PHAÅM THÖÙ BA: NGHI VAÁN 

DÒCH

Moät hoâm Vi Thöù söû vì Toå thieát ñaïi hoäi trai, trai xong, Thöù söû thænh Toå ñaêng toøa, quan lieâu só thöù ñeàu thaønh kính leã baùi, hoûi raèng: “Ñeä töû nghe Hoøa thöôïng thuyeát phaùp, thaät khoâng theå nghó baøn, nay coù moät ít nghi, cuùi mong Ngaøi ñaïi töø ñaïi bi ñaëc bieät vì giaûi noùi.”

Toå baûo: “Coù nghi lieàn hoûi, toâi seõ vì caùc oâng maø noùi.”

Thöù söû thöa: “Hoøa thöôïng noùi phaùp, ñaâu khoâng phaûi laø toâng chæ cuûa Toå Ñaït-ma ö ?”

Toå baûo: “Ñuùng vaäy !”

Thöù söû thöa: “Ñeä töû nghe Toå Ñaït-ma khi môùi ñeán vua Löông Voõ Ñeá, Voõ Ñeá hoûi: Traãm moät ñôøi caát chuøa ñoä Taêng, boá thí thieát trai coù nhöõng coâng ñöùc gì ? Toå Ñaït-ma baûo: Thaät khoâng coù coâng ñöùc. Ñeä töû chöa thaáu ñöôïc leõ naøy, cuùi mong Hoøa thöôïng vì noùi.”

Toå baûo: “Thaät khoâng coù coâng ñöùc, chôù nghi lôøi cuûa baäc tieân Thaùnh. Voõ Ñeá taâm taø, khoâng bieát chaùnh phaùp, caát chuøa ñoä Taêng, boá thí, thieát trai ñoù goïi laø caàu phöôùc, chôù khoâng theå ñem phöôùc ñoåi laøm coâng ñöùc. Coâng ñöùc laø ôû trong phaùp thaân, khoâng phaûi do tu phöôùc maø ñöôïc.” Toå laïi noùi: “Thaáy taùnh laø coâng, bình ñaúng laø ñöùc, moãi nieäm khoâng ngöng treä, thöôøng thaáy baûn taùnh, dieäu duïng chaân thaät goïi laø coâng ñöùc. Trong taâm khieâm haï laø coâng, beân ngoaøi haønh leã pheùp laø ñöùc; töï taùnh döïng laäp muoân phaùp laø coâng, taâm theå lìa nieäm laø ñöùc; khoâng lìa töï taùnh laø coâng, öùng duïng khoâng nhieãm laø ñöùc. Neáu tìm coâng ñöùc phaùp thaân, chæ y nôi ñaây maø taïo laø chaân coâng ñöùc. Neáu ngöôøi tu coâng ñöùc, taâm töùc khoâng coù khinh, thöôøng haønh khaép kænh. Taâm thöôøng khinh ngöôøi, ngoâ ngaõ khoâng döùt töùc laø khoâng coâng, töï taùnh hö voïng khoâng thaät töùc töï khoâng ñöùc, vì ngoâ ngaõ töï ñaïi thöôøng khinh taát caû. Naøy Thieän tri thöùc, moãi nieäm khoâng coù giaùn ñoaïn laø coâng, taâm haønh ngay thaúng laø ñöùc, töï tu taùnh laø coâng, töï tu thaân laø ñöùc. Naøy Thieän tri thöùc, coâng ñöùc phaûi laø nôi töï taùnh maø thaáy, khoâng phaûi do boá thí cuùng döôøng maø caàu ñöôïc. AÁy laø phöôùc ñöùc cuøng vôùi coâng ñöùc khaùc nhau. Voõ Ñeá khoâng bieát chaân lyù, khoâng phaûi Toå Sö ta coù loãi.”

Thöù söû laïi hoûi: “Ñeä töû thöôøng thaáy Taêng tuïc nieäm Phaät A-di-ñaø, nguyeän sanh Taây phöông, thænh Hoøa thöôïng noùi, ñöôïc sanh nôi coõi kia chaêng ? Nguyeän  vì  phaù caùi  nghi  naøy.”

Toå baûo: “Söû quaân kheùo laéng nghe, Hueä Naêng seõ vì noùi. Theá Toân ôû trong thaønh Xaù-veä noùi Taây phöông daãn hoùa, vaên kinh roõ raøng caùch ñaây khoâng xa. Neáu luaän veà töôùng maø noùi, soá daëm coù möôøi muoân taùm ngaøn, töùc laø trong thaân coù möôøi aùc vaø taùm taø, lieàn laø noùi xa, noùi xa laø vì keû haï caên, noùi gaàn laø vì nhöõng ngöôøi thöôïng trí. Ngöôøi coù hai haïng nhöng phaùp khoâng coù hai thöù, meâ ngoä coù khaùc, thaáy coù mau chaäm. Ngöôøi meâ nieäm Phaät caàu sanh veà coõi kia, ngöôøi ngoä töï tònh taâm mình, sôû dó Phaät noùi: Tuøy taâm tònh lieàn ñöôïc coõi Phaät tònh. Söû quaân, ngöôøi phöông Ñoâng chæ taâm mình tònh lieàn khoâng coù toäi, tuy ngöôøi phöông Taây taâm khoâng tònh cuõng coù loãi. Ngöôøi phöông Ñoâng taïo toäi nieäm Phaät caàu sanh veà phöông Taây, coøn ngöôøi phöông Taây taïo toäi, nieäm Phaät caàu sanh coõi naøo ? Phaøm ngu khoâng roõ töï taùnh, khoâng bieát trong thaân Tònh ñoä, nguyeän ñoâng, nguyeän taây, ngöôøi ngoä ôû choã naøo cuõng vaäy, cho neân Phaät noùi: Tuøy choã mình ôû haèng ñöôïc an laïc. Söû quaân, taâm ñòa chæ khoâng coù baát thieän thì Taây phöông caùch ñaây khoâng xa. Neáu oâm loøng chaúng thieän, nieäm Phaät vaõng sanh khoù ñeán. Nay khuyeân Thieän tri thöùc tröôùc neân deïp tröø thaäp aùc töùc laø ñi ñöôïc möôøi muoân, sau tröø taùm caùi taø beøn qua ñöôïc taùm ngaøn, moãi nieäm thaáy taùnh thöôøng haønh bình tröïc, ñeán nhö trong khaûy moùng tay, lieàn thaáy ñöùc Phaät A-di-ñaø. Söû quaân, chæ haønh möôøi ñieàu thieän ñaâu caàn laïi nguyeän vaõng sanh, khoâng ñoaïn taâm thaäp aùc thì Phaät naøo ñoùn tieáp. Neáu ngoä ñöôïc ñoán phaùp voâ sanh, thaáy Taây phöông chæ trong khoaûng saùt-na. Coøn chaúng ngoä, nieäm Phaät caàu sanh thì con ñöôøng xa laøm sao ñeán ñöôïc ! Hueä Naêng vì moïi ngöôøi dôøi coõi Taây phöông trong khoaûng saùt-na ôû tröôùc maét khieán cho quí vò ñöôïc thaáy, quí vò coù muoán thaáy hay chaêng ?”

Chuùng ñeàu ñaûnh leã thöa raèng: “Neáu ôû coõi naøy maø thaáy ñöôïc thì ñaâu caàn phaûi nguyeän vaõng sanh, nguyeän Hoøa thöôïng töø bi lieàn hieän Taây phöông khieán cho taát caû ñöôïc thaáy.”

Toå baûo: “Naøy Ñaïi chuùng ! Ngöôøi ñôøi töï saéc thaân laø thaønh, maét tai muõi löôõi laø cöûa, ngoaøi coù naêm cöûa, trong coù cöûa yù. Taâm laø ñaát, taùnh laø vua, vua ôû treân ñaát taâm, taùnh coøn thì vua coøn, taùnh ñi maát thì vua maát; taùnh ôû thì thaân taâm coøn, taùnh ñi thì thaân taâm hoaïi. Phaät nhaèm trong taùnh maø taïo, chôù höôùng ra ngoaøi maø caàu. Töï taùnh meâ töùc laø chuùng sanh, töï taùnh giaùc töùc laø Phaät, töø bi töùc laø Quaùn Theá AÂm, hæ xaû goïi laø Ñaïi Theá Chí, hay tònh töùc laø ñöùc Thích-ca, bình tröïc töùc laø Phaät Di-ñaø. Nhaân ngaõ aáy laø Tu-di, taø taâm laø bieån ñoäïc, phieàn naõo laø soùng moøi, ñoäc haïi laø roàng döõ, hö voïng laø quæ thaàn, traàn lao laø ruøa traïnh, tham saân laø ñòa nguïc, ngu si laø suùc sanh. Naøy Thieän tri thöùc, thöôøng laøm möôøi ñieàu laønh thì thieân ñöôøng lieàn ñeán, tröø nhaân ngaõ thì nuùi Tu-di ngaõ, deïp ñöôïc tham duïc thì bieån nöôùc ñoäïc khoâ, phieàn naõo khoâng thì soùng moøi maát, ñoäc haïi tröø thì roàng caù ñeàu döùt. ÔÛ treân taâm ñòa mình laø giaùc taùnh Nhö Lai phoùng ñaïi quang minh, ngoaøi chieáu saùu cöûa thanh tònh hay phaù saùu coõi trôøi duïc, töï taùnh trong chieáu ba ñoäïc töùc lieàn tröø ñòa nguïc v.v... caùc toäi moät luùc ñeàu tieâu dieät, trong ngoaøi saùng toät, chaúng khaùc vôùi coõi Taây phöông, khoâng chòu tu nhö theá naøy laøm sao ñeán ñöôïc coõi kia ?”

Ñaïi chuùng nghe noùi roài ñeàu roõ raøng thaáy ñöôïc töï taùnh, thaûy ñeàu leã baùi, ñeàu taùn thaùn: “Laønh thay !” Thöa raèng: “Khaép nguyeän phaùp giôùi chuùng sanh nghe moät thôøi lieàn ngoä hieåu.”

Toå baûo: “Naøy Thieän tri thöùc, neáu muoán tu haønh, taïi gia cuõng ñöôïc, khoâng caàn ôû chuøa, ngöôøi taïi gia maø hay haønh nhö ngöôøi ôû phöông Ñoâng maø taâm ñöôïc thieän, coøn ngöôøi ôû chuøa maø khoâng tu cuõng nhö ngöôøi ôû phöông Taây maø taâm aùc. Chæ taâm thanh tònh töùc laø töï taùnh Taây phöông.”

Thöù söû Vi Cöø laïi hoûi: “Ngöôøi taïi gia laøm sao tu haønh ? Cuùi xin Ngaøi vì chæ daïy.”

Toå baûo: “Toâi vì Ñaïi chuùng laøm moät baøi tuïng Voâ Töôùng, chæ y ñaây maø tu, thöôøng cuøng toâi ñoàng ôû khoâng khaùc, neáu khoâng tu nhö theá naøy duø coù caïo toùc xuaát gia ñoái vôùi ñaïo cuõng khoâng coù ích gì. Tuïng raèng:              

                       Taâm bình khoâng nhoïc giöõ giôùi,

                        Haïnh thaúng khoâng caàn tu thieàn,

                        AÂn thì nuoâi döôõng cha meï,

                        Nghóa thì treân döôùi thöông nhau.

                        Nhöôøng thì treân döôùi hoøa muïc,

                        Nhaãn thì caùc aùc khoâng oàn,

                        Neáu hay duøi caây ra löûa,

                        Trong buøn quyeát moïc sen hoàng.

                        Ñaéng mieäng töùc laø thuoác hay,

                        Nghòch tai laø lôøi ngay thaúng,

                        Söûa loãi aét sanh trí tueä,

                        Giöõ quaáy trong taâm khoâng hieàn.

                        Moãi ngaøy thöôøng laøm lôïi ích,                                           

                        Thaønh ñaïïo khoâng do thí tieàn,                                           

                        Boà-ñeà chæ höôùng taâm tìm,                                     

                        Ñaâu nhoïc höôùng ngoaïi caàu huyeàn.

                        Nghe noùi y ñaây tu haønh,                            

                        Cöïc laïc chæ ngay tröôùc maét.”

                        (Taâm bình haø lao trì giôùi,

                        Haïnh tröïc haø duïng tu thieàn,

                        AÂn taéc thaân döôõng phuï maãu,

                        Nghiaõ taéc thöôïng haï töông laân.

                        Nhöôïng taéc toân ti hoaø muïc,

                        Nhaãn taéc chuùng aùc voâ huyeân,

                        Nhöôïc naêng toaûn moäc xuaát hoaû,

                        ÖÙ neâ ñònh sanh hoàng lieân.

                        Khoå khaåu ñích thò löông döôïc,

                        Nghòch nhó töùc thò trung ngoân,

                        Caûi quaù töùc sanh trí tueä,

                        Hoä ñoaûn taâm noäi phi hieàn.

                        Nhaät duïng thöôøng haønh nhieâu ích,

                        Thaønh ñaïo phi do thí tieàn,

                        Boà ñeà chæ höôùng taâm mích,

                        Haø lao höôùng ngoaïi caàu huyeàn.

                        Thính thuyeát y thöû tu haønh,

                        Taây phöông chæ taïi muïc tieàn.)

Toå laïi baûo: “Naøy Thieän tri thöùc, thaûy phaûi y keä ñaây maø tu haønh, nhaän laáy töï taùnh, thaúng ñoù thaønh ñaïo. Phaùp khoâng ñôïi nhau, moïi ngöôøi haõy giaûi taùn, toâi trôû veà Taøo Kheâ, chuùng neáu coù nghi, laïi ñeán hoûi nhau.”

Khi aáy Thöù söû quan lieâu ôû trong hoäi, keûû thieän nam  tín  nöõ  moãi  ngöôøi  ñeàu  ñöôïc  khai ngoä, tin thoï vaâng laøm. 

GIAÛNG 

Moät hoâm Vi Thöù söû vì Toå thieát ñaïi hoäi trai, trai xong, Thöù söû thænh Toå ñaêng toøa, quan lieâu só thöù ñeàu thaønh kính leã baùi, hoûi raèng: “Ñeä töû nghe Hoøa thöôïng thuyeát phaùp, thaät khoâng theå nghó baøn, nay coù moät ít nghi, cuùi mong Ngaøi ñaïi töø ñaïi bi ñaëc bieät vì giaûi noùi.”

Toå baûo: “Coù nghi lieàn hoûi, toâi seõ vì caùc oâng maø noùi.”

Thöù söû thöa: “Hoøa thöôïng noùi phaùp, ñaâu khoâng phaûi laø toâng chæ cuûa Toå Ñaït-ma ö ?”

Toå baûo: “Ñuùng vaäy !”

Thöù söû thöa: “Ñeä töû nghe Toå Ñaït-ma khi môùi ñeán vua Löông Voõ Ñeá, Voõ Ñeá hoûi: Traãm moät ñôøi caát chuøa ñoä Taêng, boá thí thieát trai coù nhöõng coâng ñöùc gì ? Toå Ñaït-ma baûo: Thaät khoâng coù coâng ñöùc. Ñeä töû chöa thaáu ñöôïc leõ naøy, cuùi mong Hoøa thöôïng vì noùi.”

Toå baûo: “Thaät khoâng coù coâng ñöùc, chôù nghi lôøi cuûa baäc tieân Thaùnh. Voõ Ñeá taâm taø, khoâng bieát chaùnh phaùp, caát chuøa ñoä Taêng, boá thí, thieát trai ñoù goïi laø caàu phöôùc, chôù khoâng theå ñem phöôùc ñoåi laøm coâng ñöùc. Coâng ñöùc laø ôû trong phaùp thaân, khoâng phaûi do tu phöôùc maø ñöôïc.”

Phaåm thöù ba laø phaåm Nghi Vaán töùc laø neáu coù nhöõng ñieàu nghi ngôø, ñem ra hoûi Luïc Toå.

Ñieàu nghi ñaàu tieân laø khi Toå Boà-ñeà Ñaït-ma sang Trung Hoa, ñeán yeát kieán vua Löông Voõ Ñeá, vua lieàn hoûi: Traãm moät ñôøi caát chuøa ñoä Taêng, boá thí thieát trai coù nhöõng coâng ñöùc gì ? Toå Ñaït-ma baûo: Thaät khoâng coù coâng ñöùc. Chính caâu noùi naøy khieán nhieàu ngöôøi nghi, khoâng bieát taïi sao laøm nhöõng ñieàu ñoù maø khoâng coâng ñöùc. Theo söû ghi: Vua Voõ Ñeá thôøi ñoù caát maáy traêm ngoâi chuøa, ñoä Taêng tu haønh raát ñoâng, thieát trai boá thí vaø chính nhaø vua giaûng ñöôïc kinh. Nhö vaäy Voõ Ñeá cho raèng nhöõng vieäc laøm aáy laø ñaày ñuû coâng ñöùc, nhöng khoâng ngôø khi hoûi Toå, Toå baûo: Khoâng coâng ñöùc. Ñoù laø taït moät gaùo nöôùc laïnh vaøo maët Voõ Ñeá, nhaø vua naûn quaù khoâng thieát noùi chuyeän nöõa. Vì theá ñang ñeâm Toå phaûi leùn boû ñi qua nöôùc Nguïy, ñeán chuøa Thieáu Laâm, ngoài trong ñoäng ñeán chín naêm...

Nhaéc laïi caâu Toå Ñaït-ma traû lôøi vua Löông Voõ Ñeá, ngöôøi hoïc Phaät chuùng ta khoâng ai khoâng nghi ngôø, caát chuøa, ñoä chö Taêng tu haønh, laøm nhieàu vieäc phöôùc maø Toå baûo khoâng coâng ñöùc. Thaät laø voâ lyù ! Khi laøm caùc vieäc nhö vaäy, caùc chuøa thöôøng baûo laø coâng ñöùc voâ löôïng voâ bieân, vì sao Toå Ñaït-ma laïi noùi khoâng coâng ñöùc ? Trong phaàn naøy Luïc Toå giaûn traïch: Coâng ñöùc thuoäc veà noäi taâm, khoâng phaûi ôû beân ngoaøi. Coâng ñöùc laø do ngoä ñaïo ñaït ñöôïc töï taùnh, roài töø taùnh khôûi duïng, nhöõng duïng aáy goïi laø coâng ñöùc. Coøn phöôùc ñöùc laø do vieäc laøm beân ngoaøi maø ñöôïc, nhö cuùng döôøng, boá thí v.v... Vua Voõ Ñeá laàm nghóa phöôùc ñöùc vaø coâng ñöùc laø moät neân Toå noùi khoâng coâng ñöùc.

Toå laïi noùi: “Thaáy taùnh  laø coâng, bình ñaúng laø ñöùc, moãi nieäm khoâng ngöng treä, thöôøng thaáy baûn taùnh, dieäu duïng chaân thaät goïi laø coâng ñöùc. Trong taâm khieâm haï laø coâng, beân ngoaøi haønh leã pheùp laø ñöùc; töï taùnh döïng laäp muoân phaùp laø coâng, taâm theå lìa nieäm laø ñöùc; khoâng lìa töï taùnh laø coâng, öùng duïng khoâng nhieãm laø ñöùc. Neáu tìm coâng ñöùc phaùp thaân, chæ y nôi ñaây maø taïo laø chaân coâng ñöùc. Neáu ngöôøi tu coâng ñöùc, taâm töùc khoâng coù khinh, thöôøng haønh khaép kænh. Taâm thöôøng khinh ngöôøi, ngoâ ngaõ khoâng döùt töùc laø khoâng coâng, töï taùnh hö voïng khoâng thaät töùc töï khoâng ñöùc, vì ngoâ ngaõ töï ñaïi thöôøng khinh taát caû. Naøy Thieän tri thöùc, moãi nieäm khoâng coù giaùn ñoaïn laø coâng, taâm haønh ngay thaúng laø ñöùc, töï tu taùnh laø coâng, töï tu thaân laø ñöùc. Naøy Thieän tri thöùc, coâng ñöùc phaûi laø nôi töï taùnh maø thaáy, khoâng phaûi do boá thí cuùng döôøng maø caàu ñöôïc. AÁy laø phöôùc ñöùc cuøng vôùi coâng ñöùc khaùc nhau. Voõ Ñeá khoâng bieát chaân lyù, khoâng  phaûi Toå Sö  ta coù loãi.”

Thaáy taùnh töùc laø ñaït ñöôïc baûn taùnh mình laø coâng, haønh haïnh bình ñaúng laø ñöùc. Trong taâm khoâng ngoâ ngaõ roài haønh nhöõng haïnh cung kính moïi ngöôøi ñoù laø coâng ñöùc v.v.... Nhö vaäy coâng ñöùc laø nhaèm thaúng baûn taâm mình, ngoä ñöôïc töï taùnh mình roài töø ñoù khôûi duïng laøm nhöõng haønh ñoäng hôïp ñaïo lyù, thuyeát phaùp ñoä sanh hay tu caùc coâng haïnh, ñoù goïi laø coâng ñöùc.

Chuùng ta ngaøy nay hay laàm laãn cho raèng caát chuøa, giuùp chö Taêng, boá thí cuùng döôøng laø laäp nhieàu coâng ñöùc vaø töï haøo raèng mình laøm coâng ñöùc voâ löôïng voâ bieân caàn phaûi ñöôïc taùn thaùn, khoâng ngôø laøm nhöõng vieäc aáy chæ laø taïo phöôùc ñöùc maø thoâi. Luïc Toå giaûng cho Thöù söû Vi Cöø vaø caû hoäi chuùng hieåu roõ, ñöøng laàm phöôùc ñöùc vôùi coâng ñöùc.

Thöù söû laïi hoûi: “Ñeä töû thöôøng thaáy Taêng tuïc nieäm Phaät A-di-ñaø, nguyeän sanh Taây phöông, thænh Hoøa thöôïng noùi, ñöôïc sanh nôi coõi kia chaêng ? Nguyeän vì phaù caùi nghi naøy.”      

 Ñieàu nghi thöù hai laø ngöôøi tu  haønh  nieäm Phaät A-di-ñaø caàu vaõng sanh veà Taây phöông Cöïc Laïc, vieäc aáy nhö theá naøo ?

Toå baûo: “Söû quaân kheùo laéng nghe, Hueä Naêng seõ vì noùi. Theá Toân ôû trong thaønh Xaù-veä noùi Taây phöông daãn hoùa, vaên kinh roõ raøng “caùch ñaây khoâng xa”. Neáu luaän veà töôùng maø noùi, soá daëm coù möôøi muoân taùm ngaøn, töùc laø trong thaân coù muôøi aùc vaø taùm taø, lieàn laø noùi xa, noùi xa laø vì keû haï caên, noùi gaàn laø vì nhöõng ngöôøi thöôïng trí. Ngöôøi coù hai haïng nhöng phaùp khoâng coù hai thöù, meâ ngoä coù khaùc, thaáy coù mau chaäm. Ngöôøi meâ nieäm Phaät caàu sanh veà coõi kia, ngöôøi ngoä töï tònh taâm mình, sôû dó Phaät noùi: Tuøy taâm tònh lieàn ñöôïc coõi Phaät tònh. Söû quaân, ngöôøi phöông Ñoâng chæ taâm mình tònh lieàn khoâng coù toäi, tuy ngöôøi phöông Taây taâm khoâng tònh cuõng coù loãi. Ngöôøi phöông Ñoâng taïo toäi nieäm Phaät caàu sanh veà phöông Taây, coøn ngöôøi phöông Taây taïo toäi, nieäm Phaät caàu sanh coõi naøo ?

Toå giaûi thích: Nieäm Phaät caàu sanh veà Taây phöông laø vì ngöôøi haï caên; Taây phöông caùch chuùng ta möôøi muoân öùc coõi, noùi xa nhö vaäy laø vì keû haï caên. Neáu noùi gaàn laø vì ngöôøi thöôïng trí, noùi gaàn laø: Taâm mình tònh laø coõi Phaät tònh, neáu taâm mình thanh tònh thì ngay ñaây laø Tònh ñoä. Nhö vaäy noùi xa hay gaàn laø tuøy caên cô, ngöôøi meâ hay ngöôøi haï caên nieäm Phaät caàu sanh veà Taây phöông töùc veà moät coõi xa tít muø; ngöôøi ngoä hay ngöôøi thöôïng trí nieäm Phaät ñeå taâm thanh tònh, taâm thanh tònh töùc coõi Phaät thanh tònh, vaäy coõi Phaät thanh  tònh  ôû  ngay  taâm  thanh  tònh  cuûa mình.

Toå laïi baûo: Töø ñaây ñeán coõi Cöïc Laïc caùch xa möôøi muoân taùm ngaøn, laø chæ cho möôøi aùc vaø taùm taø. Neáu chuùng ta haønh Thaäp thieän vaø tu taùm ñieàu chaùnh (Baùt chaùnh ñaïo) laø chuùng ta qua ñöôïc möôøi muoân taùm ngaøn, ñeán ñöôïc coõi Cöïc Laïc. Coõi Cöïc Laïc laø do chuùng ta haønh thieän vaø thaáy ñuùng, chôù khoâng phaûi do chuùng ta bay qua khoâng gian ñeán coõi aáy. Toå laïi neâu vaán ñeà nhö chuùng ta hieän nay ôû coõi Ta-baø meâ laàm taïo toäi, neân coá gaéng nieäm Phaät ñeå sanh veà Taây phöông cho heát toäi loãi; Toå baûo ngöôøi meâ taïo toäi ôû phöông Ñoâng, nieäm Phaät caàu sanh veà phöông Taây, neáu ngöôøi phöông Taây lôõ taïo toäi, nieäm Phaät caàu sanh veà ñaâu ? Chaúng leõ caàu sanh trôû laïi phöông Ñoâng ? Nhö vaäy ñieàu caàn yeáu laø heát toäi chôù khoâng phaûi caàu sanh veà nôi naøo. Neáu chuùng ta ôû phöông Ñoâng maø heát toäi thì phöông Ñoâng laø Cöïc Laïc; neáu ôû phöông Ñoâng taïo toäi, caàu veà phöông Taây, chuùng ta mang taâm tham saân si veà coõi Cöïc Laïc thì coõi Cöïc Laïc cuõng trôû thaønh oâ ueá. Thí duï quí Phaät töû ôû thaønh phoá oàn naùo, laâu laâu leân nuùi thaáy caûnh nuùi thanh tònh, mong ñöôïc leân nuùi cho thanh tònh. Neáu khoaûng moät traêm vò leân nuùi, caùc vò naøy hay raày raø gaây goå thì caûnh nuùi seõ bieán thaønh oàn naùo nhö döôùi chôï. Nhö vaäy caûnh thanh tònh laø do taâm ngöôøi thanh tònh, söï thanh tònh coát ôû taâm mình chôù khoâng phaûi ôû caûnh. Chuùng ta ngaøy nay vì yeáu ñuoái neân yû laïi, nieäm Phaät caàu veà Cöïc Laïc; toäi loãi khoâng tröø deïp, hung döõ vaãn coøn, duø nieäm Phaät ñöôïc nhieàu chuoãi, thöû hoûi coù sanh ñöôïc veà coõi kia khoâng ? Trong kinh A-di-ñaø coù caâu: “Baát khaû dó thieåu thieän caên phöôùc ñöùc nhaân duyeân ñaéc sanh bæ quoác”, nghóa laø khoâng theå laáy moät chuùt ít phöôùc ñöùc nhaân duyeân maø ñöôïc sanh veà coõi kia. Nhö vaäy muoán ñöôïc sanh veà coõi kia, phaûi ñaày ñuû phöôùc ñöùc nhaân duyeân, töùc laø ngay ñaây phaûi hieàn laønh, phaûi thuaàn thieän môùi ñöôïc. Toå chæ thaúng cho chuùng ta phaûi tònh taâm mình thì coõi naøy laø Tònh ñoä. Neáu khoâng tònh taâm maø caàu sanh veà coõi kia, ñieàu ñoù khoù thöïc hieän.

Phaøm ngu khoâng roõ töï taùnh, khoâng bieát trong thaân Tònh ñoä, nguyeän ñoâng, nguyeän taây, ngöôøi ngoä ôû choã naøo cuõng vaäy, cho neân Phaät noùi: Tuøy choã mình ôû haèng ñöôïc an laïc. Söû quaân, taâm ñòa chæ khoâng coù baát thieän thì Taây phöông caùch ñaây khoâng xa. Neáu oâm loøng chaúng thieän, nieäm Phaät vaõng sanh khoù ñeán. Nay khuyeân Thieän tri thöùc tröôùc neân deïp tröø thaäp aùc töùc laø ñi ñöôïc möôøi muoân, sau tröø taùm caùi taø beøn qua ñöôïc taùm ngaøn, moãi nieäm thaáy taùnh thöôøng haønh bình tröïc, ñeán nhö trong khaûy moùng tay, lieàn thaáy ñöùc Phaät A-di-ñaø. Söû quaân, chæ haønh möôøi ñieàu thieän ñaâu caàn laïi nguyeän vaõng sanh, khoâng ñoaïn taâm thaäp aùc thì Phaät naøo ñoùn tieáp. Neáu ngoä ñöôïc ñoán phaùp voâ sanh, thaáy Taây phöông chæ trong khoaûng saùt-na. Coøn chaúng ngoä, nieäm Phaät caàu sanh thì con ñöôøng xa laøm sao ñeán ñöôïc !

 Ngöôøi phaøm phu ngu muoäi khoâng nhaän ñöôïc töï taùnh cuûa mình, ngay trong thaân mình ñaõ coù saün Tònh ñoä maø khoâng bieát, cöù caàu Tònh ñoä ôû ngoaøi. Coøn ngöôøi trí ngoä ñöôïc töï taùnh cuûa mình, lieàn thaáy töï taùnh laø Tònh ñoä. Neáu chuùng ta ñöôïc chöøng naêm phuùt trong taâm khoâng coù nieäm thöông gheùt buoàn giaän, thì ngay luùc aáy thaáy ñaây laø coõi tònh. Traùi laïi neáu trong taâm coøn buoàn giaän thöông gheùt thì ñeán choã naøo cuõng thaáy toaøn laø phieàn naõo. Vì theá chuû yeáu cuûa vieäc tu haønh laø tònh ngay taâm mình, nhaän ñöôïc töï taùnh thanh tònh cuûa mình vaø soáng vôùi noù, ñoù laø Tònh ñoä. Ngöôøi khoâng bieát tu, cöù chaïy tìm caàu beân ngoaøi, roát cuoäc khoâng ñi ñeán ñaâu, vì laøm sao tìm ñöôïc leõ thaät ôû beân ngoaøi !

Ví duï nhö ngöôøi hoïc troø khoân raùn hoïc baøi thuoäc, ñi thi ñaäu; ngöôøi hoïc troø bieáng nhaùc khoâng chòu hoïc baøi, khi gaàn thi lo chaïy tìm caùc thaày giaùo naên næ xin giuùp ñôõ, nhö vaäy laøm sao baûo ñaûm ñöôïc thi ñaäu ? Neáu ngöôøi coù thieän chí giuùp, ít nhaát chuùng ta phaûi coù khaû naêng töông ñöông, coøn doát maø muoán thi ñaäu, vieäc aáy raát khoù. Söï tu haønh cuõng nhö theá, neáu chuùng ta khoâng sieâng naêng haønh thieän, deïp tröø toäi loãi maø cöù caàu sanh veà Cöïc Laïc, chôø Phaät röôùc, laøm sao Phaät röôùc chuùng ta veà coõi Phaät ñöôïc, khoâng sôï chuùng ta laøm nhô coõi aáy hay sao ? Nhö hieän nay coù ngöôøi hung döõ vaøo chuøa xin tu, tuy chuùng toâi phaûi ñoä ngöôøi tu haønh, nhöng chuùng toâi phaûi deø daët vì ngöôøi hung döõ quaù vaøo chuøa laøm oàn, chuùng tu khoâng ñöôïc; huoáng laø coõi Phaät thanh tònh maø ñem nhöõng ngöôøi oâ ueá veà laøm roái loaïn nôi thanh tònh sao ? Theá neân phaûi bieát roõ, ñieàu coát yeáu laø phaûi tònh ngay taâm mình, ñoù laø Tònh ñoä.

Hueä  Naêng  vì  moïi  ngöôøi  dôøi   coõi  Taây phöông trong khoaûng saùt-na ôû tröôùc maét khieán cho quí vò ñöôïc thaáy, quí vò coù muoán thaáy hay chaêng ?”

Chuùng ñeàu ñaûnh leã thöa raèng: “Neáu ôû coõi naøy maø thaáy ñöôïc thì ñaâu caàn phaûi nguyeän vaõng sanh, nguyeän Hoøa thöôïng töø bi lieàn hieän Taây phöông khieán cho taát caû ñöôïc thaáy.

Toå baûo: “Naøy ñaïi chuùng ! Ngöôøi ñôøi töï saéc thaân laø thaønh, maét tai muõi löôõi laø cöûa, ngoaøi coù naêm cöûa, trong coù cöûa yù. Taâm laø ñaát, taùnh laø vua, vua ôû treân ñaát taâm, taùnh coøn thì vua coøn, taùnh ñi maát thì vua maát; taùnh ôû thì thaân taâm coøn, taùnh ñi thì thaân taâm hoaïi. Phaät nhaèm trong taùnh maø taïo, chôù höôùng ra ngoaøi maø caàu. Töï taùnh meâ töùc laø chuùng sanh, töï taùnh giaùc töùc laø Phaät, töø bi töùc laø Quaùn Theá AÂm, hæ xaû goïi laø Ñaïi Theá Chí, hay tònh töùc laø ñöùc Thích-ca, bình tröïc töùc laø Phaät Di-ñaø. Nhaân ngaõ aáy laø Tu-di, taø taâm laø bieån ñoäïc, phieàn naõo laø soùng moøi, ñoäc haïi laø roàng döõ, hö voïng laø quæ thaàn, traàn lao laø ruøa traïnh, tham saân laø ñòa nguïc, ngu si laø suùc sanh. Naøy Thieän tri thöùc, thöôøng laøm möôøi ñieàu laønh thì thieân ñöôøng lieàn ñeán, tröø nhaân ngaõ thì nuùi Tu-di ngaõ, deïp ñöôïc tham duïc thì bieån nöôùc ñoäïc khoâ, phieàn naõo khoâng thì soùng moøi maát, ñoäc haïi tröø thì roàng caù ñeàu döùt. ÔÛ treân taâm ñòa mình laø giaùc taùnh Nhö Lai phoùng ñaïi quang minh, ngoaøi chieáu saùu cöûa thanh tònh hay phaù saùu coõi trôøi duïc, töï taùnh trong chieáu ba ñoäïc töùc lieàn tröø ñòa nguïc v.v... caùc toäi moät luùc ñeàu tieâu dieät, trong ngoaøi saùng toät, chaúng khaùc vôùi coõi Taây phöông, khoâng chòu tu nhö theá naøy laøm sao ñeán ñöôïc coõi kia ?”

Ñaïi chuùng nghe noùi roài ñeàu roõ raøng thaáy ñöôïc töï taùnh, thaûy ñeàu leã baùi, ñeàu taùn thaùn: “Laønh thay !” Thöa raèng: “Khaép nguyeän phaùp giôùi chuùng sanh nghe moät thôøi lieàn ngoä hieåu.” 

Ñeán  ñaây  Toå  hoûi  ñaïi  chuùng:  Caùc ngöôøi muoán thaáy coõi Cöïc Laïc khoâng ? Caû chuùng ñeàu hoan nghinh, xin ñöôïc thaáy, nghó raèng Toå coù thaàn thoâng hieän coõi Cöïc Laïc ngay tröôùc maét. Toå môùi daïy: Muoán thaáy coõi Cöïc Laïc phaûi ngay nôi taâm mình thanh tònh, tröø deïp nhöõng taâm xaáu xa aùc ñoäc thì coõi Cöïc Laïc hieän tieàn, khoâng phaûi caàu sanh veà nôi naøo khaùc. Ngaøi baûo deïp tham saân thì ñòa nguïc maát, heát ngu si thì suùc sanh khoâng coøn, deïp phieàn naõo thì soùng moøi laëng, deïp taâm aùc thì bieån ñoäc khoâ, döùt ngoâ ngaõ thì nuùi Tu-di ngaõ. Neáu deïp saïch ñöôïc caùc ñieàu xaáu xa nhô nhôùp thì coõi Cöïc Laïc hieän tieàn, khoâng caàn chaïy ñi ñaâu ñeå tìm Cöïc Laïc. Theá maø ngöôøi theá gian khoâng chòu deïp caùi xaáu, cöù moät beà ñoøi veà Cöïc Laïc thì laøm sao ñeán ñöôïc coõi aáy ! Coù nhieàu vò tu haønh cuõng laâu, cuõng khaù roài nhöng taâm saân chöa deïp saïch. Moãi khi nghe lôøi traùi tai lieàn noåi giaän roài baûo: Taùnh toâi nhö vaäy ! Neáu thaät taùnh mình laø saân, nhö theá laø chaáp nhaän mình ôû ñòa nguïc maõi sao ? Ñaâu bieát caùi giaän chæ laø moät thoùi quen laâu ngaøy, bieát noù laø xaáu phaûi maïnh daïn chöøa boû, khoâng neân chaáp nhaän vaø baûo ñoù laø taùnh cuûa toâi. Ñieàu coát yeáu cuûa söï tu laø tònh taâm mình, taâm mình thanh tònh roài, duø  ôû  ñaâu  cuõng laø coõi thanh tònh.

Ví duï nôi tröôøng hoïc coù caäu hoïc troø nhoû vöøa baét ñaàu hoïc lôùp moät, roài muoán vaøo ñaïi hoïc ngay, vieäc ñoù ñöôïc khoâng ? Duø ngöôøi cai quaûn ñaïi hoïc coù caûm tình vôùi noù, cuõng khoâng theå naøo ñöa ñöùa hoïc troø aáy vaøo ñaïi hoïc ñöôïc. Ñöùa hoïc troø phaûi hoïc töø töø, xong phaàn trung hoïc roài coù ñuû khaû naêng môùi vaøo ñaïi hoïc. Vieäc tu haønh cuõng nhö theá, duø Phaät coù loøng töø voâ löôïng, muoán ñoä chuùng ta veà coõi Phaät, nhöng neáu chuùng ta xaáu xa oâ nhieãm, thöû hoûi Phaät coù ñoä veà coõi kia ñöôïc chaêng ? Muoán veà coõi Phaät, chuùng ta phaûi coù ñuû khaû naêng, töùc laø taâm phaûi thanh tònh, thì Phaät seõ ñöa veà coõi tònh, vieäc aáy laø chaéc chaén. Toå laïi noùi roäng quan nieäm cuûa Ngaøi veà vieäc tu.

Toå baûo: “Naøy Thieän tri thöùc, neáu muoán tu haønh, taïi gia cuõng ñöôïc, khoâng caàn ôû chuøa, ngöôøi taïi gia maø hay haønh nhö ngöôøi ôû phöông Ñoâng maø taâm ñöôïc thieän, coøn ngöôøi ôû chuøa maø khoâng tu cuõng nhö ngöôøi ôû phöông Taây maø taâm aùc. Chæ taâm thanh tònh töùc laø töï taùnh Taây phöông.” 

Nhö vaäy ngöôøi taïi gia mong vaøo chuøa ñeå ñöôïc yeân oån tu haønh, döùt boû nhöõng ñieàu xaáu dôû, nhöng khi vaøo chuøa laïi khoâng boû nhöõng ñieàu xaáu dôû aáy, vaãn coøn phieàn naõo thì khi aáy seõ chaïy veà ñaâu ? Vì leõ ñoù Toå môùi saùch taán chuùng ta: ÔÛ ñaâu cuõng tu ñöôïc, mieãn laø bieát laøm laønh, mieãn laø bieát tröø nhöõng taâm xaáu. Chính vieäc ñoù Toå ñaõ laøm, möôøi maáy naêm Ngaøi soáng chung vôùi nhoùm thôï saên döôùi hình thöùc cö só, taâm Ngaøi vaãn thanh tònh. Theá neân Ngaøi daïy chuùng ta ôû chuøa hay ôû nhaø maø bieát tu cuõng ñeàu toát, cuõng ñeàu quí. Tuy nhieân quí vò khoâng neân hieåu laàm roài sanh töï cao ngaõ maïn noùi raèng: “Toâi ôû nhaø maø laøm laønh coøn hôn caùc vò ôû chuøa maø laøm aùc.” Neáu caùc vò ôû chuøa maø laøm laønh nöõa vaãn coøn hôn caùc vò ôû taïi gia laøm laønh moät baäc.

Thöù söû Vi Cöø laïi hoûi: “Ngöôøi taïi gia laøm sao tu haønh ? Cuùi xin Ngaøi vì chæ daïy.”

Toå baûo: “Toâi vì ñaïi chuùng laøm moät baøi tuïng Voâ Töôùng, chæ y ñaây maø tu, thöôøng cuøng toâi ñoàng ôû khoâng khaùc, neáu khoâng tu nhö theá naøy duø coù caïo toùc xuaát gia ñoái vôùi ñaïo cuõng khoâng coù ích gì. Tuïng raèng: 

                      Taâm bình haø lao trì giôùi,

                        Haïnh tröïc haø duïng tu thieàn,

                        AÂn taéc thaân döôõng phuï maãu,

                        Nghóa taéc thöôïng haï töông laân.

Ngöôøi naøo taâm bình roài khoâng nhoïc phaûi giöõ giôùi, haïnh ñöôïc thaúng roài khoâng caàn phaûi tu thieàn. Taïi sao ? Taâm bình nghóa laø taâm khoâng ñoäng, taâm khoâng ñoäng ñaâu coøn taïo nghieäp nöõa maø phaûi trì giôùi. Taâm bình ví nhö maët nöôùc laëng, baèng phaúng, ñaâu coù soùng gioù. Taâm bình ñaâu coù daáy nieäm tham saân si. Sôû dó chuùng ta giöõ giôùi laø ñeå ngöøa tham saân si, neáu taâm ñaõ bình, ñaâu coøn tham saân si ñeå ngöøa ! Theá neân noùi: Taâm bình khoâng caàn trì giôùi, haïnh tröïc khoâng caàn phaûi tu thieàn. Haïnh ñaây cuõng laø taâm, töùc laø taâm haïnh neáu ngay thaúng thì khoâng caàn phaûi tu thieàn. Ngay thaúng laø theá naøo ? Laø khoâng vöôùng beân naøy, khoâng keït beân kia. Thöôøng chuùng ta hay daáy nieäm chaïy theo phaûi quaáy toát xaáu, ñoù laø hai beân. Neáu taâm mình ngay thaúng khoâng keït hai beân, coøn gì nöõa maø tu thieàn ? Tu thieàn laø döùt taâm laêng xaêng, neáu taâm laêng xaêng khoâng coøn nöõa, tu thieàn laø dö, neân noùi haïnh tröïc khoâng caàn tu thieàn.

Tuy nhieân neáu taâm chuùng ta coøn laêng xaêng, nghó ñaây nghó kia thì caàn tu thieàn khoâng ? Dó nhieân laø caàn. Neáu taâm chuùng ta chöa bình, gaëp vieäc thì saân si noåi daäy, coù caàn giöõ giôùi khoâng ? Taát nhieân laø phaûi giöõ giôùi, neáu khoâng giöõ giôùi, chaéc taïo toäi khoâng sao keå xieát. Vì theá taâm chöa bình thì giôùi laø quan troïng, haïnh chöa tröïc thì thieàn raát thieát yeáu. Khi naøo taâm bình haïnh tröïc môùi khoâng caàn giöõ giôùi vaø tu thieàn, neáu chöa ñöôïc nhö theá maø ñem hai caâu naøy ra noùi, laø moät ñieàu laàm loãi lôùn. Tæ duï khi nghe ai khuyeân trì giôùi thì noùi: “Taâm bình caàn gì trì giôùi, Toå ñaõ noùi roõ raøng, caùc ngöôøi coøn hình thöùc quaù !” Nghe ai daïy tu thieàn thì baûo: “Haïnh tröïc ñaâu caàn tu thieàn, Toå ñaõ daïy roài maø !” Nhöng thöû hoûi taâm chuùng ta ñaõ bình chöa? Haïnh chuùng ta ñaõ tröïc chöa ? Neáu töï bieát taâm mình chöa bình, haïnh chöa tröïc thì trì giôùi vaø tu thieàn raát caàn thieát. Ngöôøi hoïc phaùp thoâng thì ít, chaáp thì nhieàu, chaáp chöõ chaáp nghóa, ñem kinh ra noùi khoaùc maø khoâng tu, trôû thaønh coâng kích ngöôøi khaùc, taïo toäi aùc khaåu, vaäy chuùng ta phaûi caån thaän. Toùm laïi muoán tu thieàn, muoán giöõ giôùi khoâng gì hôn laø taâm bình, haïnh tröïc. Taâm bình, haïnh tröïc laø ñuû caû giôùi, thieàn trong ñoù.

Veà caùch xöû söï taïi gia, Toå daïy: “AÂn thì nuoâi döôõng cha meï, nghóa thì treân döôùi thöông nhau.” Noùi veà aân, khoâng aân naøo cao baèng aân cha meï. Khi ñoïc ñeán ñaây chuùng toâi thaáy roõ taâm nieäm Phaät Toå khoâng hai. Chính trong kinh Taêng Nhaát A Haøm coù moät baøi kinh noùi veà baùo aân, ñöùc Phaät baûo: “Ngöôøi naøo bieát ñeàn aân, giaû söû ôû xa ta ngaøn daëm, cuõng nhö ôû beân caïnh ta, ngöôøi khoâng bieát ñeàn aân, daàu ñöùng haàu beân caïnh ta, cuõng nhö caùch xa ta ngaøn daëm.” Phaät giaûi thích: Khoâng aân naøo hôn aân cha meï, thaân naøy coù töø nôi cha meï, neân ñem caû sanh maïng buø ñaép cho cha meï cuõng khoâng phaûi laø quaù ! Theá neân ngöôøi bieát ñeàn aân, tröôùc phaûi nhôù aân cha meï, keá ñoù bieát ñeàn aân nhöõng ngöôøi mình ñaõ chòu aân, nhöõng ngöôøi aáy, Phaät baûo laø gaàn vôùi Phaät. Trong ñoaïn naøy, Toå cuõng daïy: Ngöôøi bieát aân laø phaûi nuoâi döôõng cha meï. Ngöôøi bieát aân nhö vaäy ñoái vôùi Toå ñoù laø ngöôøi toát, ñoái vôùi Phaät ñoù laø ngöôøi gaàn vôùi Phaät.

Noùi veà nghóa, tình thaâm nghóa naëng nhaát laø tình nghóa ruoät thòt, khoâng gì hôn tình nghóa anh chò em, keû treân ngöôøi döôùi ñeàu thöông nhau. Töông laân laø keû treân ngöôøi döôùi ñeàu thöông nhau. Nhö vaäy ñoái vôùi cha meï chuùng ta haèng nhôù aân ñeå ñeàn ñaùp, ñoái vôùi anh chò em haèng coù taâm nieäm thöông nhau, ñoù laø neàn taûng ñaïo ñöùc gia ñình. Ñöôïc nhö theá môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi Phaät töû bieát ñaïo. Neáu chuùng ta ñi chuøa vaùi laïy lieân mieân, khi veà nhaø gaëp cha meï thì ngoù ngang khoâng chaøo hoûi, gaëp anh em raày raø lôùn tieáng, ngöôøi loái xoùm nhìn vaøo seõ baûo ñoù laø ñaïo ñöùc giaû. Ñaây laø ñieàu khoâng toát, chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän nhöõng ngöôøi nhö vaäy. Muoán ñi chuøa, muoán laïy Phaät, tröôùc heát chuùng ta phaûi bieát cha bieát meï roài bieát anh em. Töø cha meï ñeán anh em chuùng ta cö xöû toát, khi vaøo ñaïo chuùng ta môùi laø ngöôøi toát. Neáu chuùng ta laø ngöôøi ngoan ñaïo maø ôû gia ñình laø keû baát hieáu baát nghóa, söï ngoan ñaïo aáy chæ laøm troø cöôøi cho thieân haï. Neáu traêm ngöôøi Phaät töû ñeàu nhö vaäy, chaéc khoâng ai daùm vaøo ñaïo Phaät nöõa, vì vaøo ñaïo maø baát hieáu baát nghóa thì vaøo laøm gì ? Chuùng toâi nhaéc laïi, ngöôøi Phaät töû chaân chaùnh phaûi coù nhöõng baøi thuyeát phaùp soáng ngay nôi mình, nghóa laø trong cuoäc soáng gia ñình phaûi laø ngöôøi maãu möïc bieát laøm laønh, laøm phaûi, bieát aân cha meï, bieát tình nghóa anh em. Neáu chæ coù neáp soáng ñaïo ñöùc ôû chuøa maø khoâng aùp duïng nôi gia ñình, ñaïo ñöùc aáy khoâng phaûi thaät, vì ngöôøi Phaät töû khoâng ôû chuøa thöôøng, chæ ñeán chuøa moät hay hai laàn trong thaùng, maø ôû nhaø thöôøng tröïc hôn. Neáu soáng thöôøng tröïc nôi gia ñình khoâng ra gì thì soáng moät, hai ngaøy ôû chuøa coù nghóa lyù gì ñaâu. Ñieàu quan troïng laø caùch cö xöû taïi nhaø: hieáu kính cha meï, thöông meán anh em. Cha meï anh em laø aân laø nghóa, laø ngöôøi ruoät thòt gaàn guõi, neáu chuùng ta khoâng keå ñeán thì nhöõng ngöôøi ngoaøi khoâng coù tình maùu muû, khoâng aân nghóa naëng neà, coù laøm ñieàu traùi yù, chuùng ta coù theå haïi hoï ñöôïc. Tình thöông ruoät thòt khoâng coù thì tình thöông xaõ hoäi khoù maø tìm ñöôïc. Hieåu ñöôïc nhö vaäy môùi thaáy roõ Phaät, Toå ñeàu daïy chuùng ta ñieàu caên baûn laø ñoái vôùi cha meï phaûi laáy aân ñeå ñeàn  ñaùp, ñoái  vôùi anh em phaûi laáy nghóa maø thöông meán nhau.

                        Nhöôïng taéc toân ti hoøa muïc,

                        Nhaãn taéc chuùng aùc voâ huyeân,

                        Nhöôïc naêng toaûn moäc xuaát hoûa,

                        ÖÙ neâ ñònh sanh hoàng lieân.

Nhöôïng töùc laø nhöôøng. Nhöôøng nhòn  nhau treân döôùi môùi ñöôïc hoøa muïc. Anh em thöông nhau chöa ñuû, coøn phaûi nhöôøng nhòn nhau môùi oån, keû treân ngöôøi döôùi ñeàu hoøa hôïp nhau. Ngöôøi aån nhaãn thì nhöõng vieäc aùc khoâng coøn laøm oàn naùo hoï nöõa. Ngöôøi khoâng aån nhaãn ñöôïc thöôøng hay mích loøng, böïc töùc deã noåi saân si... neân vieäc aùc laøm oàn naùo hoï maõi. Neáu hay nhaãn ñöôïc thì moïi söï oàn naùo ñeàu döùt saïch. Toùm laïi Toå daïy chuùng ta ôû taïi gia phaûi laøm sao cho tình anh em khoâng maát, muoán ñöôïc nhö vaäy anh em phaûi nhöôøng nhòn nhau, nhöôøng nhòn nhau môùi ñem laïi hoøa muïc, ñem laïi eâm aám cho gia ñình.

Ngaøi daïy tieáp: Neáu chuùng ta hay duøi caây cho ra löûa, trong buøn nhaát ñònh hoa sen hoàng moïc leân. Ngaøi muoán chæ raèng ngöôøi taïi gia ôû trong caûnh oàn naùo khoù tu, nhöng trong caûnh aáy maø vaãn coá gaéng tieán tu nhö duøi caây cho ra löûa, nhö hoa sen moïc trong buøn. Trong buøn môùi coù hoa sen coøn treân taûng ñaù saïch seõ naøy laøm gì coù hoa sen moïc. Vì theá ngöôøi taïi gia gaëp nhieàu phieàn naõo maø kheùo tu cuõng nhö trong buøn moïc leân hoa sen, cuõng nhö duøi caây ra löûa vaäy. Ñaây laø Toå muoán khuyeán khích ngöôøi cö só taïi gia phaûi noã löïc tieán tu duø ôû hoaøn caûnh khoù khaên naøo, khoâng vì caûnh khoù maø sanh taâm thoái chuyeån, nhö vaäy môùi bieán ñöôïc dôû thaønh hay.

                        Khoå khaåu ñích thò löông döôïc,

                        Nghòch nhó taát thò trung ngoân,

                        Caûi quaù taát sanh trí tueä,

                        Hoä ñoaûn taâm noäi phi hieàn.

Khoå khaåu laø ñaéng mieäng. Theo quan nieäm xöa, thuoác hay taát phaûi ñaéng mieäng, lôøi noùi nghòch tai laø lôøi ngay thaúng. Taïi sao ? Tæ duï chuùng ta laøm ñieàu gì quaáy, coù ngöôøi gan daï chæ loãi giuøm: Huynh laøm ñieàu aáy sai. Neáu chuùng ta nghe lôøi chæ daïy, bieát nhaän loãi, ñoù laø thuoác hay; neáu chuùng ta nghe traùi tai moät chuùt lieàn noåi saân leân, ñoù laø khoâng toát. Nhöng ña soá ngöôøi theá gian, ai cuõng nhö ai ñeàu thích ñöôïc khen vaø khoâng chòu bò cheâ. Giaû söû chuùng ta laøm quaáy moät traêm phaàn traêm nhöng ñöôïc ngöôøi khaùc khen, chuùng ta cuõng vui thích. Ví duï coù ngöôøi aên troäm, trong xoùm trong laøng ai cuõng bieát maët. Neáu chuù aáy aên maëc chaûi chuoát, coù ngöôøi khen: Chaø ! Chuù maày gioáng nhö moät nhaø vaên, moät taøi töû v.v... Thöû hoûi chuù aáy coù vui leân khoâng ? Coù muoán gaây vôùi ngöôøi khen chuù khoâng ? Traùi laïi, neáu gaëp chuù aên troäm aên maëc chaûi chuoát, chuùng ta lieàn noùi: “Keû aên troäm maø cuõng aên dieän baûnh bao.” Töùc nhieân chuù aáy seõ gaây vôùi mình ngay. Nhö vaäy ngöôøi ñôøi luùc naøo cuõng thích ñöôïc khen duø lôøi khen khoâng ñuùng söï thaät, coøn lôøi noùi thaúng duø ñuùng söï thaät moät traêm phaàn, ngöôøi ñôøi cuõng vaãn giaän, ñaây laø noùi chung cho taát caû moïi ngöôøi, keå caû chuùng ta. Vì theá chuùng ta neân taäp laøm sao tröôùc nhöõng lôøi noùi traùi tai vaãn vui veû nghe ñeå söûa mình. Ai chæ ñieàu quaáy, chuùng ta lieàn nhaän loãi ñeå söûa, nhö vaäy môùi laø ngöôøi bieát tu. Nhöõng lôøi traùi tai laø lôøi trung thöïc, chuùng ta raùn nghe ñeå söûa mình.

Toå daïy tieáp: Caûi quaù aét sanh trí tueä, coøn gìn giöõ hay baûo hoä ñieàu quaáy trong taâm laø khoâng phaûi ngöôøi hieàn. Ngöôøi coù loãi maø che giaáu laø khoâng phaûi ngöôøi hieàn, traùi laïi ngöôøi laøm quaáy maø bieát söûa laø ngöôøi trí tueä. Ñaây laø ñieàu raát thieát yeáu cho vieäc tu. Ña soá chuùng ta thöôøng coù quan nieäm laàm laãn, cöù nhìn vaøo ngöôøi xuaát gia, cho laø nhöõng thaàn töôïng, laø nhöõng baäc Hieàn Thaùnh, laø nhöõng vò ñaõ vöôït qua ngöôøi theá gian. Nhöng neáu ñöôïc ôû gaàn caùc vò aáy moät thôøi gian, môùi thaáy caùc vò aáy thænh thoaûng cuõng loä ra ñoâi chuùt phieàn naõo; luùc baáy giôø caùc thaàn töôïng ñeàu suïp ñoå, caùc Phaät töû môùi than: “Töôûng caùc vò tu haønh laø Thaùnh heát, taïi sao coøn dôû quaù vaäy ?” Roài chaùn naûn khoâng coøn muoán tu theo. Nhö theá, quan nieäm ñoù ñuùng hay sai ? Ñaáy laø ñieàu toâi muoán nhaéc quí vò. Ngöôøi taïi gia, keå caû ngöôøi xuaát gia, quí vò phaûi quan nieäm cho ñuùng. Chuùng toâi chöa coù ai ñöôïc vaøo haøng Thaùnh, chuùng toâi laø phaøm Taêng, phaøm Ni; ñaõ laø phaøm töùc laø ñang tu, ñang tu töùc laø chöa saïch. Quí vò neân nhôù roõ, ngöôøi naøo ñang tu töùc ngöôøi ñoù chöa saïch, nhö chieác aùo coøn ñang giaët chöa phaûi laø aùo saïch, neáu saïch roài khoâng ai giaët nöõa. Nhö vaäy coøn giaët laø coøn nhô, coøn tu laø coøn khuyeát ñieåm; coøn khuyeát ñieåm neân môùi tu cho heát ñieàu dôû, xaáu; heát khuyeát ñieåm thì tu laøm chi nöõa, vì ñaõ laø Phaät roài. Vì theá ñoái vôùi ngöôøi tu, khoâng neân ñoøi hoûi caùc vò aáy phaûi laø thaàn töôïng, phaûi laø hieän thaân cuûa chaân lyù. Tuy nhieân coù theå ñoøi hoûi caùc ngöôøi tu nhö theá naøy: Neáu ngöôøi taïi gia xaáu moät traêm phaàn thì ít ra ngöôøi xuaát gia cuõng ñöôïc naêm chuïc phaàn toát, chæ coøn naêm chuïc phaàn xaáu, ñieàu ñoù khaû dó ñöôïc. Ngöôøi coøn tu chöa phaûi toaøn veïn traêm phaàn, toaøn veïn laø khi naøo thaønh Phaät. Ngöôøi ñang tu hôn ñöôïc quí vò chöøng hai, ba möôi phaàn traêm, hay khaù laém laø naêm möôi phaàn traêm laø ñöôïc laém roài, khoâng neân ñoøi hoûi quaù ñaùng. Hieåu nhö vaäy, quí vò môùi coù theå thoâng caûm ñöôïc vôùi ngöôøi tu vaø ôû gaàn khoâng chaùn. Nhöng ngöôøi tu coù nhieàu ñieåm khaùc ngöôøi theá gian, nhö ngöôøi theá gian nghe lôøi traùi tai coù theå giaän möôøi naêm khoâng boû; vôùi ngöôøi tu thì khaùc, trong saùch coù caâu “Taêng haän baát caùch tuùc” nghóa laø Taêng giaän khoâng quaù moät ñeâm. Nhö vaäy ngöôøi tu hay ngöôøi theá gian ñeàu coù giaän nhöng ngöôøi tu chæ giaän choác laùt roài boû. Khoâng neân ñoøi hoûi ngöôøi tu khoâng coøn taâm giaän, vì tham saân si laø ba caùi goác cuûa coõi luaân hoài naøy, coøn ôû coõi naøy töùc laø coøn tham saân si. Khi naøo deïp saïch ba ñoäc naøy laø chöùng quaû A-la-haùn; song hieän nay maáy ai chöùng quaû A-la-haùn ? Nhöng coù ñieàu hay laø ngöôøi tu khi laøm ñieàu dôû bò pheâ bình lieàn bieát hoái caûi. Tæ duï nhö ngöôøi bieát tu khi vöøa noåi saân lieàn bò ngöôøi chæ loãi “ñoù laø haéc phong”, ngöôøi bieát tu lieàn hoái haän boû ngay. Nhö vaäy laø toát, laø ñaùng khen, chôù ñöøng baûo ngöôøi tu khoâng coù giaän. Taát caû quí Phaät töû cuõng vaäy, khi laøm vieäc gì dôû, ñöôïc söï chæ daïy cuûa ngöôøi treân, hoaëc söï nhaéc nhôû cuûa ñoàng baïn hay töï mình bieát ñieàu ñoù laø dôû lieàn boû, ñoù laø ngöôøi trí tueä. Ñöøng bao giôø nghó raèng mình khoâng coù ñieàu dôû, chuùng ta coù dôû, nhöng bieát söûa ñoåi, ñoù laø toát, laø trí tueä. Neáu dôû maø cöù che giaáu trong loøng hoaøi, ñoù laø ngöôøi khoâng hieàn. Khoâng hieàn laø ngöôøi gì ? Laø keû döõ. Ngöôøi che giaáu loãi hoaøi laø keû döõ, coøn ngöôøi hieàn coù loãi gì phôi baøy ra roài chöøa boû, ñoù laø ngöôøi toát, ngöôøi khoân ngoan, ngöôøi trí tueä.

Toùm laïi, lôøi daïy cuûa Toå thöïc teá voâ cuøng,

Ngaøi chæ cho chuùng ta tu moät caùch thieát thöïc. Ngaøi baûo ôû trong gia ñình, treân kính thôø cha meï, döôùi thöông anh em vaø nhöôøng nhòn nhau cho trong nhaø ñöôïc an vui, ñem laïi söï hoøa muïc, nhaãn nhòn ñeå loøng mình heát oàn naùo. Ñöôïc nhö vaäy laø mình kheùo ôû trong buøn maø moïc hoa sen. Ngaøi laïi daïy lôøi noùi ngay nghe traùi tai nhöng coù lôïi, vì ñoù laø lôøi trung thöïc cuõng nhö thuoác ñaéng ñaõ taät vaäy; coù loãi lieàn bieát söûa, ñoù laø trí tueä, coù loãi maø che giaáu thì khoâng phaûi laø ngöôøi hieàn, hay noùi naëng hôn, ñoù laø keû döõ.

                        Nhaät duïng thöôøng haønh nhieâu ích,

                        Thaønh ñaïo phi do thí tieàn,

                        Boà-ñeà chæ höôùng taâm mích,

                        Haø lao höôùng ngoaïi caàu huyeàn.

Moãi ngaøy thöôøng laøm nhöõng ñieàu lôïi ích cho moïi ngöôøi, cho chuùng sanh. Nhieâu ích laø lôïi ích cho nhieàu ngöôøi, cho chuùng sanh. Ngöôøi tu thaønh ñaïo khoâng phaûi ñem tieàn thí maø thaønh ñaïo; thaønh ñaïo laø do tu nôi taâm mình, thí tieàn chæ laø phöôùc ôû beân ngoaøi. Theá neân ngöôøi tu muoán giaùc ngoä laø phaûi töï taâm mình giaùc ngoä, chôù khoâng phaûi cuùng thí nhieàu maø giaùc ngoä. Cuùng thí laø taïo phöôùc ñeå mình ñöôïc nhöõng quaû toát cho ñôøi sau, chôù khoâng phaûi laø thaønh ñaïo. Boà-ñeà chæ cho taùnh giaùc. Boà-ñeà chæ höôùng trong taâm maø tìm, ñaâu coù nhoïc höôùng ra ngoaøi caàu söï huyeàn dieäu. Muoán giaùc ngoä phaûi ngay nôi taâm mình giaùc, ñöøng mong tìm ôû beân ngoaøi, beân ngoaøi khoâng coù nhöõng huyeàn dieäu ñoù.

                        Thính thuyeát y thöû tu haønh,

                        Taây phöông chæ taïi muïc tieàn.

Nghe noùi y ñaây tu haønh, Cöïc Laïc chæ ngay tröôùc maét. Ngaøi baûo ngöôøi naøo y theo baøi keä Ngaøi daïy maø tu haønh thì coõi Cöïc Laïc ôû ngay tröôùc maét, khoâng coù xa xoâi, khoâng coù caùch möôøi muoân öùc coõi. Vaäy muoán thaáy Cöïc Laïc thì haèng ngaøy öùng duïng ñuùng nhö baøi keä naøy seõ thaáy Cöïc Laïc hieän tieàn.

Toå laïi baûo: “Naøy Thieän tri thöùc, thaûy phaûi y keä ñaây maø tu haønh, nhaän laáy töï taùnh, thaúng ñoù thaønh ñaïo. Phaùp khoâng ñôïi nhau, moïi ngöôøi haõy giaûi taùn, toâi trôû veà Taøo Kheâ, chuùng neáu coù nghi, laïi ñeán hoûi nhau.”

Khi aáy Thöù söû quan lieâu ôû trong hoäi, keû thieän nam tín nöõ moãi ngöôøi ñeàu ñöôïc khai ngoä, tin thoï vaâng laøm. 

]