 |
ÑAÏO PHAÄT VÔÙI TUOÅI TREÛ H.T THÍCH THANH TÖØ |
 |
 |
||
|
[phaàn 1][phaàn
2][phaàn 3][phaàn
4][phaàn 5][phaàn
6] |
||
|
TUOÅI TREÛ VÔÙI VAÁN ÑEÀ TRÍ TUEÄ Con ngöôøi sôû dó ñöôïc goïi laø con ngöôøi laø do coù trí khoân ngoan vaø bieát luaân thöôøng ñaïo ñöùc. Giaù trò cuûa con ngöôøi khoâng phaûi ôû theå xaùc to beùo maø ôû tinh thaàn saùng suoát chaân chính. Neáu moät ngöôøi naøo khoâng coù hieåu bieát gì, hoaëc coù moät môù hieåu bieát hoãn taïp ñen toái thì coøn gì ñau khoå baèng! Vì theá, moãi con ngöôøi chuùng ta caàn phaûi trau doài trí tueä ñeå trôû neân moät con ngöôøi xöùng ñaùng vôùi danh nghóa cuûa noù. Nhaát laø tuoåi treû, tuoåi ñaày trieån voïng phaùt huy trí tueä, nhö taám göông saün saøng phaûn chieáu aùnh saùng, nhöng phaûi chôø coù aùnh ñeøn, ngoïn ñuoác, aùnh saùng maët trôøi... Tuy con ngöôøi caàn phaûi trau doài trí tueä, nhöng phaûi bieát trí tueä laø gì? - Trí tueä laø kieán thöùc roäng raõi, cao saâu, saùng suoát. Nhôø trí tueä, con ngöôøi bieát hôïp ñoaøn baûo veä nhau, bieát toå chöùc guoàng maùy xaõ hoäi, bieát cheá taïo nhöõng khí cuï noâng nghieäp, kyõ ngheä..., bieát phaùt trieån khaû naêng mình, bieát tö töôûng nhöõng trieát lyù cao sieâu, bieát aên ôû theo luaân lyù ñaïo ñöùc. Toùm laïi, trí tueä laø moät kieán thöùc saùng suoát, höôùng daãn con ngöôøi soáng hôïp lyù vaø vöôn leân. Tuoåi treû trí oùc coøn minh maãn nhöng raát troáng, raát khaùt khao thu nhaän nhöõng kieán thöùc cuûa phuï huynh, cuûa sö höõu, cuûa tieàn nhaân truyeàn laïi. Nhö daï daøy troáng roãng ñang ñoùn chôø nhöõng thöùc aên doàn vaøo ñeå tieâu hoùa. Nhöng phaûi laø thöùc aên coù chaát boå deã tieâu môùi coù sinh toá boài döôõng cô theå, neáu thöùc aên chöùa nhieàu chaát ñoäc vaø khoù tieâu thì seõ haïi daï daøy vaø haïi luoân caû cô theå. Trí oùc baïn treû cuõng theá, thu nhaän nhöõng kieán thöùc cao ñeïp chaân chính seõ töï caûi ñoåi ñôøi soáng caù nhaân mình trôû neân chaân chính vaø goùp phaàn xaây döïng xaõ hoäi toát ñeïp. Traùi laïi, chæ thu nhaän toaøn nhöõng kieán thöùc ñieâu ngoa gian traù thì caù nhaân mình ñaõ hö hoûng maø xaõ hoäi cuõng ñeán nguy cô. Nung ñuùc cho trí tueä baïn treû ñöôïc sung maõn, röïc rôõ laø nhieäm vuï to taùt cuûa phuï huynh. Nhöõng ngöôøi nhòn aên, nhòn maëc, daønh ñeå taøi saûn cho con chaùu sau naøy laø thöông con chaùu ñaõ ñaønh; neáu khoâng giaùo duïc veà phaàn trí tueä vaãn coøn laø moät khuyeát ñieåm lôùn. Coù nhöõng ngöôøi löu laïi söï nghieäp cho con, con chöa ñöôïc höôûng ñaõ qua tay ngöôøi khaùc, neân daønh ñeå taøi saûn chöa phaûi laø keá vónh vieãn cho con chaùu. Söï quan troïng vaø chaéc chaén laø trí tueä; daïy doã cho con chaùu ñöôïc trí tueä chaân chaùnh laø keû laøm cha meï bieát nghó ñeán söï laâu daøi cho con chaùu. Trí tueä khoâng ai coù theå cöôùp ñöôïc, cuõng khoâng ai löôøng gaït ñöôïc, noù laïi soi ñöôøng cho mình, cho moïi ngöôøi khoûi sa chaân vaøo haàm hoá, neân raát quí baùu. Phuï huynh ñaõ coù boån phaän vôùi con chaùu, thì nhöõng oâng thaày haù khoâng coù troïng traùch hay sao? Theá heä tröôùc ñaõ qua, ñeå laïi cho theá heä sau nhöõng tö töôûng, nhöõng kinh nghieäm, keû laøm thaày coù boån phaän thaâu nhaët nhöõng tö töôûng, nhöõng kinh nghieäm aáy, roài nhaøo naën laïi cho hôïp thôøi, seõ ñem hun ñuùc vaøo taâm naõo tuoåi treû ñeå ñöôïc phaùt huy saùng toû. Kho tö töôûng kinh nghieäm cuûa ngöôøi xöa ñeå laïi raát doài daøo phong phuù, neáu keû laøm thaày khoâng chòu khoù choïn loïc ñem ra daïy baûo hoïc sinh cho keát quaû, ñeå ñaàu oùc caùc baïn treû sau naøy roãng tueách, aáy laø toäi raát to cuûa keû laøm thaày. Tuy theá, caùc baïn treû khoâng neân yû laïi caû vaøo phuï huynh, vaøo giaùo sö, maø phaûi tin töôûng vaøo phaàn töï löïc, töï trau doài trí tueä cho mình. Ñaønh raèng nhôø söï chæ daïy cuûa cha meï, söï höôùng daãn cuûa giaùo sö, nhöng phaûi coäng theâm söùc coá gaéng cuûa mình môùi coù keát quaû. Neáu voâ phuùc cho moät soá caùc baïn naøo, sôùm khoâng ñöôïc söï chæ daïy cuûa cha meï, vaø gaàn guõi thaày baïn, caùc baïn phaûi coá gaéng gaáp boäi laàn hôn, ñeå töï trau doài trí tueä cho mình. Chuùng ta ñaõ bieát, coù xaùc thòt maø khoâng coù trí tueä thì aáy chæ laø moät khoái da thòt bieát aên, bieát maëc maø thoâi. Ngöôøi khoâng trí tueä khaùc naøo keû laïc loõng trong röøng ñeâm khoâng traêng sao, khoâng ñeøn ñuoác, coøn gì ñau khoå baèng! Phaät daïy: “Noãi khoå bò thieâu ñoát ôû ñòa nguïc, noãi khoå con laïc ñaø chôû naëng, noãi khoå ñoùi khaùt cuûa loaøi quæ ñoùi chöa goïi laø khoå, ngu si khoâng bieát loái ñi môùi thaät laø khoå.” Leõ ñöông nhieân muoán thoaùt khoå, chuùng ta caàn phaûi coù trí tueä. Nhöng trí tueä theá naøo môùi thoaùt khoå ñöôïc? Ñaáy laø ñieåm quan troïng trong baøi naøy. Bôûi vì coù laém ngöôøi khoân ngoan maø gian traù, xaûo quyeät, hoï lôïi duïng trí saùng suoát cuûa hoï ñeå löøa ngöôøi, bòp chuùng, neân caøng khoân ngoan caøng gaây ñau khoå cho chính hoï vaø tang toùc cho moïi ngöôøi. Nhö Taøo Thaùo ôû Trung Hoa thôøi xöa, söï gian huøng cuûa y ñaõ laøm cho bao nhieâu ngöôøi thôøi aáy phaûi ñieâu linh tang toùc. Treân lòch söû hieän ñaïi coøn bieát bao nhieâu keû nhö theá vaø hôn theá nöõa. Moät khi löøa bòp ñöôïc ngöôøi, hoï caøng haêng haùi töï ñaéc maø queân caû toäi loãi ñaõ gaây. Neân coù caâu: “Coù hoïc thöùc khoâng coù ñaïo ñöùc laø ngöôøi aùc...” Nhöõng keû nhö theá, ai daùm baûo hoï laø ngu? Nhaát ñònh hoï laø ngöôøi coù trí, nhöng laø “TRÍ ÑIEÂU NGOA”. Laïi moät haïng ngöôøi khoân nöõa, hoï thoâng minh laém, hoïc roäng nhôù nhieàu, hoï töôûng nhö trí thoâng minh cuûa hoï khoâng coøn ai bì kòp, do ñoù ñaâm ra taâm khinh ngöôøi ngaïo vaät. Nhöõng ngöôøi aáy coi trôøi ñaát baèng naém tay, toaøn caû ngöôøi trong xaõ hoäi baèng caây kim. Hoï khinh taát caû vaø xem thöôøng taát caû. Ñi ñaâu hoï cuõng mang theo caây côø ngaõ maïn, gaàn ai hoï chæ gaây söï böïc töùc cho ngöôøi. Neáu ai gaéng göôïng giôùi thieäu vôùi hoï: “OÂng kia taøi gioûi, ngöôøi noï ñöùc cao...”, thì chæ nhoïc moät phen bóu moâi cuûa hoï maø thoâi. Haïng ngöôøi naøy khoâng taøi naøo khuyeân döùt hoï ñöôïc, nhö hoøn ñaù cöùng khoù mong xoâng öôùp ñöôïc muøi thôm. Nhaø vaên Cao Baù Quaùt ñieån hình cho nhoùm ngöôøi naøy, keát cuïc ñôøi oâng chæ laø: “Ba hoài troáng giuïc moà cha kieáp, Moät nhaùt göôm ñöa boû meï ñôøi!” Trí aáy goïi laø “ TRÍ KIEÂU MAÏN”. Trí ñieâu ngoa, trí kieâu maïn nguy hieåm döôøng aáy, taïi sao ngöôøi ta laïi hun ñuùc neân noù? - Ñieàu naøy bôûi nhieàu leõ: *Tröôùc nhaát laø phuï huynh, phuï huynh chæ muoán con em khoân ngoan, maø khoâng giaûn traïch caùi khoân ngoan chaân chaùnh, caùi khoân ngoan taø nguïy. Cöù doàn heát vaøo ñaàu oùc non nôùt aáy taát caû caùi khoân ngoan ôû theá gian, töôûng theá laø thoûa maõn nhu caàu cuûa tuoåi treû vaø seõ trôû neân hay. Ñaâu ngôø ñoù laø loái ñaàu ñoäc treû con trong luùc trí oùc raát voâ tö khoâng bieát choïn löïa. Nhö ngöôøi kia cöù doàn caû thöùc aên vaøo daï daøy khi nghe noù ñoøi hoûi, maø khoâng phaân bieät thöùc ngon, dôû, laønh, ñoäc, keát quaû roài oâm buïng keâu ñau. *Keá laø thaày. OÂng thaày khoâng phaûi laø caùi maùy phaùt thanh, cöù phoùng heát nhöõng ñieàu mình ñaõ thaâu moät caùch voâ tö, ñeå maëc thính giaû hieåu sao cuõng ñöôïc. Thính giaû cuûa caùc oâng laø nhoùm tuoåi treû maêng tô ñang bôõ ngôõ tröôùc ngöôõng cöûa ñôøi, nhö khaùch boä haønh chöa thuoäc ñöôøng, ñang ngôõ ngaøng ñöùng tröôùc ngaõ tö, keû höôùng daãn coù boån phaän giaûi thích vaø höôùng daãn cho ñeán ñích. Neáu ñeå cho khaùch maëc yù choïn ñöôøng thì laøm sao baûo ñaûm ñöôïc con ñöôøng chính ñaïi. *Roát sau laø xaõ hoäi. Ngöôøi trong xaõ hoäi phöùc taïp, naøo toát, naøo xaáu, naøo laønh, naøo döõ v.v... Nhöõng göông toát laønh laïi hieám, maø göông xaáu dôû laïi nhieàu. Nhö traêm maøu ngaøn saéc vaän haønh tröôùc maët göông thì laï gì phaûn aûnh trung thaønh cuûa maët göông coù traêm maøu saéc. Ñaàu oùc cuûa thieáu nieân bò hun ñuùc bôûi nhöõng taäp quaùn, tö töôûng, haønh ñoäng cuûa ngöôøi trong xaõ hoäi, neân roài hoï tröôûng thaønh theo caùi ñaø aáy - ñaø ñieâu ngoa, ngaõ maïn - raát deã daøng hö hoûng. Noùi theá, khoâng phaûi laø ñoå truùt moïi toäi loãi cho phuï huynh, thaày, ngöôøi trong xaõ hoäi, maø caùc baïn treû phaûi nhaän laáy traùch nhieäm quan troïng hôn caû. Giaû söû phuï huynh, thaày, baïn, ngöôøi trong xaõ hoäi raát voâ tö ñoái vôùi söï giaùo duïc caùc baïn, nhöng cuõng tuøy thuoäc tính tình cuûa caùc baïn maø haáp thuï ñieàu hay, ñieàu dôû. Ví duï: thaèng Nhaân, thaèng Tôïn ngoài nghe oâng cuï keå chuyeän coå tích “oâng Thieän oâng AÙc”.Trong khi nghe, thaèng Nhaân yeâu chuoäng haønh ñoäng cuûa oâng Thieän, traùi laïi thaèng Tôïn thích vieäc laøm cuûa oâng AÙc. Vaø sau khi nghe, nhöõng haønh ñoäng aáy vaãn coøn laûng vaûng trong taâm naõo hai ñöùa treû. Nhö vaäy, hai quan nieäm sai bieät aáy loãi taïi ai? Laïi moät thí duï nöõa: “Thaèng AÙi vaø thaèng Baïo cuøng ñöùng xem ñöùa treû muïc ñoàng baén chim. Khi thaáy chim bò truùng ñaïn, Baïo voã tay reo cöôøi, ngöôïc laïi AÙi buøi nguøi thöông haïi.” AÁy cuõng cuøng xem moät haønh ñoäng maø hai ñöùa beù coù caûm xuùc khaùc nhau, lyù do taïi ñaâu? Neáu khoâng phaûi aûnh höôûng taùnh tình laø gì? Do ñoù söï hö hoûng cuûa caùc em thieáu nieân ngaøy mai, caùc baïn phaûi chòu traùch nhieäm moät phaàn lôùn, neáu khoâng noùi laø taát caû. Ñaáy laø töôùng traïng vaø lyù do cuûa trí ñieâu ngoa, trí kieâu maïn, coøn phaàn trí tueä chaân chaùnh laø theá naøo? Ngöôøi coù trí tueä thì bieát phaân bieät leõ chaùnh taø, bieát nhaän ñònh vieäc phaûi quaáy vaø bieát toân suøng ñieàu thieän, khinh cheâ ñieàu aùc. Trí phaân bieät aáy seõ ñöa ta xa taø gaàn chaùnh, boû aùc theo laønh, söûa quaáy thaønh phaûi. Noù laø ñoäng cô thuùc ñaåy con ngöôøi töø haïng phaøm phu tieán leân quaû vò Hieàn Thaùnh. Nhôø trí naøy, ngöôøi ta kieân quyeát tìm phöông phaùp giaûi khoå cho mình vaø quaû caûm cöùu giuùp moïi ngöôøi. Söï phaùt minh cuûa caùc nhaø khoa hoïc, söï hy sinh cöùu ñôøi cuûa caùc ñöùc giaùo chuû ñeàu do trí tueä laøm ñoäng cô. Trí tueä coù coâng duïng chieáu tan nhöõng maây môø giaû aûo, baøy toû chaân töôùng cuûa vaïn vaät ôû giöõa cuoäc ñôøi naøy. Nhö ngoïn ñeøn saùng soi vaøo nhaø toái, caùc vaät trong nhaø ñeàu hieän baøy toû roõ. Noù cuõng ñuû coâng naêng ñöa ngöôøi thoaùt voøng ñau khoå. Cho neân Phaät daïy: “Trí tueä laø con thuyeàn ñöa ngöôøi qua beå khoå, laø thöù löông döôïc chöõa laønh moïi caên beänh cuûa chuùng sanh, laø chieác buùa beùn chaët gaõy caây phieàn naõo, laø ngoïn ñeøn saùng chieáu tan taát caû toái taêm.” Nhôø trí tueä ngöôøi ta môùi thaáu ñaït chaân lyù, trôû thaønh baäc giaùc ngoä. Caùc baïn treû! Xin loãi caùc baïn, coù khi naøo caùc baïn muoán ngöôøi ta goïi mình baèng thaèng “löu manh” hay ñöùa “xaûo quyeät” chaêng? Chaéc haún laø khoâng. Caùc baïn coù muoán ngöôøi ta meán mình nhö vò Hieàn, quí mình nhö oâng Thaùnh chaêng? Chaéc laø coù. Vaäy laø caùc baïn gheùt “trí ñieâu ngoa”, “trí kieâu maïn” laém roài; caùc baïn ñeàu toû ra yeâu chuoäng “trí tueä”. Coù leõ caùc baïn ñaõ baên khoaên töï hoûi phaûi laøm sao ñeå ñöôïc trí tueä? Toâi xin goùp yù kieán vôùi caùc baïn. Muoán ñöôïc trí tueä, caùc baïn phaûi hoïc thaùnh giaùo. Thaùnh giaùo toâi muoán neâu ra ñaây laø kinh ñieån nhaø Phaät vaäy. Chaéc baïn cho toâi laø quaù chuû quan. Phaûi theá, thöa baïn, taát caû kinh ñieån nhaø Phaät ñeàu nhaém vaøo söï xaây döïng trí tueä laøm caên baûn. Nhö vöøa nghe hai chöõ ñaïo Phaät, baïn ñaõ thaáy yù nghóa ñoù roài. Chính ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä, cho neân toaøn theå heä thoáng giaùo lyù nhaø Phaät ñeàu nhaém muïc tieâu aáy. Thaùi töû Taát-ñaït-ña, sau khi giaùc ngoä döôùi coäi boà-ñeà, môùi ñöôïc goïi laø Phaät, töùc laø baäc Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Nhôø söï giaùc ngoä aáy, neân moãi lôøi Ngaøi phaùn ra ñeàu thích hôïp vôùi chaân lyù. Baïn thöû nghó, tröôùc ñaây treân hai möôi laêm theá kyû, ñöùc Phaät ñaõ quaû quyeát tuyeân boá raèng: “Chuùng sanh vaø theá giôùi laø nhaân duyeân keát hôïp maø thaønh.” Caâu noùi aáy ñaõ phuû nhaän tuyeät ñoái ñaáng Taïo hoùa hay Thöôïng ñeá, trong khi khaép AÙ, AÂu ngöôøi ta ñeàu phuû phuïc vaø hieán daâng taát caû sanh maïng cho Thöôïng ñeá. Caâu noùi aáy maõi ñeán ngaøy nay - thôøi ñaïi nguyeân töû - cuõng khoâng ai choái caõi ñöôïc. Nhöõng caâu giaù trò töông ñöông nhö vaäy coøn baøng baïc khaép trong bieån giaùo lyù cuûa Ngaøi. Vì theá, baïn caàn phaûi hoïc, hoïc ñeå khai thoâng yù kieán chaân chaùnh cuûa baïn. Muoán ñöôïc trí tueä, baïn phaûi gaït boû nhöõng thöù phieàn naõo laøm roái loaïn taâm hoàn baïn. Phieàn naõo töùc laø nhöõng thöù giaän, hôøn, thöông, gheùt, buoàn phieàn... Baïn coù nhôù chaêng, moãi khi baïn noåi côn giaän döõ thì trí khoân ngoan cuûa baïn lieàn ñoù bò lu môø. Ñoâi thanh nieân nam nöõ yeâu nhau thaém thieát, hoï seõ muø quaùng khi gaëp hoaøn caûnh buoäc phaûi lìa nhau. Khi baïn gheùt ai, duø ngöôøi aáy ñöa yù kieán raát hay, baïn cuõng khoâng theøm nghe. Ñoù! baïn thaáy chöa, phieàn naõo noù che ñaäy khieán con ngöôøi meâ toái, neân tröôùc baïn phaûi gaït boû noù. Baïn soáng thaûn nhieân vaø bình tónh moät chuùt laø baïn seõ thaáy trí tueä trôû veà vôùi baïn. Laïi nöõa, muoán ñöôïc trí tueä, baïn phaûi loùng loøng trong saïch. Baïn coù thaáy khoâng, maët nöôùc hoà trong treûo thì boùng traêng vaø vaïn vaät in hình. Taâm hoàn ta yeân tònh thì chaân lyù cuûa vuõ truï seõ hieän baøy. Ñeå taäp cho taâm hoàn yeân tònh, moãi toái tröôùc khi nguû, baïn ngoài yeân chöøng möôøi laêm phuùt ñeå phaûn tænh tö töôûng vaø haønh ñoäng cuûa baïn trong ngaøy qua. Neáu thaáy coù nhöõng caùi dôû, baïn phaûi cöông quyeát chöøa, neáu thaáy coù caùi hay, baïn gaéng söùc phaùt trieån. Theá laø daàn daàn, baïn seõ phaùt sanh trí tueä. Coøn ñieàu ñaïi toái kî vôùi trí tueä maø baïn phaûi traùnh, laø röôïu maïnh vaø söï chôi bôøi traùc taùng. Röôïu laø keû thuø soá moät cuûa trí tueä, vì trí tueä laø do yeân tónh phaùt sanh, maø röôïu laø thöù kích thích hoãn loaïn. Baïn thöû thí nghieäm, khi uoáng vaøo moät coác röôïu maïnh, baïn coù theå giaûi ñöôïc moät baøi ñaïi soá khoù hay khoâng? Neáu muoán giaûi ñöôïc, baïn caàn phaûi yeân tónh. Söï chôi bôøi traùc taùng tai haïi cuõng töông tôï nhö vaäy. Neáu muoán coù trí tueä, baïn phaûi cöõ haún hai ñieàu naøy. Caùc baïn treû! Ñeå keát luaän baøi naøy, toâi mong moûi caùc baïn coá gaéng thöïc haønh môùi mong phaùt huy trí tueä. Caùc baïn raát ñuû ñieàu kieän khai thaùc trí tueä. Caùc baïn haõy coá gaéng leân, ñöøng ñeå ngaøy thaùng löõng lôø troâi, cuoái cuøng caùc baïn vaãn soáng trieàn mieân trong ñeâm toái. Caùc baïn ñöøng ñeå phaûi hoái haän nhö anh chaøng cuøng töû kia mang saün trong cheùo aùo moät vieân ngoïc quí, maø maõi lang thang ñaàu laøng, xoù chôï xin aên, ñôïi coù ngöôøi bieát ñeán chæ, môùi söïc nhôù ñem duøng. Raát muoän thay! ] |
||
