III- QUÁN DUYÊN MÔN

Lại nữa, các pháp duyên chẳng thành, vì cớ sao ?

Pháp các duyên lược rộng,

Trong ấy không có quả

Trong duyên nếu không quả

Làm sao từ duyên sanh ?

Quả bình... mỗi mỗi trong duyên không, trong hòa hợp cũng không, nếu trong hai bên không, làm sao nói từ duyên sanh ?

Hỏi: Thế nào gọi là các duyên ?

Ðáp:

Bốn duyên sanh các pháp

Lại không duyên thứ năm

Nhơn duyên, thứ đệ duyên

Duyên duyên, tăng thượng duyên.

Bốn duyên là: nhơn duyên, thứ đệ duyên, duyên duyên, tăng thượng duyên.

- Nhơn duyên là pháp từ đó mà sanh, hoặc đã từ đó sanh, hiện từ đó sanh, sẽ từ đó sanh, pháp ấy gọi nhơn duyên.

- Thứ đệ duyên là pháp trước đã diệt thứ lớp sanh, đó gọi thứ đệ duyên.

- Duyên duyên là pháp tùy chỗ nghĩa, hoặc khởi thân nghiệp, hoặc khởi khẩu nghiệp, hoặc khởi tâm vương tâm sở, ấy gọi duyên duyên.

- Tăng thượng duyên là do có pháp này pháp kia được sanh, pháp này đối với pháp kia làm tăng thượng duyên.

Như thế bốn duyên đều trong nhơn không quả. Nếu trong nhơn có quả thì, nên lìa các duyên mà có quả, mà thật lìa duyên không quả. Nếu trong duyên có quả thì, nên lìa nhơn có quả, mà thật lìa nhơn không quả, Nếu nói nhơn và duyên có quả thì lý ưng nên được, song dùng lý tìm kiếm không thể được, thế nên hai chỗ đều không. Như thế trong mỗi mỗi không, trong hòa hợp cũng không, làm sao được nói quả từ duyên sanh ?

Nếu quả trong duyên không

Mà từ trong duyên ra

Quả ấy sao chẳng từ

Trong phi duyên mà ra ?

Nếu bảo quả trong duyên không mà từ duyên sanh, tại sao không từ phi duyên sanh ? Vì cả hai đều không. Thế nên không có nhơn duyên hay sanh quả. Vì quả chẳng sanh nên duyên cũng chẳng sanh. Vì cớ sao ? Vì trước duyên sau quả. Bởi duyên quả không nên tất cả pháp hữu vi không; vì pháp hữu vi không nên pháp vô vi cũng không ; Vì pháp hữu vi không nên pháp vô vi cũng không ; Vì pháp hữu vi vô vi không, làm sao có ngã ?