PHAÅM THÖÙ NHAÁT: HAØNH DO

(tt) 

GIAÛNG 

Khi aáy Ñaïi sö ñeán chuøa Baûo Laâm taïi Thieàu Chaâu, Thöù söû Vi Cöø cuøng vôùi quan lieâu vaøo nuùi thænh Sö ñeán trong thaønh, ôû chuøa Ñaïi Phaïm, taïi giaûng ñöôøng vì chuùng khai duyeân noùi phaùp. Sö ñaêng toøa, Thöù söû quan lieâu hôn ba möôi ngöôøi, Nho toâng hoïc só hôn ba möôi ngöôøi, Taêng Ni ñaïo tuïc hôn moät ngaøn ngöôøi ñoàng thôøi laøm leã, nguyeän ñöôïc nghe phaùp yeáu. 

Trong phaåm naøy Luïc Toå thuaät laïi cho toaøn chuùng nghe veà söï tích ñaéc ñaïo cuûa Ngaøi. Ñaây laø laàn thuyeát phaùp ñaàu tieân cuûa Ngaøi, Ñaïi sö töùc chæ Luïc Toå. Laàn ñaêng toøa ñaàu tieân naøy, keå soá chuùng döï nghe goàm quan lieâu hôn ba möôi ngöôøi, hoïc só hôn ba möôi ngöôøi, ñoù laø treân saùu möôi ngöôøi roài. Coøn Taêng Ni ñaïo tuïc, ñaïo töùc laø ngöôøi xuaát gia, tuïïc laø cö só, taát caû coäng laïi hôn moät ngaøn ngöôøi, töùc laø thôøi thuyeát phaùp ñaàu tieân hôn moät ngaøn chuùng. Khi ñoù taát caû ñeàu leã baùi caàu ñöôïc nghe phaùp yeáu.

Luïc Toå baûo chuùng raèng: “Naøy Thieän tri thöùc, Boà-ñeà töï taùnh xöa nay thanh tònh, chæ duøng taâm naøy, thaúng ñoù troïn ñöôïc thaønh Phaät.” 

Ngaøi noùi töï taùnh Boà-ñeà cuûa mình, xöa nay thanh tònh, chæ duøng taâm Boà-ñeà cuûa mình maø tu thì seõ thaúng ñeán thaønh Phaät khoâng nghi. Ngaøi noùi thaúng cho chuùng ta bieát, ai ai cuõng coù taùnh Boà-ñeà, neáu bieát öùng duïng tu haønh seõ ñöôïc thaønh Phaät khoâng nghi gì caû.

Naøy Thieän  tri  thöùc, haõy  laéng  nghe  Hueä Naêng noùi veà haønh do ñöôïc phaùp. Nghieâm phuï cuûa Hueä Naêng boåûn quaùn ôû Phaïm Döông, bò giaùng ñaøy ra Laõnh Nam, laøm thöôøng daân ôû Taân Chaâu. Thaân naøy baát haïnh, cha laïi maát sôùm, meï goùa con coâi dôøi ñeán Nam Haûi, gian nan ngheøo khoå, thöôøng ra chôï baùn cuûi. Khi aáy coù moät ngöôøi khaùch mua, baûo gaùnh ñeán khaùch ñieám, khaùch nhaän cuûi xong, Hueä Naêng laõnh tieàn, lui ra khoûi cöûa, thaáy moät ngöôøi khaùch tuïng kinh, Hueä Naêng moät phen nghe lôøi kinh, taâm lieàn khai ngoä, beøn hoûi khaùch tuïng kinh gì.

  Tieáp ñeán Ngaøi yeâu caàu chuùng laéng nghe Ngaøi keå laïi söï tích, lyù do veà vieäc Ngaøi ñöôïc phaùp. Thuôû tröôùc oâng thaân Ngaøi cuõng laøm quan, sau bò caùch chöùc ñaøy ra Laõnh Nam laøm daân thöôøng taïi Taân Chaâu. Baát haïnh, cha maát sôùm, meï giaø dôøi veà Nam Haûi, thaät laø gian nan ngheøo khoå. Ngaøi thöôøng ra chôï baùn cuûi, moät hoâm coù ngöôøi khaùch mua cuûi, baûo Ngaøi gaùnh ñeán tieäm, nhaän tieàn xong vöøa ra khoûi cöûa Ngaøi thaáy moät ngöôøi khaùch tuïng kinh. Moät phen nghe lôøi kinh, taâm lieàn khai ngoä. Thaûnh thôi quaù, khoâng coù cöïc nhö chuùng ta hieän nay phaûi khoâng ?  Chuùng ta nghe naêm naøy sang naêm khaùc maø khoâng khai ngoä chi caû. Ngaøi chæ caàn nghe ngöôøi ta tuïng lieàn khai ngoä, môùi hoûi khaùch tuïng kinh gì. Chöa bieát teân kinh maø ñaõ ngoä roài !

Khaùch baûo: “Kinh Kim Cang.” Hueä Naêng laïi hoûi: “ÔÛ ñaâu ñeán thoï trì kinh naøy ?” Khaùch baûo: “Toâi töø chuøa Ñoâng Thieàn, huyeän Huyønh Mai, Kyø Chaâu ñeán. Chuøa aáy do Nguõ Toå Hoaèng Nhaãn Ñaïi sö laøm chuû giaùo hoùa, ñeä töû coù hôn moät ngaøn ngöôøi, toâi ñeán ñoù leã baùi, nghe nhaän kinh naøy. Ñaïi sö thöôøng khuyeân keû taêng ngöôøi tuïc chæ trì kinh Kim Cang lieàn ñöôïc thaáy taùnh, thaúng ñoù thaønh Phaät.” Hueä Naêng nghe noùi, do ñôøi tröôùc coù duyeân, môùi ñöôïc moät ngöôøi khaùch cho Hueä Naêng moät soá baïc laø möôøi löôïng ñeå giuùp nuoâi döôõng meï giaø vaø baûo ñeán Huyønh Mai tham vaán Nguõ Toå.

Trong ñoaïn treân Ngaøi keå lyù do ñi tìm Nguõ Toå, chuùng ta thaáy tuùc duyeân cuûa Ngaøi quaù daày, sau naøy Ngaøi thöôøng ñöôïc goïi laø nhuïc thaân Boà-taùt. Sanh trong hoaøn caûnh cô cöïc ngheøo khoán, moà coâi sôùm laïi doát naùt vì khoâng ñöôïc hoïc haønh, nhöng vöøa nghe moät caâu kinh lieàn ngoä, taïi sao theá ? Thöôøng chuùng ta cho raèng ngöôøi coù phuùc duyeân môùi ñöôïc sanh trong nhöõng gia ñình giaøu coù, môùi thoâng minh hoïc gioûi. Coøn sanh trong gia ñình ngheøo, laïi moà coâi sôùm, khoâng ñöôïc hoïc haønh thì goïi laø voâ phöôùc. Taïi sao voâ phöôùc maø nghe moät caâu kinh lieàn ngoä, coøn nhöõng ngöôøi coù phöôùc nghe hoaøi maø khoâng ngoä ? Nhö vaäy ai hôn ai ? Ai coù phöôùc hôn ai ? Ñoù laø ñieàu chuùng toâi muoán nhaéc cho taát caû quí vò hieåu ñeå khoûi thaéc maéc. Neáu noùi moät ñôøi naøy, ra ñôøi, nghe moät caâu kinh lieàn ngoä, nhö trong kinh thöôøng noùi: Nhaát vaên thieân ngoä (moät nghe ngaøn ngoä) thì ñaõ laø baäc Boà-taùt roài. Ñaõ laø Boà-taùt, taïi sao laïi thieáu phöôùc phaûi sanh trong caûnh coâi cuùt, ngheøo naøn, doát naùt ? Nhö vaäy Boà-taùt keùm phöôùc hôn mình sao ? Ñoù laø ñieàu chuùng ta thaáy ñaùng hoaøi nghi, nhöng söï thaät khoâng coù gì ñaùng hoaøi nghi caû. Chuùng ta ñaõ noùi Ngaøi laø moät vò nhuïc thaân Boà-taùt, maø Boà-taùt giaùo hoùa chuùng sanh luoân luoân tuøy nguyeän. Coù vò sanh trong cung vua coù keû haàu ngöôøi haï roài chaùn ñôøi ñi tu, nhö theá ñeå cho ngöôøi ñôøi thaáy raèng caûnh vöông giaû khoâng caâu thuùc ñöôïc caùc Ngaøi, caùc Ngaøi vaãn töø boû taát caû ñeå ñi tu vaø nhöõng ngöôøi soáng trong hoaøn caûnh sang caû troâng göông ñoù maø phaùt taâm. Coù khi caùc Ngaøi sanh trong gia ñình trung löu, hoïc haønh chuùt ít roài phaùt taâm xuaát gia, nhö theá nhöõng ngöôøi haïng trung löu thaáy caùc Ngaøi ôû trong hoaøn caûnh ñoù maø tu ñöôïc thì mình cuõng tu ñöôïc. Coù khi caùc Ngaøi nguyeän sanh trong caûnh ngheøo naøn, doát naùt maø ñi tu ñeå nhöõng ngöôøi ngheøo naøn doát naùt thaáy mình cuõng ñoàng hoaøn caûnh vôùi caùc Ngaøi thì mình cuõng ñi tu ñöôïc.

Toùm laïi, Boà-taùt muoán cho taát caû chuùng sanh ñeàu phaùt Boà-ñeà taâm, neân coù khi thò hieän trong caûnh sang caû, coù khi ôû trong caûnh baàn cuøng, nhöng trong baát cöù hoaøn caûnh naøo Boà-taùt cuõng tu ñöôïc caû, ñoù laø vieäc tuøy duyeân hoùa ñoä cuûa caùc Ngaøi. Chuùng ta ñöøng nghó raèng Ngaøi ít phöôùc hôn mình, khoâng phaûi theá, ñoù laø vì nguyeän cuûa Boà-taùt, coát laøm sao cho taát caû chuùng sanh ñeàu tin raèng mình tu ñöôïc. Theá laø caùc

Ngaøi maõn nguyeän. Chuùng ta ñoïc söû thaáy coù nhöõng vò trong gia ñình tröôûng giaû phaùt taâm tu, coù nhöõng vò trong gia ñình baàn haøn phaùt taâm tu, coù vò boû quan ñi tu v.v... nhö theá ñeå hieåu yù nghóa Boà-taùt, chôù khoâng neân coá chaáp baûo raèng Ngaøi thieáu phöôùc maø taïi sao Ngaøi laïi mau ngoä. Ñoù laø hieän töôïng thò hieän cuûa chö  Boà-taùt tuøy baûn nguyeän. Sau khi phaùt taâm tu, lieàn coù moät ngöôøi baïn giuùp Ngaøi moät soá tieàn ñeå nuoâi meï. Quí vò thaáy, neáu theo theá gian thì Ngaøi phaïm loãi baát hieáu phaûi khoâng ? Vì coù moät meï moät con maø nay boû meï ñi tu, ñoù laø baát hieáu. Nhö theá chuùng ta thaáy neáu giöõ chöõ hieáu thì Ngaøi khoâng ñi tu ñöôïc, khoâng theå ñem lôïi ích cho chuùng sanh ñöôïc. Theá neân Ngaøi phaûi nhôø ngöôøi giuùp moät soá tieàn gôûi laïi nuoâi meï giaø. Neáu baát hieáu thì buoåi ñaàu Ngaøi ñaâu coù gaùnh cuûi baùn ñeå nuoâi meï, chæ vì khi ngoä ñaïo roài, thaáy choã cao sieâu cuûa ñaïo, Ngaøi môùi quyeát taâm ñi hoïc ñaïo ñeå töï giaùc ngoä vaø giaùc ngoä chuùng sanh, vì theá Ngaøi phaûi cam nhaän loãi khoâng troøn chöõ hieáu.

Hueä Naêng an trí meï xong lieàn töø giaõ ra ñi, khoâng hôn ba möôi ngaøy lieàn ñeán Huyønh Mai leã baùi Nguõ Toå.

 Ngaøi töø giaõ meï ra ñi, khoâng quaù moät thaùng thì ñeán Huyønh Mai leã baùi Nguõ Toå. Ngaøy xöa ngöôøi ñi taàm ñaïo chæ ñi boä neân ñi töø tænh naøy ñeán tænh kia phaûi caû thaùng trôøi, coøn chuùng ta hieän nay ñi töø ñaây ra Hueá khoaûng moät tuaàn leã laø nhieàu, vaäy maø coøn than khoå, than cöïc. Ñoái vôùi taâm caàu ñaïo, chuùng ta thaät khoâng theå saùnh vôùi ngöôøi xöa.

Toå hoûi: “Ngöôi töø phöông naøo ñeán, muoán caàu vaät gì ?” Hueä Naêng ñaùp: “Ñeä töû laø daân Taân Chaâu thuoäc Laõnh Nam, töø xa ñeán leã Thaày, chæ caàu laøm Phaät, chôù khoâng caàu gì khaùc !” Toå baûo: “Ngöôi laø ngöôøi Laõnh Nam, laïi laø ngöôøi queâ muøa, laøm sao kham laøm Phaät ?” 

Quí vò thaáy Nguõ Toå laø moät vò Toå maø sao Ngaøi noùi baát coâng vaäy ? Ngaøi dö bieát raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh, taát caû chuùng sanh ñeàu coù theå thaønh Phaät, theá taïi sao ñoái vôùi ngöôøi tôùi hoïc ñaïo Ngaøi laïi khinh mieät, baûo raèng ngöôi laø ngöôøi Laõnh Nam, laø ngöôøi ôû nôi röøng nuùi, ngöôøi queâ muøa doát naùt, ñaâu theå kham laøm Phaät. Taïi kieåu caùch phong kieán cuûa Ngaøi nhö theá hay laø Ngaøi coù yù gì ? Ñoù laø caùch Ngaøi doï thöû xem söï hieåu bieát cuûa ngöôøi caàu thaønh Phaät naøy ra sao, neân môùi coù thaùi ñoä nhö theá.

Hueä Naêng lieàn ñaùp: “Ngöôøi tuy coù Nam Baéc nhöng Phaät taùnh voán khoâng coù Nam Baéc, thaân queâ muøa naøy cuøng vôùi Hoøa thöôïng chaúng ñoàng, nhöng Phaät taùnh ñaâu coù sai khaùc.”

 Nhö theá do Ngaøi nghe moät caâu maø ngoä, bieát ñöôïc Phaät taùnh cuûa taát caû ñeàu ñoàng nhau.

Nguõ Toå muoán cuøng toâi noùi chuyeän, laïi thaáy ñoà chuùng hai beân ñoâng, môùi baûo theo chuùng laøm coâng taùc.

Qua caâu ñoái ñaùp, Nguõ Toå ñaõ bieát khaû naêng cuûa Ngaøi nhö theá naøo roài, neân muoán cuøng Ngaøi noùi chuyeän, nhöng thaáy chung quanh quaù ñoâng, ñang laéng nghe, e baïi loä roài haïi cho Ngaøi neân baûo Ngaøi ñi xuoáng laøm coâng taùc, nhöng Ngaøi chöa vöøa yù neân lyù luaän theâm:

Hueä Naêng thöa: “Hueä Naêng xin baïch Hoøa thöôïng, töï taâm ñeä töû thöôøng sanh trí tueä, khoâng lìa töï taùnh töùc laø phöôùc ñieàn, chöa bieát Hoøa thöôïng daïy con laøm vieäc gì ?” Toå baûo: “Keû nhaø queâ naøy caên taùnh raát lanh lôïi, oâng chôù noùi nöõa, xuoáng nhaø truø ñi.” 

Baáy giôø Nguõ Toå “naït keû nhaø queâ lanh lôïi, xuoáng nhaø truø ñi”, vì Toå thaáy noùi theâm laø coù haïi.

Hueä Naêng lui laïi nhaø sau, coù moät ngöôøi cö só sai Hueä Naêng böûa cuûi, giaõ gaïo, traûi hôn taùm thaùng.

 Ngaøi Hueä Naêng môùi lui laïi nhaø sau, coù moät cö só sai Ngaøi giaõ gaïo. Coù quyeån saùch khaùc keå theâm: Moät hoâm Nguõ Toå xuoáng thaáy Ngaøi giaõ gaïo, coät sôïi daây ngang löng ñeøo theâm moät vieân ñaù, vì Ngaøi oám quaù khoâng ñuû söùc naëng cho caùi chaøy ñaïp caát leân, neân phaûi ñeo theâm moät vieân ñaù, thaáy theá Toå môùi than: “Ngöôøi caàu ñaïo queân mình ñeán theá ö ?” Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy coâng taùm thaùng giaõ gaïo cuûa Ngaøi. Trong taùm thaùng giaõ gaïo, Ngaøi ñaõ queân mình, laøm vieäc cöïc nhoïc khoâng keå ñeán thaân. Coù nôi coøn toâ ñieåm theâm raèng: Khi giaõ gaïo Ngaøi ñeo ñaù neân sôïi daây sieát voâ thòt, laâu ngaøy thòt bò thuùi coù gioøi, khi Ngaøi giaõ gaïo, sôïi daây chaïm vaøo, gioøi rôùt ra, Ngaøi löôïm boû leân. Nhöõng lôøi naøy e hôi quaù ñaùng, coøn vieäc Ngaøi ñeo ñaù giaõ gaïo thì caùc saùch ñeàu coù noùi.

Moät hoâm, Toå chôït thaáy Hueä Naêng, môùi baûo: “Ta nghó choã thaáy cuûa ngöôi coù theå duøng, nhöng sôï coù ngöôøi aùc haïi ngöôi, neân khoâng noùi cuøng ngöôi, ngöôi coù bieát chaêng ?” Hueä Naêng thöa: “Ñeä töû cuõng bieát yù cuûa Thaày neân khoâng daùm ñeán nhaø treân, ñeå ngöôøi khoâng bieát.” 

Nhö theá laø thaày troø caûm thoâng nhau. Nhöng quí vò coù thaéc maéc veà ñieåm naøy hay khoâng ? Thaày troø noùi chuyeän thì cöù noùi, taïi sao laïi sôï coù ngöôøi haïi ? ÔÛ chuøa chôù ñaâu phaûi ôû choã tranh giaønh quyeàn theá maø sôï bò haïi ? Thuôû tröôùc khi ñoïc tôùi choã naøy toâi cuõng ngaïc nhieân, taïi sao  noùi chuyeän ñaïo lyù maø phaûi sôï coù ngöôøi haïi ? Sau naøy toâi môùi bieát söï thaät laø nhö vaäy. Bôûi vì ñoà chuùng cuûa Nguõ Toå, caû cö só vaø hoïc chuùng khoaûng hôn moät ngaøn ngöôøi, rieâng chö Taêng khoaûng naêm traêm ngöôøi, coù saùch noùi baûy traêm vò, ôû ñaáy ñaõ nhieàu naêm, trong ñoù laïi coù ngaøi Thaàn Tuù laø vò Giaùo thoï sö, giaûng kinh cho hoïc chuùng. Caû naêm traêm ngöôøi, Nguõ Toå chöa chaáp nhaän moät ngöôøi naøo, nay moät ngöôøi cö só queâ muøa, töø xa môùi ñeán, neáu ñöôïc Nguõ Toå truyeàn y baùt thì theá naøo ? Caû naêm traêm Taêng chuùng nghó sao ? Dó nhieân laø khoâng chaáp nhaän ñöôïc, theá neân sôï haïi laø vì lyù do ñoù. Cuõng vì theá sau naøy chö Toå khoâng truyeàn y baùt nöõa, neáu coøn truyeàn y baùt chaéc caùi haïi cuõng coøn keùo daøi. Taïi sao ? Vì ngöôøi ñöôïc truyeàn y baùt laø ngöôøi xöùng ñaùng laøm Toå. Nhöng Taêng chuùng ôû chuøa ñaõ maáy möôi naêm, tu hoïc ñaõ laâu, nay moät cö só queâ muøa vöøa môùi ñeán laïi ñöôïc laøm Toå thì Taêng chuùng nghó sao ? Coù töùc hay khoâng ? Theá neân hoï khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc, maø khoâng chaáp nhaän ñöôïc thì phaûi haønh ñoäng nhö theá naøo ? Phaûi thuû tieâu ! Neáu trong chuùng coù ngöôøi tu hoïc laâu, hieåu ñaïo saâu, nay ñöôïc Toå truyeàn y baùt thì khoâng coù gì phaûi nghi ngôø, cuõng khoâng sôï bò ai haïi vì ngöôøi ñoù ñöôïc chuùng kính phuïc, xöùng ñaùng laøm Thaày. Nhöng ñaây laø moät cö só, laïi queâ muøa nöõa, ñuû ñieàu kieän ñeå ngöôøi ta khinh bæ maø thình lình ñöôïc laøm Toå thì khoâng ai chaáp nhaän, theá neân coù theå phaûi bò haïi. Nguõ Toå hieåu hoaøn caûnh ñoù, Ngaøi bieát ngöôøi cö só naøy xöùng ñaùng keá thöøa Ngaøi maø Ngaøi khoâng daùm ñeå cho chuùng bieát. Neáu nhö ngaøi Thaàn Tuù coù khaû naêng nhö theá, chaéc khoâng coù gì khoù khaên caû. Tröôøng hôïp cuûa ngaøi Hueä Naêng raát ñaëc bieät, neân Nguõ Toå deø daët baûo: “Theo ngoân ngöõ cuûa ngöôi, ta bieát ngöôi coù theå duøng ñöôïc nhöng e coù ngöôøi aùc haïi ngöôi, neân khoâng noùi chuyeän vôùi ngöôi, ngöôi bieát chaêng ?” Luïc Toå thöa: “Con bieát yù cuûa Thaày neân con khoâng daùm leân nhaø treân”. Con bieát phaän con neân chæ ôû nhaø döôùi giaõ gaïo. Nhö vaäy quí vò thaáy oâng thaày bieát hoaøn caûnh cuûa ngöôøi hoïc troø, maø ngöôøi hoïc troø cuõng bieát ñöôïc hoaøn caûnh cuûa mình, do ñoù môùi ñaùnh löøa ñöôïc caû chuùng, chôù neáu trong hai ngöôøi, coù moät ngöôøi khoâng bieát ñöôïc hoaøn caûnh ñoù thì coù theå bò chuùng phaùt giaùc sôùm roài.

Moät hoâm, Nguõ Toå baûo caùc ñeä töû: “Taát caû haõy ñeán, ta noùi vôùi caùc oâng: Ngöôøi ñôøi sanh töû laø vieäc lôùn, caùc oâng troïn ngaøy chæ caàu phöôùc ñieàn, chaúng caàu ra khoûi bieån khoå sanh töû, töï taùnh neáu meâ thì phöôùc naøo coù theå cöùu ? Caùc oâng, moãi ngöôøi haõy ñi, töï xem trí tueä cuûa mình, nhaän laáy taùnh Baùt-nhaõ nôi baûn taâm mình, moãi ngöôøi laøm moät baøi keä ñeán trình cho ta xem, neáu ngoä ñöôïc ñaïi yù thì ta trao y phaùp laøm Toå thöù saùu. Phaûi nhanh ñi, khoâng ñöôïc chaäm treã, suy nghó töùc laø khoâng truùng. Ngöôøi kieán taùnh ngay lôøi noùi phaûi thaáy, neáu nhö ngöôøi naøy duø khi muùa ñao giöõa traän cuõng ñöôïc thaáy taùnh.”

Chuùng ñöôïc chæ daïy, trôû veà hoïp baøn vôùi nhau: “Taát caû chuùng ta khoâng caàn phaûi laéng loøng duïng yù laøm keä ñeå trình Hoøa thöôïng, ñaâu coù lôïi ích gì ? Thöôïng toïa Thaàn Tuù hieän laøm Giaùo thoï sö, aét laø ngöôøi ñöôïc, chuùng ta coù gaéng laøm keä tuïng cuõng uoång duïng taâm löïc”. Moïi ngöôøi nghe lôøi naøy, thaûy ñeàu ñoàng yù noùi: “Chuùng ta veà sau y chæ Thöôïng toïa Thaàn Tuù, nhoïc gì phaûi laøm keä.”

 Taát caû ñeàu ñinh ninh laø veà sau seõ y chæ vò Giaùo thoï sö neân khoâng nhoïc coâng laøm keä trình.

Toâi nhaéc laïi yù nghóa lôøi daïy cuûa Nguõ Toå. Ñieåm thöù nhaát Nguõ Toå daïy: Ngöôøi ñôøi sanh töû laø vieäc lôùn, phaûi tìm caùch thoaùt khoûi bieån khoå sanh töû, chôù troïn ngaøy maûi lo laøm vieäc phöôùc ñieàn thì phöôùc ñoù khoâng theå naøo cöùu ñöôïc mình, khi mình chöa thaáy ñaïo, phöôùc ñoù chöa giuùp mình giaûi thoaùt. Khoâng cöùu ñöôïc laø khoâng cöùu cho mình giaûi thoaùt sanh töû. Muoán ra khoûi bieån khoå sanh töû, moãi ngöôøi phaûi töï phaùt trí tueä cuûa chính mình, trí tueä ñoù phaùt khôûi, môùi thoaùt khoûi bieån khoå sanh töû; neáu chuùng ta maûi lo vieäc phöôùc ñieàn thì phöôùc ñieàn ñoù chæ giuùp chuùng ta bôùt ngheøo, bôùt khoå ôû trong sanh töû thoâi, chôù khoâng giaûi thoaùt sanh töû. Toå baûo tieáp: “Nhö vaäy moãi ngöôøi phaûi veà laøm moät baøi keä ñeán trình, neáu ngöôøi naøo laøm baøi keä ñuùng yù, ta seõ truyeàn y phaùp laøm Toå thöù saùu.” Nghe nhö theá caû ñaïi chuùng ñeàu xoân xao. Taïi sao caùc naêm veà tröôùc Ngaøi khoâng baûo trình keä maø ngay luùc naøy Ngaøi baûo trình keä ? Quí vò thaáy yù gì trong vieäc ñoù chöa ? Tröôùc khi vò cö só naøy tôùi hoûi ñaïo, Ngaøi khoâng baûo chuùng trình keä, khi coù vò cö só naøy thì Ngaøi laïi baûo chuùng trình keä. Dó nhieân chuùng ta thaáy roõ yù cuûa Ngaøi. Khi bieát coù ngöôøi xöùng ñaùng keá thöøa, Ngaøi môùi baûo chuùng trình keä ñeå thöû xem moïi ngöôøi trình nhö  theá naøo ñeå Ngaøi choïn. Theá neân ñaïi chuùng xoân xao baøn taùn phaûi trình keä nhö theá naøo. Vì vaäy tieáp theo Toå daïy thaät laø kyõ.

Ñieåm thöù hai Nguõ Toå baûo raèng: Ngöôøi thaáy taùnh duø ôû trong choã binh ñao vaãn thaáy taùnh chôù khoâng maát. Ngöôøi thaät tình ñöôïc ñaïo thì ôû choã naøo cuõng thaáy ñaïo, chôù khoâng phaûi noùi raèng ngoài choã vaéng môùi thaáy ñaïo, ñeán choã oàn thì heát thaáy, nhö theá chöa phaûi laø thaáy ñaïo. Quí vò phaûi nhôù nhö vaäy. Duø ôû caûnh naøo, thaáy ñaïo cuõng vaãn laø thaáy ñaïo, vì ñaïo ôû ngay nôi mình. Mình thaáy noù thì ôû ñaâu cuõng thaáy. Ngoài choã vaéng cuõng coù noù, ñeán choã oàn cuõng coù noù, chôù ñaâu phaûi choã oàn khoâng coù ñaïo, choã vaéng môùi coù ñaïo. Sôû dó ñeán choã oàn khoâng thaáy ñaïo laø vì mình thaáy oàn. Thaáy oàn töùc thaáy ôû ngoaøi, chôù thaät tình chuùng ta thaáy caùi chaân thaät cuûa mình thì ôû ñaâu cuõng coù ñaïo, khoâng phaûi ñôïi ñeán choã vaéng veû môùi coù. Quí vò phaûi nhôù kyõ nhö vaäy. Ñoù laø choã Nguõ Toå chæ daïy cho taát caû chuùng, nhaát laø Ngaøi baûo: Neáu suy nghó thì khoâng truùng. Laøm keä maø ngoài caén buùt, boùp traùn suy nghó thì ñieàu ñoù khoâng ñuùng roài. Vì theá gaàn ñaây toâi hay cheâ nhöõng vò môùi tu hoïc sô sô hay laøm thô. Taïi sao ? Caùc Toå ngaøy xöa khoâng phaûi laø nhaø vaên, nhaø thô chi caû, nhöng moãi haønh ñoäng ñeàu ñuùng vôùi leõ thaät neân vöøa xuaát khaåu laø hôïp yù Toå, khoâng phaûi ngoài boùp ñaàu boùp traùn, vì vöøa ngoài boùp ñaàu boùp traùn laø sai roài. Khoå noãi hieän nay coù moät soá ngöôøi tu thieàn sô sô, laâu laâu toå chöùc uoáng traø, ngöôøi naøy laøm thô ñöa ngöôøi kia xem, ngöôøi kia laøm thô trình ngöôøi noï xem roài pheâ bình nhau v.v... vaø cho ñoù laø mình laøm thô thieàn, laøm keä thieàn... Ñoù laø thieàn gì ? Laø thieàn loaïn töôûng chôù khoâng phaûi thaät laø thieàn. Thaät laø thieàn thì khi ñoái caûnh lieàn phaùt hieän chôù khoâng ñôïi suy nghó. Vì ngöôøi thaáy ñöôïc leõ thaät noùi ñieàu gì cuõng ñuùng leõ thaät, coøn ngöôøi chöa thaáy leõ thaät duø suy nghó theá naøo cuõng khoâng ñuùng. Thí duï nhö chuùng ta coù ñoâi maét saùng nhìn thaáy roõ bình boâng treân baøn, neáu coù ngöôøi hoûi bình boâng nhö theá naøo, duø chuùng ta khoâng taû roõ taát caû chi tieát, nhöng chuùng ta noùi bình boâng maøu xanh, maøu vaøng... chuùng ta cuõng noùi ñuùng. Traùi laïi, neáu toâi hoûi moät ngöôøi muø bình boâng treân baøn nhö theá naøo thì duø hoï suy nghó theá maáy cuõng khoâng ñuùng, duø coù nghe ngöôøi ta noùi hoï suy nghó theo cuõng khoâng ñuùng. Theá neân ñaõ thaáy thì duø noùi ñôn sô cuõng ñuùng, coøn khoâng thaáy duø coá suy nghó theá maáy cuõng vaãn khoâng ñuùng. Choã naøy khoâng phaûi choã suy nghó maø ñöôïc, nhöng nhieàu ngöôøi laïi chuoäng suy nghó, cho suy nghó ra ñöôïc leõ ñaïo. Ñoù laø ñieàu laàm laãn lôùn. Theá neân caùi thaáy ñaïo laø töï thaáy, chôù khoâng phaûi suy nghó, do ñoù Nguõ Toå môùi quôû: Khoâng neân coù duïng taâm, neáu ngöôøi thaáy taùnh duø ôû giöõa traän cuõng thaáy.

Sau khi  nghe  Nguõ Toå  daïy, taát  caû  chuùng ñeàu xoân xao baøn vôùi nhau, chuùng ta coù moät vò Giaùo thoï sö, treân laø Toå, döôùi laø vò Giaùo thoï sö, Toå choïn vò naøy daïy chuùng ta, haún nhieân vò naøy phaûi nhö theá naøo roài, ngöôøi daïy chuùng ta seõ laø ngöôøi ñöôïc keá thöøa khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa. Chuùng ta ñaõ hoïc vôùi oâng aáy töùc nhieân oâng aáy ñaâu coù dôû, duø chuùng ta coù laøm cuõng voâ ích, haõy nhöôøng oâng aáy cho xong. Ñoù laø moät caùi theá doàn vò Giaùo thoï sö naøy ñeán choã baát khaû khaùng. OÂng khoâng muoán trình, nhöng toaøn chuùng ñeàu khoâng laøm thì laøm sao ? Hoaøn caûnh ñaõ ñöa Thaàn Tuù ñeán moät caùi theá khoù xöû, vì chính Ngaøi cuõng coøn nghi ngôø khoâng chaéc laø Ngaøi seõ ñöôïc Toå chaáp nhaän.

 Thaàn Tuù suy nghó: Caùc ngöôøi ñeàu khoâng trình keä vì ta laøm Giaùo thoï sö cho hoï, ta caàn phaûi laøm keä trình leân Hoøa thöôïng; neáu khoâng trình keä thì Hoøa thöôïng ñaâu bieát ñöôïc kieán giaûi trong taâm ta caïn hay saâu. YÙ ta trình keä caàu phaùp thì toát, caàu laøm Toå thì xaáu, vì ñoàng vôùi taâm cuûa keû phaøm, muoán cöôùp ñöôïc ngoâi vò Thaùnh khoâng khaùc, neáu chaúng trình keä thì troïn khoâng ñöôïc phaùp. Raát khoù ! Raát khoù ! 

Ñoù laø Ngaøi töï löôïng yù Ngaøi: Neáu trình  keä ñeå caàu ñöôïc phaùp ñoù laø ñieàu toát, neáu trình keä ñeå caàu laøm Toå ñoù laø xaáu vì coøn ham danh, ham lôïi  khoâng khaùc keû phaøm phu. Thaät laø khoù vì neáu khoâng trình keä thì thaày khoâng bieát yù mình laøm sao thaày truyeàn phaùp, nhöng laøm keä, xem nhö mình muoán laøm Toå !

Tröôùc nhaø cuûa Nguõ Toå coù moät haønh lang ba gian, Nguõ Toå nghó môøi oâng Cung Phuïng Lö Traân ñeán veõ Laêng-giaø bieán töôùng vaø Nguõ Toå huyeát maïch ñoà (töùc laø huyeát maïch truyeàn trao töø chö Toå.) ñeå löu truyeàn cuùng döôøng. Ngaøi Thaàn Tuù laøm keä roài, maáy phen muoán trình, ñi ñeán nhaø tröôùc thì trong taâm hoaûng hoát, khaép thaân ñoå moà hoâi, nghó trình chaúng ñöôïc. Tröôùc sau traûi qua boán ngaøy, ñeán möôøi ba laàn, trình keä khoâng ñöôïc.

 Taïi sao ? Ai ngaên maø trình khoâng ñöôïc ? Ñoù laø taïi nghi baøi keä cuûa mình chöa chaéc laø ñöôïc, vì mình khoâng coù töï ngoä, do suy lyù maø noùi thì khoâng tin lôøi mình laø ñuùng neân muoán trình laïi ngaïi, vì theá trong boán ngaøy, möôøi ba laàn ñeán cöûa roài thoái lui, khoâng trình ñöôïc, nhö vaäy caùi khoå cuûa Ngaøi luùc ñoù thaät voâ cuøng !

Thaàn Tuù môùi suy nghó: Chaúng baèng ñeán döôùi haønh lang vieát (baøi keä), Hoøa thöôïng ñi qua xem thaáy, neáu chôït baûo raèng hay thì mình ra leã baùi thöa: Cuûa Thaàn Tuù laøm; neáu noùi khoâng kham, thaät uoång coâng ôû nuùi maáy naêm, thoï ngöôøi leã baùi laïi tu ñaïo gì ?      

 Bôûi vì Ngaøi  baùn  tín  baùn  nghi  chöa  tin mình ñöôïc ñaïo, nay phaûi trình thaúng, Ngaøi sôï neáu Nguõ Toå baûo chöa ñöôïc thì coøn gì theå dieän, neân keá hay nhaát laø nôi haønh lang Nguõ Toå thöôøng ñi qua, Ngaøi leùn vieát baøi keä leân ñoù. Neáu Nguõ Toå xem roài hoûi ai laøm baøi keä hay quaù thì Ngaøi ra ñaûnh leã thöa: Baïch con laøm ! Coøn neáu Nguõ Toå cheâ thì laùnh maët cho roài, maët muõi naøo nhìn ñaïi chuùng. Thaät laø uoång coâng ôû nuùi ! Ngaøi nghó ñoù laø keá an toaøn nhaát. Theá neân ngöôøi dôû maø ôû ñòa vò thaáp thì thaät deã, coøn ôû ñòa vò cao thaät khoù xöû voâ cuøng. Ngöôøi ta ñaõ suy toân mình laøm Thaày, neáu mình laøm khoâng troøn traùch nhieäm, maët muõi naøo nhìn hoïc troø. Ñoù laø caùi khoå taâm cuûa ngöôøi lôùn maø chöa thaät lôùn !

Canh ba ñeâm aáy, khoâng cho ngöôøi bieát, Ngaøi töï caàm ñeøn vieát baøi keä ôû vaùch phöông Nam ñeå trình choã taâm mình thaáy ñöôïc. Baøi keä raèng:            

                        Thaân laø coäi boà-ñeà,

                        Taâm nhö ñaøi göông saùng.           

                        Luoân luoân phaûi lau chuøi,

                        Chôù ñeå dính buïi baëm.

Theá thì thaät hay ! Ví duï thaân mình nhö caây boà-ñeà, taâm nhö ñaøi göông saùng, cuõng hay chöùù ! Vaø ñaøi göông saùng muoán cho saùng maõi thì phaûi laøm theá naøo ? Phaûi lau, phaûi chuøi, chôù ñeå dính buïi. Nhö vaäy treân phöông dieän tu haønh, baøi keä naøy thaät laø hay. Ngöôøi môùi ñoïc qua thì thaáy baøi keä thaät hay, naøo nhöõng hình aûnh cuï theå, thaân mình gioáng caây boà-ñeà, taâm mình nhö ñaøi göông saùng, naøo khuyeân mình tu moät caùch cuï theå, haèng ngaøy lau göông ñöøng ñeå dính buïi. Nhöng ñoái vôùi ngöôøi thaáy taùnh thì baøi keä naøy chöa thaáy taùnh. Taïi sao ? Göông môø phaûi lau, ñang lau thì laøm sao thaáy taùnh ? Neáu thaáy taùnh thì khoâng coøn lau nöõa. Taïi sao ? Vì theå taùnh ñoù buïi khoâng dính ñöôïc, coøn nghó nhö maët göông phaûi lau maõi laø chöa thaáy taùnh. Chuùng ta doát maø ñoïc qua coøn bieát Ngaøi chöa thaáy taùnh.

Ngaøi Thaàn Tuù vieát keä xong, lieàn trôû veà phoøng, moïi ngöôøi ñeàu chaúng bieát. Thaàn Tuù laïi suy nghó: Ngaøy mai Nguõ Toå thaáy baøi keä, neáu hoan hæ töùc ta cuøng phaùp coù duyeân, neáu noùi khoâng kham, töï laø ta meâ, nghieäp duyeân ñôøi tröôùc naëng neà, khoâng hôïp ñöôïc phaùp, thaät laø Thaùnh yù khoù löôøng. Trong phoøng suy nghó, ngoài naèm chaúng an cho ñeán canh naêm.

 Nhö theá laø suoát ñeâm Ngaøi traèn troïc maõi, khoâng nguû ñöôïc. Vieát baøi keä roài Ngaøi cuõng vaãn baát an, thaät laø khoå taâm, vì khoâng bieát ngaøy mai Nguõ Toå khen hay cheâ, khen thì coøn ñöôïc, neáu cheâ thì coøn maët muõi naøo, theá neân ngoài naèm khoâng an maõi ñeán canh naêm.

Nguõ Toå ñaõ bieát Thaàn Tuù vaøo cöûa chöa ñöôïc, khoâng thaáy töï taùnh. 

Thaät ra Thaày luùc naøo cuõng bieát roõ hoïc troø, neân tuy baûo laøm Giaùo thoï daïy chuùng, nhöng bieát laø ngaøi Thaàn Tuù chöa vaøo cöûa noåi. Vì bieát roõ nhö theá neân tuy baûo laøm keä nhöng thaät ra Nguõ Toå khoâng nhaém vaøo ngaøi Thaàn Tuù, maø Toå coù choã nhaém khaùc. Ñeå cho coâng baèng Toå phaûi tuyeân boá cho taát caû chuùng trình keä, neáu khoâng nhö theá maø rieâng truyeàn y phaùp cho moät ngöôøi naøo khaùc thì chuùng seõ thaéc maéc. Khi naøo chuùng trình keä khoâng ñöôïc, Toå truyeàn y phaùp cho ngöôøi khaùc, hoï môùi khoâng thaéc maéc.

Saùng hoâm sau, Toå goïi oâng Lö Cung Phuïng ñeán haønh lang phía Nam ñeå veõ ñoà töôùng treân vaùch, chôït thaáy baøi keä, Ngaøi baûo Cung Phuïng raèng: “ Thoâi chaúng caàn phaûi veõ, nhoïc coâng oâng töø xa ñeán. Trong kinh coù noùi “Phaøm nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu laø hö voïng”, chæ ñeå laïi moät baøi keä naøy cho ngöôøi tuïng ñoïc thoï trì, y baøi keä naøy tu thì khoûi ñoïa trong aùc ñaïo, y baøi keä naøy tu thì ñöôïc lôïi ích lôùn”. Khieán ñoà ñeä thaép höông leã baùi cung kính vaø tuïng ñoïc baøi keä naøy töùc ñöôïc thaáy taùnh. Moân nhaân tuïng baøi keä ñeàu khen: “Hay thay !” 

Ñaây laø keá cuûa Nguõ Toå, neáu Toå khoâng khen thì khoâng laøm sao bieát ñöôïc taùc giaû vì döôùi baøi keä ñaâu coù kyù teân, theá neân Toå môùi kheùo baøy keá ñaùnh löøa moïi ngöôøi. Toå baûo: Nhoïc coâng Cung Phuïng töø xa ñeán, kinh Kim Cang coù noùi, phaøm nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu laø hö voïng, thoâi oâng khoâng caàn phaûi veõ ñoà töôùng, haõy ñeå baøi keä naøy cho chuùng ñoïc, ngöôøi naøo y ñoù tu haønh seõ khoûi ñoïa trong ba ñöôøng aùc, seõ ñöôïc lôïi ích, seõ thaáy taùnh. Toå laïi baûo ñoà ñeä ñoát höông kính caån leã baùi baøi keä. Nghe nhö theá dó nhieân laø ngaøi Thaàn Tuù möøng khoâng keå xieát, Ngaøi phaûi nhaän laø cuûa Ngaøi laøm chôù ñaâu coøn aån traùnh nöõa, vaäy laø Ngaøi ñaõ maéc keá cuûa Nguõ Toå roài ! Khi ñoù taát caû moân nhaân ñeàu tuïng vaø ñeàu khen baøi keä hay. Ñeä töû thì thöôøng nhö theá. Thaày khen ñieàu gì hay laø ñoà ñeä cuõng khen theo, chôù khoâng bieát hay ôû ñieåm naøo, nghe Thaày taùn döông vieäc gì thì ñeä töû cuõng taùn döông theo, ñoù laø beänh chung ! Ngöôøi hoïc troø luoân luoân leä thuoäc thaày, noùi theo thaày chôù khoâng bieát roõ ñaâu laø ñuùng, ñaâu laø sai.

Ñeán canh ba, Toå môùi goïi Thaàn Tuù vaøo trong thaát hoûi: “Keä ñoù, phaûi oâng laøm chaêng?” Ngaøi Thaàn Tuù thöa: “Thaät laø con laøm, chaúng daùm voïng caàu Toå vò, chæ mong Hoøa thöôïng töø bi xem ñeä töû coù chuùt ít trí tueä chaêng ?”

Ngaøi nghó raèng Nguõ Toå khen nhö vaäy laø chaáp nhaän Ngaøi laøm Toå roài, nhöng vì khieâm nhöôøng neân Ngaøi thöa: Baïch con laøm, nhöng con khoâng daùm mong caàu Toå vò, chæ trình ñeå Thaày xem con coù chuùt ít trí tueä chaêng ? Ñoù laø lôøi noùi khieâm nhöôøng, khoâng ngôø :

Toå baûo: “OÂng laøm baøi keä naøy chöa thaáy ñöôïc baûn taùnh, chæ ñeán ngoaøi cöûa, chöa vaøo ñöôïc trong cöûa, kieán giaûi nhö theá tìm Voâ thöôïng Boà-ñeà, troïn khoâng theå ñöôïc. Voâ thöôïng Boà-ñeà phaûi ñöôïc ngay nôi lôøi noùi maø bieát baûn taâm mình, thaáy ñöôïc baûn taùnh mình chaúng sanh chaúng dieät, ñoái trong taát caû thôøi moãi nieäm moãi nieäm töï thaáy, muoân phaùp ñeàu khoâng keït, moät chaân taát caû ñeàu chaân, muoân caûnh töï nhö nhö, taâm nhö nhö ñoù töùc laø chaân thaät. Neáu thaáy ñöôïc nhö theá töùc laø töï taùnh Voâ thöôïng Boà-ñeà. OÂng haõy ñi, moät hai ngaøy sau, suy nghó laøm moät baøi keä khaùc ñem laïi toâi xem, baøi keä cuûa oâng neáu vaøo ñöôïc cöûa, seõ trao y phaùp cho oâng.” Ngaøi Thaàn Tuù laøm leã lui ra, traûi qua maáy ngaøy, laøm keä cuõng khoâng thaønh, trong taâm hoaûng hoát, thaàn tö baát an, ví nhö ôû trong moäng, ñi ngoài khoâng vui.

 Nhö theá laø Nguõ Toå thaät kheùo, thaät taâm lyù, neáu khoâng thì vieäc lôùn hoûng heát. Neáu buoåi saùng giöõa ñoâng ñaûo chuùng vöøa khen baøi keä xong, Nguõ Toå goïi ngaøi Thaàn Tuù laïi hoûi: Phaûi oâng laøm baøi keä naøy khoâng ? Dó nhieân ngaøi Thaàn Tuù seõ thöa: Baïch con laøm. Luùc aáy Nguõ Toå baûo raèng: “Baøi keä naøy khoâng vaøo cöûa ñöôïc” thì coøn gì theå dieän cuûa ngaøi Thaàn Tuù. Tuy khen baøi keä, tuy bieát taùc giaû maø Toå khoâng hoûi lieàn, ñôïi ñeán canh ba vaéng veû Toå môùi goïi ngaøi Thaàn Tuù vaøo hoûi. Khi ngaøi Thaàn Tuù nhaän laø baøi keä cuûa Ngaøi, Toå môùi baûo oâng chöa vaøo cöûa ñöôïc. Luùc ñoù Ngaøi môùi kinh ngaïc, tuy kinh ngaïc maø khoâng maát theå dieän vôùi ñoà chuùng. Ñoù laø caùi kheùo cuûa Nguõ Toå, thaät laø kheùo ! Theá neân ngöôøi lôùn muoán cho veïn toaøn vôùi ñoà ñeä cuõng laø cöïc laém. Neáu ngöôøi noùng naûy thì goïi ra hoûi vaø pheâ bình ngay giöõa ñoà chuùng ñoâng ñaûo, nhö theá chaéc ngaøi Thaàn Tuù khoâng chòu ñöïng noåi söï hoå theïn. Toå baûo tieáp: Thoâi oâng trôû veà vaøi ngaøy laøm moät baøi keä khaùc ñem ñeán trình, neáu ñöôïc ta seõ trao y phaùp cho. Ngaøi Thaàn Tuù leã roài lui ra. Baáy giôø Ngaøi coøn tinh thaàn naøo laøm keä nöõa. Bao nhieâu coá gaéng môùi laøm ñöôïc baøi keä ñoù, nay Nguõ Toå khoâng chaáp nhaän thì coøn tinh thaàn naøo ñeå laøm baøi keä thöù hai.

Laïi hai ngaøy sau coù moät chuù beù ñi qua choã giaõ gaïo, ñoïc baøi keä naøy. Hueä Naêng vöøa nghe lieàn bieát baøi keä naøy chöa thaáy ñöôïc baûn taùnh. 

Ngöôøi ñeán ñöôïc caûnh ñoù nghe baøi keä lieàn bieát taùc giaû baøi keä chöa voâ cöûa ñöôïc. Ñoù laø ñeä töû maø coøn bieát, huoáng nöõa laø oâng Thaày !

Tuy chöa nhôø chæ daïy, maø sôùm ñaõ bieát ñöôïc ñaïi yù, beøn hoûi chuù beù: “Tuïng ñoù laø keä gì ?” Chuù beù ñaùp: “Caùi oâng nhaø queâ khoâng bieát, Ñaïi sö noùi: Ngöôøi ñôøi sanh töû laø vieäc lôùn, muoán ñöôïc truyeàn y phaùp, khieán ñeä töû laøm keä trình Ngaøi xem, neáu ngoä ñöôïc ñaïi yù, lieàn trao y phaùp laøm Toå thöù saùu. Thöôïng toïa Thaàn Tuù vieát baøi keä Voâ Töôùng ôû vaùch haønh lang phía Nam, Ñaïi sö khieán ngöôøi ñeàu ñoïc, y keä naøy tu seõ khoûi ñoïa ñöôøng aùc, y keä naøy tu seõ coù lôïi ích lôùn.” Hueä Naêng thöa: “Thöôïng nhaân, ñaõ hôn taùm thaùng, toâi ôû nhaø truø giaõ gaïo, chöa töøng ñeán nhaø treân, mong Thöôïng nhaân daãn toâi ñeán tröôùc baøi keä leã baùi.”

  Thaät laø lôøi noùi khieâm nhöôøng ! Chuù beù maø Ngaøi goïi laø Thöôïng nhaân. Ngaøi noùi: Toâi ôû ñaây laøm coâng quaû hôn taùm thaùng trôøi, chöa leân tôùi nhaø treân, nay nhôø Thöôïng nhaân daãn toâi ñeán leã baùi baøi keä ñeå keát duyeân. Dó nhieân laø chuù beù thích roài.

Chuù beù daãn Ngaøi ñeán tröôùc baøi keä leã baùi. Hueä Naêng baûo: “Hueä Naêng khoâng bieát chöõ, nhôø Thöôïng nhaân vì toâi ñoïc.” Khi aáy coù quan Bieät giaù ôû Giang Chaâu hoï Tröông teân Nhaät Duïng lieàn to tieáng ñoïc. Hueä Naêng nghe roài beøn noùi: “Toâi cuõng coù moät baøi keä, mong Bieät giaù vì toâi vieát.” Quan Bieät giaù noùi: “OÂng cuõng laøm keä nöõa sao ? Vieäc naøy thaät ít coù !” Hueä Naêng noùi vôùi Bieät giaù raèng: “Muoán hoïc ñaïo Voâ thöôïng Boà-ñeà, khoâng ñöôïc khinh ngöôøi môùi hoïc. Keû haï haï cuõng coù caùi trí thöôïng thöôïng, coøn ngöôøi thöôïng thöôïng cuõng khoâng coù yù trí. Neáu khinh ngöôøi thì coù voâ löôïng voâ bieân toäi.” Quan Bieät giaù noùi: “OÂng chæ tuïng keä, toâi vì oâng vieát, oâng neáu ñöôïc phaùp, tröôùc phaûi ñoä toâi, chôù queân lôøi naøy.”

 Quan Bieät giaù ban ñaàu ngaïc nhieân neân noùi: OÂng cuõng coù keä nöõa sao ? Thaáy quan Bieät giaù ngaïc nhieân, ngaøi Hueä Naêng bieát oâng naøy khinh ngöôøi, cho mình laø queâ muøa doát naùt neân Ngaøi môùi baûo: Keû haï haï cuõng coù trí thöôïng thöôïng, coøn ngöôøi ñöôïc xem laø thöôïng thöôïng cuõng khoâng coù yù trí, ñöøng töôûng ngöôøi ôû caáp cao laø ngöôøi hay. Nghe theá quan Bieät giaù lieàn baûo: OÂng noùi ñi, toâi vieát cho nhöng phaûi nhôù laø oâng ñöôïc phaùp thì ñoä toâi tröôùc. Thaønh ra cuõng laø tham phaûi khoâng ? Khi giuùp ngöôøi cuõng ñoøi quyeàn lôïi tröôùc !

Hueä Naêng ñoïc baøi keä:

                        Boà-ñeà voán khoâng caây,

                        Göông saùng cuõng chaúng ñaøi.

                        Xöa nay khoâng moät vaät,

                        Choã naøo dính buïi baëm ?

Boà-ñeà chæ cho taùnh giaùc, taùnh giaùc khoâng coù hình töôùng thì khoâng phaûi laø caây, ñaây laø baùc caâu “Thaân laø caây boà-ñeà”. Ngaøi Thaàn Tuù noùi thaân naøy laø caây boà-ñeà, Ngaøi noùi traùi laïi: Boà-ñeà laø taùnh giaùc, taùnh giaùc thì ñaâu coù hình töôùng maø noùi laø caây. Caâu thöù nhaát baùc hình thöùc caây boà-ñeà. Ñeán caâu thöù hai ngaøi Thaàn Tuù noùi: “Taâm nhö ñaøi göông saùng”, nhö vaäy ñaøi göông saùng laø göông saùng hay ñaøi saùng ? Neáu noùi ñaøi göông saùng thaønh ra nhaán maïnh chöõ ñaøi. Göông laø töï noù saùng khoâng caàn coù ñaøi môùi saùng, neáu noùi ñaøi göông saùng laø ñaõ laàm caùi hình thöùc thöù hai. Ñeán hai caâu sau “Xöa nay khoâng moät vaät, Choã naøo dính buïi baëm”, töùc laø choã chaân thaät ñoù xöa nay khoâng moät vaät huoáng nöõa laø dính buïi baëm ? Ngaøi Thaàn Tuù noùi “Luoân luoân phaûi lau chuøi, Chôù ñeå dính buïi baëm” nhöng xöa nay noù khoâng dính moät vaät thì chuøi caùi gì ? Ñaõ khoâng coù moät vaät thì coù gì dính buïi ? Nhö theá roõ raøng ngaøi Hueä Naêng thaáy ñöôïc baûn taùnh xöa nay khoâng coù moät hình traïng, khoâng coù moät töôùng maïo, chính baûn taùnh ñoù töï thanh tònh, khoâng caàn lau chuøi môùi thanh tònh. Ñoù laø Ngaøi ñaõ thaáy ñöôïc, coøn ngaøi Thaàn Tuù khoâng thaáy ñöôïc neân suy nghó theo loái tu naëng veà hình thöùc: caùi göông coù buïi dính nay raùn chuøi cho heát buïi, ñoù laø chöa thaáy ñöôïc baûn taùnh thaät vì taùnh giaùc khoâng töôùng maïo, ñaõ khoâng töôùng maïo thì coù gì nhieãm, coù gì dính ñöôïc noù, thaáy roõ ñöôïc nhö vaäy thì khoâng bao giôø laàm, khoâng phaûi lau chuøi gì caû. Lau chuøi laø chæ hình thöùc beân ngoaøi, chôù taùnh giaùc khoâng coù töôùng maïo neân noù haèng thanh tònh, haèng thanh tònh thì choã naøo dính buïi maø phaûi lau chuøi ? Nhö vaäy qua baøi keä naøy moïi ngöôøi thaáy roõ laø Ngaøi ñaõ voâ cöûa, coøn baøi keä cuûa ngaøi Thaàn Tuù chöa voâ cöûa.

Khi vieát baøi keä roài, ñoà chuùng thaûy ñeàu kinh hoaøng, khoâng ai maø chaúng xuyùt xoa, moïi ngöôøi baûo nhau raèng: “Laï thay ! Khoâng theå do töôùng maïo maø ñoaùn ngöôøi, ñaõ bao laâu nay sai nhuïc thaân Boà-taùt laøm vieäc !” 

Theá neân, ai ñoïc baøi keä naøy cuõng giaät mình, caû chuùng ñeàu ngaïc nhieân, thaûy ñeàu kinh hoaøng, khoâng ai maø chaúng xuyùt xoa. Ñoà chuùng baûo nhau thaät khoâng ngôø, khoâng neân xem töôùng maø ñoaùn ngöôøi, vì chuùng ta thöôøng coù beänh xem töôùng ñoaùn ngöôøi, ai aên maëc teà chænh, göông maët saùng suûa thì cho ngöôøi ñoù laø thoâng minh, ai aên maëc loâi thoâi, göông maët hôi khôø thì cho ñoù laø ngöôøi queâ doát. Nay chuùng môùi ngaïc nhieân khoâng ngôø maáy thaùng nay mình sai vò nhuïc thaân Boà-taùt laøm vieäc. Nhö theá laø hoï hoáât hoaûng cho Ngaøi laø Boà-taùt. Nhöng trong ñoaïn tieáp theo, chuùng ta seõ thaáy Nguõ Toå thaät laø ngöôøi hieåu taâm lyù.

Toå thaáùy caû chuùng ñeàu kinh ngaïc, sôï coù ngöôøi laøm haïi Ngaøi, môùi laáy giaøy xoùa heát baøi keä, noùi: “Cuõng chöa thaáy taùnh.” Chuùng cho laø ñuùng.

 Ngöôøi hoïc troø thöôøng nhö theá. Khi môùi ñoïc baøi keä thì thaáy hay hôn baøi keä tröôùc. Töï bieát nhö vaäy, nhöng khi nghe vò thaày baûo cuõng chöa thaáy taùnh vaø laáy giaøy xoùa thì cuõng noùi theo: AØ, phaûi roài cuõng chöa thaáy taùnh vaø cuõng yeân taâm nhö vaäy ! Theá neân ngöôøi hoïc ñaïo khi nghe ai baûo ñieàu gì laø phaûi maø mình thaáy roõ chöa phaûi thì vaãn bieát laø chöa phaûi, ai noùi ñieàu gì laø sai maø mình xeùt thaáy ñuùng vaãn bieát laø ñuùng, nhö theá môùi coù laäp tröôøng. Coøn ngöôøi ta baûo “phaûi” mình thöa phaûi, ngöôøi ta noùi “sai” mình cuõng daï sai, roài theo ñoù maø khen maø cheâ laø khoâng coù laäp tröôøng, ñoù laø caùi haïi. Nhaát laø khi ñoïc saùch, ngöôøi höôùng daãn hoaëc ngöôøi vieát saùch khen ñieàu gì, ta cuõng khen theo, cheâ ñieàu gì, ta cuõng cheâ theo, maø khoâng bieát hay dôû ôû ñieåm naøo, ñoù laø khuyeát ñieåm lôùn cuûa ngöôøi hoïc.

Ngaøy keá, Toå thaàm ñeán choã giaõ gaïo thaáy Hueä Naêng ñeo ñaù giaõ gaïo, môùi baûo raèng: “Ngöôøi caàu ñaïo vì phaùp queân mình ñeán theá ö ?” 

Thaät cuõng khoå sôû ! Toå thaáy ngaøi Hueä Naêng ñeo ñaù giaõ gaïo môùi baûo: Ngöôøi caàu ñaïo vì phaùp queân mình ñeán nhö theá ö ? Töùc laø neáu caàn laøm thì cöù laøm chaúng nghó ñeán thaân, coøn chuùng ta nhö theá naøo ? Vaøo chuøa, khi laøm vieäc gì naëng laø than ngay: OÂi, toâi laøm khoâng noåi, moät mình toâi laøm khoâng noåi, phaûi hai, ba ngöôøi môùi ñöôïc; coøn Ngaøi neáu moät mình khoâng noåi thì ñeo theâm moät vieân ñaù cho ñuû söùc naëng, ñoù laø vì ñaïo queân mình. Traùi laïi neáu vì mình thì theá naøo ? Nôi naøo duø coù ñaïo maø cöïc quaù thì boû ñi tìm choã sung söôùng hôn; theá neân vì mình thì queân ñaïo, coøn vì ñaïo thì queân mình. Ngöôøi caàu ñöôïc ñaïo thì duø khoå cöïc theá maáy cuõng chaáp nhaän, ngöôøi vì mình thì duø nôi coù ñaïo lyù nhöng cöïc nhoïc quaù cuõng boû ñi tìm nôi khaùc sung söôùng hôn. Vaäy ngöôøi hoïc ñaïo phaûi laáy ñaây laøm göông. Thaät ra trong chuùng maáy traêm ngöôøi, neáu mình yeáu khoâng ñuû söùc naëng ñeå giaõ gaïo thì keâu theâm moät ngöôøi nöõa, ñaâu coù haïi gì, nhöng Ngaøi khoâng caàn, ví duï phaûi saùu möôi kí môùi caát noåi caùi chaøy maø Ngaøi chæ coù boán möôi kí thì Ngaøi ñeo theâm vieân ñaù hai möôi kí nöõa laø ñöôïc roài, khoâng caàn goïi theâm ngöôøi thöù hai. Chính vieäc laøm vì ñaïo queân mình cuûa Ngaøi khieán cho ngöôøi sau moãi khi ñoïc ñeán ñeàu caûm ñoäng vaø chính Nguõ Toå cuõng phaûi khen: “Vì phaùp maø queân mình ñeán theá ö ?”

Toå laïi hoûi: “Gaïo traéng hay chöa ?” Hueä Naêng thöa: “Gaïo traéng ñaõ laâu, coøn thieáu giaàn saøng.” Toå laáy gaäy goõ vaøo coái ba tieáng roài ñi. Hueä Naêng lieàn hoäi ñöôïc yù Toå, ñeán khi troáng ñoå canh ba lieàn leùn vaøo thaát. Toå laáy caø sa che chung quanh khoâng ñeå ngöôøi thaáy, vì noùi kinh Kim Cang, ñeán caâu “Öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm”, Hueä Naêng ngay lôøi ñoù ñaïi ngoä, thaáy taát caû muoân phaùp chaúng lìa töï taùnh, lieàn thöa Toå raèng:  

            Ñaâu ngôø töï taùnh voán töï thanh tònh,

            Ñaâu ngôø töï taùnh voán khoâng sanh dieät,

            Ñaâu ngôø töï taùnh voán töï ñaày ñuû,

            Ñaâu ngôø töï taùnh voán khoâng dao ñoäng,

            Ñaâu ngôø töï taùnh hay sanh muoân phaùp !

  Nguõ Toå bieát Hueä Naêng ñaõ ngoä ñöôïc baûn taùnh môùi baûo: “Chaúng bieát baûn taâm, hoïc phaùp voâ ích, neáu bieát ñöôïc baûn taâm mình, thaáy ñöôïc baûn taùnh mình, töùc goïi laø Tröôïng phu, laø Thaày cuûa trôøi ngöôøi, laø Phaät.” Canh ba thoï phaùp, ngöôøi troïn khoâng bieát, Toå lieàn truyeàn phaùp ñoán giaùo vaø y baùt, noùi raèng: “Ngöôi laø vò Toå ñôøi thöù saùu, kheùo töï hoä nieäm, roäng ñoä chuùng höõu tình, truyeàn khaép ñôøi sau, khoâng khieán cho ñoaïn tuyeät. Nghe ta noùi keä:

                        Höõu tình lai haï chuûng,

                        Nhaân ñòa quaû hoaøn sanh.

                        Voâ tình dieäc voâ chuûng,

                        Voâ taùnh dieäc voâ sanh.                    

Chöõ tình khoâng coù nghóa thöùc tình, chöõ tình ñaây chæ cho nhöõng ngöôøi ñaõ coù ñöôïc haït gioáng töùc laø coù caùi chuûng taùnh veà ñaïo lyù. Ngöôøi coù tình ñeán neân gieo gioáng cho hoï, nhaân nôi ñaát maø quaû laïi sanh, töùc laø ngöôøi ñaõ coù chuûng taùnh veà ñaïo lyù naøy, khi hoï ñeán neân gieo gioáng cho hoï, nhaân nôi ñaát töï taùnh cuûa hoï saün coù seõ sanh ra quaû. Coøn voâ tình töùc laø ngöôøi khoâng coù haït gioáng ñoù, khoâng coù gioáng thì khoâng coù taùnh, cuõng khoâng coù sanh. Ngöôøi  khoâng  coù chuûng  töû ñoù mình coù gieo cuõng khoù maø ñöôïc, neân  noùi khoâng  taùnh  cuõng  khoâng sanh. Ñaây laø baøi keä truyeàn phaùp.

Toâi laëp laïi ñoaïn naøy cho quí vò thaáy choã caàn yeáu khi ngaøi Hueä Naêng ngoä. Chuùng ta thaáy khi nghe ñoïc moät caâu kinh Kim Cang Ngaøi ñaõ ngoä roài, taïi sao tôùi ñaây Ngaøi laïi ngoä nöõa ? Nhö theá laàn ngoä tröôùc vaø laàn ngoä sau khaùc nhau ôû ñieåm naøo ? Thöôøng chuùng ta khoâng hieåu kyõ neân thaéc maéc, khi tröôùc Ngaøi cuõng ngoä neân Ngaøi môùi thöa chuyeän vôùi Nguõ Toå, Ngaøi môùi  laøm  baøi keä vaø ñöôïc Nguõ Toå chaáp nhaän laø vaøo cöûa, ñeán ñaây Ngaøi laïi ngoä nöõa laø ngoä caùi gì ? Caùi ngoä tröôùc laø Ngaøi môùi thaáy “Baûn lai voâ nhaát vaät”, nghóa laø thaáy theå taùnh ñoù khoâng coù moät hình töôùng, khoâng coù moät vaät töôïng, chæ laø moät theå taùnh roãng laëng, vì thaáy ñöôïc choã ñoù neân vaøo cöûa. Ñeán choã naøy Ngaøi thaáy theá naøo ? Ngaøi noùi : Ñaâu ngôø taâm mình thanh tònh, ñaâu ngôø taâm mình chaúng sanh dieät, noù töï ñaày ñuû, noù khoâng dao ñoäng, noù hay sanh muoân phaùp, nhö theá ñeán ñaây Ngaøi môùi thaáy thaät theå cuûa baûn taâm. Khi tröôùc Ngaøi chæ môùi thaáy choã khoâng coù voïng, ñoù laø taùnh khoâng, bôûi thaáy ñöôïc taùnh khoâng neân môùi ñöôïc vaøo cöûa. Vaøo cöûa chöa phaûi laø xong vieäc, phaûi thaáy ñöôïc caùi ñaày ñuû, thanh tònh, chöa töøng sanh dieät, khoâng dao ñoäng vaø hay sanh muoân phaùp, thaáy toät caùi ñoù môùi goïi laø thaáy ñöôïc baûn taùnh mình. Nhö vaäy qua ñoaïn naøy chuùng ta môùi thaáy roõ ngöôøi hoïc ñaïo khoâng phaûi ngoä moät laàn laø xong. Trong nhaø thieàn thöôøng noùi raèng ñaïi ngoä ít ra cuõng ba boán laàn, coøn tieåu ngoä thì voâ soá. Tieåu ngoä laø sao ? Tæ duï nghe moät thôøi giaûng, chuùng ta coù loùe saùng moät ñieàu gì mình thích, thaáy ñieàu ñoù töø tröôùc ñeán nay chöa töøng bieát, nay mình bieát, ñoù laø tieåu ngoä. Coøn ñaïi ngoä laø moät laàn nhaän ra ñöôïc thì vui caû naêm baûy ngaøy, nghóa  laø  ñieàu  ñoù laø moät vieäc lôùn maø töø tröôùc ñeán nay chöa bao giôø mình phaùt minh ñöôïc, nay phaùt minh ñöôïc, ñoù laø ñaïi ngoä. Nhöng moät laàn cuõng chöa xong, phaûi ñoâi ba laàn nhö theá, theá neân ngöôøi hoïc ñaïo phaûi coù ngoä chôù khoâng ngoä thì khoù vaøo ñaïo. Ngaøi Thaàn Tuù hieåu lyù kinh maø chöa ngoä ñaïo neân vaøo cöûa khoâng noåi.

Ñeán tröôøng hôïp Toå muoán truyeàn y phaùp cho ngaøi Hueä Naêng. Tröôùc heát laø phaùp, muoán truyeàn phaùp, ñaàu tieân Toå ñem kinh Kim Cang giaûng cho Ngaøi nghe, nhöng khi giaûng kinh, taïi sao laïi laáy y che heát caùc cöûa soå khoâng cho ai thaáy caû ? Coù phaûi taïi vì truyeàn phaùp thì phaûi bí maät khoâng ? Vì hoaøn caûnh cuûa Toå laø khaùc. Toå bieát raèng neáu coù ngöôøi naøo hay Toå truyeàn cho ngaøi Hueä Naêng hoï seõ choáng ñoái, bôûi vì luùc aáy ngaøi Hueä Naêng chöa caïo toùc, Ngaøi chæ giaõ gaïo taùm thaùng roài Toå goïi leân truyeàn y baùt. Theá neân Toå phaûi che kín heát khoâng cho ai thaáy, chæ moät thaày moät troø, Toå giaûng kinh Ngaøi nghe roài ngoä. Toå leùn truyeàn phaùp xong roài ñöa ra cöûa sau ñi luoân khoâng daùm cho ôû. Coøn chuùng ta hieän nay, khi truyeàn phaùp coù caàn che kín nhö theá khoâng ? Tæ duï toâi coù ñaïo lyù gì muoán truyeàn cho Phöôùc Haûo hay nhöõng chuù lôùn trong ñaây, toâi coù caàn che kín khoâng ? Vì tröôøng hôïp cuûa Toå laø tröôøng hôïp ñaëc bieät phaûi giaáu. Coøn tröôøng hôïp thoâng thöôøng, thaày noùi ñeä töû nghe, nhaän hieåu töùc laø ñöôïc ñaïo. Nay coù moät soáù ngöôøi baét chöôùc cho ñaây laø maät truyeàn, goïi vaøo phoøng che kín laïi roài truyeàn vaø noùi laø y theo Toå thuôû xöa. Thaät ñuùng vôùi caâu “oâm caây ñôïi thoû” hay “khaéc maïn thuyeàn moø göôm”, thaät laø khôø daïi ! Hoaøn caûnh cuûa ngöôøi xöa khaùc, nay laïi baét chöôùc caùi maät ñoù! Phaät phaùp khoâng phaûi maät vì coù nhöõng tröôøng hôïp quaù ñaëc bieät neân môùi maät thoâi. Nhö theá quí vò phaûi hieåu roõ tinh thaàn truyeàn phaùp, khoâng phaûi laø chæ truyeàn khi naøo coù moät thaày moät troø trong tröôøng hôïp ñoùng cöûa, ñoù laø caùi hoïa, khoâng phaûi ñuùng. Toå khi xöa laøm nhö theá, vì ñaëc bieät ngaøi Hueä Naêng laø ngöôøi chöa ñöôïc moïi ngöôøi tin töôûng, neáu Toå ñeå cho hoï bieát laø coù haïi neân phaûi duøng phöông tieän ñoù. Khi truyeàn phaùp Toå duøng kinh Kim Cang. Theá neân toâi thöôøng noùi vôùi quí vò, ñaàu tieân chuùng ta hoïc kinh Kim Cang ñeå nhaân kinh maø nhaän ñöôïc baûn taùnh. Nhöõng caâu sau ñaây quí vò thaáy Nguõ Toå noùi thaät laø gaàn. Ngaøi baûo raèng: Ngöôøi hoïc ñaïo khoâng bieát ñöôïc baûn taâm thì hoïc ñaïo voâ ích, hoïc ñaïo maø khoâng nhaän ñöôïc baûn taâm thì hoïc caùi gì ? Hoïc ñaïo laø coát ngoä ñöôïc baûn taâm maø khoâng ngoä ñöôïc töùc nhieân laø hoïc beân ngoaøi chôù chöa phaûi laø hoïc ñaïo. Coøn neáu bieát ñöôïc baûn taâm, thaáy ñöôïc baûn taùnh, ñoù laø Tröôïng phu, laø Thaày cuûa trôøi ngöôøi, laø Phaät, töùc laø ñuû möôøi hieäu. Nhö theá ngöôøi muoán thaønh Phaät phaûi y theá maø tu. Sau khi daën doø, Luïc Toå nhaän phaùp roài, Nguõ Toå truyeàn y baùt, baûo raùn gìn giöõ. Toå laïi daën trong moät baøi keä: Neáu ngöôøi coù chuûng töû ñaïo lyù ñeán thì phaûi raùn vì hoï maø gieo gioáng töùc laø laøm phöông tieän ñeå cho hoï khai ngoä, chính nôi ñaát taâm cuûa hoï coù saün thì mình gieo haït gioáng, quaû töø ñoù phaùt trieån sanh khôûi khoâng khoù; coøn ngöôøi chöa coù chuûng töû ñoù thì khoâng gieo gioáng ñöôïc, ñaõ khoâng coù chuûng töû, coù gieo gioáng cuõng khoâng sanh khôûi vì theá môùi noùi raèng “voâ taùnh dieäc voâ sanh”.

Toå laïi baûo: “Xöa Ñaïi sö Ñaït-ma ban ñaàu ñeán coõi naøy, ngöôøi chöa tin neân môùi truyeàn y naøy ñeå laøm tín theå, ñôøi ñôøi truyeàn nhau, phaùp thì duøng taâm truyeàn taâm, ñeàu khieán cho töï ngoä töï giaûi. Töø xöa Phaät Phaät chæ truyeàn baûn theå, Thaày Thaày thaàm trao baûn taâm, y laø ñaàu moái cuûa söï tranh giaønh, neân döøng ngay nôi ngöôi, chôù truyeàn nöõa. Neáu truyeàn y naøy thì maïng cuûa ngöôøi nhaän y cuõng nhö sôïi chæ maønh.”

 Phaät cuõng truyeàn cho mình caùi baûn theå, chö Sö cuõng truyeàn cho mình caùi baûn taâm, ñoù laø ñieàu chính yeáu. Taïi sao khi xöa Toå Boà-ñeà-ñaït-ma sang Trung Hoa truyeàn y baùt, ñeán ñôøi Luïc Toå, Nguõ Toå laïi caám truyeàn y ? Vì ngay ñôøi Toå Boà-ñeà-ñaït-ma, Ngaøi chæ môùi coù vaøi ñeä töû thoâi neân ngöôøi naøo xuaát saéc hôn thì ñöôïc Ngaøi truyeàn y ñeå laøm baèng chöùng cho ngöôøi sau tin. Ñeán ñôøi Nguõ Toå soá ñeä töû leân ñeán naêm baûy traêm ngöôøi, ñeán Luïc Toå soá chuùng ñoâng ñeán caû ngaøn ngöôøi, nay truyeàn y cho moät ngöôøi, bao nhieâu ngöôøi khaùc ganh tò, tranh giaønh laø caùi hoïa cho ngöôøi ñoù. Theá neân veà sau, ngöôøi naøo ñöôïc phaùp roài, Toå baûo hoï ñeán moät nôi naøo ñoù truyeàn baù chôù khoâng giao y cho vì giao y laø giao hoïa cho hoï. Chuùng ta ñaõ thaáy roõ lyù do, chôù thöôøng chuùng ta hay coá chaáp noùi, khi xöa Toå Boà-ñeà-ñaït-ma truyeàn phaùp roài truyeàn y baùt cho Toå Hueä Khaû, Toå Toå truyeàn nhau tôùi saùu ñôøi. Sau naøy khoâng truyeàn nöõa töùc laø ñeán ñoù khoâng coøn Toå nöõa, töùc laø heát ngöôøi ngoä roài, ñoù laø laàm laãn lôùn. Tæ duï nhö ôû ñaây, trong chuùng coù caû traêm ngöôøi nghe chuùng toâi giaûng daïy, giaû söû coù moät ngöôøi traû lôøi ñuùng caâu toâi hoûi, toâi noùi: Ngöôøi naøy xöùng ñaùng keá thöøa cho toâi. Khi nghe nhö theá quí vò tin ngöôøi ñoù chöa ? Dó nhieân laø tin roài, ñaâu caàn truyeàn caùi gì nöõa. Theá neân, trong caùc hoäi chuùng sau naøy, hoäi naøo cuõng töø naêm traêm ñeán moät ngaøn ngöôøi, neáu coù ngöôøi naøo ngoä ñaïo, Toå chæ noùi tæ duï nhö “Traùi mai ñaõ chín” laø thieân haï hieåu roài, ñua nhau tìm tôùi hoïc chôù khoâng phaûi truyeàn y gì caû. Hoaøn caûnh thuôû xöa khaùc, ngöôøi sau khoâng hieåu cöù coá chaáp, noùi taïi sao sau naøy khoâng coù truyeàn y baùt, maø truyeàn y baùt ñeå laøm gì ? Ñieàu quan troïng laø mình phaûi ngoä ñaïo, cho neân noùi Phaät Phaät truyeàn nhau taâm theå ñoù, Toå Toå truyeàn nhau baûn taâm naøy, vaäy phaûi hieåu y baùt chæ ñeå laøm bieåu tín beân ngoaøi khi chöa coù ngöôøi bieát, coøn khi moïi ngöôøi ñeàu bieát thì noù khoâng caàn thieát nöõa. Nguõ Toå baûo tieáp:

“OÂng phaûi ñi nhanh, e ngöôøi haïi oâng.” Hueä Naêng thöa: “Baây giôø con phaûi ñi ñaâu ?” Toå baûo: “Gaëp aáp Hoaøi thì döøng, gaëp aáp Hoäi thì aån.” Hueä Naêng canh ba laõnh ñöôïc y baùt, thöa: “Hueä Naêng voán laø ngöôøi mieàn Nam khoâng bieát ñöôøng ñi, laøm sao ra ñöôïc beán ñoø ?” Nguõ Toå baûo: “OÂng chaúng phaûi lo, ta töï ñöa oâng ñi.” Toå lieàn ñöa ñeán beán ñoø Cöûu Giang, Toå baûo leân thuyeàn, Nguõ Toå beøn caàm cheøo töï cheøo. Hueä Naêng thöa: “Thænh Hoøa thöôïng ngoài, ñeå ñeä töû cheøo.” Toå baûo: “Phaûi laø ta ñoä oâng.” Hueä Naêng thöa: “Khi meâ thì Thaày ñoä, ngoä roài thì töï ñoä. Ñoä teân tuy laø moät nhöng choã duøng khoâng ñoàng. Hueä Naêng sanh nôi bieân phöông, tieáng noùi khoâng ñuùng, nhôø Thaày truyeàn phaùp nay ñaõ ñöôïc ngoä, chæ neân töï taùnh töï ñoä.” Toå baûo: “Nhö theá ! Nhö theá ! Veà sau Phaät phaùp do oâng maø ñöôïc thaïnh haønh, oâng ñi ba naêm, ta seõ theä theá. Nay oâng ñi an vui, noã löïc höôùng veà Nam, khoâng neân noùi phaùp sôùm, Phaät phaùp seõ gaëp tai naïn.” Hueä Naêng töø giaõ Nguõ Toå roài caát böôùc ñi veà phöông Nam, trong khoaûng hai thaùng ñeán ngoïn nuùi Ñaïi Döõu.

Luïc Toå ôû trong hoaøn caûnh bò ngöôøi khinh, nhöng Nguõ Toå nhìn Ngaøi ôû choã taâm saùng, vì taâm saùng neân xöùng ñaùng ñöôïc truyeàn phaùp, coøn caùi hình thöùc, söï doát naùt v.v... laø nhöõng ñieàu bò thieân haï khinh, ngöôøi bò khinh maø ñöôïc truyeàn phaùp laøm Toå thì thieân haï töùc, do ñoù coù theå bò haïi. Theá neân giöõa ñeâm Nguõ Toå phaûi cöïc khoå leùn ñöa ngaøi Hueä Naêng ñi, coù theå hai thaày troø caàm ñeøn ñöa nhau ra beán ñoø, roài qua beân kia soâng leân bôø. Nguõ Toå laïi daën doø: “Ngöôi ñi roài, ba naêm sau ta seõ tòch, vaäy ngöôi ñi bình yeân, raùn ñi veà phía Nam, ñöøng coù daïy sôùm.” Thaät laø chí tình !

Nguõ Toå trôû veà, maáy ngaøy khoâng thöôïng ñöôøng, chuùng nghi môùi ñeán hoûi: “Hoøa thöôïng coù ít beänh, ít naõo chaêng ?” Ngaøi ñaùp: “Beänh thì khoâng, maø y phaùp ñaõ veà Nam roài.” Chuùng hoûi: “Ai laø ngöôøi ñöôïc  truyeàn ?”  Toå  baûo: “Ngöôøi  coù  khaû  naêng  thì ñöôïc.” Chuùng lieàn bieát.

 Vì hoï ñaõ ñöôïc ñoïc baøi keä cuûa ngaøi Hueä Naêng neân khi nghe Nguõ Toå noùi hoï lieàn bieát laø Ngaøi. Bieát roài hoï coù tha khoâng ?

Khi ñoù vaøi traêm ngöôøi ñuoåi theo, muoán cöôùp y baùt, moät vò taêng hoï Traàn, teân Hueä Minh, tröôùc laø töôùng quaân baäc Töù phaåm, taùnh haïnh thoâ thaùo, heát loøng theo tìm, chaïy tröôùc moïi ngöôøi, ñuoåi kòp Hueä Naêng. Hueä Naêng ñeå y baùt treân baøn thaïch noùi: “Y naøy laø bieåu tín coù theå duøng söùc maø tranh sao !” Hueä Naêng lieàn aån trong luøm coû, Hueä Minh ñeán caàm y leân maø khoâng nhuùc nhích, môùi keâu raèng: “Cö só, cö só ! Toâi vì phaùp maø ñeán chôù khoâng phaûi vì y.” Hueä Naêng beøn böôùc ra ngoài treân baøn thaïch. Hueä Minh lieàn laøm leã thöa: “Mong cö só vì toâi noùi phaùp.” Hueä Naêng baûo: “OÂng ñaõ vì phaùp maø ñeán thì neân döùt saïch caùc duyeân, chôù sanh moät nieäm, toâi vì oâng noùi.” Hueä Minh im laëng giaây laâu. Hueä Naêng baûo: “Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, chính khi aáy caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh ?” Hueä Minh ngay caâu noùi ñoù lieàn ñaïi ngoä.

 Ñaây laø baøi thuyeát phaùp ñaàu tieân cuûa Luïc Toå. Ngaøi thuyeát phaùp quaù ñôn giaûn. Ngaøi baûo: OÂng döøng taát caû voïng töôûng, ñöøng nghó gì caû. Hueä Minh ñöùng laëng yeân giaây laâu thì Luïc Toå baûo: “Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, chính khi aáy caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh ?” Hueä Minh lieàn ngoä. Nhö theá chæ moät caâu noùi, Hueä Minh ngoä ñöôïc baûn lai dieän muïc cuûa mình.

Laïi hoûi: “Ngoaøi maät ngöõ, maät yù treân, coøn coù maät yù khaùc chaêng ?” Hueä Naêng baûo: “Vì oâng noùi töùc khoâng phaûi maät vaäy, oâng neáu phaûn chieáu thì maät ôû beân oâng.”

OÂng ñöøng hoûi nöõa, ñaõ vì oâng maø noùi roài thì ñaâu coøn maät. Caùi maät laø caùi oâng bieát phaûn chieáu trôû laïi ñoù. Chuùng ta thöôøng coù beänh nghe noùi chöùùng ñöôïc Phaät quaû thì coù tam minh, luïc thoâng, töù voâ sôû uùy, thaäp baùt baát coäng v.v... ai naáy ñeàu thích, nhöng nay nghe noùi baûn taâm mình thanh tònh, haèng tri thì thaéc maéc: Theá laø khoâng coøn gì laï nöõa sao ? Neáu chæ ñöôïc caùi thanh tònh haèng tri ñoù thì coù veû thöôøng quaù, khoâng coù ñieàu gì maät, ñieàu gì quan troïng caû ! Nhöng thaät ra chính caùi thanh tònh haèng tri ñoù neáu mình soáng ñöôïc, laâu sau töï nhieân coù caùi maät. Ñöøng hoûi theâm, khoâng ai chæ theâm ñöôïc ñieàu gì nöõa, caùi ñoù laø ôû nôi mình chôù khoâng phaûi ôû nôi ngöôøi chæ. Ngöôøi chæ giuùp cho mình nhaän ra ñöôïc caùi ñoù, roài mình soáng vôùi noù, laâu ngaøy bao nhieâu dieäu duïng theo ñoù maø coù, chôù khoâng phaûi ngöôøi khaùc laøm cho mình ñöôïc. Nhö vaäy laø Ngaøi chæ roõ maät laø taïi oâng, töùc laø oâng bieát phaûn chieáu, caùi maät ôû nôi oâng.

Hueä Minh thöa: “Hueä Minh tuy ôû Huyønh Mai, thaät chöa coù tænh dieän muïc cuûa chính mình, nay nhôø chæ daïy nhö ngöôøi uoáng nöôùc laïnh noùng töï bieát. Nay cö só töùc laø Thaày cuûa Hueä Minh.” Hueä Naêng baûo: “OÂng neáu nhö theá thì toâi cuøng oâng ñoàng thôø thaày Huyønh Mai, kheùo töï hoä trì.” 

Caâu: “Nay nhôø chæ daïy nhö ngöôøi uoáng nöôùc laïnh noùng töï bieát” laø caâu trình kieán giaûi. Nhö theá Hueä Minh cuõng can ñaûm, laø ngöôøi xuaát gia maø daùm nhaän moät cö só laøm thaày.

Hueä Minh laïi thöa: “Hueä Minh töø nay veà sau nhaèm choã naøo ñi ?” Hueä Naêng baûo: “Gaëp Vieân thì döøng, gaëp Moâng thì ôû.” Hueä Minh lieàn leã töø. 

Ñaây laø ñieåm toâi nghi, vì tröôùc ñoù Ngaøi chöa bieát phaûi ñi ñaâu, neân hoûi Nguõ Toå “con phaûi ñi ñaâu” thì Nguõ Toå baûo “phuøng Hoaøi... ngoä Hoäi v.v...”, nay thình lình Hueä Minh vöøa ngoä hoûi con ñi ñaâu thì Ngaøi cuõng daën baûo ñöôïc, thaønh ra mau quaù, neân toâi nghi. Trong ñoaïn tröôùc toâi coù noùi, ngöôøi sau ghi laïi muoán cho coù veû huyeàn bí moät chuùt, neân ñieåm toâ theâm moät ít neùt, neáu chuùng ta kieåm ñieåm laïi thì thaáy roõ. Neáu tröôùc Ngaøi ñaõ bieát töùc Ngaøi khoâng hoûi Nguõ Toå, vì Ngaøi chöa bieát thaân phaän mình, neân phaûi nhôø Nguõ Toå ñònh ñoaït, trong luùc chaïy troán Ngaøi ñaâu coù ngaøy giôø ngoài tu maø noùi taâm Ngaøi ñöôïc saùng, bieát quaù khöù vò lai ? Ñeán khi Hueä Minh ngoä hoûi, Ngaøi lieàn bieát choã naøo neân ôû, choã naøo neân ñi, ñoù laø Ngaøi bieát quaù khöù vò lai roài. Ñieàu naøy e laø ngöôøi sau boå tuùc, ñoù laø ñieåm toâi nghi, vì khi nghieân cöùu, chuùng ta phaûi thaáy ñieåm naøo laø thaät, ñieåm naøo laø khoâng thaät, chôù khoâng theå ñoïc sao nghe vaäy.

Hueä Minh trôû veà, xuoáng nuùi baûo nhöõng ngöôøi ñuoåi theo: “Ñi treân nhöõng ñoài nuùi naøy troïn khoâng tìm ra tung tích, phaûi ñi qua ñöôøng khaùc tìm.” Caû chuùng ñuoåi theo ñeàu cho laø ñuùng. Hueä Minh veà sau ñoåi teân laø Ñaïo Minh, ñoù laø traùnh chöõ ñaàu cuûa teân Thaày. 

Hueä Minh noùi gaït chuùng laø ñi theo maáy ngoïn ñoài nuùi chaäp chuøng naøy khoâng tìm ra daáu veát gì caû, thoâi tìm ñöôøng khaùc ñi, ñoù laø gaït chuùng ñöøng ñuoåi theo.

Hueä Naêng sau ñeán Taøo Kheâ laïi bò boïn ngöôøi aùc tìm ñuoåi, môùi ôû nôi Töù Hoäi (Töù Hoäi thuoäc tænh Quaûng Ñoâng.), tò naïn trong ñaùm thôï saên, traûi qua möôøi laêm naêm, khi ñoù cuøng nhöõng ngöôøi thôï saên tuøy nghi noùi phaùp. Nhöõng ngöôøi thôï saên thöôøng baûo giöõ gieàng löôùi, khi Hueä Naêng thaáy nhöõng con vaät maéc löôùi ñeàu thaû. Moãi khi ñeán böõa aên, haùi rau gôûi luoäc trong noài thòt, hoaëc coù ngöôøi hoûi thì ñaùp: “Chæ aên rau ôû beân thòt.”  

Tu theo Ngaøi cuõng hôi deã, rau luoäc trong noài thòt cuõng deã aên hôn rau luoäc baèng nöôùc trong. Nhö theá quí vò thích tu theo caùch naøy khoâng ? Mình aên rau gôûi luoäc trong noài thòt thoâi, khoâng aên thòt ! Noùi theá thì coù nhieàu vò baét chöôùc, veà nhaø vôï con naáu thòt cuõng boû rau vaøo luoäc, ñeán khi aên thì aên rau thoâi ! Nhöng chuùng ta khoâng neân baét chöôùc nhö vaäy. Chuùng ta phaûi hieåu hoaøn caûnh cuûa Ngaøi, Ngaøi coøn hình thöùc cö só vaø Ngaøi cuõng giaáu khoâng cho ngöôøi ta bieát tung tích cuûa Ngaøi, neáu Ngaøi toû ra laø ngöôøi tu, sôï ngöôøi ta bieát tung tích thì coù haïi, neân Ngaøi giaáu haún. Ngaøi soáng nhö bao nhieâu ngöôøi taàm thöôøng khaùc, Ngaøi cuõng laøm vieäc vôùi thôï saên ñeå moïi ngöôøi khoâng nghi ngôø, theá neân Ngaøi khoâng coù quyeàn luoäc moät noài rau rieâng sôï ngöôøi ta nghi, coøn chuùng ta hieän nay coù quyeàn luoäc rau rieâng thì cöù luoäc, taïi sao muoán gôûi trong noài thòt ? Ñoù laø coù yù xaáu roài ! Phaûi hieåu hoaøn caûnh moãi beân khaùc nhau, ñöøng nghe roài baét chöôùc, noùi khi xöa Luïc Toå cuõng luoäc rau trong noài thòt thì nay toâi cuõng aên rau beân caïnh thòt coù haïi chi ñaâu ? Phaûi hieåu hoaøn caûnh cuûa Ngaøi khaùc, hoaøn caûnh cuûa mình khaùc, mình coù quyeàn luoäc rau rieâng ñöôïc thì cöù luoäc rieâng, chôù cöù gôûi theo kieåu ñoù maõi chaéc laø khoù coi laém ! Hieåu nhö theá môùi thaáy yù nghóa cuûa moãi phaàn, chôù nhieàu khi chuùng ta hay baét chöôùc ngöôøi xöa moät caùch loá bòch, khoâng ñuùng. Nhö theá laø Ngaøi chaïy töø nôi Nguõ Toå ñeán ñaây gaàn moät naêm vaø ôû trong ñaùm thôï saên möôøi laêm naêm nöõa töùc laø möôøi saùu naêm trôøi vaát vaû !

Moät hoâm, môùi suy nghó: Thôøi hoaèng phaùp ñaõ ñeán, khoâng neân troïn troán laùnh. Hueä Naêng lieàn ñeán chuøa Phaùp Taùnh ôû Quaûng Chaâu, gaëp Phaùp sö AÁn Toâng ñang giaûng kinh Nieát-baøn. Khi aáy coù gioù thoåi, laù phöôùn ñoäng, moät vò taêng noùi gioù ñoäng, moät vò taêng noùi phöôùn ñoäng, hai ngöôøi caõi nhau khoâng thoâi. Hueä Naêng tieán tôùi noùi: “Khoâng phaûi gioù ñoäng, khoâng phaûi phöôùn ñoäng, taâm nhaân giaû ñoäng.” Caû chuùng ñeàu ngaïc nhieân. AÁn Toâng môøi Hueä Naêng ñeán chieáu treân gaïn hoûi aùo nghóa (Töùc laø nghóa saâu kín.), thaáy Hueä Naêng ñoái ñaùp, lôøi noùi giaûn dò maø nghóa lyù raát ñuùng, khoâng theo vaên töï. AÁn Toâng noùi: “Cö só quyeát ñònh khoâng phaûi laø ngöôøi thöôøng, ñaõ laâu nghe y phaùp cuûa Huyønh Mai ñi veà phöông  Nam,  ñaâu chaúng  phaûi  laø  cö só ?” Hueä Naêng noùi: “Chaúng daùm !” Chaúng daùm laø lôøi noùi khieâm nhöôøng chaáp nhaän.

 Ñeán ñaây toâi noùi chuyeän phong phan moät chuùt. Quí vò thaáy Ngaøi xuaát ñaàu loä dieän qua caâu chuyeän gioù ñoäng, phöôùn ñoäng. Giaû söû nhö vaøo ngaøy raèm thaùng tö, chuùng ta treo laù côø Phaät giaùo ôû tröôùc cöûa, gioù thoåi laù côø bay phaát phôùi, coù hai vò sö caõi nhau, moät ngöôøi noùi gioù ñoäng, moät ngöôøi noùi côø ñoäng, coù moät ngöôøi khaùc laïi noùi: ñoù laø taâm hai oâng ñoäng. Nghe nhö theá, chuùng ta coù thaáy quan troïng khoâng ? Cuõng thöôøng thoâi. Nhöng taïi sao khi Ngaøi noùi caâu ñoù caû chuùng ñeàu ngaïc nhieân ? Taïi sao ? Thaät ra vì hieän nay chuùng ta thöôøng ñöôïc nghe caâu chuyeän ñoù, chuùng ta ñaõ quen roài neân khoâng ngaïc nhieân. Neáu töø tröôùc ñeán nay chöa töøng nghe, maø thaáy moät cö só noùi moät caâu nhö vaäy, töùc nhieân moïi ngöôøi ñeàu laáy laøm laï, neáu moät ngöôøi xuaát gia noùi caâu ñoù thì khaû dó ngöôøi ta khoâng ngaïc nhieân laém, nay moät cö só maø noùi moät caâu nhö theá thì moïi ngöôøi ñeàu bieát cö só naøy haún coù moät caùi gì ñaëc bieät neân môùi ngaïc nhieân.

Nay toâi hoûi quí vò: gioù ñoäng, phöôùn ñoäng, caâu naøo ñuùng ? Neáu coù phöôùn maø khoâng coù gioù thì phöôùn ñoäng ñöôïc khoâng ? Traùi laïi coù gioù nhöng khoâng coù phöôùn thì coù thaáy ñoäng khoâng ? Cuõng khoâng thaáy ! Nhö theá chuùng ta thaáy phöôùn ñoäng laø nhaân coù gioù vaø coù phöôùn. Töôùng duyeân hôïp khoâng phaûi laø moät, maø coù duyeân hôïp môùi coù ñoäng, neáu khoâng coù duyeân hôïp thì khoâng coù ñoäng, vì theá treân töôùng duyeân hôïp maø chuùng ta chaáp moät beân, ñoù laø nhìn phieán dieän, maø nhìn phieán dieän thì khoâng ñuùng ñöôïc lyù cöùu kính. Bôûi vì moãi beân nhìn moät khía caïnh neân ai cuõng thaáy mình ñuùng caû, maø ñaõ ñuùng roài thì caõi nhau maõi cuõng khoâng ra leõ. Theá neân, taát caû phaùp treân theá gian naøy laø tuøy duyeân, vì tuøy duyeân neân coù ñoäng taùc, coù hình töôùng v.v... Ñoäng taùc, hình töôùng ñeàu laø töôùng cuûa duyeân, ñaõ laø cuûa duyeân thì khoâng neân chaáp vaøo moät beân. Chaáp vaøo moät beân, nhìn phieán dieän laø goác cuûa söï tranh caõi. Traùi laïi neáu bieát caùc phaùp duyeân khôûi thì khoâng coù gì phaûi tranh luaän, sôû dó coù tranh luaän laø do khoâng nhaän ñöôïc lyù ñoù. Thí duï coù ngöôøi hoûi: Caùi baøn do caùi gì laøm ra ? Moät ngöôøi baûo: Do goã laøm ra, ngöôøi thöù hai baûo: Do oâng thôï moäc laøm ra. Vaäy ai ñuùng? Neáu khoâng coù goã, oâng thôï moäc laøm ñöôïc caùi baøn khoâng ? Coøn neáu khoâng coù oâng thôï moäc, goã coù thaønh caùi baøn khoâng ? Dó nhieân thieáu moät trong hai ñieàu kieän treân laø khoâng ñöôïc, ñoù laø chöa keå bao nhieâu vaät nhoû nhaët khaùc nhö ñinh, baøo, ñuïc v. v... Vì vaäy, chuùng ta khoâng theå nhìn phieán dieän ñöôïc, neáu chaáp moät beân laø coù tranh caõi, tranh caõi maõi khoâng phaân hôn thua, keát quaû laø ñi ñeán noåi giaän roài ñaùnh nhau. Theá gian thöôøng xaûy ra nhöõng cuoäc ñaùnh nhau, vì moãi ngöôøi ñeàu coù lyù rieâng cuûa mình, luùc môùi caõi coøn noùng ít, daàn daàn ai cuõng ñoû maët roài ñaùnh nhau, nhöng keát quaû khoâng ñi ñeán ñaâu caû. Chính ñoù laø söï laàm laãn cuûa chuùng sanh. Do ñoù chuùng ta bieát ñöôïc lyù duyeân khôûi, caùc phaùp duyeân khôûi thì ôû theá gian naøy khoâng coù gì phaûi tranh luaän vôùi nhau. Anh nhìn caùc phaùp nhö theá naøy laø do anh thaáy khía caïnh naøy cuûa chuùng, ngöôøi kia nhìn caùc phaùp nhö theá kia laø do ngöôøi ñoù thaáy khía caïnh khaùc cuûa caùc phaùp. Khoâng ai ñuùng toaøn dieän caû. Nhìn toaøn dieän thì caùc phaùp khoâng coá ñònh, töï taùnh laø khoâng, duyeân khôûi laø lyù thaät cuûa caùc phaùp. Theá neân chuùng ta thaáy roõ, trong caâu chuyeän phong phan naøy, do chaáp moät beân maø coù söï tranh caõi.

Ñeå chaám döùt cuoäc tranh caõi, Luïc Toå baûo: Taâm nhaân giaû ñoäng ! Taïi sao Toå baûo taâm caùc oâng ñoäng ? Chaáp moät beân, daáy nieäâm chaáp laø taâm ñoäng. Chaáp laø taâm chaáp, neân noùi taâm hai oâng ñoäng, ñoù laø noùi choã roát raùo, Ngaøi chæ thaúng goác cuûa söï tranh caõi laø taâm chaáp. Daáy nieäm chaáp laø tranh caõi, ñoäng laø töø caùi chaáp ñoù. Daáy nieäm chaáp laø ñoäng, vì theá caû chuùng nghe roài ñeàu hoaûng hoát, khoâng ngôø moät cö só laïi noùi ñöôïc moät caâu nhö vaäy. Theá laø Ngaøi xuaát ñaàu loä dieän qua caâu chuyeän “phong phan”. Ñoù laø nhöõng hình aûnh ñeïp, nhöõng caâu chuyeän lyù thuù trong nhaø Thieàn. Ñeán khi ngaøi AÁn Toâng môøi Ngaøi giaûng ñaïo thì Ngaøi noùi lôøi giaûn dò nhöng yù raát thaâm saâu, neân ngaøi AÁn Toâng môùi baûo: Nghe y phaùp cuûa Nguõ Toå ñaõ veà phöông Nam, vaäy chaéc laø Ngaøi chôù khoâng phaûi ai khaùc. Ngaøi ñaùp “khoâng daùm”, ñoù laø moät caùch chaáp nhaän.

AÁn Toâng lieàn laøm leã, xin ñöa y baùt ñaõ ñöôïc truyeàn cho ñaïi chuùng xem. AÁn Toâng laïi thöa: “Huyønh Mai phoù chuùc, vieäc chæ daïy nhö theá naøo ?” Hueä Naêng baûo: “Chæ daïy töùc khoâng, chæ luaän veà kieán taùnh, chaúng luaän thieàn ñònh giaûi thoaùt.” 

Ngaøi AÁn Toâng laø moät Phaùp sö, trong khi Luïc Toå coøn hình thöùc cö só, nhöng vöøa nghe nhö theá Ngaøi lieàn laøm leã. Sau ñoù Ngaøi xin Toå ñöa y baùt ñaõ ñöôïc truyeàn cho ñaïi chuùng xem. Ngaøi AÁn Toâng hoûi: Toå Huyønh Mai chuû yeáu chæ daïy nhö theá naøo thì Toå Hueä Naêng baûo: Chæ daïy thì khoâng, chæ luaän veà kieán taùnh, khoâng luaän veà thieàn ñònh giaûi thoaùt gì caû.

AÁn Toâng thöa: “Sao chaúng luaän thieàn ñònh giaûi thoaùt ?” Hueä Naêng baûo: “Vì aáy laø hai phaùp, khoâng phaûi laø Phaät phaùp. Phaät phaùp laø phaùp chaúng hai.” AÁn Toâng laïi hoûi: “Theá naøo Phaät phaùp laø phaùp chaúng hai ?” Hueä Naêng baûo: “Phaùp sö giaûng kinh Nieát-baøn, roõ ñöôïc Phaät taùnh, aáy laø Phaät phaùp laø phaùp chaúng hai. Nhö Boà-taùt Cao Quí Ñöùc Vöông baïch Phaät: Phaïm töù troïng caám, taïo toäi nguõ nghòch vaø nhaát xieån-ñeà v.v... seõ ñoaïn thieän caên Phaät taùnh chaêng ? Phaät baûo: Thieän caên coù hai, moät laø thöôøng, hai laø voâ thöôøng, Phaät taùnh chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi voâ thöôøng, theá neân chaúng ñoaïn, goïi laø chaúng hai; moät laø thieän, hai laø chaúng thieän, Phaät taùnh chaúng phaûi thieän, chaúng phaûi chaúng thieän, aáy laø chaúng hai; uaån cuøng vôùi giôùi, phaøm phu thaáy hai, ngöôøi trí roõ thaáu taùnh noù khoâng hai, taùnh khoâng hai töùc laø Phaät taùnh.” AÁn Toâng nghe noùi hoan hæ chaáp tay thöa: “Toâi giaûng kinh ví nhö ngoùi gaïch, nhaân giaû luaän nghóa ví nhö vaøng roøng.” Khi aáy vì Hueä Naêng caïo toùc, nguyeän thôø laøm thaày. 

Hueä Naêng beøn ôû döôùi caây boà-ñeà khai phaùp moân Ñoâng Sôn. Hueä Naêng ñöôïc phaùp ôû Ñoâng Sôn, chòu taát caû nhöõng ñieàu cay ñaéng, maïng gioáng nhö sôïi chæ maønh. Ngaøy nay ñöôïc cuøng vôùi Söû quaân, quan lieâu, Taêng Ni, ñaïo tuïc ñoàng ôû trong hoäi naøy ñaâu khoâng phaûi laø duyeân cuûa nhieàâu kieáp, cuõng laø ôû trong ñôøi quaù khöù cuùng döôøng chö Phaät, ñoàng gieo troàng caên laønh môùi nghe caùi nhaân ñöôïc phaùp moân ñoán giaùo naøy. Giaùo aáy laø caùc vò Thaùnh tröôùc ñaõ truyeàn, khoâng phaûi töï trí Hueä Naêng ñöôïc, mong nhöõng ngöôøi nghe caùc vò Thaùnh tröôùc daïy, moãi ngöôøi khieán cho taâm ñöôïc thanh tònh, nghe roài moãi ngöôøi töï tröø nghi, nhö nhöõng vò Thaùnh ñôøi tröôùc khoâng khaùc.

 Caû chuùng nghe phaùp ñeàu hoan hæ laøm leã roài lui. 

Ñeán ñoaïn naøy Luïc Toå môùi noùi phaùp khoâng hai cho ngaøi AÁn Toâng nghe. Phaùp naøo coøn hai thì ñoù khoâng phaûi laø Phaät phaùp. Toå baûo raèng: Thieàn ñònh giaûi thoaùt laø phaùp hai. Neáu laø phaùp hai töùc chöa phaûi laø phaùp cöùu kính, theá neân noùi Phaät phaùp laø phaùp khoâng hai. Taïi sao laø phaùp khoâng hai ? Ngaøi môùi daãn kinh Nieát-baøn laøm baèng chöùng. Ñoaïn daãn kinh Nieát-baøn coù nhieàu ngöôøi nghi, Toå khoâng coù ñoïc kinh Nieát-baøn thì laøm sao bieát maø daãn. Nhöng trong moät ñoaïn khaùc daãn: Coù moät laàn Ngaøi ôû trong caùc laøng Hoaøi, Hoäi gaëp moät vò Ni ñem quyeån kinh Nieát-baøn ñeán hoûi, Ngaøi coù giaûi thích, vì theá neân Ngaøi nhôù, môùi daãn ra laøm baèng chöùng roõ raøng veà phaùp moân baát nhò cuûa Phaät. Ñoù laø phaùp moân khoâng hai, phaùp moân khoâng hai môùi laø phaùp cöùu kính, coøn neáu thaáy coù hai töùc chöa phaûi laø cöùu kính. Do ñoù ngaøi AÁn Toâng môùi chaáp nhaän Ngaøi giaûng kinh gioáng nhö ngoùi gaïch coøn Toå luaän nghóa nhö vaøng roøng. Khi aáy ngaøi AÁn Toâng môùi caïo toùc cho Toå Hueä Naêng vaø thôø Toå laøm Thaày.

Theá laø Toå noùi xong lyù do ñaéc phaùp cho taát caû chuùng nghe, ai naáy ñeàu hoan hæ. Nhöng Toå noùi moät caùch deø daët: Phaùp moân ñoán giaùo naøy laø caùc vò Thaùnh tröôùc truyeàn, chôù khoâng phaûi do trí cuûa Hueä Naêng töï ñöôïc, vì theá nghe giaùo lyù cuûa caùc vò Thaùnh tröôùc thì moãi ngöôøi raùn tònh taâm nghe roài tröø nghi vaø ñuùng qui caùch caùc vò Thaùnh ñôøi tröôùc maø tu haønh ñöøng cho sai khaùc. Caû chuùng nghe roài, ai naáy ñeàu hoan hæ vaâng laøm. Vaäy quí vò coù hoan hæ khoâng ? Nhôù noi göông Toå nheù ! Duø cöïc nhoïc cuõng nhôù raèng söï cöïc khoå cuûa mình chæ coù moät chuùt khoâng ñaùng gì caû, xöa caàn phaûi ñeo ñaù ñeå giaõ gaïo Toå vaãn laøm kia maø. Giaõ gaïo ñaõ laø cöïc roài maø coøn ñeo theâm ñaù nöõa thì cöïc bieát bao, vaäy maø Toå vaãn laøm, huoáng laø chuùng ta ngaøy nay nhoå coû, laët rau, xaùch nöôùc laø chuyeän thöôøng coù gì ñeán noãi laøm khoâng ñöôïc. Hieåu nhö theá roài, môùi thaáy hoïc ñaïo quí ôû nhieät tình. Heát taâm vì ñaïo thì ñöôïc ñaïo, traùi laïi neáu sôï ñau, sôï meät, sôï cheát v.v... thì heát vieäc ñaïo, chính nhöõng caùi sôï ñoù laøm chöôùng ñaïo vaäy ! 

]