NGUOÀN GOÁC CUÛA ÑAÏO PHAÄT

Giaûng taïi Tröôøng Haï chuøa Long An - 1998.

Hoâm nay chuùng toâi ñöôïc duyeân laønh veà ñaây, tröôùc heát thaêm chö Taêng trong muøa an cö, sau coù vaøi lôøi muoán noùi cuøng chö Taêng Ni. Chuùng toâi thöôøng töï tuyeân boá raèng toâi laø keû nôï cuûa Taêng Ni, neân troïn ñôøi luùc naøo toâi cuõng canh caùnh trong loøng nghó ñeán ngöôøi tu xuaát gia, muoán laøm sao taïo duyeân toát cho taát caû Taêng Ni treân ñöôøng tu, moãi ngaøy moät tieán leân vaø tieán ñuùng ñöôøng loái cuûa Phaät ñaõ daïy.

Taêng Ni chuùng ta laø ngöôøi hy sinh caû moät cuoäc ñôøi ñeå tu. Neáu moät ñôøi tu khoâng ñöôïc keát quaû gì thì thöïc uoång moät kieáp hy sinh. Vôùi Phaät töû cö só chuùng toâi cuõng lo nhöng ít hôn, quyù vò tu bao nhieâu toát baáy nhieâu, coù maát vieäc ñaïo thì coøn lôïi ích vieäc ñôøi chöù khoâng nhö Taêng Ni. Taêng Ni laø ngöôøi hy sinh troïn veïn ñôøi mình cho söï tu haønh ñeå ñi tôùi choã an vui giaûi thoaùt vaø sau ñoù dìu daét chuùng sinh cuõng ñöôïc nhö theá. Neáu chuùng ta tu khoâng ra gì thì söï hy sinh ñoù thaät ñaùng thöông, ñaùng tieác.

Vì vaäy chuùng toâi baän taâm nhieàu, neân chuùng toâi ñaõ nhaän lôøi môøi cuûa chö Taêng, chö Ni ôû caùc tuï ñieåm an cö trong thaønh phoá veà ñaây tieáp chuyeän, nhaéc nhôû quyù vò laøm sao cho söï tu haønh ñöôïc keát quaû nhö sôû nguyeän cuûa mình. Ñoù laø nguyeän voïng cuûa chuùng toâi.

Hoâm nay toâi noùi chuyeän vôùi quyù vò moät ñeà taøi: “Chuùng ta tu theo ñaïo Phaät khoâng kheùo bò queân maát goác”. Taïi sao chuùng toâi laïi ñöa ra ñeà taøi naøy ? Bôûi vì laø ngöôøi xuaát gia, baét buoäc chuùng ta phaûi phaêng tìm nguoàn goác cuûa ñaïo Phaät, laáy ñoù laøm neàn taûng vöõng chaéc cho ñôøi tu, luoân luoân nöông töïa vaøo ñoù, chôù khoâng theå naøo queân hay ñi sai leäch ñöôïc. Do ñoù chuùng ta phaûi quay veà taän nguoàn goác cuûa ñaïo Phaät, xem ai laø ngöôøi khai saùng ñaïo Phaät vaø Ngaøi ñaõ tu haønh truyeàn baù nhö theá naøo, maø Phaät giaùo coøn maõi ñeán ngaøy nay ? Chuùng ta laø haøng haäu hoïc keá thöøa noái tieáp, phaûi laøm nhöõng gì xöùng ñaùng laø ñeä töû cuûa Phaät. Ñoù laø muïc tieâu toâi nhaém ñeán.

Noùi ñeán nguoàn goác cuûa ñaïo Phaät thì chaéc raèng taát caû Taêng Ni ñeàu bieát ñöùc Phaät laø moät Thaùi töû ôû AÁn Ñoä xuaát gia ñi tu, boû caû söï nghieäp theá gian ñeå tìm ñaïo giaûi thoaùt. Khi ñaõ ñaït ñöôïc ñaïo quaû roài Ngaøi truyeàn giaùo cho ñeán taän ngaøy nay gaàn nhö caû theá giôùi ñeàu bieát. Nhö vaäy lòch söû ñöùc Phaät ai ai cuõng thuoäc nhöng ôû ñaây toâi muoán ñaët laïi caâu hoûi: Taát caû chuùng ta nhôù laïi xem vì sao ñöùc Phaät ñi tu ? Ñoù laø ñieàu maø chuùng ta phaûi phaêng tìm taän coäi reã, toät caên nguyeân. Chuùng ta nöông theo ñoù maø coù moät loái ñi, moät con ñöôøng tieán leân tu tôùi choã cöùu kính.

Dó nhieân taát caû chuùng ta khoâng ai phuû nhaän ñöùc Phaät ñi xuaát gia laø vì chöùng kieán ñöôïc caûnh sanh, giaø, beänh, cheát. Lyù do naøy heát söùc quan troïng ñoái vôùi ñaïo Phaät. Toâi nhôù trong söû coù keå ñöùc Phaät moät laàn thaáy ngöôøi giaø Ngaøi lieàn thöùc tænh. Ngöôøi naøy giaø roài mai kia ta cuõng giaø. Thaáy ngöôøi beänh, ngöôøi cheát, Ngaøi bieát raèng roài ta cuõng phaûi beänh, phaûi cheát. Vì vaäy neân Ngaøi môùi baên khoaên, thao thöùc khoâng yeân ñöôïc.

Ngöôøi meâ thaáy caûnh giaø, beänh, cheát töôûng chöøng ñoù laø chuyeän cuûa ai chôù khoâng phaûi laø chuyeän cuûa mình. Taát caû quyù Taêng Ni, Phaät töû ñaõ töøng chöùng kieán caûnh giaø, beänh, cheát hay chöa ? Chaéc chöùng kieán nhieàu laém. Nhöng chöùng kieán maø quyù vò coù tænh khoâng ? Hay laø ngöôøi kia giaø, ngöôøi kia beänh, ngöôøi kia cheát khoâng coù gì quan troïng ñoái vôùi chuùng ta. Ñaây laø quan nieäm hôøi hôït cho neân ñöùc Phaät baûo chuùng sanh si meâ.

Ñöùc Phaät thaáy ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, ngöôøi cheát Ngaøi lieàn tænh ngoä ta cuõng seõ nhö vaäy, ñoù laø vieäc chung chôù khoâng phaûi vieäc rieâng. Ngaøi nghó raèng ñaõ coù sanh ra roài phaûi giaø, beänh, cheát. Lôùp tröôùc ñaõ ñeán, lôùp sau seõ ñeán, ai cuõng ñeán ñoù. Chaúng leõ chuùng ta sanh ra ôû ñôøi ñeå chôø ñeán moät ngaøy choân vuøi döôùi ñaát hay sao ? Chuùng ta phaûi laøm sao thoaùt ra khoûi luaät voâ thöôøng chi phoái con ngöôøi nhö theá. Vì vaäy ñöùc Phaät khoâng kham chaáp nhaän caùi giaø cheát ñeán vôùi Ngaøi, phaûi laøm sao ñeå thoaùt ra khoûi noù. Ñoù laø lyù do, muïc ñích maø Ngaøi ñi tu.

Do ñoù khi ñi tu gaëp caùc vò tieân daïy, naøo laø phaùp Töù thieàn, phaùp Töù khoâng v.v… caùc phaùp ñoù Ngaøi ñaõ ñaït ñöôïc nhöng vaãn chöa thoaùt khoûi sanh, giaø, beänh, cheát neân Ngaøi töø giaõ hoï ra ñi. Sau ñoù ñöùc Phaät tu khoå haïnh vì nghó raèng neáu taän löïc tu khoå haïnh coù theå ñôøi mình seõ ñaït ñöôïc muïc ñích giaûi thoaùt sinh töû. Qua maáy naêm trôøi khoå haïnh, keát quaû chæ ñöa Ngöôøi ñeán choã kieät queä, teù xæu khoâng coøn söùc löïc nöõa. Ngaøi thaáy ñoù laø moät quan nieäm sai laàm. Neáu caøng khoå haïnh chæ caøng ñöa ñeán caùi cheát chöù khoâng cöùu ñöôïc mình, ñöôïc ngöôøi. Ngaøi lieàn töø boû khoå haïnh vaø ñeán coäi Boà-ñeà aên uoáng trung hoøa, töùc ngaøy aên moät böõa vaø toïa thieàn.

Döôùi coäi Boà-ñeà (Taát-baùt-la) Ngaøi laáy moät ít coû traûi toøa ngoài, khi traûi coû xong, Ngaøi chæ caây Taát-baùt-la theä nguyeän raèng: “Ta ngoài döôùi coäi caây naøy neáu khoâng ñaït ñöôïc ñaïo thì duø xöông tan thòt naùt cuõng khoâng rôøi khoûi nôi ñaây”. Vì coù lôøi theä nguyeän maõnh lieät ñoù neân suoát boán möôi chín ngaøy ñeâm thieàn ñònh döôùi coäi Boà-ñeà, Ngaøi lieàn ñöôïc giaùc ngoä.

Noùi ñöùc Phaät thaønh Phaät laø thaønh caùi gì?  Ñaây laø vaán ñeà chuùng ta caàn phaûi quan taâm. Khi Ngaøi ngoài tu döôùi coäi Boà-ñeà ñeán ñeâm thöù boán möôi chín, töø ñaàu hoâm ñeán heát canh moät Ngaøi chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh. Tuùc laø ñôøi tröôùc, maïng laø sinh maïng, minh laø saùng. Saùng ra ñöôïc nhöõng vieäc trong nhieàu ñôøi nhieàu kieáp veà tröôùc, taïi sao Ngaøi saùng ra leõ ñoù ? Bôûi khi Ngaøi ñi tu, vì muoán giaûi thoaùt sinh töû neân Ngaøi ñaët ra vaán ñeà: Tröôùc khi ta coù maët ôû ñaây ta laø gì, ôû ñaâu ñeán ? Sau khi cheát ta seõ veà ñaâu ? Muoán döùt heát coäi goác sinh töû naøy ta phaûi laøm sao ? Ñoù laø ba nghi vaán veà soá phaän con ngöôøi cuûa Ngaøi.

Hieän giôø chuùng ta coù maët ôû ñaây nhöng tröôùc kia chuùng ta ôû ñaâu, ta laø gì ? Khi thaân naøy hoaïi chuùng ta seõ veà ñaâu, coøn hay heát ? Muoán thoaùt ly sinh töû chuùng ta phaûi laøm sao, tìm caùch gì ñeå thoaùt ly sinh töû ? Ñoù laø ba nghi vaán toái quan troïng ai cuõng thaéc maéc. Khi ñöùc Phaät chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh roài, Ngaøi nhìn lui veà quaù khöù thaáy voâ soá kieáp veà tröôùc Ngaøi ñaõ töøng laøm gì, ôû ñaâu, tu haønh haïnh naøo, coù ñöôïc nhöõng coâng ñöùc gì v.v… nhôù roõ moàn moät nhöõng vieäc ñaõ qua.

Trong kinh A Haøm keå laïi raèng, Ngaøi nhôù nhöõng söï vieäc caû muoân öùc kieáp veà tröôùc nhö chuùng ta nhôù nhöõng söï vieäc môùi xaûy ra hoâm qua, hoâm kia vaäy thoâi. Vì vaäy khi chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh roài Ngaøi lieàn giaûi ñöôïc caùi nghi taïi sao chuùng ta coù maët ôû ñaây, tröôùc kia ta laø gì. Ngaøy nay chuùng ta ñoïc trong kinh Boån sanh vaø Boån söï keå laïi cuoäc ñôøi ñöùc Phaät vaø cuoäc ñôøi caùc vò ñeä töû cuûa Phaät, ñoù laø do Phaät chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh, Ngaøi thuaät laïi ñeå laøm göông maãu, nhaéc nhôû ngöôøi sau tu. Ñaây laø minh thöù nhaát.

Tôùi canh ba Ngaøi chöùng Thieân nhaõn minh, thaáy suoát ñöôïc nhöõng vaät heát söùc nhoû nhieäm, heát söùc xa xoâi, quaù taàm thaáy bieát cuûa ngöôøi thöôøng. Thaáy roõ con ngöôøi sau khi cheát bò nghieäp daãn ñi luaân hoài trong saùu ñöôøng. Trong kinh keå sau khi Phaät chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh, Ngaøi noùi: “Ta thaáy chuùng sanh ñi trong luaân hoài luïc ñaïo nhö ngöôøi ñöùng treân laàu cao nhìn xuoáng ngaõ ba ñöôøng, thaáy keû ñi qua, ngöôøi ñi laïi moät caùch roõ raøng, khoâng coù nghi ngôø gì caû”. Theá laø Ngaøi giaûi ñöôïc caùi nghi vaán thöù hai, sau khi cheát chuùng ta ñi veà ñaâu. Chuùng ta seõ theo nghieäp laønh, nghieäp döõ maø sanh trong coõi trôøi, coõi ngöôøi (laønh), ñòa nguïc, ngaï quyû, suùc sanh (döõ) chôù khoâng phaûi heát.

Ñaây laø moät leõ thaät, do chöùng Thieân nhaõn minh maø Phaät thaáy ñöôïc nhöõng vieäc nhoû nhieäm voâ cuøng. Ngaøi thaáy voâ soá vi truøng, Phaät caùch chuùng ta hôn hai möôi laêm theá kyû maø Ngaøi thaáy ñöôïc vi truøng. Vì vaäy chö Taêng khi uoáng nöôùc, nhaát laø nöôùc khoâng loïc, khoâng naáu thì Phaät daïy phaûi quaùn. Quaùn theá naøo ? “Phaät quaùn nhaát baùt thuûy, baùt vaïn töù thieân truøng v.v…”. Phaät nhìn trong baùt nöôùc coù taùm muoân boán ngaøn vi truøng. Ngaøy xöa Phaät noùi nöôùc coù vi truøng ai maø tin, vì con maét phaøm laøm sao thaáy !

Phaät do thaáy maø noùi nhöng chuùng ta khoâng tin, neân bieát caùi thaáy cuûa Ngaøi vôùi caùi thaáy cuûa chuùng ta khaùc xa voâ cuøng. Phaät nhìn trong baàu hö khoâng Ngaøi thaáy voâ soá theá giôùi khoâng theå tính keå, neân trong nhaø Phaät coù töø haèng haø sa soá theá giôùi khoâng theå tính keå, nghóa laø theá giôùi nhieàu nhö caùt soâng Gange ôû AÁn Ñoä. Phaät thaáy trong baàu hö khoâng naøy, nhöõng haønh tinh nhö quaû ñòa caàu cuûa chuùng ta nhieàu khoâng theå keå heát. Ñoù laø minh thöù hai.

Ñeán khi sao mai vöøa moïc Ngaøi böøng ngoä chöùng ñöôïc Laäu taän minh. Laäu laø rôùt, taän laø saïch, nghóa laø saïch heát, khoâng coøn maàm rôi rôùt trong sanh töû nöõa, töùc laø khoâng coøn rôi laïi trong tam giôùi luïc ñaïo. Nhö vaäy sau khi chöùng ñöôïc Laäu taän minh, Ngaøi ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích giaûi thoaùt sanh töû. Ngaøi bieát roõ nguyeân nhaân naøo daãn chuùng ta ñi trong luaân hoài sanh töû vaø laøm sao döùt saïch ñöôïc nguyeân nhaân ñi trong luaân hoài sanh töû ñoù, ñaây goïi laø chöùng ñöôïc Laäu taän minh. Khi chöùng ñöôïc minh naøy, ñöùc Phaät tuyeân boá Ngaøi hoaøn toaøn giaùc ngoä, thaønh Phaät.

Nhö vaäy Phaät thaønh Phaät laø do Ngaøi giaùc ngoä ñöôïc nôi con ngöôøi, bieát ñöôïc mình töø ñaâu ñeán, khi cheát roài seõ ra sao veà ñaâu, muoán döùt heát sanh töû phaûi laøm caùch naøo, tu phaùp gì. Ngaøi bieát roõ heát nhöõng ñieàu ñoù, Phaät ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích khi Ngaøi ñi tu laø giaûi thoaùt sanh töû. Sau khi chöùng ñöôïc Tam minh, Phaät raát hoan hyû vì ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích.

Ngaøi nhôù laïi nhöõng ngöôøi baïn ñoàng tu vôùi mình tröôùc kia (naêm anh em Kieàu Traàn Nhö) neân Ngaøi ñi tìm nhöõng vò ñoù. Ñeán vöôøn Loäc Uyeån gaëp naêm anh em Kieàu Traàn Nhö, Phaät lieàn thuyeát baøi phaùp Töù ñeá. Ñaây laø baøi phaùp noùi veà nguyeân nhaân ñöa chuùng ta ñi trong sanh töû vaø laøm sao chuùng ta döùt ñöôïc coäi maàm sanh töû. ÔÛ ñaây toâi chæ noùi ñôn löôïc cho quyù vò coù khaùi nieäm thoâi, Phaät daïy sôû dó chuùng ta coù luaân hoài sanh töû laø do Taäp ñeá. Töø Taäp ñeá laø nhaân roài ñöa ñeán Khoå ñeá laø quaû, Taäp ñeá vaø Khoå ñeá laø nhaân quaû theo chieàu luaân hoài sanh töû. Laøm sao chuùng ta thoaùt ly ñöôïc luaân hoài sanh töû ?

Phaät daïy chuùng ta öùng duïng phöông phaùp tu haønh ñeå dieät heát taäp nhaân, phöông phaùp dieät taäp nhaân laø Ñaïo ñeá, dieät heát taäp nhaân roài thì chuùng ta ñöôïc Dieät ñeá, Dieät ñeá laø Nieát baøn, thoaùt ly sanh töû. Nhöõng phaùp ñöùc Phaät giaùc ngoä ñöôïc trong ñeâm thöù boán möôi chín neáu noùi ñuû thì raát nhieàu, nhöng noùi goïn trong Tam minh laø Tuùc maïng minh, Thieân nhaõn minh vaø Laäu taän minh. Töùc Phaät giaùc ngoä ñöôïc ba vaán ñeà lôùn maø Ngaøi ñaõ thaéc maéc veà con ngöôøi, goïi laø giaûi thoaùt sanh töû.

Nhö vaäy taát caû chuùng ta khoâng ai coøn nghi ngôø gì nöõa, ñöùc Phaät tu Thieàn döôùi coäi Boà ñeà ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät vaø ñem ñieàu giaùc ngoä ñoù giaùo hoùa chuùng sinh. Nghóa laø ñöùc Phaät nhaân tu Thieàn maø ñöôïc giaùc ngoä. Do ñoù, sau khi Ngaøi thaønh Phaät roài, Ngaøi daïy ñeä töû Taêng cuõng nhö Ni ñeàu tu Thieàn maø chöùng quaû A La Haùn. Trong kinh Phaùp Cuù, Phaät daïy raèng: Haõy tu ñònh, chôù buoâng lung. Taâm chôù meâ hoaëc theo duïc. Ñöøng ñôïi ñeán khi nuoát hoøn saét noùng môùi aên naên than thôû. Hoaëc khoâng coù trí tueä thì khoâng coù thieàn ñònh, khoâng coù thieàn ñònh thì khoâng coù trí tueä. Ngöôøi naøo goàm ñuû thieàn ñònh vaø trí tueä thì gaàn ñeán Nieát-baøn.

Nhö vaäy quyù vò thaáy Phaät raên caùc Tyø-kheo phaûi tu thieàn ñònh, chôù buoâng lung, taâm ñöøng meâ hoaëc chaïy theo nguõ duïc, ñöøng ñôïi ñeán khi nuoát hoøn saét noùng môùi aên naên than thôû. Luùc naøo nuoát hoøn saét noùng ? Laø luùc xuoáng ñòa nguïc. Neáu hieän ñôøi chuùng ta khoâng chòu tu ñeå sau khi cheát ñoïa vaøo ñòa nguïc, chöøng ñoù than thôû khoâng kòp. Cho neân ngay baây giôø, trong luùc chuùng ta ñang khoûe maïnh, chuùng ta coøn ñuû ñieàu kieän ñeå tieán tu, phaûi coá gaéng tu ñöøng coù chaàn chôø, sau naøy hoái haän khoâng kòp. Nhôø nhöõng lôøi daïy, lôøi raên ñe ñoù neân caùc ñeä töû ñöông thôøi cuûa Ngaøi tinh taán tu haønh, chöùng ñöôïc quaû A  La Haùn raát nhieàu. Ñoù laø toâi noùi nhöõng vò Tyø-kheo trong thôøi ñöùc Phaät.

Keá ñoù nhìn laïi lòch söû chö Toå, chuùng ta thöôøng laïy Taây Thieân Ñoâng Ñoä Vieät Nam lòch ñaïi Toå sö, nghóa laø nhöõng vò Toå sö töø AÁn Ñoä sang Trung Hoa ñeán Vieät Nam, nhöõng Toå sö ñoù tu phaùp gì ? Cuï theå nhaát laø baây giôø chuùng ta hay thôø Toå Ñaït Ma. Ngaøi laø vò Thieàn sö thöù hai möôi taùm ôû AÁn Ñoä vaø laø vò Toå thöù nhaát ôû Trung Hoa. Nhö vaäy chö Phaät tu Thieàn ñöôïc giaùc ngoä, chö Toå cuõng tu Thieàn ñöôïc thaønh Toå, chö vò A La Haùn tu Thieàn maø thaønh töïu ñaïo quaû. Vaäy phaùp tu Thieàn nhaát ñònh laø phaùp goác cuûa ñaïo Phaät roài.

Veà maët giaùo lyù heä Nguyeân thuûy coù hai: Heä A Haøm dòch töø chöõ Phaïn ra chöõ Haùn goïi laø Agama, heä Pali dòch töø chöõ Pali sang chöõ Vieät goïi laø Nikaya. Trong ñoù Baùt chaùnh ñaïo naèm trong ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo, theå hieän cuï theå nhaát tinh thaàn tu Thieàn, töø chaùnh kieán, chaùnh tö duy, chaùnh ngöõ, chaùnh nghieäp v.v… cho tôùi chaùnh nieäm, chaùnh ñònh. Chaùnh nieäm töùc phaûi giöõ taâm nieäm chaân chaùnh, ngay thaúng roài ñi tôùi chaùnh ñònh. Veà phaùp nguõ caên, nguõ löïc thì coù naêm ñieàu: tín, taán, nieäm, ñònh, hueä. Tín laø loøng tin, taán laø tinh taán, nieäm laø chuyeân nieäm, ñònh laø thieàn ñònh, cuoái cuøng hueä laø ñaït ñöôïc trí tueä. Nhö vaäy caùc phaùp theo heä Nguyeân thuûy cuõng nhaéc chuùng ta tu thieàn ñònh vaø trí tueä laø goác.

Chuùng ta hieän giôø hoïc theo phaùp Ñaïi thöøa (ngaøy nay goïi laø heä Phaùt trieån) tu Luïc ñoä: boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, trí tueä. Trong ñoù, cuoái cuøng laø thieàn ñònh vaø trí tueä. Nhö vaäy taát caû phaùp cuûa Phaät töø heä Nguyeân thuûy ñeán Phaùt trieån ñeàu laáy thieàn ñònh vaø trí tueä laøm caên baûn chôù khoâng theå naøo khaùc hôn ñöôïc, ñoù laø caùi goác. Ñaây laø vaán ñeà maø ngaøy xöa toâi ñaõ naëng loøng, phaûi lo nghó nhieàu.

Sau nhöõng naêm toâi ñi giaûng taïi caùc Phaät hoïc vieän Hueä Nghieâm, Ñaïi hoïc Vaïn Haïnh, toâi thaáy raèng bao nhieâu sôû tri maø toâi hoïc ñöôïc trong kinh toâi ñaõ ñem chæ daïy cho Taêng Ni, nhöõng thöù ñoù chæ laø kieán giaûi beân ngoaøi, coøn chöùng nghieäm treân söï tu thì thöïc toâi khoâng coù thì giôø. Do ñoù neân naêm 1966 sau khi daïy xong khoùa hoïc taïi Phaät hoïc vieän Hueä Nghieâm vaø ôû Döôïc Sö roài, toâi xin nghæ daïy leân nuùi tu moät thôøi gian. Khi leân nuùi tu toâi quyeát taâm vaø theä nguyeän raèng neáu phen naøy khoâng phaùt minh ñöôïc ñieàu gì môùi, thaø laø toâi cheát luoân trong thaát chôù quyeát khoâng xuoáng nuùi. Do theä nguyeän ñoù maø thôøi gian tu toâi thaáy thaät söï coù keát quaû, toâi vui veû neân môû cöûa thaát. Bôûi vì nhö toâi ñaõ noùi toâi laø keû nôï cuûa Taêng Ni neân ñieàu gì toâi thaáy hay, toâi laøm thinh khoâng ñöôïc, toâi phaûi laøm sao cho Taêng Ni cuøng chia xeû ñöôïc ñieàu ñoù. Cho neân duø chæ qua moät naêm nhöng toâi thaáy coù nhöõng caùi hay, nhöõng caùi môùi, toâi lieàn ra thaát vaø laäp Thieàn vieän Chaân Khoâng vaøo naêm 1969. Ñeán naêm 1971 chuùng toâi khai giaûng khoùa ñaàu. Toâi cöông quyeát khaúng ñònh, ngaøy xöa toå tieân mình tu thieàn ngoä ñaïo thì ngaøy nay mình tu thieàn chaéc chaén cuõng seõ ngoä ñaïo, chæ coù chuùng ta sieâng tu hay löôøi nhaùc khoâng chòu tu maø thoâi.

Ngaøy nay ña soá caùc chuøa hay noùi caâu naøy: “Thôøi baây giôø laø maït phaùp tu khoâng tieán ñöôïc, thoâi chæ moät caâu nieäm Phaät roài chôø vaõng sanh beân kia laøm toâi tôù Phaät A Di Ñaø khoûe hôn, chôù tu Thieàn khoâng tieán, khoâng theå tu ñöôïc”. Noùi thôøi maït phaùp toâi laïi ñaâm ra nghi ngôø, trong kinh Phaät coù chia ba thôøi: chaùnh phaùp, töôïng phaùp, maït phaùp. Chaùnh phaùp laø thôøi cuûa ñöùc Phaät, moät traêm ngöôøi tu thì moät traêm ngöôøi chöùng ñaïo vì ñöùc Phaät tröïc tieáp höôùng daãn. Keá thôøi ñöùc Phaät laø thôøi töôïng phaùp, töùc sau khi Phaät nhaäp Nieát-baøn, nhöõng vò ñeä töû chöùng quaû A La Haùn höôùng daãn moät traêm ngöôøi tu thì coù chöøng naêm möôi ngöôøi chöùng. Sau moät ngaøn naêm tôùi ñôøi maït phaùp thì trong muoân ngöôøi tu chöa coù moät ngöôøi chöùng.

Nhöng baây giôø toâi nhìn khaùc moät chuùt, toâi cho raèng chaùnh phaùp hay maït phaùp goác ôû con ngöôøi chôù khoâng phaûi thôøi gian. Ngaøy xöa ñöùc Phaät coøn taïi theá, khi Ngaøi giaûng kinh Phaùp Hoa coù naêm traêm thaày Tyø-kheo thoái tòch. Ñoïc söû kyõ quyù vò thaáy trong thôøi Phaät coøn taïi theá, thænh thoaûng cuõng coù caùc thaày Tyø-kheo xin hoaøn tuïc. Hoaøn tuïc laø tu khoâng ñöôïc, tu khoâng ñöôïc thì ñoái vôùi nhöõng vò ñoù laø thôøi maït phaùp, khoâng luaän vaøo luùc naøo caû. Coøn baây giôø thôøi maït phaùp nhöng ai cöông quyeát lieàu cheát tu haønh, quyeát phaûi ñaït ñaïo, phaûi coù keát quaû thì ñoái vôùi nhöõng ngöôøi aáy ñaây laø thôøi chaùnh phaùp. Chaùnh phaùp hay maït phaùp goác ôû con ngöôøi hôn laø ôû thôøi gian. Vaäy maø chuùng ta cöù leä thuoäc vaøo thôøi gian roài buoâng xuoâi, töï than ñôøi mình maït phaùp, tu sô sô ñeå gieo duyeân. Ngaøy tuïng hai thôøi kinh, toái xem ti vi cho ñôõ buoàn, nieäm Phaät chôø cheát Phaät ñoùn veà Cöïc laïc cho khoûe, cöù nhaøn nhaøn vaäy thoâi. Loãi aáy laø vì cöù nghó thôøi maït phaùp neân khoâng noã löïc.

Toâi thì ngöôïc laïi, ñôøi maït phaùp khoù tu ta phaûi noã löïc coá gaéng tu nhieàu hôn baèng hai, baèng ba, nhaát ñònh chuùng ta seõ coù keát quaû khoâng nghi. Cho neân ñoái vôùi toâi ñôøi maït phaùp khoâng quan troïng, quan troïng choã phaùt taâm maïnh yeáu cuûa chuùng ta. Vì theá khi truyeàn baù tu Thieàn toâi coá gaéng tuyeân döông, coá gaéng keâu goïi chö Taêng Ni cuõng nhö quyù Phaät töû nhìn thaät kyõ, thaáy thaät roõ coát tuûy cuûa ñaïo Phaät ñeå chuùng ta tu, khoâng neân maëc caûm nhö toâi luùc tröôùc.

Ñeán ñaây toâi muoán noùi ñeán Phaät giaùo Vieät Nam cuûa chuùng ta moät chuùt. Chö Toå Vieät Nam ban ñaàu töø theá kyû thöù hai, thöù ba maõi ñeán theá kyû thöù möôøi chín, caùc Ngaøi laõnh ñaïo Phaät giaùo Vieät Nam ñeàu laø Thieàn sö heát, nhö ngaøi Khöông Taêng Hoäi, Maâu Baùc v.v… cho tôùi cuoái theá kyû thöù möôøi chín laø Toå Lieãu Quaùn ôû mieàn Trung ñeàu laø Thieàn sö. Ñaát nöôùc Vieät Nam thôøi baáy giôø Taêng Ni tu Thieàn vaø Thieàn sö laõnh ñaïo Phaät giaùo. Chæ töø cuoái theá kyû thöù möôøi chín qua theá kyû hai möôi chuùng ta môùi chuyeån sang Tònh ñoä.

Nhö vaäy tröôùc kia chö Toå Vieät Nam ñeàu tu Thieàn, neân hieän giôø moãi khi quyù Hoøa thöôïng tòch, chuùng ta thöôøng ñöôïc nghe ñoïc tieåu söû quyù Ngaøi thuoäc doøng Laâm Teá chaùnh toâng hoaëc Laâm Teá gia phoå v.v… Vaäy Laâm Teá laø ai ? Laø moät vò Thieàn sö ôû Trung Hoa laäp ra doøng thieàn Laâm Teá. Ngaøi ôû vaøo ñôøi Ñöôøng caùch chuùng ta khoaûng moät ngaøn naêm. Khi noùi “töø Laâm Teá” töùc laø noái doøng Laâm Teá maø hoûi toå Laâm Teá laø ngöôøi naøo, tu phaùp gì thì chaéc chuùng ta cuõng khoâng bieát luoân.

Nhö vaäy coù theå noùi töø ñöùc Phaät cho ñeán caùc ñeä töû lôùn cuûa Ngaøi vaø chö Toå sau naøy ñeàu laáy tu Thieàn laøm caên baûn. Roõ raøng goác cuûa ñaïo Phaät laø tu Thieàn. Neáu chuùng ta tu phaùp khaùc cuõng khoâng ngaïi gì, nhöng ñoái vôùi Thieàn chuùng ta cuõng phaûi nghieân cöùu, phaûi bieát cho roõ raøng. Gaàn ñaây nhöõng laàn ñöôïc ñi nöôùc ngoaøi trôû veà toâi ñeàu thaáy raèng, ngöôøi nöôùc ngoaøi, nhaát laø ngöôøi Taây phöông hieän nay muoán nghieân cöùu ñaïo Phaät thì ña soá nghieân cöùu veà Thieàn, chæ moät soá ít ngöôøi ñi theo Maät toâng ôû Taây Taïng. Vì sao vaäy ? Vì hoï thaáy ñöôïc thieàn ñònh laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät, giôùi trí thöùc Vieät Nam chuùng ta cuõng vaäy. Khi hoï muoán nghieân cöùu Phaät giaùo hoï cuõng thích nghieân cöùu tu Thieàn. Theá neân hieän giôø chuùng ta laøm Phaät söï, höôùng daãn Phaät töû tu, duø chuùng ta khoâng tu Thieàn, chuùng ta tu Tònh ñoä ñi nöõa cuõng phaûi nghieân cöùu veà Thieàn ñeå höôùng daãn Phaät töû haâm moä tu Thieàn ñuùng phaùp, khoâng laøm maát tín taâm cuûa hoï.

Khi hieåu ñöôïc Phaät giaùo Vieät Nam ngaøy nay noái phaùp caùc heä phaùi töø thuôû tröôùc, mang tinh thaàn Thieàn toâng raát laø ñaäm neùt, chuùng ta caøng phaûi traân troïng, caøng phaûi nghieân cöùu nhieàu hôn, saâu hôn. Chuùng ta bieát roõ roài neáu tu theo thì toát, coøn khoâng tu thì cuõng giaûi thích cho moïi ngöôøi khoâng bò laàm. Ñieàu naøy toâi mong taát caû chö Taêng Ni vaø Phaät töû chòu khoù nghieàn ngaãm thaät kyõ. Neáu khoâng thì chuùng ta noùi tu theo ñaïo Phaät maø goác cuûa ñaïo Phaät laø tu Thieàn chuùng ta laïi khoâng bieát. Ñoù laø chuùng ta bò maát goác.

Ngaøy nay trình ñoä vaên hoùa cuûa xöù sôû chuùng ta ngaøy moãi tieán, moãi vöôn leân. Ñôøi cuûa toâi hay cuûa quyù vò theá heä keá tieáp do khoâng ñuû phöông tieän, khoâng ñöôïc hoïc nhieàu nhöng con em cuûa chuùng ta hieän nay vaø mai kia hoïc raát gioûi, bieát nhieàu hôn chuùng ta. Neáu chuùng ta khoâng kheùo chæ daïy ñaïo Phaät moät caùch saùng suûa, cao sieâu thì con chaùu chuùng ta seõ khoâng theo ñaïo Phaät maø chuùng laïi xem thöôøng ñaïo Phaät, ñoù laø loãi lôùn cuûa chuùng ta. Vaäy mong taát caû Taêng Ni gaéng tu, gaéng hoïc ñeå mai naøy chuùng ta xöùng danh laõnh ñaïo Phaät giaùo Vieät Nam vaø höôùng daãn con chaùu chuùng ta thaáu hieåu ñöôïc Phaät giaùo moät caùch ñuùng ñaén, saùng suoát.

Ñoù laø muïc ñích mong moûi cuûa chuùng toâi, caàu mong Tam Baûo gia hoä cho taát caû quyù vò tinh taán tu haønh, thaønh töïu ñöôïc yù nguyeän cuûa mình treân böôùc ñöôøng tu haønh.

]