn Toâng daïy chuùng ta tu quaùn saùt laïi noäi taâm cuûa chính mình. Veà phaàn noäi taâm, nhaø Phaät phaân nhieàu loaïi. Theo Duy Thöùc hoïc, chuùng ta coù nhöõng taâm vöông, taâm sôû. Trong taâm sôû, laïi coù taâm sôû thieän, taâm sôû aùc v.v… nhöng ngöôøi tu Thieàn khoâng phaân bieät nhö vaäy, chæ thaáy trong taâm nieäm cuûa chuùng ta, coù nhöõng taâm maø laâu nay chuùng ta ngôõ laø taâm mình, nhöng thaät ra khoâng phaûi.

Nhö quyù Phaät töû khi suy nghó, tính toaùn vieäc gì thöôøng cho taâm suy nghó tính toaùn ñoù laø taâm cuûa toâi. Neáu noù laø taâm cuûa toâi thì nhöõng phuùt giaây khoâng suy nghó, khoâng tính toaùn, toâi coøn hay toâi maát ? Neáu noù laø toâi, thì khi noù khoâng hieän toâi cuõng phaûi maát luoân. Nhöng thaät ra khi khoâng suy nghó, khoâng tính toaùn toâi cuõng hieän tieàn. Do ñoù neáu cho taâm suy nghó tính toaùn laø toâi, laø moät laàm laãn raát lôùn. Song taát caû chuùng ta ña soá ñeàu laàm nhö vaäy.

Ngöôøi tu Thieàn bieát roõ taâm suy nghó tính toaùn ñoù khoâng phaûi thaät mình neân ñeå noù laëng xuoáng, tìm cho ra caùi mình chaân thaät. Ñeå noù yeân laëng töùc laø duøng phöông phaùp ñònh taâm. Vì vaäy goïi laø thieàn ñònh. Laëng voïng taâm roài, chuùng ta nhaän ra ñöôïc taâm chaân thaät cuûa chính mình, ñoù laø muïc ñích cuûa ngöôøi tu Thieàn. Nhö vaäy ngöôøi tu Thieàn nhìn laïi noäi taâm mình chôù khoâng caàn höôùng ra beân ngoaøi, coøn ngöôøi tu Tònh Ñoä thì troâng veà coõi Cöïc Laïc beân ngoaøi, do ñoù khoâng gioáng nhau.

Ñieåm thöù ba, ngöôøi tu Thieàn coát phaûi laøm sao cho hieän ñôøi, bao nhieâu thöù phieàn naõo nghieäp chöôùng saïch. Taâm phieàn naõo nghieäp chöôùng saïch roài thì theå chaân thaät saün coù hieän ra, ñoù laø Nieát-baøn, ñoù laø Phaät taùnh. Coøn Tònh Ñoä, gaàn ñaây coù nhieàu vò cho raèng tu Tònh Ñoä raát deã, chæ caàn nieäm Phaät möôøi caâu thì Phaät ñoùn veà Cöïc Laïc lieàn. Duø keû taïo nghieäp aùc, troäm caép nhöng nieäm möôøi caâu, cuõng ñöôïc Phaät ñoùn veà Cöïc Laïc, bôûi vì hoï nghó “ñôùi nghieäp vaõng sanh”, töùc laø mang nghieäp vaãn sanh veà beân ñoù, khoâng caàn ñôïi thanh tònh môùi ñöôïc vaõng sanh. Ngöôøi tu Thieàn khoâng chaáp nhaän nhö vaäy. Cöïc Laïc laø coõi thanh tònh cuûa Phaät maø mang nghieäp xaáu aùc oâ ueá, thì ai maø chaáp nhaän cho vaøo. Nhö vaäy noùi ñôùi nghieäp vaõng sanh laø chuyeän khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc.

Thí duï chuùng ta nuoâi con choù, noù bò gheû lôû, ta nghó taïi nuoâi döôùi ñaát neân noù bò gheû, baây giôø ñem leân treân laàu chaéc noù seõ heát gheû nhöng khoâng phaûi. ÔÛ döôùi ñaát hay treân laàu, chöa trò ñöôïc heát gheû thì noù cuõng beänh nhö nhau. Gheû lôû ngöùa ngaùy laø duï cho caùi nghieäp, neáu chöa laønh thì duø coù ñem ñi ñaâu, ôû choã ñeïp hôn toát hôn cuõng khoâng traùnh khoûi. Muoán cho noù khoûi phaûi laøm sao ? Chuùng ta nuoâi noù döôùi ñaát maø bieát tìm thuoác trò cho noù heát, noù laønh thì ôû döôùi ñaát hay treân laàu gì cuõng maïnh caû.

Cuõng nhö vaäy, neáu cho raèng ôû Ta-baø chuùng sanh meâ muoäi taïo nghieäp, veà Cöïc Laïc heát taïo nghieäp thì chuyeän aáy chöa chaéc. Moät beân daïy muoán  vaøo choã thanh tònh thì phaûi saïch heát nghieäp chöôùng, coøn moät beân noùi mang nghieäp chöôùng ñeán coõi thanh tònh roài seõ saïch sau. Nhö vaäy hai chuû tröông khoâng gioáng nhau. Ñoù laø nhöõng ñieåm Thieàn Toâng vaø Tònh Ñoä Toâng khoâng gaëp gôõ nhau ñöôïc.

Keá ñeán, toâi noùi choã Thieàn Toâng vaø Tònh Ñoä Toâng gaëp nhau.

Ñieåm thöù nhaát, veà Tònh Ñoä trong kinh A Di Ñaø coù moät ñoaïn noùi raèng ngöôøi thieän nam tín nöõ naøo nieäm Phaät töø moät ngaøy, hai ngaøy, ba ngaøy… cho ñeán baûy ngaøy nhaát taâm baát loaïn thì khi laâm chung ñöôïc thaáy Phaät vaø Thaùnh chuùng hieän tröôùc maét. Nhö vaäy nieäm Phaät ñöôïc nhaát taâm baát loaïn toái ña laø baûy ngaøy, hoaëc saùu ngaøy, hoaëc naêm ngaøy hoaëc boán ngaøy, hoaëc ba ngaøy cho ñeán cuoái cuøng laø moät ngaøy thoâi thì nhaém maét cuõng thaáy Phaät vaø Boà-taùt hieän ôû tröôùc. Chuùng ta nghe deã quaù phaûi khoâng ?

Toâi ñoïc trong A-haøm, (Kinh A-haøm daïy tu Thieàn theo nguyeân thuûy) baøi kinh Töù nieäm xöù Phaät daïy, neáu ngöôøi naøo tu quaùn Töù nieäm xöù töø moät ngaøy, hai ngaøy, ba ngaøy, cho ñeán baûy ngaøy taâm khoâng rôøi Töù nieäm xöù, thì ngöôøi ñoù khi nhaém maét chöùng toái thieåu laø sô quaû Tu-ñaø-hoaøn, nhò quaû Tö-ñaø-haøm, tam quaû A-na-haøm, töù quaû A-la-haùn. Nhö vaäy chæ quaùn Töù nieäm xöù troïn veïn baûy ngaøy taâm khoâng di chuyeån, khoâng dôøi ñoåi, ngöôøi ñoù nhaém maét chöùng quaû A-la-haùn. Neáu keùm hôn hoaëc saùu hoaëc naêm ngaøy thì chöùng quaû A-na-haøm, boán ngaøy hoaëc ba ngaøy thì coù theå chöùng quaû Tö-ñaø-haøm. Neáu keùm nöõa, chæ moät ngaøy taâm khoâng dôøi ñoåi thì chöùng quaû Tu-ñaø-hoaøn. Tu-ñaø-hoaøn laø baát thoaùi chuyeån, coøn baûy ñôøi sanh töû nhöng chæ ñi leân chôù khoâng ñi xuoáng. Vaäy, kinh A Di Ñaø vaø kinh Töù nieäm xöù trong A-haøm noùi khoâng khaùc.

Theá thì duø cho tu nieäm Phaät, hay tu Thieàn quaùn maø taâm chuyeân chuù an ñònh töø moät ngaøy cho tôùi baûy ngaøy thì nhaát ñònh ngöôøi ñoù ñaït ñöôïc ñaïo quaû. Tu Tònh thì ñöôïc thaáy Phaät coøn tu Thieàn thì chöùng töø Sô quaû cho ñeán Töù quaû. Chuùng ta thaáy tu coù khoù khoâng ? Phaät haïn chæ coù baûy ngaøy thoâi. Caû ñôøi cuûa chuùng ta bao nhieâu ngaøy maø chæ caàn coù baûy ngaøy chuyeân nhaát khoâng taïp cho ñeán duø moät ngaøy thoâi, tinh chuyeân nhö vaäy thì seõ ñaït ñaïo quaû. Nhöng sao khoâng ai chòu hy sinh moät ngaøy, hai ngaøy cho ñeán baûy ngaøy, hoaëc nieäm Phaät nhaát taâm baát loaïn, hoaëc chuyeân taâm khoâng di chuyeån khoûi Töù nieäm xöù thì seõ ñöôïc Phaät ñoùn veà Cöïc laïc hay chöùng töù quaû Thanh vaên.

Baây giôø quyù vò thöû nieäm Phaät töø saùu giôø saùng hoâm nay cho tôùi saùu giôø saùng ngaøy mai, khoâng coù moät nieäm thöù hai chen voâ thì nhaát ñònh ñöôïc Phaät ñoùn veà Taây phöông. Ngöôøi tu Thieàn quaùn thaân baát tònh, thoï laø khoå, taâm voâ thöôøng, phaùp voâ ngaõ; luoân luoân di chuyeån trong boán pheùp quaùn ñoù khoâng ñeå nieäm naøo chen voâ, trong baûy ngaøy hoaëc ít nhaát moät ngaøy moät ñeâm thì chöùng Tu-ñaø-hoaøn, nhaát ñònh tieán leân Thaùnh quaû, chôù khoâng luøi trôû laïi.

Nhö vaäy söï tu haønh deã hay khoù, coù theå laøm ñöôïc hay khoâng ? Nhöng taïi sao laâu nay chuùng ta cöù traät vuoät hoaøi, leo leân tuoät xuoáng. Laø vì söùc ñònh taâm cuûa chuùng ta yeáu, neân ñang nghó vieäc naøy thì khoâng bao laâu thöù khaùc chen voâ maát.

Nhö quyù vò ñang laàn chuoãi nieäm Phaät ñöôïc naêm ba caâu, boãng coù nieäm khaùc chen voâ. Cöù theá, laëp ñi, laëp laïi khoâng bieát chöøng naøo xong. Nhôù ngöôøi thì boùng ngöôøi hieän, nhôù chuøa thì boùng chuøa hieän, nhôù huynh ñeä thì boùng huynh ñeä hieän. Phaät baûo chæ coù baûy ngaøy maø khoâng ai laøm ñöôïc duø moät ngaøy, nhö vaäy coù dôû khoâng ?

Roõ raøng tu Tònh Ñoä hay tu Thieàn gì cuõng vaäy, neáu chuùng ta quyeát taâm xem nhö cheát trong caâu nieäm Phaät, cheát trong quaùn Töù nieäm xöù thì ñeàu thaønh coâng nhö nhau.

So saùnh hai quyeån kinh treân, chuùng ta thaáy khoâng coù gì xa laï, chæ phöông tieän tu khaùc. Moät beân daïy quaùn Töù nieäm xöù, moät beân daïy chaêm chæ caâu nieäm Phaät. Thieàn sö Trieäu Chaâu noùi: “Ngöôøi naøo ñeå taâm thanh tònh trong baûy ngaøy, neáu khoâng chöùng quaû xin chaët ñaàu laõo taêng”. Ngaøi cöông quyeát nhö vaäy. Töø Phaät cho tôùi chö Toå, caùc vò Thieàn sö ñeàu noùi nhö vaäy. Chuùng ta hy sinh caû ñôøi ñeå tu haønh, laøm vieäc lôïi ích cho moïi ngöôøi, maø boû ra moät ngaøy khoâng ñöôïc. Sao dôû vaäy !

ÔÛû theá gian, ngöôøi lôùn tuoåi raûnh roãi coù theå ñaùnh töù saéc buoåi naøy tôùi buoåi kia khoâng thaáy meät moûi, coøn ngoài chaêm chæ nieäm Phaät hoaëc quaùn Töù nieäm xöù moät ngaøy thoâi thì laøm khoâng noåi. Qua ñoù ñeå thaáy con ñöôøng tieán leân raát khoù ñi, maø con ñöôøng tuoät xuoáng laïi raát deã laøm. Ngoài ñaùnh côø thì baøn naøy thua, hy voïng baøn kia thaéng, cöù nhö vaäy maø noái tieáp khoâng ngöøng. Coøn ngoài nhìn chaêm chaêm laïi mình thì laâu laâu vieäc gì ñoù chen voâ laøm giaùn ñoaïn coâng phu. Suoát ngaøy taïp nieäm cöù chen voâ, roát cuoäc khoâng chöùng ñöôïc gì heát. Neáu giöõ ñöøng cho nieäm khaùc xen laãn vaøo thì deã chöùng laém. Baây giôø ñöøng noùi moät ngaøy maø chæ caàn trong moät tieáng ñoàng hoà ngoài thieàn, ñoùng kín cöûa beân trong, khoâng cho chuù voïng töôûng naøo chen voâ ñöôïc khoâng ? Thaáy nhö deã vì noù ôû trong taàm tay cuûa mình nhöng laøm môùi bieát khoù.

Nieäm Phaät cuõng vaäy, chæ moät traêm leû taùm haït thoâi. Laàn moãi haït chuoãi nieäm moät caâu danh hieäu Phaät, khoâng cho nieäm khaùc xen voâ, nieäm heát moät traêm leû taùm haït, nhieàu laém chöøng naêm phuùt chôù gì maø cuõng khoâng laøm ñöôïc. Cho tôùi giôø tuïng kinh, vöøa chuoâng vöøa moõ vöøa lôøi kinh maø khoâng bieát hoài naøo, baø con ôû ñaâu cuõng chen voâ, khoâng cho mình yeân.

Nhö vaäy môùi thaáy söï tu raát deã maø cuõng raát khoù. Raát deã vì thôøi gian khoâng caàn nhieàu. Raát khoù vì taùn taâm khoâng laøm ñöôïc. Ñeå thaáy raèng treân ñöôøng tu, vieäc laøm chuû taâm mình laø vaán ñeà heát söùc heä troïng. Laøm chuû möôøi ngöôøi, hai möôi ngöôøi deã hôn laøm chuû taâm mình. Ví nhö oâng chuû sôû, hay chuû xí nghieäp quaûn lyù maáy chuïc nhaân vieân, baûo hoï laøm vieäc naøy vieäc kia thì deã maø baûo nhìn laïi taâm mình thì laøm khoâng ñöôïc.

Neáu laøm ñuùng ñöôïc nhö lôøi Phaät daïy thì coù leõ chuùng sanh thaønh Phaät nhieàu laém roài. Nhöng vì keû troäm leûn vaøo phaù hoaøi laøm cho ta roái raém maát heát coâng phu. Neân Phaät baûo ñieàu khieån ñöôïc mình laø moät vieäc laøm raát khoù. Tu chính laø phaûi ñieàu khieån ñöôïc mình. Ñoái vôùi ngöôøi khaùc, vì theá löïc cuûa mình, vì quyeàn lôïi cuûa ngöôøi, neân ngöôøi ta phaûi nghe mình, tuaân theo mình. Coøn ñoái vôùi chính mình, khoâng coù quyeàn lôïi, khoâng coù theá löïc gì caû, nieäm tröôùc baûo phaûi laøm caùi naøy, nhöng nieäm sau naûy ra caùi khaùc, chaïy taùn loaïn heát.

Vì vaäy noùi tôùi vieäc tu töôûng nhö deã, caàm xaâu chuoãi laàn coù gì khoù ? Nhöng neáu laàn chuoãi ñeå laàn chuoãi thì ai laøm cuõng ñöôïc, coøn laàn chuoãi nieäm Phaät ñeå nhaát taâm thì thaät khoù laøm. Ngoài thieàn nöûa giôø, moät giôø thì ai cuõng ngoài ñöôïc, maø ngoài moät giôø khoâng coù voïng töôûng daáy ñoäng, thì chuyeän ñoù khoù coù ngöôøi laøm ñöôïc.

Treân phöông dieän hình töôùng cuï theå cuûa thaân, cuûa caûnh saép ñaët raát deã. Coøn taâm khoâng hình töôùng, khoâng choã nôi, cöù boû hôû laø voïng töôûng noù nhaûy ra phaù coâng phu cuûa chuùng ta. Vì vaäy ngöôøi tu naêm naøy thaùng noï doàn heát coâng phu coá gaéng gìn giöõ taâm khoâng ñeå troáng hôû, nhö canh chöøng maáy ñöùa troäm khoâng cho noù chen vaøo, nhö vaäy möôøi naêm, hai möôi naêm coøn chöa theå ñöôïc, huoáng laø xem thöôøng. Tu laø canh chöøng voïng töôûng. Nhieàu ngöôøi noùi voïng töôûng thì cöù cho noù nghó, chôù vieäc gì phaûi canh chöøng. Noù laø taâm mình thì cöù ñeå noù nghó ñaõ roài thoâi. Quyù vò chöa tu neân noùi vaäy, chôù coù tu seõ thaáy.

Laâu nay chuùng ta laàm laãn ngôõ voïng töôûng laø taâm mình. Vì ngôõ laø taâm mình, neân ñuoåi theo duïc laïc theá gian roài taïo nghieäp ñi trong sanh töû luaân hoài, ñôøi naøy kieáp noï lieân mieân. Do noù laø chuû taïo nghieäp neân noù coù söùc maïnh daãn chuùng ta ñi trong sanh töû. Deïp ñöôïc noù, töùc laø chuùng ta laøm chuû ñöôïc mình, khoâng taïo nghieäp, heát söï raøng buoäc, töï do töï taïi, thì sanh töû laøm gì loâi keùo ñöôïc. Phaät goïi ngöôøi naøy ñaõ giaûi thoaùt khoûi sanh töû.

Toâi thöôøng hoûi:

- Chuùng ta tu ñeå laøm gì ?

- Ñeå giaûi thoaùt sanh töû.

- Caùi gì daãn mình ñi trong sanh töû ?

- Nghieäp daãn chuùng ta ñi trong sanh töû.

- Caùi gì taïo nghieäp ?

- Thaân mieäng yù laø ba choã taïo nghieäp.

Roõ raøng muïc tieâu cuûa chuùng ta laø giaûi thoaùt sanh töû. Vaäy phaûi laøm sao heát nghieäp ? Thaân naèm daøi, mieäng ngaäm caâm phaûi khoâng ? Khoâng phaûi vaäy.  Thaân hoaït ñoäng mieäng noùi naêng goác töø yù. Tuy noùi thaân khaåu yù, nhöng thaät ra yù nghó toát thì mieäng noùi toát, thaân laøm toát; yù nghó xaáu thì mieäng noùi xaáu, thaân laøm xaáu. Noùi ba nhöng yù laø goác chuû ñoäng.

Muoán heát nghieäp, chuùng ta phaûi döùt nieäm cuûa yù. Muoán döùt yù nieäm thì ñaàu tieân chuùng ta phaûi bieát yù nieäm laø caùi hö giaû khoâng thaät. Laâu nay chuùng ta khaúng ñònh, toâi nghó nhö vaäy töùc ngaàm cho caùi yù laø thaät. Baây giôø bieát roõ noù hö aûo khoâng thaät, tìm caùch döøng laëng ñeå khoâng bò noù taùc oai taùc quaùi nöõa.

Ngöôøi tu Thieàn hay nieäm Phaät cuõng vaäy, nieäm ñeán nhaát taâm thì yù khoâng coøn loaïn ñoäng. Tu Thieàn ñöôïc ñònh thì yù cuõng laëng yeân. Nhaân taïo nghieäp khoâng coøn thì caùi gì daãn chuùng ta ñi trong sanh töû ?

Thaân naøy do töù ñaïi hôïp, khi cheát traû veà töù ñaïi. Chuùng ta bieát thaân seõ hö hoaïi, yù nghó cuõng huyeãn aûo. Khi döøng ñöôïc yù hö aûo roài thì coøn coù gì nöõa khoâng ?  Tu laø ñeå nhaän cho ra caùi gì giaûi thoaùt, chôù thaân hoaïi yù laëng roài, chaúng leõ maát heát sao ? Cho neân tu laø luyeän loïc thanh taâm. Ngay nôi taâm thöùc cuûa chuùng ta caùi gì thaät, caùi gì hö, bieát caùi hö boû, khoâng theo noù thì caùi thaät hieän ra, ñoù goïi laø giaûi thoaùt sanh töû.

Caùi chaân thaät aáy coù nhieàu teân goïi nhö Phaät taùnh, Chaân nhö, Boà-ñeà, Nieát-baøn v.v… luoân saün trong ta. Song laâu nay chuùng ta bò chuù “yù” naøy che phuû ñi. Quyù vò thöû ngoài chôi naêm phuùt maø khoâng coù yù nieäm naøo daáy leân xem. Noùi ngoài chôi, chôù nhôù chuyeän hoâm qua hoâm kia, khoâng bao giôø taâm roãng rang neân chuùng ta bò yù thöùc phuû che maõi. Vì caùi aûo giaû ñoù cöù laøm quay cuoàng neân chuùng ta khoâng nhaän ra ñöôïc caùi chaân thaät cuûa mình.

Vì vaäy ngoài thieàn ñeå ñònh taâm hö aûo, ñònh nhöõng thöù quay cuoàng ñoù laïi. Ñònh ñöôïc roài thì caùi thaät seõ hieän ra. Tu Thieàn coát ñeå döøng nhöõng nieäm hö aûo cuûa yù thöùc. Nieäm Phaät nhaát taâm cuõng ñeå döøng nieäm hö aûo cuûa yù thöùc. Moät beân thaáy Boà-ñeà Nieát-baøn, moät beân thaáy ñöùc Phaät Di Ñaø tôùi ñoùn. Vì yù nghóa saâu kín maàu nhieäm nhö vaäy, chuùng ta môùi duïng coâng tu haønh, chôù neáu taàm thöôøng thì tu laøm gì.

Coù thoâng hieåu thaáu suoát chuùng ta môùi thaáy vieäc laøm cuûa ngöôøi tu khoâng phaûi laø hình thöùc cuùng kính beân ngoaøi. Noù saâu thaúm beân trong. Khi laøm chuû ñöôïc yù nieäm laêng xaêng cuûa mình roài, nhöõng voïng töôûng laëng xuoáng thì caùi chaân thaät hieän tieàn. Soáng ñöôïc vôùi caùi chaân thaät ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû, ñôøi ñôøi khoâng bao giôø maát. Coøn mang nghieäp do yù taïo ra thì maát thaân naøy chuïp thaân kia, maát thaân kia chuïp thaân noï, sanh töû khoâng bieát bao giôø cuøng.

Vì vaäy trong kinh ñöùc Phaät noùi, con ngöôøi sanh ra roài cheát ñi, ñôøi naøy qua ñôøi noï, moãi moät ñôøi khoùc bao nhieâu nöôùc maét. Neáu gom heát nöôùc maét cuûa chuùng sanh trong nhieàu ñôøi nhieàu kieáp coøn hôn nöôùc cuûa bieån caû. Caùi khoå luaân hoài sanh töû thaät khoâng cuøng. Maáy chuïc naêm heát moät ñôøi. Trong moät ñôøi khoùc bieát bao nhieâu laàn. Hoài loït loøng meï ñaõ khoùc roài, cho tôùi giaø saép cheát cuõng khoùc nöõa, thaønh moät chuoãi daøi cöù khoùc vaø khoùc. Ñeán khi maát thaân naøy, tìm laïi thaân khaùc tieáp tuïc khoùc nöõa. Coøn nghieäp daãn laø coøn khoå ñau. Vì vaäy muoán giaûi thoaùt sanh töû phaûi döøng heát nghieäp. Muoán döøng nghieäp phaûi döøng töø trong yù, vì noù laø ñoäng cô chuû yeáu taïo nghieäp.

Taïi sao chuùng ta phaûi ngoài thieàn hai ba tieáng ñoàng hoà, chaân ñau teâ coùng maø cuõng raùng ngoài ? Ngoài laø tröôùc ñeå haøng phuïc thaân, laøm chuû thaân roài keá ñoù haøng phuïc yù. Muoán laøm chuû yù phaûi coù thôøi gian daøi, vì neáu ngoài naêm ba phuùt hay nöûa giôø, taâm môùi vöøa hôi yeân thì heát giôø. Neân ngoài moät tieáng hai tieáng ñeå coù thôøi gian daøi, chuùng ta môùi thaáy roõ yù thöùc coøn söùc maïnh hay ñaõ yeáu roài.

Trong caùc Thieàn vieän toâi baét ngoài thieàn tôùi hai tieáng ñoàng hoà. Coù nhieàu ngöôøi luùc ñaàu haêng haùi ñeán xin taäp tu, ñöôïc vaøi hoâm xin ruùt lui vì theo khoâng noåi. Toâi chuû tröông nhö vaäy khoâng phaûi ñeå haønh haï thaân moät caùch voâ ích. Bôûi vì coù hai lyù do:

Moät, neáu chuùng ta khoâng laøm chuû ñöôïc thaân naøy thì chuùng ta bò leä thuoäc noù. Neân ñau thì chòu ñau, phaûi thaéng noù môùi coù theå vöôït qua. Chuùng ta ai cuõng bieát giôø phuùt taét thôû laø giôø phuùt ñau khoå nhaát, neáu khoâng coù söùc laøm chuû thaân thì khoâng sao an oån trong luùc laâm chung. Laøm chuû ñöôïc thaân thì giôø phuùt ñoù chuùng ta môùi ñònh tænh ra ñi. Baèng khoâng thì luùc ñoù roái loaïn, thaáy caùi gì chuïp caùi aáy, thaät nguy khoán. Neân tröôùc phaûi laøm chuû thaân.

Hai, laø phaûi laøm chuû ñöôïc yù. YÙ thöùc raát linh hoaït, deã phoùng ra beân ngoaøi. Neáu khoâng duøng phöông tieän ñeå ñieàu phuïc thì seõ khoù ñònh taâm laëng yù. Do ñoù, töø thôøi Phaät cho tôùi baây giôø, phöông phaùp toïa thieàn ñöôïc xem nhö toái thaéng nhaát ñeå ñònh taâm. Vì vaäy toâi chuû tröông Taêng Ni tu muoán tieán, phaûi sieâng naêng toïa thieàn. Laøm chuû ñöôïc thaân taâm roài thì môùi ñi tôùi giaûi thoaùt sanh töû.

Chuùng ta nhìn laïi ñaïo Phaät duø cho toâng naøy phaùi kia khaùc bieät, nhöng roát laïi ñeàu cuøng moät muïc ñích laø döøng yù nieäm laêng xaêng, ñeå caùi chaân thaät ñöôïc hieän baøy, ñoù laø choã gaëp nhau. Vì vaäy ngöôøi tu Tònh Ñoä hay noùi “Tam nghieäp haèng thanh tònh, ñoàng Phaät vaõng Taây phöông” nghóa laø ba nghieäp haèng trong saïch thì ñoàng vôùi Phaät ñi veà coõi Phaät khoâng nghi ngôø. Tu Tònh Ñoä thì caàu veà Cöïc Laïc, coøn tu Thieàn laø nhaän ñöôïc baûn lai dieän muïc hay nhaän ñöôïc Phaùp thaân v.v… Ñoù laø ñieåm töông ñoàng thöù nhaát giöõa Tònh Ñoä vaø Thieàn.

Ñieåm thöù hai, noùi veà lyù vaø söï Tònh Ñoä. Söï Tònh Ñoä laø chuùng ta tin ôû phöông Taây caùch ñaây möôøi muoân öùc coõi, coù theá giôùi teân laø Cöïc Laïc. Do tin chaéc khoâng nghi ngôø neân coá gaéng nieäm Phaät, ñeán khi naøo nhaát taâm, chöøng ñoù nhaém maét thaáy Phaät röôùc veà Taây phöông, sung söôùng khoâng coøn khoå sôû nhö ôû coõi Ta-baø naøy nöõa. Ñoù laø söï Tònh Ñoä.

Veà lyù Tònh Ñoä thì trong kinh Duy Ma Caät noùi “Taâm tònh thì ñoä tònh”. Neáu muoán coõi nöôùc thanh tònh tröôùc heát phaûi tònh taâm cuûa mình. Taâm thanh tònh thì coõi nöôùc thanh tònh. Hoaëc coù choã noùi töï taùnh Di Ñaø duy taâm Tònh Ñoä, töùc taùnh cuûa mình laø Phaät Di Ñaø, taâm cuûa mình laø coõi Tònh Ñoä. Nhö vaäy Tònh Ñoä vaø ñöùc Phaät Di Ñaø ôû ngay nôi mình chôù khoâng phaûi ôû beân trôøi Taây. Lyù Tònh Ñoä naøy raát phuø hôïp vôùi Thieàn.

Taïi sao phuø hôïp ? Vì ngöôøi tu Thieàn coát xoay trôû laïi noäi taâm cuûa mình. Khi deïp saïch voïng töôûng laêng xaêng roài, thì taâm thanh tònh hieän ra goïi laø Phaùp thaân baát sanh baát dieät haèng giaùc, haèng tri. Nghóa laø chuùng ta tu ñeå nhaän ra taâm thanh tònh khoâng coøn voïng töôûng, theå nhaäp ñöôïc Phaùp thaân baát sanh baát dieät, haèng giaùc haèng tri. Thì Tònh Ñoä noùi Phaät Di Ñaø laø töï taùnh, coøn töï taâm thanh tònh laø coõi Tònh Ñoä.

Ñöùc Phaät Di Ñaø tieáng Phaïn ñoïc laø Amitabha Buddha, Trung Hoa dòch nghóa laø Voâ löôïng thoï, Voâ löôïng quang. Voâ löôïng thoï laø soáng laâu voâ löôïng, ñoàng nghóa vôùi Phaùp thaân baát sanh baát dieät. Voâ löôïng quang laø luoân luoân saùng suoát, ñoàng nghóa vôùi Phaät taùnh haèng tri haèng giaùc. Ñöùc Phaät Di Ñaø laø bieåu tröng cho Phaät taùnh. Lyù Tònh Ñoä vaø lyù Thieàn khoâng coù gì khaùc nhau heát.

Ñoái chieáu nhö vaäy ñeå chuùng ta thaáy yù nghóa cuûa ngöôøi tu Thieàn vaø ngöôøi tu Tònh Ñoä khoâng hai khoâng khaùc.

Do ñoù Phaät töû chuùng ta khi tu Phaät ñöøng quan nieäm raèng mình laøm theá naøy, theá noï, Phaät seõ ban ôn ban phuùc. Quan nieäm nhö vaäy laø sai laàm. Tu ñeå chuû ñoäng laáy mình. YÙ nghieäp laëng xuoáng, thì ñöôïc giaûi thoaùt chôù thaät tình Phaät khoâng ban ôn ban phuùc cho chuùng ta. Phaät daïy nhaân quaû laø goác cuûa söï tu. Nhaân toát thì höôûng quaû toát, chôù khoâng phaûi Phaät ban cho ta ñöôïc.

Song Phaät töû chuùng ta chæ muoán xin Phaät thoâi. Tu coi boä phieàn, maát thì giôø. Cöù cuùng moät ít roài Phaät ban cho con caùi naøy, caùi noï laø xong. Chæ caàn moãi thaùng ñi chuøa hai laàn, ñeå daønh ít tieàn ngaøy ba möôi hay raèm, saém höông hoa traùi caây… quyù thaày ñaùnh chuoâng, laïy ba laïy cuùng dóa quaû laø ñuû roài. Phaät töû ñi chuøa nhö vaäy so vôùi lyù thaät cuûa ñaïo thaät laø caùch xa muoân daëm !

Chuùng ta phaûi yù thöùc raèng tu Phaät laø coát laøm sao ñeå mình trôû thaønh con ngöôøi giaùc ngoä, khoâng coøn bò nghieäp loâi daãn treân ñöôøng sanh töû nöõa. Ñoù laø muïc ñích toái thöôïng cuûa chuùng ta. Duø ñôøi naøy chuùng ta tu khoâng xong, coøn phaûi tôùi lui coõi naøy nhöng muïc ñích toái thöôïng ñoù phaûi giöõ vöõng ñöøng ñeå leäch höôùng. Cuõng nhö ngöôøi ñi bieån caàn coù la baøn vaäy, phaûi khaúng ñònh khoâng nhaàm laãn. Nhaém ñuùng roài, ñôøi naøy tu ñöôïc bao nhieâu, ñôøi sau tu tieáp nöõa, cöù nhö vaäy tieáp maõi, chöøng naøo xong vieäc môùi thoâi.

Trong kinh noùi ñöùc Phaät ñaõ tu voâ soá kieáp, hay laø ba a-taêng-kyø kieáp, töùc laø ba voâ soá kieáp. Nghe ba voâ soá kieáp quyù vò coù ngaùn khoâng ? Chöõ kieáp khoâng phaûi moät ñôøi cuûa mình ñaâu. Kieáp laø traûi qua bao trieäu naêm. Vaäy ba voâ soá kieáp laø qua bao nhieâu trieäu naêm, quyù vò nghó maø ngaùn phaûi khoâng ? Phaät vì sôï chuùng ta ngaùn neân noùi “khoâng sao”. Neáu kheùo tu thì meâ laø chuùng sanh, giaùc laø Phaät. Nhanh nhö trôû baøn tay, ñang uùp laät laïi thaønh ngöûa. Ñang meâ maø giaùc thì thaønh Phaät ngay thoâi. Noùi nhö vaäy Phaät coù gaït chuùng ta khoâng ? Khoâng gaït, nhöng thaønh Phaät coù nhieàu caùch. Bôûi vì Phaät laø töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn.

Ñoái vôùi chuùng ta, phaàn töï giaùc laø muoán heát söùc roài laïi phaûi giaùc tha nöõa. Töùc laø khi naøo mình vaø ngöôøi khaùc giaùc heát môùi thaønh Phaät. Neân nhaän ra ñöôïc taùnh Phaät goïi laø thaønh Phaät. Thaønh Phaät ñaây chæ laø loùe thaáy Phaät cuûa mình thoâi. Coøn bieát bao nhieâu phieàn naõo, taäp khí muoân ñôøi phaûi tröø boû nöõa. Toâi thöôøng ví duï chuùng ta tu gioáng nhö ñi trong ñeâm ba möôi trôøi chuyeån möa. Laâu laâu coù chôùp loùe leân, nhôø ñoù ta thaáy ñöôïc moät ñoaïn. Trôøi toái laïi roài chôùp leân, thaáy ñöôïc moät ñoaïn nöõa. Cöù theá tu daàn daàn.

Hieän ngöôøi tu baây giôø söùc tænh giaùc cuõng nhö aùnh chôùp aáy thoâi. Giôø naøy ñang nghe kinh hoaëc ngoài thieàn thaáy tænh laém, nhöng giôø khaùc tieáp xuùc vôùi moïi ngöôøi lieàn queân maát, roài cuõng buoàn cuõng giaän. Khi ngoài laïi tu thaáy tænh, thaáy giaùc nhöng ñuïng vieäc cuõng phieàn naõo nhö ai. Cöù theá töø naêm naøy sang naêm khaùc, roát cuoäc nhaém maét cuõng chöa xong xuoâi. Ñoù laø beänh chung cuûa moïi ngöôøi. Chuùng ta caàn bieát khoâng phaûi moät laàn giaùc laø xong ngay.

Phaät töû luùc naøo cuõng tin töôûng lôøi Phaät daïy, tin töôûng lôøi quyù thaày giaûng, bieát noùng giaän laø taät xaáu, laø tieâu moøn coâng ñöùc. Nhöng vöøa gaëp ngöôøi noùi traùi tai lieàn noåi giaän ñuøng ñuøng. Ai gan laém thì keàm giöõ khoâng cho hieän ra ngoaøi nhöng vaãn aám öùc trong loøng khoâng an. Chuùng ta bieát roõ ñoù laø taät xaáu, maø muoán boû khoâng phaûi deã. Vì chuùng ta traûi qua bao nhieâu kieáp meâ laàm, giôø ñaây tænh laïi neân boû phaûi daàn daàn môùi heát ñöôïc. Gioáng nhö maáy chuù ghieàn thuoác, ghieàn röôïu vaäy. Bieát röôïu thuoác laø haïi, ngoài moät mình thì nhòn maø coù baïn tôùi ñöa thuoác thì laáy lieàn. Nhö vaäy môùi thaáy taäp khí keùo loâi theá naøo. Ngöôøi chöa töøng ghieàn thuoác duø coù môøi hoï cuõng khoâng theøm laáy, cho neân khi ñaõ huaân chuûng töû laâu ñôøi thì baây giôø boû heát söùc laø khoù.

Laâu nay chuùng ta thöôøng nghó ngöôøi lôùn tuoåi raûnh rang coâng vieäc deã tu, coøn maáy ñöùa beù möôøi laêm, möôøi baûy tuoåi khoù tu. Ñieàu naøy chæ ñuùng phaàn naøo thoâi. Giaø thì raûnh rang coù thì giôø, nhöng taäp khí ñaày aép beân trong, neân ngoài laïi laø nhôù chuyeän naêm treân naêm döôùi, khoâng laøm sao tu ñöôïc. Maáy ñöùa nhoû tuy laêng xaêng coâng vieäc hoïc haønh thaáy nhö khoù tu, nhöng taâm noù trong traéng chöùa ít chuûng töû.

Nhö ngöôøi khoâng ghieàn röôïu nghe Phaät caám röôïu lieàn cöôøi, deã quaù. Coøn ngöôøi ghieàn röôïu nghe Phaät caám röôïu lieàn thaáy khoå ngay. Ngöôøi khoâng ghieàn, baûo boû röôïu laø chuyeän thöøa; coøn ngöôøi ghieàn, baûo boû röôïu laø vieäc cay ñaéng. Caùc thöù khaùc cuõng vaäy.

Cho neân coøn treû maø ham tu, thì tu mau tieán. Coøn ngöôøi giaø tuy coù thì giôø roäng raõi nhöng tu laâu tieán, vì chuûng töû nhieàu quaù. Noù cöù quay laïi, muoán boû, boû khoâng ñöôïc. Hôn nöõa ngöôøi giaø tinh thaàn suy yeáu, khoâng ñuû söùc maïnh gaït boû nhöõng thoùi quen cuõ neân khoù boû. Do ñoù moãi theá heä coù caùi khoù rieâng, maø cuõng coù caùi deã rieâng. Hieåu vaäy roài chuùng ta môùi thaáy vieäc tu taäp khoâng daønh rieâng cho giôùi naøo heát, ai quyeát taâm thì ngöôøi ñoù tu ñöôïc.

Chuùng ta tu laø laøm sao tieâu dieät ñöôïc nhaân taïo nghieäp. Nhaân taïo nghieäp laëng thì quaû nghieäp khoâng coøn. Quaû nghieäp khoâng coøn thì chuùng ta töï taïi, khoâng bò laên loän trong sanh töû nöõa, ñoù goïi laø giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt sanh töû nhöng vaãn coøn caùi chaân thaät hieän höõu nôi mình.

Khi coøn taïi theá, coù ngöôøi hoûi Phaät “Thaân naøy cheát roài coøn hay heát ?” Phaät khoâng traû lôøi. Bôûi vì coøn nghieäp thì coøn sanh trôû laïi. Neáu noùi heát ngöôøi ta töôûng khoâng coøn gì caû. Chæ ngöôøi tu khi saïch ñöôïc nghieäp roài thì töï taïi, khoâng bò nghieäp löu chuyeån trong saùu neûo. Phaät daïy: Khi maát thaân naøy, döùt taâm nieäm sanh dieät roài thì theå thanh tònh saùng suoát cuûa mình truøm khaép. Theå aáy khoâng coù töôùng maïo, khoâng coù gì chi phoái caû neân goïi laø giaûi thoaùt sanh töû.

Hieän taïi luùc naøo chuùng ta cuõng saün theå chaân thaät ñoù. Khi yù nieäm daáy khôûi tính toaùn so ño, phaân bieät hôn thua, laêng xaêng, ñoù laø goác taïo nghieäp. Nhöng khi yù nghieäp khoâng daáy ñoäng thì taâm coù khoâng ? Taâm laø caùi “bieát” ñoù. YÙ nieäm tuy khoâng daáy ñoäng nhöng chuùng ta vaãn bieát. Maét bieát, tai bieát, muõi bieát, löôõi bieát, thaân bieát, nhö vaäy laø haèng bieát.

Caùi bieát aáy theânh thang, khoâng choã nôi ñeå chuùng ta doø tìm, nhöng luoân hieän höõu. Vì vaäy khi caùc thöù che ñaäy, meâ môø laëng roài thì noù hieän roõ raøng, coøn baây giôø vì voâ minh che laáp neân chuùng ta khoâng nhaän ra noù. Khi nghó suy chuùng ta noùi toâi nghó, toâi suy. Khi khoâng nghó suy thì ta vaãn haèng tri haèng giaùc chôù ñaâu phaûi voâ tri, voâ giaùc. Coù bieát nhöng vì taùnh bieát baøng baïc neân chuùng ta khoâng theå chæ ra ñöôïc.

Chæ khi yù thöùc daáy nghó môùi coù boùng daùng keøm theo. Nhö vöøa nhôù ngöôøi thì boùng ngöôøi hieän, nhôù chuøa thì boùng chuøa hieän, nhôù huynh ñeä thì boùng huynh ñeä hieän. Nhôù laø daáy nieäm. Nhaø Phaät goïi ñaây laø phaùp traàn. Phaàn naøy raát phuø hôïp vôùi khoa taâm lyù hoïc. Nhö hoâm roài xuoáng baéc Myõ Thuaän, toâi thaáy chuù thanh nieân moät chaân bò hö maùng treân vai, coøn moät chaân choáng caây gaäy. Tröôùc khi thaáy chuù, trong taâm toâi khoâng coù boùng daùng ñoù nhöng thaáy roài thì ñeán nay nhôù laïi, hình aûnh aáy hieän ra roõ raøng. Boùng daùng maø toâi nhôù ôû trong loøng ñoù, nhaø Phaät goïi laø phaùp traàn.

Chöõ traàn laø nhöõng hình daùng teá nhò chôù khoâng phaûi thoâ phuø; hình daùng aáy löu laïi trong taâm ta neân khi nhôù ñeán thì chuùng hieän ra ngay. Nhö vaäy töø nhoû ñeán giaø nhöõng boùng daùng ñoù ghi vaøo taâm thöùc cuûa chuùng ta nhieàu hay ít ? Neáu phaân ra khoâng bieát maáy traêm maáy ngaøn lôùp ? Do ñoù khi ngoài yeân lôùp naøy nhaûy ra tôùi lôùp khaùc lieân mieân chaäp choàng. Vì vaäy khi tu laø chuùng ta coá gaéng gaït noù qua moät beân ñeå caùi chaân thaät ñöôïc hieän baøy. Khi naøo boùng daùng ñoù laëng heát thì oâng chuû xöa nay môùi hieån loä.

Do ñoù duïng coâng tu laø vieäc heát söùc teá nhò, chôù khoâng phaûi thöôøng. Ngöôøi ta thaáy ôû chuøa quaù ñôn giaûn, goõ moõ tuïng kinh, ñi tôùi ñi lui coù gì quan troïng. Nhöng thaät ra ngöôøi tu phaûi quaùn saùt noäi taâm, luoân luoân chieáu soi ñeå laøm chuû troïn veïn ñöôïc mình, khoâng coøn leä thuoäc vôùi phaùp traàn laø ñieàu raát khoù.

Toùm laïi, taát caû phaùp cuûa Phaät daïy tuy coù chia ra nhieàu moân, nhieàu phaùi song caùc phaùi ñeàu y cöù theo nhöõng gì Phaät daïy maø tu haønh. Tuy phöông tieän coù khaùc nhöng cöùu kính ñeàu gaëp nhau. Ngöôøi tu Tònh Ñoä thì nieäm Phaät cho tôùi nhaát taâm. Ngöôøi tu Thieàn thì phaûi ñöôïc ñònh.

Coù ngöôøi noùi Thieàn Tònh song tu, töùc laø tu moät löôït caû hai phaùp. Nhö vaäy laøm sao tu ? Bôûi vì Tònh Ñoä ñaët loøng tin leân treân. Tin coù coõi Cöïc Laïc, tin coù ñöùc Phaät Di Ñaø chuaån bò ñoùn tieáp neân coá loøng nieäm Phaät, nieäm chí taâm ñeán choã nhaát taâm, thì thaønh coâng. Nhôø nieàm tin maïnh cho neân quyeát taâm tu, maø quyeát taâm tu thì thaønh coâng. Coøn tu Thieàn laø bieát roõ caùc phaùp duyeân hôïp, nhö huyeãn khoâng thaät neân khoâng tham tröôùc, khoâng dính maéc, coá gaéng deïp nhöõng boùng daùng che phuû noäi taâm khieán cho noù laëng saïch neân taâm ñöôïc ñònh. Moät phaùp tu suoát ñôøi chöa roài maø doàn hai phaùp laïi laøm sao kham ?

Laïi ngaøi Baïch AÅn, moät Thieàn sö Nhaät Baûn noùi thí duï naøy: Ngöôøi sôï tu Thieàn khoâng ñuû, phaûi tu theâm Tònh Ñoä gioáng nhö ngöôøi muoán qua soâng gaáp, ñi moät chieác ñoø sôï chaäm, neân keâu hai chieác roài ñöùng moät chaân chieác naøy, moät chaân chieác kia. Nhö vaäy ñi ñöôïc tôùi bôø khoâng, hay nöûa ñöôøng ñoø reõ bò rôi ? Chuùng ta phaûi hieåu thaät kyõ, neáu khoâng chín chaén, muoán cho mau choùng vaø deã tu, khoâng ngôø chính chuùng ta laøm trôû ngaïi söï tu cuûa mình.

Tu caùc phaùp moân cuûa Phaät gioáng nhö ngöôøi leo nuùi. Moät ngoïn nuùi cao, ngöôøi ôû höôùng Taây coù loái leân cuûa höôùng Taây, ngöôøi ôû höôùng Ñoâng coù loái leân cuûa höôùng Ñoâng, höôùng Nam, höôùng Baéc cuõng vaäy. Trong boán loái ñoù chuùng ta thích loái naøo thì ñi loái ñoù. Ñaõ choïn roài phaûi quyeát chí ñi. Duø leo leân thaáy khoù, cuõng raùng maø leo leân ñeán ñænh. Ñöôøng ñi töø boán höôùng khaùc bieät, nhöng tôùi ñænh roài thì ñeàu gaëp nhau. Cuõng vaäy, phaùp moân Tònh Ñoä, phaùp moân Thieàn v.v… teân coù khaùc, höôùng tu coù khaùc, nhöng cöùu kính ñeàu gaëp nhau.

Hieåu nhö vaäy roài, chuùng ta tu khoâng coøn cheâ beân naøy khen beân kia, maø chæ neân töï traùch mình chöa coá gaéng, chöa quyeát taâm. Mong raèng taát caû chuùng ta coá gaéng thöïc hieän coâng phu tu haønh cuûa mình ñaït ñeán keát quaû vieân maõn, theo nhaân duyeân rieâng cuûa moãi ngöôøi trong tinh thaàn hoøa hôïp vaø ñuùng vôùi lôøi Phaät daïy. 

]