II- QUAÙN HÖÕU QUAÛ VOÂ QUAÛ MOÂN

Laïi nöõa, caùc phaùp chaúng sanh, vì côù sao ?

Tröôùc coù thì chaúng sanh,

Tröôùc khoâng cuõng chaúng sanh,

Coù khoâng cuõng chaúng sanh,

Caùi gì seõ coù sanh ?

Neáu trong nhôn tröôùc coù quaû thì khoâng neân sanh, khoâng quaû cuõng khoâng neân sanh, coù khoâng cuõng khoâng neân sanh. Vì côù sao ? Neáu trong nhôn tröôùc coù quaû maø sanh aét laø voâ cuøng. Nhö quaû tröôùc chöa sanh maø sanh thì, nay sanh roài laïi sanh trôû laïi. Vì côù sao ? Neáu trong nhôn tröôùc chöa sanh maø sanh thì, nay sanh roài laïi sanh trôû laïi. Vì côù sao ? Vì trong nhôn thöôøng coù, töø beân coù aáy neân sanh trôû laïi, aét laø voâ cuøng. Neáu baûo sanh roài thì chaúng sanh, chöa sanh môùi sanh thì, trong aáy khoâng coù lyù sanh. Theá neân, tröôùc coù maø sanh, vieäc aáy khoâng phaûi.

Laïi nöõa, neáu trong nhôn tröôùc coù quaû maø baûo chöa sanh môùi sanh, sanh roài chaúng sanh, caû hai ñeàu coù maø moät sanh moät chaúng sanh thì khoâng hôïp lyù.

Laïi nöõa, neáu chöa sanh quyeát ñònh coù thì sanh roài aét phaûi khoâng. Vì côù sao ? Vì sanh vaø chöa sanh cuøng traùi nhau. Vì sanh vaø chöa sanh traùi nhau thì, hai töôùng aáy cuõng phaûi traùi nhau.

Laïi nöõa, coù cuøng khoâng traùi nhau, khoâng cuøng coù traùi nhau, neáu sanh roài cuõng coù, chöa sanh cuõng coù thì, sanh vaø chöa sanh khoâng neân coù khaùc. Vì côù sao ? Vì sanh roài cuõng coù, chöa sanh cuõng coù, nhö theá sanh vaø chöa sanh coù sai bieät gì ? Sanh vaø chöa sanh khoâng sai bieät, vieäc aáy khoâng phaûi. Theá neân (trong nhôn) coù (quaû) chaúng sanh.

Laïi nöõa, coù roài tröôùc ñaõ thaønh, ñaâu caàn laïi sanh? Nhö laøm roài chaúng neân laøm, thaønh roài chaúng neân thaønh. Theá neân (trong nhôn) coù (quaû) chaúng sanh. Laïi nöõa, neáu coù (quaû) maø sanh, khi trong nhôn chöa sanh thì quaû lyù öng phaûi thaáy, maø thaät khoâng theå thaáy ? Nhö bình trong ñaát, chieáu trong laùc lyù öng phaûi thaáy, maø thaät khoâng theå thaáy ñöôïc. Theá neân coù chaúng sanh.

Hoûi: Quaû tuy tröôùc coù, do chöa bieán neân chaúng thaáy.

Ñaùp: Neáu bình khi chöa sanh theå bình chöa bieán neân chaúng thaáy, do töôùng gì bieát maø noùi trong ñaát tröôùc coù bình ? Bôûi do töôùng bình coù bình, bôûi do töôùng traâu, töôùng ngöïa neân coù bình ? Neáu trong ñaát khoâng töôùng bình, cuõng khoâng töôùng traâu, töôùng ngöïa, haù chaúng goïi laø khoâng sao ? Theá neân, oâng noùi trong nhôn tröôùc coù quaû maø sanh, vieäc aáy khoâng phaûi.

Laïi nöõa, phaùp bieán töùc laø quaû, leõ ra trong nhôn tröôùc coù bieán. Vì côù sao ? Vì phaùp oâng noùi trong nhôn tröôùc coù quaû. Neáu bình... tröôùc coù thì bieán cuõng tröôùc coù, leõ ra phaûi thaáy maø thaät khoâng theå thaáy. Theá neân, oâng noùi chöa bieán neân chaúng thaáy, vieäc aáy khoâng phaûi.

Neáu baûo chöa bieán chaúng goïi laø quaû thì quaû cöùu caùnh khoâng theå ñöôïc. Vì côù sao ? Vì caùi bieán aáy tröôùc khoâng, sau cuõng phaûi khoâng, neân bình... quaû cöùu caùnh khoâng ñöôïc.

Neáu baûo bieán roài laø quaû, thì trong nhôn tröôùc khoâng, nhö theá thì baát ñònh; hoaëc trong nhôn tröôùc coù quaû, hoaëc tröôùc khoâng quaû.

Hoûi: Tröôùc coù bieán, nhöng khoâng theå thaáy ñöôïc, phaøm vaät töï coù, coù maø khoâng theå thaáy ñöôïc nhö vaät hoaëc coù gaàn maø khoâng theå bieát, hoaëc xa maø khoâng theå bieát; hoaëc caên hö khoâng theå bieát; hoaëc taâm chaúng truï neân khoâng theå bieát, vì che neân khoâng theå bieát; vì ñoàng neân khoâng theå bieát; vì thaéng (hôn) neân khoâng theå bieát; vì nhoû nhieäm neân khoâng theå bieát, gaàn maø khoâng theå bieát, nhö thuoác trong con maét. Xa maø khoâng theå bieát, nhö chim bay, bay boång xa tít trong hö khoâng. Caên hö khoâng theå bieát, nhö muø khoâng thaáy saéc, ñieác khoâng nghe tieáng, muõi ngheït khoâng ngöûi ñöôïc muøi, löôõi ñaéng khoâng bieát vò, thaân teâ cöùng khoâng bieát xuùc, taâm cuoàng loaïn khoâng bieát söï thaät. Taâm khoâng truï neân khoâng theå bieát, nhö taâm duyeân saéc... thì khoâng bieát thinh. Che neân khoâng theå bieát, nhö ñaát che nöôùc maïch, vaùch che vaät beân ngoaøi. Vì ñoàng khoâng theå bieát, nhö treân vaät ñen chaám moät chaám möïc. Vì hôn khoâng theå bieát, nhö coù tieáng chuoâng troáng thì khoâng nghe tieáng phuûi queùt (tieáng tíc taét ñoàng hoà). Vì nhoû nhieäm khoâng theå bieát, nhö vi traàn... chaúng hieän. Nhö theá, caùc phaùp tuy coù do taùm nhôn duyeân neân khoâng theå bieát. OÂng noùi trong nhôn duyeân phaùp bieán khoâng theå ñöôïc, bình... chaúng ñoàng khoâng theå ñöôïc, vieäc aáy khoâng phaûi. Vì côù sao ? Vì vieäc aáy tuy coù do taùm nhôn duyeân neân khoâng theå ñöôïc.

Ñaùp: Phaùp bieán vaø bình... quaû chaúng ñoàng taùm nhôn duyeân neân khoâng theå ñöôïc. Vì côù sao ? Neáu phaùùp bieán vaø bình... quaû raát gaàn khoâng theå ñöôïc thì, hôi xa lyù öng phaûi ñöôïc, raát xa khoâng theå ñöôïc thì, hôi gaàn lyù öng phaûi ñöôïc; neáu caên hö khoâng theå ñöôïc thì, caên toát lyù öng phaûi ñöôïc; neáu taâm chaúng truï khoâng theå ñöôïc thì, taâm truï lyù öng phaûi ñöôïc; neáu che khoâng theå ñöôïc thì, phaùp bieán vaø phaùp bình chaúng che lyù öng phaûi ñöôïc, neáu ñoàng khoâng theå ñöôïc thì, khi khaùc lyù öng phaûi ñöôïc; neáu hôn khoâng theå ñöôïc thì, döøng hôn lyù öng phaûi ñöôïc; neáu nhoû nhieäm khoâng theå ñöôïc thì, bình... quaû to lyù öng phaûi ñöôïc.

Neáu vì bình nhoû khoâng theå ñöôïc, sanh roài cuõng neân khoâng theå ñöôïc. Vì côù sao ? Vì sanh roài, chöa sanh töôùng nhoû laø moät, vì sanh roài chöa sanh ñeàu quyeát ñònh coù. Hoûi: Khi chöa sanh nhoû, sanh roài töø töø to, theá neân sanh roài laø ñöôïc, chöa sanh khoâng theå ñöôïc.

Ñaùp: Neáu vaäy, trong nhôn aét khoâng quaû. Taïi sao ? Vì trong nhôn khoâng to.

Laïi, trong nhôn tröôùc khoâng to, neáu trong nhôn tröôùc coù to thì khoâng neân noùi nhoû; nay quaû laø to, oâng noùi nhoû neân khoâng theå ñöôïc thì, to khoâng goïi laø quaû. Nay quaû cöùu caùnh leõ öng khoâng ñöôïc, maø quaû thaät laø ñöôïc, theá neân khoâng do nhoû neân khoâng theå ñöôïc. Nhö theá, coù phaùp trong nhôn tröôùc coù quaû do taùm nhôn duyeân neân khoâng theå ñöôïc thì, trong nhôn tröôùc coù quaû, vieäc aáy khoâng phaûi.

Laïi nöõa, neáu trong nhôn tröôùc coù quaû maø sanh, theá laø nhôn, nhôn töôùng hoaïi, quaû quaû töôùng hoaïi. Taïi sao ? Nhö luïa taïi sôïi, traùi caây taïi dóa, chæ laø choã ôû, chaúng goïi laø nhôn. Taïi sao ? Bôûi sôïi dóa chaúng phaûi nhôn cuûa luïa vaø traùi caây. Neáu nhôn hö quaû cuõng hö thì sôïi... chaúng phaûi nhôn cuûa luïa... Vì nhôn khoâng neân quaû cuõng khoâng. Taïi sao ? Bôûi nhôn neân coù quaû thaønh, nhôn chaúng thaønh thì quaû laøm sao ñöôïc thaønh?

Laïi nöõa, neáu chaúng laøm ra thì chaúng goïi quaû, nhôn sôïi... khoâng theå laøm ra quaû luïa... Taïi sao ? Vì nhö sôïi... chaúng do luïa laøm, neân hay laøm ra quaû luïa... nhö theá laø khoâng nhôn khoâng quaû. Neáu nhôn quaû ñeàu khoâng thì, chaúng neân tìm trong nhôn hoaëc tröôùc coù quaû, hoaëc tröôùc khoâng quaû.

Laïi nöõa, neáu trong nhôn coù quaû maø khoâng theå ñöôïc, leõ ra phaûi coù töôùng hieän, nhö ngöûi muøi höông lieàn bieát coù hoa, nghe tieáng lieàn bieát coù chim, nghe cöôøi lieàn bieát coù ngöôøi, thaáy khoùi laø bieát coù löûa, thaáy coø laø bieát coù ao, nhö theá trong nhôn neáu tröôùc coù quaû, phaûi coù töôùng hieän. Nay quaû theå khoâng theå ñöôïc, töôùng cuõng khoâng theå ñöôïc, nhö theá neân bieát trong nhôn tröôùc khoâng quaû.

Laïi nöõa, neáu trong nhôn tröôùc coù quaû sanh thì, khoâng neân noùi nhôn sôïi coù luïa, nhôn laùc coù chieáu. Neáu nhôn chaúng laøm ra thì, caùi khaùc cuõng chaúng laøm ra. Nhö luïa chaúng phaûi sôïi laøm ra thì, coù theå töø laùc laøm ra chaêng ? Neáu sôïi chaúng laøm, laùc cuõng chaúng laøm thì, coù theå noùi khoâng töø ñaâu laøm chaêng ? Neáu khoâng töø ñaâu laøm thì chaúng goïi laø quaû. Neáu quaû khoâng thì nhôn cuõng khoâng, nhö tröôùc ñaõ noùi. Theá neân töø trong nhôn tröôùc coù quaû sanh, töùc laø khoâng ñuùng. Laïi nöõa, neáu quaû khoâng töø ñaâu laøm ra, aét laø thöôøng nhö taùnh Nieát baøn. Neáu quaû laø thöôøng, thì caùc phaùp höõu vi thaûy ñeàu thöôøng. Taïi sao ? Vì taát caû phaùp höõu vi ñeàu laø quaû. Neáu taát caû phaùp ñeàu thöôøng thì khoâng voâ thöôøng ; neáu khoâng voâ thöôøng cuõng khoâng coù thöôøng. Taïi sao ? Vì nhôn thöôøng coù voâ thöôøng, nhôn voâ thöôøng coù thöôøng. Theá laø thöôøng voâ thöôøng caû hai ñeàu khoâng, vieäc aáy khoâng phaûi. Vì theá khoâng ñöôïc noùi trong nhôn tröôùc coù quaû sanh.

Laïi nöõa, neáu trong nhôn tröôùc coù quaû sanh thì quaû laïi cuøng quaû khaùc laøm nhôn, nhö luïa cuøng maëc laøm nhôn, chieáu cuøng traûi laøm nhôn, xe cuøng chôû laøm nhôn, maø thaät chaúng cuøng quaû khaùc laøm nhôn. Theá neân khoâng ñöôïc noùi trong nhôn tröôùc coù quaû sanh.

Neáu baûo nhö ñaát tröôùc coù muøi höông, chaúng do raûi nöôùc thì höông chaúng coù; quaû cuõng theá, neáu chöa coù duyeân hoäi thì khoâng theå laøm nhôn. Vieäc aáy chaúng phaûi. Taïi sao ? Nhö oâng ñaõ noùi, khi ñaõ laøm xong goïi laø quaû thì, caùc vaät bình... chaúng phaûi laø quaû. Taïi sao ? Vì ñaõ xong laø do laøm, bình... tröôùc coù chaúng phaûi laøm, maø caàn phaûi do laøm môùi thaønh quaû. Theá neân, trong nhôn tröôùc coù quaû sanh, vieäc aáy khoâng phaûi.

Laïi nöõa, lieãu nhôn chæ hay hieån phaùt, khoâng theå sanh vaät, nhö vì soi bình trong toái neân ñoát ñeøn, cuõng hay soi caùc vaät ngoïa cuï... vì laøm bình neân hoøa hôïp caùc duyeân, maø khoâng theå sanh caùc vaät ngoïa cuï... Theá neân phaûi bieát chaúng phaûi trong nhôn tröôùc coù quaû sanh.

Laïi nöõa, neáu trong nhôn tröôùc coù quaû sanh, aét khoâng neân coù ñang laøm, seõ laøm sai bieät. Song oâng nhaän ñang laøm, seõ laøm. Theá neân chaúng phaûi trong nhôn tröôùc coù quaû sanh.

Neáu baûo trong nhôn tröôùc khoâng quaû maø quaû sanh, vieäc aáy chaúng phaûi. Taïi sao ? Neáu khoâng maø sanh thì neân coù ñaàu thöù hai, tay thöù ba sanh. Taïi sao ? Vì khoâng coù maø sanh vaäy.

Hoûi: Vaät bình... coù nhôn duyeân, coøn ñaàu thöù hai, tay thöù ba khoâng nhôn duyeân, laøm sao ñöôïc sanh? Theá neân oâng noùi khoâng ñuùng.

Ñaùp: Ñaàu thöù hai, tay thöù ba vaø bình... trong nhôn quaû ñeàu khoâng, nhö trong hoøn ñaát khoâng bình, trong ñaù cuõng khoâng bình, taïi sao goïi söõa laø nhôn cuûa laïc, sôïi laø nhôn cuûa luïa, chaúng goïi laïc laø nhôn ?

Laïi nöõa, neáu trong nhôn tröôùc khoâng quaû maø quaû sanh thì, phaøm moãi vaät neân sanh taát caû vaät nhö ngoùn tay neân sanh xe ngöïa aên uoáng...; nhö theá sôïi khoâng neân chæ xuaát luïa, cuõng neân sanh caùc vaät xe ngöïa aên uoáng... Taïi sao ? Neáu khoâng maø hay sanh, côù sao sôïi chæ hay sanh luïa, chaúng sanh caùc vaät xe ngöïa aên uoáng... ? Bôûi vì ñeàu khoâng vaäy.

Neáu trong nhôn tröôùc khoâng quaû maø quaû sanh thì, caùc nhôn khoâng neân moãi thöù coù söùc hay sanh quaû, nhö ngöôøi caàn daàu coát töø trong meø laáy maø chaúng eùp caùt. Neáu ñeàu khoâng, taïi sao trong meø tìm chaúng eùp caùt laáy ?

Neáu baûo töøng thaáy töø meø ra daàu chaúng thaáy töø caùt ra, theá neân trong meø tìm maø chaúng eùp caùt, vieäc aáy khoâng phaûi. Taïi sao ? Neáu töôùng sanh thaønh thì, neân noùi khi khaùc thaáy meø ra daàu chaúng thaáy töø caùt ra, theá neân ôû trong meø tìm chaúng laáy ôû caùt. Song taát caû phaùp töôùng sanh chaúng thaønh, cho neân chaúng ñöôïc noùi khi khaùc thaáy meø ra daàu, neân trong meø tìm chaúng laáy nôi caùt. Laïi nöõa, nay toâi chaúng nhöõng phaù moät vieäc, ñeàu toång phaù taát caû nhôn quaû. Neáu trong nhôn tröôùc coù quaû sanh, tröôùc khoâng quaû sanh, coù quaû khoâng quaû sanh, hai caùi sanh aáy ñeàu chaúng thaønh. Theá neân oâng noùi khi khaùc thaáy meø ra daàu, aét rôi nhôn ñoàng nghi.

Laïi nöõa, neáu trong nhôn tröôùc khoâng quaû maø quaû sanh thì, caùc töôùng nhôn aét chaúng thaønh. Vì côù sao ? Caùc nhôn neáu khoâng phaùp, caùi gì hay laøm ? Caùi gì hay thaønh ? Neáu khoâng laøm khoâng thaønh, taïi sao goïi laø nhôn ? Nhö theá taùc giaû khoâng ñöôïc coù sôû taùc, söûû taùc giaû cuõng khoâng ñöôïc coù sôû taùc.

Neáu baûo trong nhôn tröôùc coù quaû thì khoâng neân coù taùc, taùc giaû, taùc phaùp rieâng khaùc. Vì côù sao ? Neáu tröôùc coù quaû ñaâu caàn laïi laøm ? Theá neân, oâng noùi taùc, taùc giaû, taùc phaùp caùc nhôn ñeàu khoâng theå ñöôïc. Trong nhôn tröôùc khoâng quaû, aáy cuõng khoâng phaûi. Taïi sao ? Neáu ngöôøi nhaän coù taùc, taùc giaû phaân bieät coù nhôn quaû, neân khôûi lôøi naïn aáy; toâi noùi taùc, taùc giaû vaø nhôn quaû ñeàu khoâng, neáu oâng phaù taùc, taùc giaû vaø nhôn quaû thì thaønh phaùp cuûa toâi khoâng goïi laø naïn. Theá neân, trong nhôn tröôùc khoâng quaû maø quaû sanh, vieäc aáy khoâng phaûi. Laïi nöõa, neáu ngöôøi nhaän trong nhôn tröôùc coù quaû, neân khôûi naïn aáy, toâi chaúng noùi trong nhôn tröôùc coù quaû, neân chaúng nhaän naïn naøy, cuõng chaúng nhaän trong nhôn tröôùc khoâng quaû.

Neáu baûo trong nhôn tröôùc cuõng coù quaû cuõng khoâng quaû maø quaû sanh, aáy cuõng khoâng phaûi. Taïi sao ? Vì khoâng coù taùnh traùi nhau; taùnh traùi nhau laøm sao ôû moät choã ? Nhö toái vôùi saùng, khoå vôùi vui, ñi vôùi ñöùng, coät vôùi môû chaúng ñöôïc ñoàng moät choã. Theá neân, trong nhôn tröôùc coù quaû tröôùc khoâng quaû caû hai ñeàu chaúng sanh. Laïi nöõa, trong nhôn tröôùc coù quaû tröôùc khoâng quaû, trong phaàn coù khoâng tröôùc ñaõ phaù.

Theá neân, trong nhôn tröôùc coù quaû cuõng chaúng sanh, khoâng quaû cuõng chaúng sanh, coù khoâng cuõng chaúng sanh, lyù toät ôû ñaây. Taát caû choã tìm caàu khoâng theå ñöôïc, cho neân quaû cöùu caùnh chaúng sanh, vì cöùu caùnh chaúng sanh neân taát caû phaùp höõu vi ñeàu khoâng. Taïi sao ? Vì taát caû phaùp höõu vi ñeàu laø nhôn quaû. Vì höõu vi khoâng neân voâ vi cuõng khoâng. Höõu vi voâ vi coøn khoâng, huoáng laø ngaõ ?