MOÄT CHÖÕ XAÛ

Giaûng taïi Thieàn vieän Chaân Khoâng - 1998.

Vaán ñeà toâi noùi hoâm nay laø moät chöõ XAÛ. Quyù vò bieát ngöôïc vôùi xaû laø gì khoâng ? Laø coá chaáp, naém chaët. Coá laø chaët, chaáp laø naém; coá chaáp laø naém chaët. Khaùc vôùi naém chaët laø buoâng boû.

Môùi nghe ñôn giaûn quaù nhöng xeùt kyõ, quyù Phaät töû seõ thaáy taát caû chuùng ta soáng treân theá gian naøy, ai cuõng than buoàn than khoå, goác taïi coá chaáp thoâi, chôù khoâng coù gì khaùc. Baây giôø muoán heát buoàn, heát khoå thì chuùng ta phaûi laøm sao ? Phaûi xaû, phaûi buoâng boû. Buoâng boû thì heát khoå. Nhö vaäy quaù giaûn ñôn, quaù taàm thöôøng. Chæ caàn quyù Phaät töû thöïc hieän ñöôïc ñieàu chuùng toâi nhaéc thì seõ bôùt khoå ngay trong cuoäc soáng hieän taïi naøy.

Laâu nay chuùng ta coá chaáp nhöõng gì maø baây giôø phaûi buoâng xaû ? Tröôùc heát laø chuùng ta coá chaáp nhöõng ñieàu phaûi, quaáy. Thöôøng thöôøng ôû theá gian ai cuõng nghó ñieàu mình noùi, mình laøm laø phaûi nhöng ngöôøi khaùc noùi ngöôïc laïi, laøm ngöôïc laïi thì cho laø ngöôøi khaùc quaáy. Mình phaûi hoï quaáy maø hoï khoâng chòu nghe, khoâng chòu laøm theo mình, neân mình giaän. Nhaát laø trong gia ñình, cha meï thaáy ñieàu ñoù phaûi maø baûo con chaùu khoâng chòu laøm theo thì nhaát ñònh laø giaän. Maø giaän laø vui hay buoàn ? Giaän laø buoàn, buoàn roài khoå. Coù moät Phaät töû noùi vôùi toâi theá naøy:

- Con chaùu cuûa con baây giôø khoù daïy quaù !

Toâi hoûi:

- Sao ñaïo höõu noùi khoù daïy ?

- Thöa thaày, mình laø cha noù mình hôùt toùc ngaén. Mình thaáy hôùt toùc ngaén deã chòu, maùt meû. Baây giôø noù ñeå toùc tôùi coå maø raày noù khoâng chòu nghe. Noù coøn noùi: “Baây giôø thanh nieân ai cuõng ñeå toùc daøi maø ba bieåu hôùt ngaén, gioáng oâng giaø quaù, sao con laøm ñöôïc”. Chuùng noù coøn nhoû möôøi chín, hai möôi tuoåi maø ñeo kính traéng, mình raày noù: “Boä maøy muø sao maø ñeo kính ?” Noù noùi: “Ba khoâng thaáy sao, ngöôøi trí thöùc hoï ñeo kính traéng. Con lôùp möôøi hai roài, con trí thöùc roài, con ñeo kính traéng coù sao ñaâu”.

Ñoù, oâng than con chaùu ngaøy nay daïy khoâng ñöôïc. Quyù vò thaáy theá naøo ? Bôûi vì thöôøng luùc naøo chuùng ta cuõng coù caùi nhìn theo quan nieäm cuûa mình. Quan nieäm cuûa mình nhö vaäy laø phaûi, con chaùu khoâng chòu nghe theo thì mình giaän, cho noù laø quaáy, laø con ngoã nghòch, con baát hieáu v.v… Khi ñaõ nhö vaäy roài thì gia ñình coøn ñaàm aám khoâng, coøn vui khoâng ? Toâi môùi giaûi thích cho Phaät töû ñoù nghe:

- Ñaïo höõu nhôù nhö ôû löùa tuoåi cuûa toâi, oâng thaân toâi hoài xöa ñeå toùc bôùi coù moät cuû toûi phía sau. Tôùi chöøng lôùp cuûa toâi lôùn leân thì hôùt toùc, oâng toâi khoâng vui. OÂng noùi boïn nhoû vaên minh quaù, khoâng coù theo oâng baø vaø daãn saùch Nho noùi: “Thaân theå phaùt phu thoï ö phuï maãu, baát thöông caûm hieáu chi thæ giaû”. Nghóa laø raâu toùc da thòt naøy laø nhaän nôi cha meï, gìn giöõ noù ñöøng cho thöông toån laø caùi hieáu ñaàu. Baây giôø mình caïo noù laø baát hieáu roài. Nhö vaäy oâng giaø nhìn laïi mình hôùt toùc thì oâng giaø buoàn, coøn mình nhìn laïi oâng giaø thì thaáy oâng giaø laïc haäu phaûi khoâng ? Theá thì ai ñuùng ? Ñeå toùc bôùi ñuùng hay hôùt ngaén ñuùng ? Neáu hai beân cöù coá chaáp, oâng giaø nghó oâng giaø ñuùng, ngöôøi con nghó ngöôøi con ñuùng thì gia ñình coù bình an khoâng ? Chaéc laø baát an.

Chuùng ta phaûi hieåu thôøi xöa hoïc theo Nho giaùo thì ñeå raâu ñeå toùc laø phaûi. Nhöng thôøi sau naøy khaùc hôn vì nöôùc mình leä thuoäc Phaùp, ngöôøi Phaùp ñi laøm vieäc hôùt toùc ngaén cho saïch seõ maø mình cöù baûo nhö oâng giaø ñeå toùc, vaäy thì laïc haäu maát roài. ÔÛ löùa tuoåi cuûa mình ai chaáp nhaän nhö theá ? Cho neân ngöôøi cha phaûi thoâng caûm hoaøn caûnh cuûa con, ngöôøi con phaûi hieåu hoaøn caûnh cuûa cha. Hai beân thoâng caûm nhau ñöøng coá chaáp thì bôùt khoå. Neáu coá chaáp laø nhaát ñònh khoå. Cha baát bình con, con baát maõn cha, cöù nhö vaäy sanh ra chuyeän roái raém trong gia ñình.

Roài ñeán thôøi naøy maáy ñöùa nhoû ñeå toùc daøi, coù khi tôùi coå thì mình khoâng chaáp nhaän ? Mình ñeå toùc ngaén maùt meû, coøn noù ñeå daøi luø xuø nhöng noù laïi thaáy ñeïp. Neáu ñem caùi nhìn cuûa ngöôøi cha maø traùch ñöùa con thì ñöùa con cuõng nhìn laïi ngöôøi cha baèng caëp maét laïc haäu. Baây giôø phaûi xöû laøm sao ? Thoâi, ba muoán maùt meû ba hôùt ngaén, con thích ñeå daøi cho ñeïp thì con cöù ñeå daøi. Chuyeän toùc tai, moãi ngöôøi moãi sôû thích rieâng, baét noù gioáng mình sao ñöôïc ?

Quyù Phaät töû nhôù, moät löùa tuoåi laø qua moät theá heä khaùc nhau, khoâng gioáng nhau ñöôïc. Khoâng gioáng maø mình ñem yù cuûa mình, caùi phaûi cuûa mình aùp ñaët cho noù thì noù khoâng chòu. Maø khoâng chòu thì sanh ra giaän hôøn, buoàn traùch, khoå sôû. Vaäy thì muoán cho heát khoå mình ñöøng coá chaáp, phaûi buoâng boû. Buoâng nghóa laø xaû. Quan nieäm cuûa con thì con laøm, quan nieäm cuûa ba thì ba giöõ. Phaàn ai naáy giöõ, ngöôøi naøy ñöøng aùp ñaët ngöôøi kia. Nhö theá chuùng ta soáng raát laø thoaûi maùi, nheï nhaøng. Coøn neáu mình coá chaáp thì soáng böïc hoaøi, luùc naøo cuõng baát nhö yù. Nhö noù thích mang kính traéng thì ñeå noù mang, mình khoâng thích thì thoâi. Chöù mình khoâng thích maø baét noù theo mình sao ñöôïc ? Ñoù laø quan nieäm cuûa moãi ngöôøi, mieãn laøm sao con bieát kính troïng, thöông cha, cha thöông con laø ñuû. Tình thöông môùi laø quan troïng, coøn nhöõng caùi beân ngoaøi ñaâu coù quan troïng.

Vaäy maø nhieàu ngöôøi vì coá chaáp hình thöùc beân ngoaøi laøm cho maát heát tình nghóa trong gia ñình, khieán cha con phieàn muoän, vôï choàng khoâng vui vôùi nhau. Ñoù laø taïi coá chaáp. Quyù Phaät töû nghó mình xaû boû, ñöøng coá chaáp coù bôùt khoå khoâng ? Coøn coá chaáp nhö caâu chuyeän toâi vöøa keå khoå khoâng ? Luùc naøo cuõng buoàn böïc. Vì vaäy cha meï neân thoâng caûm vôùi con, con thoâng caûm vôùi cha meï. Maø muoán ñöôïc thoâng caûm thì hai beân ñeàu xaû, xaû caùi phaûi cuûa mình thì thoâng caûm. Ngöôïc laïi, neáu khoâng chòu xaû, töï nhieân laø khoå.

Ñoù laø noùi veà löùa tuoåi giöõa ngöôøi lôùn vaø ngöôøi treû. Coøn neáu vôï choàng maø coá chaáp thì sao, coù khoå khoâng ? Nhö beân phaùi nöõ laâu nay quen roài, naøo laø loï töông, huõ tieâu, huõ ôùt v.v… Nhöõng caùi nhoû hoï coi chöøng töøng chuùt ñeå naáu nöôùng. Coøn ngöôøi ñaøn oâng ñaâu coù ñeå yù ñeán nhöõng thöù ñoù, maø hoï nghó chuyeän xaõ giao beân ngoaøi ngöôøi naøy ngöôøi noï. Cho neân ngöôøi choàng vì xaõ giao baïn beø nhieàu, thaønh ra chi phí hôi roäng. Ngöôøi phuï nöõ chæ lo chi tieát nhoû trong nhaø neân tieát kieäm, thaáy choàng xaøi lôùn moät chuùt thì caøm raøm. Coøn choàng thaáy vôï keo kieät, nhoû nhít quaù cuõng khoâng baèng loøng. Nhö vaäy vôï traùch choàng laõng phí, choàng cheâ vôï keo kieät. Ñaõ theá thì gia ñình coù vui khoâng ? Khoâng beân naøo baèng loøng beân naøo heát ! Vì ai cuõng nghó mình ñuùng.

Nhö vaäy neáu ngöôøi vôï baét ngöôøi choàng phaûi theo yù cuûa mình, ngöôïc laïi ngöôøi choàng baét vôï phaûi theo yù cuûa mình thì gia ñình ñoù nhaát ñònh caõi loän hoaøi. Neáu hai beân choàng vaø vôï caûm thoâng nhau, ngöôøi choàng nghó raèng coâ aáy lo chuyeän beáp nuùc cho neân quen caùi nhoû nhaët, huõ töông, huõ ôùt v.v… thaønh ra xaøi lôùn coâ khoâng ñoàng yù cuõng phaûi. Coøn vôï thoâng caûm cho choàng, bôûi vì anh aáy laøm beân ngoaøi, giao thieäp keû naøy ngöôøi noï thì phaûi roäng raõi moät chuùt ngöôøi ta môùi vui. Neáu baét choàng heïp hoøi quaù thì baïn beø khi, khoâng chôi vôùi mình, nhö vaäy toäi nghieäp. Hai beân thoâng caûm thì gia ñình soáng seõ vui, khoâng choáng choïi nhau. Ñoù laø toâi noùi nhöõng vieäc nhoû thoâi, coøn nhöõng vieäc lôùn khaùc nöõa, quyù vò nghieäm xeùt roài thoâng caûm, hieåu bieát nhau ñöøng coá chaáp, coá chaáp thì khoå.

Nhö vaäy xaû boû laø tu, coøn coá chaáp laø chöa bieát tu. Theá gian do coá chaáp neân ngöôøi naøo cuõng thaáy soáng trong gia ñình khoâng coù haïnh phuùc. Ñaõ coá chaáp thì laøm sao haïnh phuùc ñöôïc ? Choàng chaáp theo choàng, vôï chaáp theo vôï, cha chaáp theo cha, con chaáp theo con, thaønh ra khoâng ai thoâng caûm ai. Maø khoâng thoâng caûm thì töï nhieân laø phaûi buoàn phaûi khoå. Baây giôø moãi ngöôøi töï xaû boû coá chaáp cuûa mình ñeå thoâng caûm vôùi nhöõng ngöôøi thaân thì töï nhieân gia ñình an vui haïnh phuùc. Ñoù laø böôùc thöù nhaát xaû chaáp phaûi, chaáp quaáy theo quan nieäm cuûa mình.

Ñeán thöù hai nöõa laø xaû oaùn hôøn. Ngöôøi theá gian luoân luoân nghó ai laøm traùi yù mình thì mình buoàn, mình giaän. Buoàn giaän neân boû lieàn hay neân giöõ maõi ? Coù ngöôøi thöôøng hay noùi: “Con giaän ngöôøi ñoù hai, ba chuïc naêm khoâng queân”. Giaän hai, ba chuïc naêm khoâng queân thì nghe nhö khaúng khaùi laém nhöng thaät ra laø daïi, laø khoå, chöù coù hay gì ñaâu.

Quyù Phaät töû nghó treân theá gian naøy chung quanh mình naøo xoùm gieàng, thaân toäc v.v… coù bao giôø hoaøn toaøn khoâng ñuïng chaïm nhau ñaâu ? Ngöôøi ta noùi vôï choàng nhö cheùn trong soáng. Cheùn uùp trong soáng theá naøo cuõng coù khua, huoáng laø xoùm gieàng, thaân toäc laøm sao vöøa yù mình heát, maø traùi yù thì mình giaän. Giaän roài chöùa trong taâm. Chöùa laø coá chaáp. Giaän moät ngöôøi chöùa trong loøng, giaän hai ngöôøi cuõng chöùa trong loøng. Neáu giaän moät traêm ngöôøi thì sao ? Chöùa caû moät traêm caùi giaän trong loøng, laøm sao chòu noåi.

Quyù vò xeùt khi mình ñang vui veû maø boãng nhôù tôùi ngöôøi mình giaän thì luùc ñoù göông maët quaïu xuoáng lieàn. Sôû dó chuùng ta nguû khoâng ngon laø cuõng taïi giaän ñoù. Khi naøo naèm nhôù laïi hoâm qua, hoâm kia ai laøm traùi yù mình lieàn noåi giaän leân, thì heát nguû. Ñoù laø chöùa chaáp oaùn hôøn. Chöùa chaáp laø khoå. Ta ñang vui veû töôi maùt maø chöùa moät caùi giaän, cuõng nhö ñem cuïc than boû trong tay hay trong da, trong thòt mình vaäy. Neáu cuïc than boû trong tay, trong da, trong thòt thì sao ? Noùng, khoù chòu. Vaäy maø loøng mình chöùa moät traêm cuïc than thì ngöôøi naøy khoå nhieàu ít ? Khoå thöù nhaát laø khoâ heùo vì nguû khoâng ngon, aên khoâng ngon. Giaän quaù laøm sao aên ngon, nguû ngon ñöôïc. Khoå thöù hai laø giaän laøm cho mình deã xaáu. Quyù vò thaáy moãi laàn noåi giaän leân göông maët mình theá naøo ? Noåi giaän leân thì con maét ñoû ngaàu, maët ñoåi maøu ñoåi saéc, khoâng coøn toát ñeïp nöõa. Caû traêm caùi giaän ôû trong loøng thì noù ñoát rieát mình khoâ heùo, xaáu xa. Nhö vaäy oâm aáp caùi giaän maáy chuïc naêm laø khoân ngoan hay thieáu khoân ngoan ?

Bôûi vaäy neân ngöôøi bieát tu ai noùi gì traùi yù, mình giaän chuùt roài boû ñi, xaû ñi. Giaän laøm chi, ngu ! OÂm caùi giaän laø ngu chôù khoâng phaûi khoân, toäi gì oâm cho khoå. Trong nhaø Phaät coù caâu: “Taêng haän baát caùch tuùc” nghóa laø Taêng (ngöôøi tu) giaän khoâng quaù moät ñeâm. Chuùng ta laø phaøm Taêng neân tham saân si cuõng coøn, vì vaäy gaëp vieäc traùi yù cuõng giaän. Nhöng giaän chuùt thoâi roài boû, chôù khoâng neân chaáp chöùa.

Ngöôøi theá gian thöôøng thích chöùa, chöùa naêm naøy qua naêm noï. Hoï töôûng nhö vaäy laø hay, laø khoân maø khoâng ngôø ñoù laø töï chuoác hoïa vaøo mình, töï ñeo khoå cho mình chöù khoâng coù lôïi gì heát. Vì vaäy neân Phaät daïy phaûi xaû heát nhöõng giaän hôøn. Chöùa chaáp vöøa bò khoå trong hieän taïi, maø coøn khoå caû vò lai nöõa.

Trong kinh Phaät daïy, ngöôøi khi saép boû thaân naøy qua ñôøi khaùc thì nghieäp thöông vaø nghieäp gheùt seõ ñi theo. Bôûi vì thöông ai thì ta nhôù ngöôøi ñoù, gheùt ai cuõng nhôù keû ñoù. Nhö chuùng ta ngoài oân laïi trong loøng, thì nhôù nhöõng ngöôøi mình thöông vaø nhöõng ngöôøi mình gheùt nhieàu nhaát phaûi khoâng ? Gheùt khoâng maát, thöông cuõng khoâng maát. Vì vaäy caøng chöùa saâu thì khi nhaém maét caùc nghieäp ñoù daãn mình ñi ñeán choã thöông hoaëc choã gheùt.

Do ñoù khi chuùng ta thoï thaân sau, neáu oâm aáp nghieäp gheùt nhieàu quaù thì ñeán nhöõng gia ñình gaëp toaøn chuyeän buoàn phieàn, hôøn giaän, khoâng vui. Coù bao giôø chuùng ta muoán gaëp nhöõng ngöôøi mình gheùt khoâng ? Khoâng muoán. Ai cuõng muoán gaëp ngöôøi mình thöông. Nhöng trong loøng thuø oaùn nhieàu quaù thì noù seõ daãn mình gaëp laïi nhöõng ngöôøi thuø oaùn. Neân hieän taïi khoå maø vò lai cuõng khoå luoân. Ñieàu naøy raát thieát yeáu.

Chuùng ta phaûi kheùo ñöøng nuoâi döôõng oaùn thuø trong loøng, neân buoâng boû heát. Caùi gì qua roài khoâng chöùa chaáp nöõa. Hôn thua, phaûi quaáy, chuyeän ñoù khoâng coù gì quan troïng. Quan troïng ôû choã laøm sao cuoäc soáng mình bình an, thanh thaûn, töôi vui. Ñoù môùi laø ñieàu ñaùng löu taâm. Chuùng ta soáng muoán haïnh phuùc, muoán ñöôïc an laïc thì neân giöõ hay neân xaû ? Neân xaû. Vì vaäy toâi noùi tu muoán cho heát khoå thì phaûi xaû, ñöøng chöùa chaáp. Ñoù laø ñieàu thöù hai.

Ñieàu thöù ba, chuùng ta ñöøng coá chaáp yù kieán mình laø ñuùng, yù kieán ngöôøi khaùc laø sai. Bôûi vì ôû theá gian naøy khoâng coù gì laø ñuùng coá ñònh maø cuõng khoâng coù gì laø sai coá ñònh. Chuùng ta môû mieäng noùi vôùi ai cuõng “Toâi nghó theá naøy laø ñuùng”. Neáu noùi toâi nghó nhö vaäy laø ñuùng, ngöôøi thöù hai noùi toâi nghó theá khaùc môùi ñuùng, thì hai caùi ñuùng noù ñuïng nhau. Mình ñuùng theo caùi nghó cuûa mình, ngöôøi khaùc ñuùng theo caùi nghó cuûa hoï. Ai cuõng ñuùng heát thì caõi loän hay hueà ? Theá gian khoâng ai chòu thua ai, mình ñuùng thì ngöôøi khaùc sai, maø ngöôøi khaùc ñuùng thì mình sai. Cho neân khi ngöôøi ta nghó khaùc vôùi mình, maø hoï cho raèng hoï ñuùng thì mình böïc leân lieàn, vaø ngöôøi kia cuõng noåi töùc vaäy. Hai caùi noåi töùc seõ ñi ñeán khaåu chieán. Khaåu chieán khoâng xong thì tôùi thaân chieán.

Quyù vò thaáy nhöõng ngöôøi caõi nhau, ñaùnh nhau khi ñöôïc hoûi: “Taïi sao quyù vò ñaùnh nhau ?” Hoï noùi: “Toâi noùi caùi naøy ñuùng maø noù cöù caõi hoaøi”. Coù khi naøo hai ngöôøi caõi loän maø chuùng ta hoûi “taïi sao”, hoï noùi “taïi toâi sai” ñaâu. Nhaát ñònh laø ñuùng. Hai caùi ñuùng khoâng gioáng nhau thì nhaát ñònh caõi loän, caõi loän khoâng xong thì tôùi ñaùnh loän. Nhö vaäy thì khoå hay vui ? Khoâng bao giôø vui ñöôïc. Nhöõng ñieàu naøy xaûy ra raát nhieàu.

Gia ñình vôï choàng, moãi ngöôøi thaáy moät loái, ai cuõng cho laø ñuùng thì gia ñình ñoù caõi loän hoaøi. Trong xaõ hoäi, nhoùm naøy thaáy theá naøy laø ñuùng, nhoùm kia thaáy theá khaùc laø ñuùng thì cuõng gaây ra cuoäc ñaáu chieán. Caû treân theá gian ñeàu nhö vaäy. Neáu coá chaáp caùi nghó cuûa mình ñuùng, caùi nghó cuûa ngöôøi khaùc sai laø goác cuûa ñaáu tranh, cuûa tieâu dieät nhau. Cho neân chuùng ta ñöøng coù coá chaáp. Caùi ñuùng naøy laø ñuùng cuûa toâi, caùi ñuùng kia laø ñuùng cuûa anh. Moãi ngöôøi giöõ phaàn cuûa mình, caõi nhau laøm chi. Vaäy laø yeân.

Xaû heát coá chaáp, ñöøng baét ngöôøi khaùc phaûi nghó, phaûi thaáy nhö mình môùi ñuùng. Ñoù laø ñieåm ñaëc bieät cuûa ñaïo Phaät. Trong ñaïo Phaät coù caâu: “Phaät hoùa höõu duyeân nhaân”, ñöùc Phaät giaùo hoùa ngöôøi coù duyeân vôùi Ngaøi maø thoâi. Ai coù duyeân thì ñeán vôùi Phaät, chôù Phaät khoâng noùi ñaïo Phaät laø ñuùng, ñaïo khaùc laø sai. Theo ñaïo naøo cuõng toát. Mình thích ñaïo Phaät vì ñaïo Phaät thích hôïp vôùi taâm tö nguyeän voïng cuûa mình neân mình theo, ngöôøi khaùc khoâng thích thì thoâi. Chuùng ta khoâng neân noùi theo ñaïo Phaät cheát ñöôïc veà Cöïc Laïc, coøn theo ñaïo khaùc cheát nhaát ñònh ñoïa ñòa nguïc. Khoâng neân nhö vaäy.

Trong kinh Phaät nhaát laø caùc boä A Haøm, Phaät thöôøng noùi: “Ngöôøi tu theo ñaïo Phaät laøm laønh, tu thaäp thieän ñöôïc phöôùc sanh coõi trôøi. Ngöôøi khoâng tu theo ñaïo Phaät maø laøm möôøi ñieàu laønh cuõng ñöôïc sanh coõi trôøi”. Khoâng phaûi coõi trôøi chæ daønh cho ngöôøi tu theo ñaïo Phaät. Bôûi vaäy ngöôøi khoâng tu theo ñaïo Phaät maø laøm laønh, laøm toát hoï vaãn coù phöôùc. Mình tu theo ñaïo Phaät maø mình laøm xaáu laøm aùc thì mình cuõng bò toäi nhö thöôøng. Chuùng ta môùi thaáy raèng chuû tröông cuûa ñöùc Phaät raát roõ raøng, raát thaáu ñaùo. Phaät khoâng baét ai phaûi theo mình duø bieát raèng laøm nhö vaäy laø toát, laø coù lôïi. Neáu ngöôøi ta khoâng thích thì thoâi, khoâng eùp buoäc.

Chuùng ta hoïc Phaät phaûi taäp taâm côûi môû, xaû boû nhöõng coá chaáp rieâng tö, duø chaáp toân giaùo mình cuõng laø beänh nöõa. Nhöõng gì chuùng ta thaáy ñeàu do Phaät daïy, mình bieát mình tu. Ai thaáy hôïp thì tu theo, coøn thaáy khoâng hôïp thì thoâi, ta chæ cöôøi chôù ñöøng giaän. Ñaïo mình kính troïng maø nghe ai noùi ngöôïc laïi, mình noåi suøng leân thì chöa goïi laø hieåu ñaïo. Khoâng coá chaáp thì cuoäc ñôøi an vui, haïnh phuùc, soáng vôùi moïi ngöôøi raát hoøa nhaõ.

Ñieàu thöù tö laø Phaät daïy xaû ñöøng chaáp thaân cuûa mình nöõa. Quyù vò thaáy deã hay khoù ? Xaû maáy ñieåm kia thì coøn khaû dó, xaû chaáp thaân mình thì hôi khoù. Toâi hoûi quyù vò trong taát caû caùi sôï cuûa mình hieän giôø, caùi sôï naøo laø soá moät ? Sôï cheát laø soá moät. Taïi sao mình sôï cheát ? Vì coá giöõ thaân, coá chaáp thaân, neân nghe noùi maát ñi thì hoaûng sôï. Do ñoù khi caùi cheát ñeán mình khoå voâ cuøng.

Chuùng ta xeùt kyõ thaân cuûa mình, ai cuõng muoán cho noù ñöôïc troøn moät traêm naêm. Hoài xöa coøn tham hôn nöõa, haøng quaàn thaàn chuùc vua chuùa ñeán Vaïn tueá, töùc laø muoân naêm. Chuùc muoân naêm, maø coù oâng vua naøo soáng ñöôïc muoân naêm ñaâu. Maáy oâng coøn cheát sôùm hôn ai heát. Nhö vaäy ñeå thaáy loøng tham soáng cuûa con ngöôøi quaù lôùn. Bôûi tham soáng cho neân cheát laø caùi khoå nhaát.

Neáu ngöôøi khoâng tham soáng thì cheát coù khoå khoâng ? Ñaâu coù khoå vì hoï ñaâu coù sôï. Neân quyù vò coá chaáp thaân, muoán giöõ cho noù laâu daøi, maø lôõ noù baïi hoaïi thì ñau khoå voâ cuøng. Thaân mình ñaâu coù nguyeân veïn töø thæ chí chung, maø noù ñoåi thay töøng thaùng, töøng ngaøy. Nhö vaäy muoán noù coøn hoaøi, chaúng khaùc naøo mình naém moät cuïc nöôùc ñaù trong tay maø muoán noù ñöøng tan. Thaân naøy cuõng vaäy, luoân bieán chuyeån töøng phuùt giaây. Ñoù laø noùi bình thöôøng, coøn noùi theo khoa hoïc laø noù sinh dieät töøng teá baøo. Luùc naøo, phuùt naøo cuõng sinh sinh dieät dieät, khoâng döøng. Sinh dieät luoân luoân maø baûo noù coøn hoaøi laøm sao ñöôïc. Chaáp nhö vaäy coù phaûi laø aûo töôûng khoâng ? AÛo töôûng sai laàm maø chuùng ta cöù chaáp giöõ, cho neân khoå voâ cuøng.

Vaäy maø traêm ngöôøi nhö moät, ai cuõng muoán giöõ thaân laâu daøi. Nhieàu khi baûy, taùm möôi tuoåi vaãn muoán soáng hoaøi, khoâng muoán cheát. Muoán giöõ hoaøi maø coù giöõ ñöôïc ñaâu. Giöõ khoâng ñöôïc thì khoå hay vui? Ngöôøi lôùn tuoåi naøo cuõng thôû daøi than vaén, khoå quaù ! Giaø yeáu beänh hoaïn, khoå quaù !

Thaät ra giaø yeáu, beänh hoaïn coù khoå khoâng ? Coù gì ñaâu maø khoå, noù laø nhö vaäy. Heát thôøi aáu nieân ñeán thôøi traùng nieân, heát thôøi traùng nieân ñeán thôøi trung nieân, heát thôøi trung nieân ñeán thôøi laõo nieân. Cöù theá maø ñoåi dôøi. Neân khi treû mình vui vôùi tuoåi treû, luùc giaø mình vui vôùi tuoåi giaø. Mai moát cheát thì cöôøi vôùi caùi cheát, söôùng khoâng ? Chöù ngoài ñoù maø than, ai cöùu mình ñöôïc. Khoâng ai cöùu ñöôïc thì than hoaøi laøm chi cho khoå vaäy ? Cöù cöôøi vui. ÔØ ! Giaø toát. Neáu ñi hai chaân khoâng vöõng thì theâm chaân thöù ba nöõa. Cöù nhö vaäy maø choáng gaäy, coù gì ñaâu phaûi buoàn. Xaû ñöôïc coá chaáp thì vui, coøn neáu giöõ thì khoå. Leõ thöïc laø nhö vaäy.

Con ngöôøi sôï cheát nhöng coù giöõ cho khoûi cheát ñöôïc khoâng ? Neáu giöõ ñöôïc thì cuõng neân sôï. Giöõ khoâng ñöôïc thì cöù cöôøi vui cho roài. Quyù vò nghó neáu laùt nöõa cheát, chuùng ta seõ coù caùi gì vui ? Hieän taïi mình bieát heát caùc vieäc treân theá gian roài, bieát söï soáng naøy roài. Ngöôøi ta noùi ñi du lòch vui chôi ñoù ñaây laø tôùi nhöõng choã mình chöa bieát, coøn nhöõng choã naøo bieát roài, ñi chaùn laém. Chuùng ta ñaõ ôû treân theá gian maáy chuïc naêm, chaùn quaù roài. Baây giôø ñi tôùi choã khaùc chôi cho vui thì sôï gì. Khi saép cheát, mình töï nghó ta seõ bieát theâm moät choã môùi nöõa. Vaäy laø vui chôù khoâng sôï. Chuùng ta soáng vui vôùi caùi soáng, cheát cuõng vui vôùi caùi cheát, nhö vaäy laø an vui, töï taïi.

Ngöôøi khoâng sôï cheát thì cheát khoâng phaûi laø khoå. Sôû dó khoå laø vì ngöôøi ta chaáp chaët phaûi soáng, soáng chöøng naøo cuõng ñöôïc, soáng hoaøi. Chaáp chaët vaäy cho neân lôõ ai coi tuoåi hoaëc baét maïch noùi beänh saép cheát lieàn queân aên, queân nguû. Neáu hieåu ñöôïc leõ thaät thì cheát laø vui thoâi. ÔØ, toâi ôû ñaây maáy chuïc naêm chaùn roài, ñi choã khaùc chôi cho vui. Ñoù, nghó vaäy thì cöù cöôøi maø ñi, coù töï taïi khoâng ? Roõ raøng neáu buoâng xaû coá chaáp thì chuùng ta an vui. Coøn baùm chaët giöõ maõi thì chuùng ta ñau khoå.

Cuoäc ñôøi laø moät doøng bieán chuyeån töø ngoaïi vaät cho tôùi con ngöôøi. Noù bieán chuyeån maø chuùng ta coá giöõ thì coù phaûi laø si meâ khoâng ? Cho neân Phaät noùi ngöôøi trí bieát ñöôïc voâ thöôøng bieán chuyeån neân khoâng khoå. Coøn ngöôøi ngu, ñoái vôùi voâ thöôøng bieán chuyeån maø muoán coøn nguyeân veïn neân khoå. Baûn thaân mình noù phaûi bieán hoaïi, phaûi maát; chuùng ta bieát roõ roài cöôøi vôùi noù, khoâng sôï, laø chuùng ta kheùo tu.

Tu laø nhö vaäy, chôù khoâng phaûi vöøa môùi beänh lieàn chaïy tôùi caàu Phaät cho con soáng ñöôïc naêm naêm, möôøi naêm. Phaät töû beänh tôùi chuøa nhôø quyù thaày caàu an. Quyù thaày caàu cho Phaät töû an, coøn quyù thaày khoâng an thì caàu ai ? Neáu taát caû ngöôøi beänh caàu ñeàu ñöôïc an thì khoâng ai cheát heát. Nhöng thaät ra ñaâu coù chuyeän ñoù. Kyø naøy caàu an laø taïi hoï chöa cheát, kyø sau tôùi luùc cheát thì caàu gì cuõng cheát thoâi, caàu an cuõng khoâng khoûi.

Nhö vaäy ñeå thaáy chuùng ta tu laø phaûi nhaän ra leõ thaät cuûa cuoäc ñôøi, thaáy roõ ñöôïc leõ thaät cuûa baûn thaân mình. Ñöøng laàm laãn môùi an vui, khoûi phaûi nhôø ai caàu gì heát, cuõng khoûi caàn coi töôùng coi soá laøm chi. Cuoäc ñôøi laø nhö vaäy, khoâng coù gì phaûi lo. Naêm möôi tuoåi cheát cuõng toát, baûy möôi tuoåi cheát cuõng toát, taùm möôi tuoåi cheát cuõng toát, khoâng sao heát. Toâi thöôøng hay noùi ai roài cuõng cheát moät laàn, chôù coù ai cheát hoaøi ñaâu phaûi khoâng ? Thì thoâi luùc naøo tôùi thì ñi moät laàn, chôù ñaâu coù ñi hoaøi maø sôï.

Phaät daïy khi boû thaân naøy, muoán coù thaân khaùc ñeïp hôn thì phaûi taïo duyeân toát. Nhö giöõ ñöôïc naêm giôùi troïn veïn thì ñôøi sau trôû laïi laøm ngöôøi ñuû naêm ñieàu kieän toát: Khoâng saùt sanh thì tuoåi thoï daøi. Khoâng troäm cöôùp thì coù nhieàu cuûa. Khoâng taø daâm thì ñeïp ñeõ trang nghieâm. Khoâng noùi doái thì ngoân ngöõ ñöôïc löu loaùt. Khoâng uoáng röôïu, xì ke ma tuùy thì trí tueä thoâng minh. Neáu thieáu moät trong naêm giôùi thì ñôøi sau baát haïnh moät phaàn. Ai muoán ñôøi sau ñöôïc thaân toát ñeïp hôn thaân ngöôøi thì tu Thaäp thieän.

Nhö vaäy cheát khoâng ñaùng sôï maø chæ sôï mình khoâng chuaån bò ñöôïc khi maát thaân naøy. Ñeán luùc ngaõ ra cheát khoâng laøm ñieàu laønh, khoâng taïo phöôùc ñöùc thì chöøng ñoù khoå hôn nöõa. Cho neân bieát tu thì trong cuoäc soáng hieän taïi chuùng ta ñöôïc an vui töï taïi, khi nhaém maét chuùng ta ñaõ chuaån bò cho ñôøi sau ñöôïc toát ñeïp hôn neân chuùng ta caøng vui, khoâng coù gì phaûi buoàn sôï.

Cuõng nhö mình ñi chieác xe cuõ, laâu quaù noù hö moøn, cöù ñaåy hoaøi raát chaùn. Baây giôø mình daønh duïm tieàn, boû xe cuõ mua xe môùi ñeïp hôn. Nhö vaäy buoàn hay vui ? Nhöng muoán mua xe khaùc ñeïp hôn thì phaûi chuaån bò tieàn. Chuaån bò tröôùc roài môùi boû xe cuõ mua xe môùi ñöôïc. Chöù khoâng chuaån bò thì xe cuõ boû roài, khoâng bieát laøm sao mua xe môùi. Cho neân ngöôøi bieát tu laø ngöôøi bieát lo xa, bieát chuaån bò saün; boû thaân naøy qua thaân khaùc khoûe hôn. Ñoù laø böôùc tieán cuûa ngöôøi tu.

Nhö vaäy chæ moät chöõ xaû maø chuùng ta ñöôïc an oån vui töôi. Caàn gì phaûi nhieàu. Moät chöõ maø bieát tu laø caû cuoäc ñôøi soáng thoaûi maùi, an vui. Ngöôïc laïi quyù vò seõ thaáy maët maøy nhaên nhoù hoaøi, baát maõn caùi naøy, baát maõn caùi noï, baát maõn con caùi, baát maõn vôï choàng, baát maõn xaõ hoäi… Maáy chuïc naêm cöù nhaên nhoù hoaøi, uoång moät cuoäc ñôøi. Cho neân mình phaûi vui töôi xaû boû, coù maáy möôi naêm ngaén nguûi, soáng laøm sao cho thaûnh thôi, taïo phöôùc laønh ñeå khi nhaém maét ñöôïc ñeán coõi laønh, ôû ñoù maø buoàn giaän laøm chi cho khoå.

Vaäy mong quyù Phaät töû nghe hieåu, öùng duïng tu ñeå taát caû chuùng ta soáng treân theá gian naøy luùc naøo cuõng töôi cöôøi, khoâng coøn buoàn böïc. Ñeán luùc nhaém maét ra ñi chuùng ta cuõng vui luoân. Ñoù laø keát quaû toát ñeïp cuûa ngöôøi Phaät töû kheùo tu.

]