NGÖÔØI TU PHAÄT LAØ NGÖÔØI TÌM VEÀ NGUOÀN AN LAÏC

GIAÛI THOAÙT

Giaûng taïi chuøa Xaù Lôïi - 1998.

Ñeà taøi chuùng toâi nhaéc nhôû quyù vò hoâm nay laø: “Ngöôøi tu Phaät laø tìm trôû veà nguoàn an laïc giaûi thoaùt”. Quyù vò chuù yù nghe, laõnh hoäi ñaày ñuû vaø öùng duïng tu haønh thì môùi toát.

Ñöùc Phaät sau khi thaønh ñaïo döôùi coäi Boà ñeà, Ngaøi tìm nhöõng ngöôøi baïn ñoàng tu luùc tröôùc laø naêm anh em oâng Kieàu Traàn Nhö ñeå thuyeát phaùp. Baøi phaùp ñaàu tieân laø Töù dieäu ñeá, trong ñoù ñeá thöù nhaát laø Khoå ñeá, noùi caùi khoå laø leõ thöïc cuûa cuoäc ñôøi naøy. Ñöùc Phaät noùi khoå, taïi sao chuùng toâi laïi noùi ngöôøi tu laø tìm veà nguoàn an laïc giaûi thoaùt, töùc laø vui. Nhö vaäy coù traùi vôùi baûn yù cuûa ñöùc Phaät hay khoâng ?

Khi môùi nhìn qua ñaïo Phaät, ngöôøi khoâng hieåu thaáy ñaïo Phaät döôøng nhö bi quan, yeám theá. Nhöng ñi saâu, thaám nhuaàn giaùo lyù cuûa Phaät roài, chuùng ta môùi thaáy ngöôïc laïi. Ñöùc Phaät noùi khoå laø chæ treân quaû, vì quaû deã thaáy, deã bieát. Khi bieát ñöôïc quaû roài, Ngaøi lieàn chæ ñeán nhaân. Nguyeân nhaân naøo taïo ra quaû khoå aáy. Khi bieát ñöôïc nhaân roài, deïp heát nhaân thì quaû khoâng coøn.

Ngaøy nay caùc nhaø khoa hoïc luoân phaêng tìm manh moái cuûa vaïn töôïng sum la, caên cöù treân quaû maø phaêng tôùi nhaân, khoâng bao giôø ñi töø nhaân tôùi caùi quaû. Vì quaû laø caùi deã thaáy, thaáy quaû roài chuùng ta tìm ra nhaân deã daøng, coøn tröôùc noùi nhaân sau ñoù môùi chæ quaû thì khoù hôn. Nhö baây giôø chuùng ta coù caây cam, ñöôïc quaû cam aên, bieát quaû cam ngoït. Nhöõng ngöôøi thöôûng thöùc muøi vò quaû cam hoûi raèng: Cam naøy töø ñaâu coù ? Töï nhieân chuùng ta seõ giaûi thích töø haït cam öôm leân, naåy maàm, leân caây, coù laù, ñôm hoa, keát quaû. Quaû laø caùi hieän thaáy, chöùng minh ñöôïc; coøn nhaân thì ñaõ cuõ, ñaõ xöa roài, chuùng ta khoâng theå naøo chæ cho ngöôøi khaùc thaáy töôøng taän. Cho neân tinh thaàn Phaät daïy raát thích hôïp vôùi khoa hoïc hieän giôø.

Neáu ngöôøi khoâng hieåu, nghe ñöùc Phaät noùi cuoäc ñôøi laø khoå, mang thaân naøy laø khoå thì cho raèng ñaïo Phaät bi quan, ñaïo Phaät chaùn ñôøi, v.v… Khoå ñoù laø quaû, chuùng ta bieát roài thì phaûi phaêng tìm nguyeân nhaân cuûa noù. Neáu bieát ñöôïc nhaân naøo taïo ra quaû khoå, chuùng ta lieàn deïp boû, töï nhieân quaû khoå khoâng coøn. Neáu quaû khoå khoâng coøn, luùc ñoù ñöôïc vui. Vui khoâng rieâng coù maø chæ khi naøo heát khoå. Ñoù laø tinh thaàn cuûa Phaät daïy.

Phaät noùi khoå ñeå chuùng ta tìm ra nguyeân nhaân gaây ñau khoå, bieát roõ nguyeân nhaân roài thì döùt boû noù. Döùt boû roài chuùng ta môùi heát khoå, töùc laø ñöôïc an laïc, giaûi thoaùt. Vaäy muïc ñích cuûa ñöùc Phaät daïy laø muoán chuùng ta heát khoå, ñöôïc giaûi thoaùt, chôù khoâng phaûi daïy chuùng ta chòu khoå. Phöông phaùp tu ñoù khoâng heà bi quan. Quyù vò nhìn nhöõng ngöôøi tu haønh hieåu saâu ñaïo lyù, soáng ñöôïc vôùi ñaïo, thöôøng laéc ñaàu, chaëc löôõi, thôû daøi hay thöôøng cöôøi hoaøi ? Bao nhieâu ñoù cuõng töï traû lôøi cho nhöõng vaán ñeà chuùng ta caàn hieåu roài.

Ngöôøi bieát tu luoân phaêng taän nguoàn goác nguyeân nhaân gaây ra ñau khoå, deïp boû chuùng qua moät beân thì ñau khoå khoâng coøn. Khoå heát goïi laø an vui. Nhöng thaät ñaùng thöông cho Phaät töû chuùng ta ngaøy nay, tu maø khoâng tìm nguyeân nhaân cuûa khoå ñeå deïp boû, laïi cöù caàu Phaät cho con heát khoå hoaøi. Gaëp vieäc buoàn, vieäc khoå lieàn voâ chuøa thaép höông, laïy Phaät tha thieát, xin Phaät ban cho con aân hueä ñeå con heát khoå. Vieäc gì cuõng döïa vaøo quyeàn löïc cuûa ñöùc Phaät chôù khoâng boû ra coâng phu tu haønh.

Ñaïo Phaät laø ñaïo raát thöïc teá chôù khoâng phaûi huyeàn bí, nhöng Phaät töû chuùng ta quen beänh yeáu ñuoái neân xem Phaät gioáng nhö oâng thaàn. Gaëp vieäc gì khoå quaù chæ xin vôùi Phaät cho bôùt khoå, chôù khoâng bieát tu cho bôùt khoå. Ñoù laø ñieåm yeáu ñuoái, sai laàm cuûa Phaät töû chuùng ta. Ngöôøi tu Phaät thì phaûi tìm veà nguoàn an laïc giaûi thoaùt. Toâi xin neâu vaøi ñieåm caên baûn cho quyù vò thaáy nguoàn goác cuûa an laïc giaûi thoaùt.

Trong kinh Phaät thöôøng noùi: “Chuùng sinh coù taùm ñieàu khoå: sanh khoå, giaø khoå, beänh khoå, töû khoå, aùi bieät ly khoå, caàu baát ñaéc khoå, oaùn taéng hoäi khoå vaø nguõ aám xí thaïnh khoå. Ñoù laø baùt khoå.” Nhö vaäy khoå nhieàu hôn vui. Chuùng ta xeùt kyõ xem, caùi khoå ñoù laø khoå cho taát caû moïi ngöôøi hay chæ ñoái vôùi nhöõng ai khoâng bieát ñaïo lyù ?

1. Sanh khoå.

Theo nhaø Phaät thì sanh goàm hai phaàn. Thöù nhaát, sau khi ra khoûi loøng meï ñau ñôùn nhoïc nhaèn. Thöù hai, trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta, neáu khoâng bieát tu, khoâng hieåu ñaïo thì caû cuoäc ñôøi chæ toaøn laø ñau khoå, khoâng chuùt an vui. Nhö vaäy khoå luùc sanh ra vaø khoå trong cuoäc soáng. Khi sanh ra coù ñöùa beù naøo cöôøi khoâng, hay ñeàu khoùc oa oa. Ñoù laø vì ra ñôøi khoù khaên ñau ñôùn quaù, neân loït loøng meï laø khoùc lieàn. Caùi khoùc aáy noùi leân sinh laø khoå.

Roài töø beù ñeán giaø maáy möôi naêm, moät cuoäc ñôøi khoå nhieàu vui ít. Quyù vò thöû kieåm laïi xem trong suoát moät ñôøi, nhöõng gì chuùng ta mong muoán, ña phaàn ñöôïc nhö yù hay chæ thieåu phaàn nhö yù ? Chaéc raèng khoâng ai noùi ña phaàn nhö yù. Ngöôøi thì gia ñình aám no coù côm aên, aùo maëc nhöng con chaùu khoù daïy. Ngöôøi thì con chaùu deã daïy nhöng gia ñình laïi chaät vaät thieáu thoán v.v… ñuû thöù thuaän nghòch, khoâng khi naøo ñöôïc thoûa maõn nhö yù cuûa mình. Vì vaäy ña soá ñeàu baát nhö yù.

Con ngöôøi sinh ra ai cuõng mô öôùc traøn ñaày haïnh phuùc, nhöng traûi qua boán, naêm möôi tuoåi nhìn laïi cuoäc ñôøi khoâng coù haïnh phuùc maø baát haïnh laïi nhieàu. Ít hoâm nghe tin ngöôøi thaân maát hoaëc phaûi ñi xöù naøy xöù khaùc v.v… Hoaëc coù chuyeän naøy chuyeän noï laøm mình phaûi buoàn, phaûi khoå. Khoâng ai ñöôïc haïnh phuùc troïn veïn. Caû moät ñôøi ngöôøi, ba phaàn tö laø ñau khoå, chæ moät phaàn tö an vui thoâi, thöïc teá laø nhö vaäy.

Chuùng ta ñaõ bieát sanh laø khoå, baây giôø chuùng ta phaûi laøm sao cho heát khoå ? Laøm sao chuùng ta soáng trong coõi khoå maø vaãn luoân ñöôïc an vui ? Ñieàu ñoù khoâng coù gì khoù heát. Neáu soáng trong cuoäc ñôøi naøy maø bieát roõ raøng cuoäc ñôøi laø taïm bôï, coù roài seõ maát, khoâng ai coøn maõi. Nhö vaäy ngaøy naøo chuùng ta coøn soáng thì ngaøy aáy coøn toát, coøn coù thì giôø cho chuùng ta töï tu, cho chuùng ta laøm nhöõng ñieàu thieän, giuùp ích moïi ngöôøi. Moät ngaøy soáng laø moät ngaøy vaøng, chuùng ta phaûi söû duïng heát ñeå lo cho mình, cho ngöôøi, laøm sao cho mình vaø ngöôøi ñeàu ñöôïc an oån. Laøm moät ñieàu laønh laø chuùng ta ñöôïc moät nguoàn vui. Chuùng ta chuyeån cuoäc soáng khoå ñau naøy baèng moät cuoäc soáng traøn ñaày haïnh phuùc.

Noùi nhö vaäy seõ coù vò nghó, neáu ngöôøi giaøu coù thì giuùp ñôõ ngöôøi naøy, ngöôøi kia deã. Coøn nhö ta ngheøo, khoâng coù ñieàu kieän giuùp ñöôïc ai, thì laøm sao coù nieàm vui. Toâi xin nhaéc raèng treân ñôøi coù nhieàu nieàm vui laém, chæ sôï chuùng ta khoâng chòu laøm thoâi.

Thí duï chuùng ta khoâng coù tieàn cho ngöôøi aên xin hay ñoùng goùp cöùu trôï naïn luït v.v…, nhöng ñang ñi thaáy ñöùa beù bò teù, chuùng ta ñôõ leân, voã veà, an uûi khuyeân baûo noù, nhö vaäy coù vui khoâng ? Chuùng ta khoâng laøm ñöôïc vieäc cöùu giuùp baèng tieàn thì chuùng ta laøm vieäc cöùu giuùp baèng thaân, baèng lôøi. Duøng thaân vaø lôøi giuùp ñôõ ngöôøi bôùt khoå. Bôùt khoå laø hoï ñöôïc vui, ngöôøi vui thì chuùng ta cuõng vui. Caùi vui ñoù khoâng toán gì heát, chæ toán moät chuùt coâng. Nhö vaäy tìm nguoàn vui ñaâu phaûi khoù. Chæ caàn khi thaáy moät con kieán rôùt döôùi vuõng nöôùc, chuùng ta vôùt noù leân ñeå treân khoâ, thaáy noù boø möøng rôõ laø chuùng ta cuõng vui roài.

Ngöôøi bieát tu nhìn laïi baûn thaân mình ngaøy xöa nhieàu noùng giaän, nay ñaõ giaûm bôùt lieàn caûm thaáy vui. Gaëp ai ñang coù nguy khoán, mình ra tay cöùu vôùt, töø con ngöôøi cho tôùi loaøi vaät, giuùp ñöôïc loaøi naøo cuõng coù nguoàn vui. Vaäy chuùng ta soáng ñeå laøm lôïi ích cho chuùng sinh. Tuy raèng khaû naêng nhoû beù, haïn heïp, nhöng vôùi loøng chaân thaønh thì cuõng coù vui roài.

Neáu chuùng ta bieát soáng, thì duø ñôøi laø khoå hay sanh laø khoå, nhöng ngaøy naøo chuùng ta cuõng löôïm cuõng moùt ñöôïc nhieàu nieàm vui. Ñoù laø chuùng ta kheùo tu, kheùo hieåu Phaät Phaùp, chôù ñöøng laïy xin Phaät cho con vui. Phaät khoâng cho ñöôïc ñaâu, chuùng ta phaûi töï taïo laáy nguoàn vui töø baûn thaân mình. Tuy sanh khoå, nhöng neáu chuùng ta bieát soáng thì sanh trôû thaønh vui, chôù khoâng phaûi khoå.

2. Giaø khoå.

Taïi sao giaø khoå ? Vì giaø khoâng bieát laøm gì cöù ñi tôùi ñi lui, nhôù con, nhôù chaùu, buoàn uû ruõ, heát traùch ngöôøi naøy tôùi traùch ngöôøi kia, thaønh ra thaáy tuoåi giaø leâ theâ, ñen toái. Neân giaø laø khoå.

Ngöôøi giaø neân bieát duøng tuoåi giaø trong coâng vieäc. Nhöõng vò khoâng coù traùch nhieäm cöù ôû taïi nhaø, tìm nhöõng gì hay, nhöõng gì ñeïp daïy con, daïy chaùu. Ñem baøi kinh hay, ñoaïn saùch toát ñeå daïy con chaùu, ñoù laø vui roài, ñaâu phaûi laøm vieäc gì nhieàu. Cuõng nhö chuùng toâi, moät ngaøy soáng laø moät ngaøy phaûi laøm ñöôïc caùi gì cho mình cho ngöôøi. Lôïi ích ñöôïc cho mình cho ngöôøi thì vui chôù ñaâu coù khoå. Nhö vaäy noùi giaø khoå hay vui ? Giaø theá naøo cuõng coù kinh nghieäm nhieàu hôn ngöôøi treû. Taïi sao chuùng ta khoâng ñem nhöõng kinh nghieäm aáy daïy laïi cho ngöôøi sau. Vì vaäy tuoåi giaø khoâng phaûi laø thöøa, khoâng phaûi laø boû. Moãi ngaøy chuùng ta soáng ñeàu coù giaù trò thì cuoäc ñôøi giaø laø vui, chôù khoâng phaûi khoå.

3. Beänh khoå.

Ñieàu naøy ña soá chaáp nhaän. Coù ngöôøi naøo ñau maø khoâng reân ñaâu ? Reân töùc laø khoå chôù gì ! Nhieàu ngöôøi than sao toâi beänh hoaïn leâ theâ, keùo daøi naêm naøy qua naêm noï, chaùn quaù ! Neân vò ñoù thaáy beänh laø khoå.

Nhöng vôùi con maét nhaø Phaät, beänh cuõng khoâng khoå. Vì sao khoâng khoå ? Vì Phaät daïy thaân naøy do nhaân duyeân hôïp, trong ñoù coù ñaát, nöôùc, gioù, löûa. Kinh Nieát Baøn noùi töù ñaïi laø boán con raén, con raén nöôùc, con raén löûa, con raén ñaát, con raén gioù. Toâi xin noùi cuï theå hôn, con raén nöôùc laø raén hoå ôû döôùi nöôùc, con raén löûa laø raén hoå löûa, con raén ñaát laø raén hoå ñaát, con raén gioù laø raén hoå maây. Boán con raén hoå naøy nhoát trong moät caùi gioû thì chuùng phaûi caén nhau, choáng choïi nhau thoâi. Ngöôøi nuoâi raén thaáy boán con cöù choáng nhau, laøm cho con naøy con noï cöù baát an hoaøi, thì phaûi can thieäp cho chuùng hoøa vôùi nhau môùi yeân ñöôïc.

Chuùng ta mang thaân ñaát nöôùc gioù löûa, boán chaát ñoù coù hoøa hôïp vôùi nhau khoâng ? Ít hoâm thì löûa thaéng nöôùc, luùc ñoù noùng quaù phaûi kieám caùi gì uoáng cho maùt, ñoù laø ñieàu hoøa raén hoå löûa. Ít hoâm nöôùc thaéng löûa thì bò laïnh run raåy, phaûi kieám caùi gì uoáng cho aám, ñoù laø ñieàu hoøa con raén nöôùc. Ít hoâm raén ñaát bò hoå maây caén, luùc ñoù chuùng ta keâu truùng gioù, phaûi ñaùnh gioù hay tìm caùch naøy caùch kia laøm cho gioù ra thì thaân môùi nheï, neân noùi: “Gioù thoåi maïnh thì ñaát rung rinh”. Chuùng luoân luoân choáng choïi nhau. Chuùng ta phaûi ñieàu hoøa chuùng. Nhö vaäy nhaøn haï hay khoå.

Ai cuõng coù beänh. Neáu khoâng beänh naëng thì cuõng beänh nheï, khoâng beänh nhieàu cuõng beänh ít, chôù khoâng ai hoaøn toaøn khoâng beänh. Vì beänh laø khoå chung cuûa taát caû moïi loaøi ! Nhieàu vò beänh laên loän reân. Reân laø khoå. Nhöng giôø ñaây bieát tu, khi beänh chuùng ta phaûi laøm sao ? Chuùng ta nhìn boán con raén naøy, xem ñöùa naøo thaéng, ñöùa naøo baïi. Bieát roõ boán con raén ñoäc ñang choáng choïi vôùi nhau, chuùng ta khoâng chaáp thaân naøy laø thaät. Töù ñaïi tuï hoïp neân coù thaân, nhöng vì tuï hoïp trong söï choáng choïi neân thaân naøy khoå.

Chuùng ta bieát roõ noù khoâng chaéc, khoâng beàn, khoâng coù gì quan troïng neân bôùt khoå. Thöôøng beänh ñau, chuùng ta thaáy khoå vì thaáy thaân laø hôn heát, vì sôï cheát. Neáu bieát roõ noù laø töôùng duyeân hôïp thì hôïp cuõng toát, maø tan cuõng vui. Neáu noù coøn thì chuùng ta duøng vaøo vieäc höõu ích, noù maát thì chuùng ta ra ñi moät caùch thaûnh thôi, coù gì ñaâu maø sôï. Neáu khoâng sôï cheát thì ñau maëc ñau, noù ñaâu coù thieät.

Ngaøy xöa coù moät vò Thieàn sö bò beänh, thaày Tri söï leân thöa: “Baïch Hoøa thöôïng, Hoøa thöôïng beänh coù caùi khoâng beänh chaêng ?” Ngaøi ñaùp: “OÂi da, oâi da !” Caùi bieát reân ñoù noù khoâng coù hình töôùng neân khoâng bò beänh, coøn beänh laø thaân naøy beänh. Nhö vaäy chuùng ta bieát ngay nôi thaân naøy laø duyeân hôïp taïm bôï. Coù hôïp thì phaûi coù tan, khoâng coù gì quan troïng. Khoâng quan troïng thì bôùt khoå.

Ñoàng thôøi chuùng ta cuõng bieát ngay trong thaân naøy coù caùi chaân thaät, khoâng hình töôùng, noù chính laø chuû trì cuûa thaân. Bieát roõ caùi ñoù thì thaân coù ñau, coù nhöùc laø chuyeän cuûa thaân, nhìn ñöôïc caùi ñau töùc laø chuùng ta khoâng ñau.

4. Cheát khoå.

Ai cuõng thaáy ngöôøi saép cheát thôû hoån heån, traên trôû böùt röùt heát söùc khoå nhoïc, neân noùi cheát laø khoå.

Ngöôøi neáu kheùo tu, nhaát laø tu thieàn seõ thaáy khaùc. Khi ngoài thieàn töø moät giôø, laàn laàn tôùi moät giôø röôõi, hai giôø, caøng tieán leân chaân ñau voâ keå. Nhöng raùng chòu ñöïng, thaéng ñöôïc noù roài thì seõ qua luoân, khoâng coøn ñau nöõa. Thaéng ñöôïc laø coù gan daï. Vì coù gan daï neân môùi thaéng ñöôïc.

Khi chuùng ta cheát, thaân töù ñaïi raõ rôøi tan naùt, laøm sao khoâng ñau ñôùn. Trong khi ñau ñôùn chuùng ta nhìn noù bieát noù laø baïi hoaïi. Coøn caùi “bieát” baïi hoaïi ñoù khoâng baïi hoaïi, khoâng ñau ñôùn. Bieát roõ nhö vaäy thì cheát khoâng phaûi khoå nöõa. Cho neân ngaøy xöa Thieàn sö Töø Minh ôû Trung Hoa coù noùi caâu keä: Sanh nhö ñaép chaên ñoâng, töû nhö côûi aùo haï. Muøa ñoâng laïnh leõo ñöôïc ñaép chaên aám laø vui. Muøa heø noùng böùc, moà hoâi töôm öôùt aùo, ñöôïc côûi aùo ñi chôi laø khoûe. Vôùi ngöôøi bieát tu thì sanh töû nhö troø chôi, khoâng coù gì quan troïng neân khoâng coù gì khoå heát.

Chæ ngöôøi khoâng bieát tu, soáng lo baûo veä, saên soùc, cung döôõng thaân naøy, neân khi thaân naøy baïi hoaïi, chôùi vôùi khoâng bieát nöông töïa vaøo ñaâu. Vì vaäy maø khoå. Khoå hay vui laø taïi ngöôøi bieát tu hay khoâng bieát tu maø thoâi. Thaân naøy tuy coù hôïp coù tan nhöng oâng chuû khoâng maát thì coøn gì khoå. Vì vaäy cheát cuõng khoâng phaûi laø khoå.

5. AÙi bieät ly khoå.

Töùc laø ngöôøi mình thöông yeâu maø phaûi xa lìa neân khoå. Neáu chuùng ta bieát thöông yeâu laø goác cuûa ñau khoå neân bôùt thöông yeâu ñi thì bôùt khoå.

Noùi heát thöông yeâu, ngöôøi ta laàm töôûng ñaïo Phaät khoâ khan quaù, khoâng bieát thöông ai heát. Toâi thöôøng thí duï, nhö moät doøng suoái nhoû, nöôùc töø ñaàu nguoàn tuoân chaûy raát maïnh, vì doøng suoái nhoû maø nöôùc nhieàu neân noù chaûy xieát. Coøn bieån caû meânh moâng, thaáy nhö khoâng chaûy maø thaät ra noù chaûy ngaàm. Neáu khoâng thì laøm sao coù nöôùc roøng, nöôùc lôùn.

Cuõng vaäy, theá gian coät troùi mình trong tình thaân thuoäc, tình beø baïn, neân khi xa caùch phaûi ñau khoå. Coøn ngöôøi tu thì môû roäng loøng thöông heát chuùng sanh, neân ai chuùng ta cuõng thöông. Vì thöông taát caû neân nhö bieån, khoâng chaûy xieát neân khoâng khoå. Tình thöông coù coät troùi laø khoå, coøn loøng töø thöông heát moïi ngöôøi thì khoâng khoå. Ngöôøi naøy ñi vaéng thì coøn bao nhieâu ngöôøi khaùc chuùng ta phaûi lo cho, coù raûnh ñaâu nhôù thöông moät ngöôøi. Nhö vaäy taâm töø bi laø taâm traøn treà lai laùng, khoâng coù haïn cuoäc. Coøn aùi kieán laø coät troùi, maø coät troùi rieâng bieät thì khoå. Vì vaäy neân noùi aùi bieät ly khoå. Neáu chuùng ta döùt ñöôïc loøng aùi thì töï nhieân khoå theo ñoù döùt heát, seõ ñöôïc vui ngay.

6. Caàu baát ñaéc khoå.

Caàu laø mong caàu, baát ñaéc laø khoâng ñöôïc nhö yù neân khoå. Chuùng ta mong muoán hoaëc troâng chôø ñieàu gì maø khoâng ñöôïc thì khoå. Neáu chuùng ta khoâng theøm mong caàu chi heát, ngaøy nay soáng lo vieäc ngaøy nay, khoâng troâng ñôïi ngaøy mai thì taâm bình an. Ngaøy naøo chuùng ta cuõng laøm taát caû vieäc toát, vieäc laønh, cöùu ngöôøi naøy giuùp ngöôøi kia; khoâng giuùp ñöôïc ngöôøi thì giuùp vaät, khoâng caàn caàu vieäc gì cao xa maø chuùng ta vaãn ñöôïc an laønh. Do ñoù chæ caàn deïp loøng tham caàu thì töï nhieân heát khoå, neân noùi heát taâm tham caàu lieàn ñöôïc an vui.

7. Oaùn taéng hoäi khoå.

Thuø oaùn maø gaëp laïi nhau thì khoå. Quyù vò gheùt ai ñoù cay ñaéng maø hoï cöù ngoài tröôùc maët mình hoaøi, coù khoå khoâng ? Chaéc khoå laém. Baây giôø chuùng ta ñöøng theøm gheùt ai heát thì khoâng coøn khoå. Khoâng khoå töùc laø vui roài. Nhö vaäy vui töø ñaâu laïi, khoå töø ñaâu ra ? Taïi meâ muoäi maø khoå, boû meâ muoäi ñi thì vui.

Chuùng ta thaät laø ñaùng thöông. Toâi thöôøng noùi, nhö coù soá ngöôøi ñang ñi treân moät chieác thuyeàn qua bieån, soùng gioù choøng chaønh laøm thuyeàn muoán laät. Luùc aáy moïi ngöôøi coù raûnh roãi ñeå caõi vaõ, giaän hôøn nhau khoâng, hay ai cuõng lo laøm sao cho khoûi cheát ? Cuõng vaäy, treân theá gian naøy ai ai cuõng coù bao nhieâu thöù hoaïn naïn ñang chöïc chôø, neân ai cuõng laø ngöôøi ñaùng thöông. Mình ñaõ ñaùng thöông roài, moïi ngöôøi xung quanh laïi caøng ñaùng thöông hôn. Vì vaäy thöông nhau khoâng heát, coù ñaâu giaän hôøn laøm khoå cho nhau. Ai öa giaän hôøn, ngöôøi ñoù khoân hay daïi ?

Vaäy maø theá gian khoâng chòu khoân cöù giaän hoaøi, coù ngöôøi coøn noùi: “Toâi giaän ngöôøi ñoù maáy chuïc naêm roài chöa heát !” Vò aáy ñaâu bieát oâm aáp giaän trong loøng laø mình ñang chöùa nhöõng hoøn löûa than, noù seõ thieâu ñoát ta gaày moøn heùo hon, vaäy maø coøn khoe toâi giaän maáy chuïc naêm. Giaän nhieàu thì haïi nhieàu, khoâng coù lôïi ích gì caû. Vieäc qua roài chuùng ta neân xí xoùa vôùi nhau roài cöôøi vui, cuoäc ñôøi taïm bôï maø !

Thöôøng trong loøng chuùng ta luoân coù hai haïng ngöôøi khoù queân: Moät laø nhöõng ngöôøi mình thöông; hai laø nhöõng ngöôøi mình gheùt. Neân sau khi cheát seõ gaëp laïi hai nhoùm naøy. Thöông gaëp laïi vaø gheùt cuõng gaëp laïi. Neân ngöôøi bieát tu phaûi xaû heát giaän hôøn, khoâng oaùn thuø ai heát.

Thaät ra chuùng ta coøn laø phaøm phu, baûo ñöøng giaän thì chöa ñöôïc, song coù giaän neân boû mau moät chuùt. Kinh Phaät coù caâu: “Taêng haän baát caùch tuùc”, töùc Taêng giaän khoâng quaù moät ñeâm. Chuùng ta cuõng giaän khi nghe lôøi traùi tai, nhöng giaän moät chuùt roài boû ñeå mai kia khoâng gaëp trôû laïi. Neáu ai oâm aáp giaän hoaøi, ñoù laø nguyeân nhaân ñeå mai sau gaëp laïi. Chuùng ta chaám döùt taâm oaùn hôøn thì chuùng ta ñöôïc an vui.

8. Nguõ aám xí thaïnh khoå.

Töùc thaân naêm aám naøy maïnh meõ, höng thònh quaù thì khoå. Ngöôïc laïi neáu chuùng ta bieát duøng thaân naêm aám ñeå tieán tu thì seõ an vui. Toâi thöôøng thí duï nhö khi mình qua soâng, khoâng coù thuyeàn beø, nhôø khuùc goã muïc mình loäi qua soâng. Khuùc goã khi ñoù laø höõu ích. Nhöng ñaõ qua soâng roài phaûi bieát boû khuùc goã ñi khoâng neân tieác.

Thaân naøy cuõng vaäy, beänh hoaïn ñau oám ñuû thöù, chuùng ta lôõ mang vaøo roài, phaûi duøng noù cho coù yù nghóa. Duøng thaân laøm lôïi cho mình, ñaùnh thöùc cho ngöôøi, chæ vì vieäc tieán tu thì ñoù laø höõu ích. Coøn neáu cung döôõng saên soùc thaân cho laém, tôùi ngaøy noù maát thì khoå ñau. Vì thöông thaân quaù neân maát thaân naøy lieàn tìm thaân khaùc. Nhieàu khi chuïp ñöôïc thaân toát, cuõng coù khi chuïp phaûi thaân xaáu. Vì vaäy maø coù sinh trong ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh. Chuùng ta nhôù ñöøng quyù thaân, maø chæ lôïi duïng noù ñeå lôïi ích cho chuùng sanh, ñeå mình tieán tu. Ñoù laø ngöôøi bieát duøng thaân. Ñaõ bieát duøng thaân thì vui chôù khoâng khoå.

Nhö vaäy taùm thöù khoå naøy khoâng phaûi thaät khoå. Chæ khi chuùng ta meâ, chuùng ta môùi thaáy thaät khoå. Neáu chuùng ta tænh giaùc thì khoâng coøn khoå nöõa. Phaät noùi khoå ñeå chuùng ta thöùc tænh, thöùc tænh thì khoâng coøn khoå, maø laø ñöôïc vui. Trong kinh Nieát-Baøn, ñöùc Phaät coù daïy baøi keä:

            Chö haønh voâ thöôøng

            Thò sanh dieät phaùp

            Sanh dieät dieät dó

            Tòch dieät vi laïc.

Dòch:

            Caùc haønh voâ thöôøng

            Laø phaùp sanh dieät

            Sanh dieät dieät roài

            Tòch dieät laø vui.

Haønh nghóa laø taát caû caùc töôùng coù ñi coù laïi, caùc sinh hoaït ôû theá gian ñeàu laø voâ thöôøng, khoâng beàn laâu, noù thuoäc phaùp sanh dieät. Töø thaân haønh cho tôùi yù haønh, caû hai ñeàu thuoäc veà phaùp sanh dieät. Taát caû caùc thöù sanh dieät laëng heát thì tòch dieät hieän tieàn. Choã laëng leõ ñoù chính laø an vui. Chuùng ta hieåu ñaïo lyù, phaûi kheùo öùng duïng tu nhö vaäy.

Moät, ñöøng chaáp thaân voâ thöôøng laø thaät. Hai, phaûi laëng taâm voâ thöôøng sinh dieät xuoáng, luùc ñoù chuùng ta seõ heát khoå ñöôïc vui. Ñoái vôùi ngöôøi tu nieäm Phaät, phaûi nieäm Phaät cho nhaát taâm. Khi taâm sinh dieät heát môùi ñöôïc sanh sang coõi Cöïc Laïc. Ñoái vôùi ngöôøi tu thieàn, neáu taâm sinh dieät laëng thì ñònh, do ñònh neân trí tueä phaùt sinh, aáy laø vui.

Phaät daïy chuùng ta bieát caùc haønh ñeàu voâ thöôøng, ñeàu laø phaùp sinh dieät. Chuùng ta ñöøng coá chaáp, ñöøng luyeán tieác, ñöøng quaù thöông yeâu, maø phaûi laøm sao cho taát caû nhöõng thöù sinh dieät ñoù laëng heát, thì tòch dieät laø nieàm vui an laïc seõ ñeán vôùi chuùng ta. Trong noäi taâm cuûa mình, neáu cöù lo nghó chuyeän naøy chuyeän kia doàn daäp, luùc ñoù göông maët mình heùo xaøu. Ngöôïc laïi, neáu taâm mình thô thôùi, khoâng coù moät nieäm lo nghó naøo heát, luùc ñoù göông maët mình töï nhieân ñöôïc töôi vui. Nhö vaäy, caùi sinh dieät laëng roài thì tòch dieät (nguoàn vui) hieän tieàn. Neân ngöôøi kheùo tu luùc naøo cuõng tìm caùch ñöa taâm sinh dieät cuûa mình ñi ñeán choã laëng leõ. Ñoù laø nguoàn an laïc lôùn lao nhaát cuûa ngöôøi tu.

Toùm laïi, chuùng ta tu Phaät laø vui hay khoå ? Tu Phaät laø vui. Phaät noùi khoå ñeå chuùng ta tìm ra nguyeân nhaân cuûa khoå vaø dieät khoå thì ñöôïc an vui. Vaäy ñaïo Phaät bi quan hay laïc quan ? Ngöôøi khoâng hieåu roõ ñaïo Phaät neân ñaùnh giaù sai laàm, cho ñaïo Phaät laø bi quan, yeám theá. Ngöôøi hieåu ñaïo Phaät ñuùng ñaén laø ngöôøi bieát tìm veà nguoàn an vui, bieát tìm veà nguoàn giaûi thoaùt chôù khoâng phaûi khoå ñau nhö ngöôøi ta töôûng.

Mong raèng taát caû chö Taêng, Ni cuõng nhö Phaät töû sau khi nghe toâi giaûi thích, quyù vò hieåu vaø öùng duïng tu ñöôïc, thì xöùng ñaùng laø ngöôøi xuaát gia, xöùng ñaùng laø ngöôøi cö só chaân chính, khoâng coøn bò caùc thöù khoå laøm cho buoàn baõ, saàu bi. Nhö vaäy laø quyù vò bieát nhoå heát nhaân ñau khoå ñeå roài cuøng nhau ñöôïc an vui. Nhoå heát goác ñau khoå thì Ta baø bieán thaønh Cöïc Laïc, coøn gì phaûi troâng chôø xa xoâi.

Moät laàn nöõa toâi mong quyù vò nghe, hieåu, cuøng tu vaø cuøng ñöôïc an vui.

]