PHAÅM THÖÙ TÖ: ÑÒNH TUEÄ 

DÒCH

Toå daïy chuùng: “Naøy Thieän tri thöùc, phaùp moân cuûa ta ñaây laáy Ñònh Tueä laøm goác, ñaïi chuùng chôù laàm noùi Ñònh Tueä rieâng, Ñònh Tueä moät theå khoâng phaûi laø hai. Ñònh laø theå cuûa Tueä, Tueä laø duïng cuûa Ñònh, ngay khi Tueä, Ñònh ôû taïi Tueä, ngay khi Ñònh, Tueä ôû taïi Ñònh, neáu bieát ñöôïc nghóa naøy töùc laø caùi hoïc Ñònh Tueä bình ñaúng. Nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo chôù noùi tröôùc Ñònh roài sau môùi phaùt Tueä, tröôùc Tueä roài sau môùi phaùt Ñònh, moãi caùi rieâng khaùc. Khôûi caùi thaáy nhö theá aáy thì phaùp coù hai töôùng. Mieäng noùi lôøi thieäïn maø trong taâm khoâng thieän thì khoâng coù Ñònh Tueä, Ñònh Tueä khoâng bình ñaúng. Neáu taâm, mieäng ñeàu laø thieän, trong ngoaøi moät thöù, Ñònh Tueä töùc laø bình ñaúng. Töï ngoä tu haønh khoâng ôû choã tranh caõi, neáu tranh tröôùc sau töùc laø ñoàng vôùi ngöôøi meâ, khoâng döùt söï hôn thua, trôû laïi taêng ngaõ vaø phaùp, khoâng lìa boán töôùng.

Naøy Thieän tri thöùc, Ñònh Tueä ví nhö caùi gì ? Ví nhö ngoïn ñeøn vaø aùnh saùng. Coù ngoïn ñeøn töùc coù aùnh saùng, khoâng ñeøn töùc laø toái, ñeøn laø theå cuûa aùnh saùng, aùnh saùng laø duïng cuûa ñeøn, teân tuy coù hai maø theå voán ñoàng moät, phaùp Ñònh Tueä naøy cuõng laïi nhö theá.”

Toå daïy chuùng: “Naøy Thieän tri thöùc, Nhaát haïnh tam-muoäi laø ñoái vôùi taát caû choã, ñi ñöùng ngoài naèm thöôøng haønh moät tröïc taâm aáy vaäy. Kinh Tònh Danh noùi: Tröïc taâm laø ñaïo traøng, tröïc taâm laø Tònh ñoä. Taâm chôù laøm nhöõng chuyeän sieåm khuùc, mieäng chæ noùi tröïc, mieäng noùi Nhaát haïnh tam-muoäi maø khoâng haønh tröïc taâm; coøn haønh tröïc taâm, ñoái vôùi taát caû phaùp chôù coù chaáp tröôùc. Ngöôøi meâ chaáp phaùp töôùng, chaáp Nhaát haïnh tam-muoäi, chæ noùi ngoài khoâng ñoäng, taâm voïng khoâng khôûi töùc laø Nhaát haïnh tam-muoäi, ngöôøi khôûi hieåu theá naøy töùc laø ñoàng vôùi voâ tình, trôû laïi laø nhaân duyeân chöôùng ñaïo.

Naøy Thieän tri thöùc, ñaïo phaûi thoâng löu, do ñaâu trôû laïi ngöng treä, taâm khoâng truï nôi phaùp, ñaïo töùc laø thoâng löu. Taâm neáu truï phaùp goïi laø töï phöôïc, neáu noùi thöôøng ngoài khoâng ñoäng, aáy chæ nhö ngaøi Xaù-lôïi-phaát ngoài yeân trong röøng laïi bò ngaøi Duy Ma Caät quôû traùch. Naøy Thieän tri thöùc, laïi coù ngöôøi daïy ngoài khaùn taâm quaùn tònh, khoâng ñoäng khoâng khôûi, töø ñaây maø laäp coâng khoùa, ngöôøi meâ khoâng hieåu lieàn chaáp thaønh ra ñieân cuoàng; nhöõng ngöôøi nhö theá naøy thaät laø ñoâng, daïy nhau nhö theá, neân bieát ñoù laø laàm lôùn.”

Toå daïy chuùng: “Naøy Thieän tri thöùc, xöa nay chaùnh giaùo khoâng coù ñoán tieäm, taùnh ngöôøi töï coù lôïi vaø ñoän, ngöôøi meâ thì laàn laàn kheá hôïp, ngöôøi ngoä thôøi choùng tu, töï bieát baûn taâm, töï thaáy baûn taùnh, töùc laø khoâng coù sai bieät, do ñoù neân laäp giaû danh ñoán tieäm. Naøy Thieän tri thöùc, phaùp moân cuûa ta ñaây töø tröôùc ñeán nay, tröôùc laäp voâ nieäm laøm toâng, voâ töôùng laøm theå, voâ truï laøm baûn. Voâ töôùng laø ñoái vôùi töôùng maø lìa töôùng; voâ nieäm laø ñoái vôùi nieäm maø khoâng nieäm; voâ truï laø baûn taùnh cuûa ngöôøi. ÔÛ theá gian naøo laø thieän aùc, toát xaáu, cho ñeán nhöõng vieäc oaùn cuøng vôùi thaân, ngoân ngöõ xuùc chaïm, hö doái tranh ñua v.v... thaûy ñeàu ñem veà khoâng; khoâng nghó traû thuø haïi laïi, trong moãi nieäm khoâng nghó caûnh tröôùc, neáu nieäm tröôùc, nieäm hieän taïi, nieäm sau, trong moãi nieäm töông tuïc khoâng döùt goïi laø heä phöôïc (troùi buoäc). Ñoái treân caùc phaùp moãi nieäm khoâng truï, töùc laø khoâng phöôïc, ñaây laø laáy voâ truï laøm goác. Naøy Thieän tri thöùc, ngoaøi lìa taát caû töôùng goïi laø voâ töôùng, hay lìa nôi töôùng töùc laø phaùp theå thanh tònh, ñaây laø laáy voâ töôùng laøm theå. Naøy Thieän tri thöùc, ñoái treân caùc caûnh taâm khoâng nhieãm goïi laø voâ nieäm. Ñoái treân nieäm thöôøng lìa caùc caûnh, chaúng ôû treân caûnh maø sanh taâm. Neáu chæ traêm vaät chaúng nghó, nieäm phaûi tröø heát, moät nieäm döùt töùc laø cheát, roài seõ sanh nôi khaùc, aáy laø laàm to. Ngöôøi hoïc ñaïo suy nghó ñoù, neáu khoâng bieát caùi yù cuûa phaùp thì töï laàm coøn coù theå, laïi daïy ngöôøi khaùc (laø khoâng neân), töï meâ khoâng thaáy laïi coøn cheâ bai kinh Phaät, vì theá neân laäp voâ nieäm laøm toâng. Naøy Thieän tri thöùc, theá naøo laäp voâ nieäm laøm toâng ? Chæ vì mieäng noùi thaáy taùnh, ngöôøi meâ ôû treân caûnh coù nieäm, treân nieäm laïi khôûi taø kieán, taát caû traàn lao voïng töôûng töø ñaây maø sanh. Töï taùnh voán khoâng moät phaùp coù theå ñöôïc, neáu coù sôû ñaéc, voïng noùi hoïa phöôùc töùc laø traàn lao taø kieán, neân phaùp moân naøy laäp voâ nieäm laøm toâng. Naøy Thieän tri thöùc, voâ laø voâ vieäc gì ? Nieäm laø nieäm vaät naøo ? Voâ ñoù laø khoâng coù hai töôùng, khoâng coù caùc taâm traàn lao; nieäm laø nieäm chaân nhö baûn taùnh. Chaân nhö töùc laø theå cuûa nieäm, nieäm töùc laø duïng cuûa chaân nhö, chaân nhö töï taùnh khôûi nieäm, khoâng phaûi maét tai muõi löôõi hay khôûi nieäm, chaân nhö coù taùnh cho neân khôûi nieäm, chaân nhö neáu khoâng coù taùnh thì maét tai saéc thanh chính khi aáy lieàn hoaïi. Naøy Thieän tri thöùc, chaân nhö töï taùnh khôûi nieäm, saùu caên tuy coù thaáy nghe hieåu bieát maø khoâng nhieãm muoân caûnh, maø chaân taùnh thöôøng töï taïi, neân kinh noùi Hay kheùo phaân bieät caùc phaùp töôùng maø ñoái vôùi nghóa ñeä nhaát khoâng coù ñoäng.”           

GIAÛNG

Toå daïy chuùng: “Naøy Thieän tri thöùc, phaùp moân cuûa ta ñaây laáy Ñònh Tueä laøm goác, ñaïi chuùng chôù laàm noùi Ñònh Tueä rieâng, Ñònh Tueä moät theå khoâng phaûi laø hai. Ñònh laø theå cuûa Tueä, Tueä laø duïng cuûa Ñònh, ngay khi Tueä, Ñònh ôû taïi Tueä, ngay khi Ñònh, Tueä ôû taïi Ñònh, neáu bieát ñöôïc nghóa naøy töùc laø caùi hoïc Ñònh Tueä bình ñaúng. Nhöõng ngöôøi hoïc ñaïo chôù noùi tröôùc Ñònh roài sau môùi phaùt Tueä, tröôùc Tueä roài sau môùi phaùt Ñònh, moãi caùi rieâng khaùc. Khôûi caùi thaáy nhö theá aáy thì phaùp coù hai töôùng. Mieäng noùi lôøi thieäïn maø trong taâm khoâng thieän thì khoâng coù Ñònh Tueä, Ñònh Tueä khoâng bình ñaúng. Neáu taâm, mieäng ñeàu laø thieän, trong ngoaøi moät thöù, Ñònh Tueä töùc laø bình ñaúng. Töï ngoä tu haønh khoâng ôû choã tranh caõi, neáu tranh tröôùc sau töùc laø ñoàng vôùi ngöôøi meâ, khoâng döùt söï hôn thua, trôû laïi taêng ngaõ vaø phaùp, khoâng lìa boán töôùng.

Naøy Thieän tri thöùc, Ñònh Tueä ví nhö caùi gì? Ví nhö ngoïn ñeøn vaø aùnh saùng. Coù ngoïn ñeøn töùc coù aùnh saùng, khoâng ñeøn töùc laø toái, ñeøn laø theå cuûa aùnh saùng, aùnh saùng laø duïng cuûa ñeøn, teân tuy coù hai maø theå voán ñoàng moät, phaùp  Ñònh Tueä naøy cuõng laïi nhö theá.”

 Phaåm naøy laø nhöõng ñieàu chuû yeáu cuûa söï tu thieàn. Thöôøng trong caùc kinh hay noùi do Ñònh maø ñöôïc Tueä, do Ñònh phaùt ra Tueä, nhö vaäy chuùng ta thaáy Ñònh tröôùc, Tueä sau; nhöng trong ñoaïn naøy Toå daïy Ñònh Tueä bình ñaúng, khoâng coù tröôùc sau, nhö vaäy thaønh ra khaùc. Noùi Ñònh tröôùc Tueä sau laø loái noùi cuûa Tieåu thöøa, coøn theo lôøi Toå daïy thì Ñònh Tueä ñoàng thôøi. Taïi sao ? Ñieàu naøy khi chuùng ta tu roài töï nhieân thaáy. Toâi chæ cho quí vò thaáy moät chuùt. Tæ duï nhö khi chuùng ta ngoài thieàn taâm chuùng ta laëng, ñoù laø Ñònh. Nhöng taâm chuùng ta laëng maø haèng giaùc tri, giaùc tri ñoù laø gì ? Laø Tueä. Nhö vaäy Tueä ñaâu coù rôøi Ñònh. Trong khi Ñònh thì coù Tueä, Tueä saün ôû trong Ñònh, Ñònh Tueä khoâng taùch rôøi ñöôïc, neân khoâng theå noùi ñôïi caùi naøy döùt môùi phaùt caùi kia, nhö vaäy laø thaáy Ñònh Tueä rieâng bieät, theá neân Toå khoâng chaáp nhaän. Loái daïy cuûa Toå laø Ñònh Tueä ñoàng thôøi bình ñaúng, khoâng coù tröôùc, khoâng coù sau. Ngaøi daãn ví duï nhö ngoïn ñeøn vaø aùnh saùng. Khi chuùng ta ñoát ngoïn ñeøn leân, ngay khi ngoïn ñeøn vöøa chaùy laø coù aùnh saùng phaùt ra. Nhö vaäy ngoïn ñeøn laø theå, aùnh saùng laø duïng, theå duïng khoâng rôøi nhau. Cuõng theá Ñònh laø theå, Tueä laø duïng. Khi taâm mình laëng goïi laø Ñònh, bôûi laëng neân noù môùi saùng, cuõng nhö nöôùc trong thì môùi saùng, vaäy caùi trong laø saùng; cuõng nhö caùi göông khoâng coù buïi, göông trong thì töï saùng, caùi saùng khoâng taùch rôøi göông trong ñöôïc. Ñònh Tueä cuõng theá. Khi nhöõng voïng töôûng khoâng daáy khôûi thì taâm laëng, ñoù goïi laø Ñònh, vaø khi Ñònh thì Tueä ñaõ saün ôû trong, neân noùi trí tueä khoâng rôøi chaùnh ñònh maø chaùnh ñònh cuõng khoâng rôøi trí tueä, hai caùi khoâng hai, khoâng khaùc, neáu thaáy hai, thaáy khaùc, töùc nhieân khoâng ñuùng leõ thaät. Nhö ngoïn ñeøn vaø aùnh saùng tuy hai teân nhöng hai caùi coù taùch rôøi ñöôïc khoâng ? Neáu nghe hai teân chuùng ta noùi caùi naøy rieâng caùi kia rieâng thì khoâng bao giôø ñuùng; nhö vaäy ñeå hieåu roõ raèng ngoïn ñeøn vaø aùnh saùng khoâng rôøi nhau ñöôïc, thì Ñònh Tueä cuõng khoâng rôøi nhau ñöôïc, ñoù laø thí duï ñeå hieåu roõ phaùp.

Toå daïy chuùng: “Naøy Thieän tri thöùc, Nhaát haïnh tam-muoäi laø ñoái vôùi taát caû choã, ñi ñöùng ngoài naèm thöôøng haønh moät tröïc taâm aáy vaäy. Kinh Tònh Danh noùi: Tröïc taâm laø ñaïo traøng, tröïc taâm laø Tònh ñoä. Taâm chôù laøm nhöõng chuyeän sieåm khuùc, mieäng chæ noùi tröïc, mieäng noùi Nhaát haïnh tam-muoäi maø khoâng haønh tröïc taâm; coøn haønh tröïc taâm, ñoái vôùi taát caû phaùp chôù coù chaáp tröôùc.

Tieáp theo Toå daïy veà Nhaát haïnh tam-muoäi. Tam-muoäi laø chaùnh ñònh. Moät haïnh ôû trong chaùnh ñònh laø theá naøo ? Nghóa laø trong taát caû choã, ñi, ñöùng, ngoài, naèm chæ laø moät tröïc taâm, goïi laø Nhaát haïnh tam-muoäi. Khoâng phaûi chæ ngoài thaúng môùi laø Nhaát haïnh tam-muoäi. Khoâng phaûi chæ ôû taïi chuøa, maø ôû taát caû choã, nghóa laø ôû chôï, ôû xoùm laøng v.v... ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu moät tröïc taâm, ñoù laø Nhaát haïnh tam-muoäi. Ngaøi daãn kinh Tònh Danh (kinh Duy Ma Caät): “Tröïc taâm laø ñaïo traøng, tröïc taâm laø Tònh ñoä” nghóa laø taâm mình ngay thaúng ñoù laø ñaïo traøng, taâm mình ngay thaúng ñoù laø Tònh ñoä. Chöõ ngay thaúng naøy toâi sôï nhieàu ngöôøi hieåu laàm, neân toâi giaûn traïch roõ moät chuùt. Coù nhieàu ngöôøi noùi: Toâi khoâng caàn nieäm Phaät, khoâng caàn tuïng kinh, khoâng caàn thoï giôùi, khoâng caàn tu thieàn gì caû, taâm toâi ngay thaúng laø ñöôïc roài ! Hoï cho raèng hoï thaáy theá naøo thì noùi theá aáy, ñoù laø taâm ngay thaúng. Noùi nhö theá ñoái vôùi ñaïo Phaät chöa phaûi ngay thaúng. Taïi sao? Vì coøn ôû trong “Coù, Khoâng, Phaûi, Quaáy” neân chöa ngay. Khi noùi phaûi, khi noùi quaáy, khi noùi coù, khi noùi khoâng, thaønh ra coøn ôû hai beân, chôù chöa phaûi laø ngay. Tröïc taâm ñaây laø khoâng keït ôû hai beân. Ñieàu naøy thaät khoâng ñôn giaûn ñaâu. Ñöøng nghó raèng: “Toâi thaáy sao noùi vaäy” laø tröïc taâm, ñoù laø tröïc taâm ôû theá gian, coøn tröïc taâm Toå noùi ñaây laø taâm khoâng keït hai beân. Ngöôøi ñöôïc nhö vaäy thì ôû choã naøo cuõng laø ñaïo traøng, ôû  choã  naøo cuõng laø Tònh ñoä.           

Ngaøi quôû: Coù nhöõng ngöôøi chæ noùi ôû ngoaøi mieäng laø tröïc maø haïnh khoâng tröïc, töùc laø khoâng haønh tröïc taâm; coøn ngöôøi haønh tröïc taâm laø ñoái vôùi taát caû phaùp khoâng coù chaáp tröôùc, töùc laø ñoái vôùi taát caû phaùp khoâng dính khoâng keït vaøo beân naøy hay beân kia... Nhö vaäy ñoái vôùi taát caû phaùp chôù coù chaáp tröôùc !

Ngöôøi meâ chaáp phaùp töôùng, chaáp Nhaát haïnh tam-muoäi, chæ noùi ngoài khoâng ñoäng, taâm voïng khoâng khôûi töùc laø Nhaát haïnh tam-muoäi, ngöôøi khôûi hieåu theá naøy töùc laø ñoàng vôùi voâ tình, trôû laïi laø nhaân duyeân chöôùng ñaïo.

  Ngöôøi meâ khoâng hieåu, chaáp tröôùc Nhaát haïnh tam-muoäi, hoï cho raèng chæ khi ngoài yeân baát ñoäng, taâm voïng khoâng khôûi nöõa, ñoù laø Nhaát haïnh tam-muoäi, hieåu nhö vaäy Toå cho laø ñoàng vôùi voâ tình. Ñi, ñöùng, naèm, ngoài, nôi nôi ñeàu tröïc taâm, nôi nôi ñöøng dính maéc, ñoù môùi laø Nhaát haïnh tam-muoäi, chôù khoâng phaûi ngoài ñeø cho taâm laëng xuoáng khoâng bieát gì caû laø Nhaát haïnh tam-muoäi. Neáu chæ ñeø cho taâm laëng xuoáng khoâng bieát gì thì Toå baûo ñoù laø ñoàng vôùi caây ñaù, ñoàng vôùi voâ tình, chôù khoâng phaûi laø tri giaùc. Laëng maø haèng tri, haèng giaùc môùi ñuùng. Traùi laïi ñeø ñeå taâm khoâng bieát gì ñoù laø ñoàng  vôùi  voâ  tình, laø  nhaân duyeân chöôùng ñaïo.

Naøy Thieän tri thöùc, ñaïo phaûi thoâng löu, do ñaâu trôû laïi ngöng treä, taâm khoâng truï nôi phaùp,  ñaïo töùc laø thoâng löu. Taâm neáu truï phaùp goïi laø töï phöôïc, neáu noùi thöôøng ngoài khoâng ñoäng, aáy chæ nhö ngaøi Xaù-lôïi-phaát ngoài yeân trong röøng laïi bò ngaøi Duy Ma Caät quôû traùch.

  Ñaïo laø phaûi thoâng löu. Thoâng löu töùc laø luoân luoân linh ñoäng maø khoâng dính maéc. Ñaïo khoâng phaûi laø vieäc ngoài keàm ñeø cho taâm laëng yeân roài goïi laø ñaïo, maø luoân luoân trong moïi ñoäng taùc ñi, ñöùng, naèm, ngoài ñeàu khoâng dính maéc, ñoù môùi laø ñaïo. Ñaïo laø thoâng löu nhö vaäy. Hieåu nhö theá, chuùng ta môùi thaáy ñaïo khoâng phaûi do taâm chuùng ta keït moät choã, traùi laïi ñoái vôùi phaùp luoân luoân khoâng dính maéc, ñoù laø thoâng löu. Cuõng nhö moät beø caây thaû troâi treân soâng, neáu beø caây taáp vaøo bôø naøo thì beø caây ñoù khoâng troâi suoâng, vì troâi suoâng laø khoâng bò dính, khoâng taáp vaøo ñaâu caû. Cuõng theá ñaïo haïnh ñöôïc thoâng löu laø khoâng dính, khoâng maéc, neáu ai ñoái taát caû phaùp khoâng dính khoâng maéc, ñoù laø ngöôøi thaáy ñaïo, traùi laïi ngöôøi naøo coøn dính maéc thì khoâng thaáy ñaïo, caû ñeán dính maéc vaøo phaùp mình tu, chaáp vaøo ñoù ñeå keàm taâm cuõng khoâng thaáy ñaïo nöõa, ñoù laø choã chaân thaät.

Neáu taâm chuùng ta keït vaøo moät phaùp naøo thì goïi laø töï phöôïc. Neáu noùi ngoài yeân khoâng ñoäng laø ñaïo thì taïi sao ngaøi Xaù-lôïi-phaát ngoài yeân trong röøng laïi bò ngaøi Duy Ma Caät quôû  traùch ? Nhö vaäy vieäc ngoài yeân chöa haún laø ñaïo, ñaïo laø thoâng löu töùc laø khoâng dính khoâng chaáp.

Naøy Thieän tri thöùc, laïi coù ngöôøi daïy ngoài khaùn taâm quaùn tònh, khoâng ñoäng khoâng khôûi, töø ñaây maø laäp coâng khoùa, ngöôøi meâ khoâng hieåu lieàn chaáp thaønh ra ñieân cuoàng; nhöõng ngöôøi nhö theá naøy thaät laø ñoâng, daïy nhau nhö theá, neân bieát ñoù laø laàm lôùn.

Ñaây laø Toå muoán chæ ngaøi Thaàn Tuù. Ngaøi Thaàn Tuù daïy ngoài thieàn laø khaùn taâm quaùn tònh töùc laø nhìn taâm mình vaø nhìn choã noù laëng leõ. Neáu nhìn choã laëng leõ thì laëng leõ laø caùi bò nhìn, khoâng phaûi mình maø chaáp laø mình, ñoù laø laàm. Soá ngöôøi laàm nhö theá raát nhieàu, neáu daïy nhau nhö vaäy laø laàm lôùn.

Toå daïy chuùng: Naøy Thieän tri thöùc, xöa nay chaùnh giaùo khoâng coù ñoán tieäm, taùnh ngöôøi töï coù lôïi vaø ñoän, ngöôøi meâ thì laàn laàn kheá hôïp, ngöôøi ngoä thôøi choùng tu, töï bieát baûn taâm, töï thaáy baûn taùnh, töùc laø khoâng coù sai bieät, do ñoù neân laäp giaû danh ñoán tieäm. 

Naøy Thieän tri thöùc, phaùp moân cuûa  ta  ñaây töø tröôùc ñeán nay, tröôùc laäp voâ nieäm laøm toâng, voâ  töôùng laøm theå, voâ truï laøm baûn. 

Toâng töùc laø chuû, voâ töôùng laø caùi khoâng töôùng, baûn laø goác. Ñaây laø ba ñieåm then choát trong loái daïy cuûa Luïc Toå: Voâ nieäm laøm toâng, voâ töôùng laøm theå, voâ truï laøm baûn.

Voâ töôùng laø ñoái vôùi töôùng maø lìa töôùng; voâ nieäm laø ñoái vôùi nieäm maø khoâng nieäm; voâ truï laø baûn taùnh cuûa ngöôøi. 

Voâ töôùng laø theá naøo ? Ngay nôi töôùng maø lìa töôùng ñoù goïi laø voâ töôùng. Tæ duï nhö ngay bình boâng naøy maø lìa bình boâng laø theá naøo ? Chuùng ta cuõng nhìn bình boâng, nhöng khoâng coù nieäm phaân bieät ñeïp xaáu, laø ngay bình boâng maø lìa bình boâng. Neáu vöøa nhìn bình boâng lieàn phaân bieät ñeïp xaáu laø dính maéc nôi bình boâng, nhö vaäy lìa bình boâng laø thaáy maø khoâng dính, chôù khoâng phaûi nhaém maét ñöøng thaáy noù môùi goïi laø lìa. Ñieåm naøy phaûi hieåu thaät roõ cho khoûi laàm, nghe noùi lìa töôùng roài ñi ñaâu cuõng che maét laïi, khoâng nhìn caûnh vaät vì sôï thaáy noù laø keït vôùi töôùng. Khoâng phaûi nhö theá. Ngay nôi töôùng, thaáy vaãn thaáy nhöng khoâng theâm nieäm gì ñeå phaân bieät, ñeå so saùnh thì ñoù laø lìa töôùng; nôi töôùng maø lìa töôùng ñoù laø voâ töôùng.

Voâ nieäm laø theá naøo ? Ñoái vôùi nieäm  maø khoâng nieäm.

Voâ truï laø theá naøo ? Baûn taùnh cuûa ngöôøi laø voâ truï neân môùi laäp voâ truï laøm baûn, töùc laø baûn taùnh cuûa chuùng ta khoâng dính, khoâng maéc, dính maéc ñoù laø voïng chôù khoâng phaûi baûn taùnh.

ÔÛ theá gian naøo laø thieän aùc, toát xaáu, cho ñeán nhöõng vieäc oaùn cuøng vôùi thaân, ngoân ngöõ xuùc chaïm, hö doái tranh ñua v.v... thaûy ñeàu ñem veà khoâng; khoâng nghó traû thuø haïi laïi, trong moãi nieäm khoâng nghó caûnh tröôùc, neáu nieäm tröôùc, nieäm hieän taïi, nieäm sau, trong moãi nieäm töông tuïc khoâng döùt goïi laø heä phöôïc (troùi buoäc). 

ÔÛ theá gian, taát caû nhöõng vieäc hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu v.v... ñeàu ñöa veà khoâng. Taïi sao ? Thí duï vieäc phaûi quaáy ôû theá gian, coù coá ñònh hay khoâng ? Moät vieäc vaøo ngaøy xöa laø phaûi, ngaøy nay cuõng phaûi vaø muoân ñôøi laø phaûi, hoaëc vaøo ngaøy xöa laø quaáy, ngaøy nay cuõng quaáy vaø muoân ñôøi laø quaáy. Hay vieäc phaûi quaáy chæ tuøy thôøi ? Vaøo moät thôøi naøo ñoù ñaët cho moät vieäc naøo ñoù laø phaûi thì noù phaûi, ñeán moät thôøi khaùc ñoåi noù laø quaáy thì noù quaáy. Nhö vaäy phaûi quaáy ñaâu coù coá ñònh, ñaõ khoâng coá ñònh thì chaáp laøm gì ? Khoâng coá ñònh neân noùi noù laø khoâng. Toâi thí duï moät vieäc nhoû nhö ngöôøi Vieät Nam ra ñöôøng ñi phía tay maët laø phaûi, neáu sang AÁn Ñoä hay sang Anh thì ñi phía tay traùi laø phaûi. Nhö vaäy phaûi quaáy laø tuøy ñòa phöông vaø tuøy thôøi, chôù khoâng coá ñònh. Theá neân chuùng ta phaûi hieåu roõ raèng taát caû nhöõng vieäc phaûi quaáy chæ laø ñoái ñaõi thoâi, khoâng coù thaät; ñaõ khoâng thaät maø chaáp laø chaân lyù thì sai, cho neân noùi taát caû ñeàu ñöa vaøo khoâng. Caû toát xaáu cuõng vaäy, ví duï nhö coù moät ngöôøi nam hoaëc moät ngöôøi nöõ thaät ñeïp, nhöng baát thaàn moät hoâm hoï bò noåi ñôn thì luùc ñoù quí vò coøn khen ngöôøi ñoù ñeïp nöõa khoâng ? Nhö vaäy caùi ñeïp xaáu khoâng coá ñònh, noù khoâng thaät, nhöõng caùi khoâng thaät maø chuùng ta chaáp, roài meâ say coù phaûi laø ñieân cuoàng hay khoâng ? Neáu khoâng thaät thì ñöa noù vaøo khoâng !

Toùm laïi, taát caû nhöõng phaûi quaáy, toát xaáu, hôn thua ñeàu khoâng thaät, neân khi noù xaûy ñeán lieàn ñöa vaøo choã hö giaû thì moïi vieäc ñeàu an baøi. Traùi laïi, neáu chaáp phaûi, chaáp quaáy thì buoàn böïc phieàn naõo ñuû thöù... Ñoù laø Toå chæ cho chuùng ta moät leõ thaät. Theá neân taát caû ñeàu ñöa vaøo khoâng, “khoâng nghó traû thuø haïi laïi, trong moãi nieäm khoâng nghó caûnh tröôùc”, töùc laø trong moãi nieäm khoâng suy nghó veà caûnh naøy caûnh khaùc. “Neáu nieäm tröôùc, nieäm hieän taïi, nieäm sau, trong moãi nieäm töông tuïc khoâng döùt goïi laø heä phöôïc.” Neáu chuùng ta quen nghó vieäc naøy vieäc kia roài nieäm tröôùc maát, nieäm keá hieän, nieäm keá maát, nieäm sau hieän lieân tuïc khoâng döøng thì ñoù laø bò troùi buoäc. Ngöôøi naøo cöù nieäm nieäm lieân tuïc laø keû bò troùi buoäc. Chuùng ta coù bò khoâng ? Taát caû chuùng ta ñeàu bò troùi buoäc laø vì nieäm nieäm khoâng döøng, neân khoâng bao giôø chuùng ta ñöôïc an oån. Neáu coù nhöõng luùc laëng heát nieäm, chuùng ta ñi tôùi ñi lui, hoaït ñoäng maø vaãn an nhieân, ñoù laø töï taïi thì caûnh naøo cuõng laø Taây phöông, laø Tònh Ñoä caû. Nhö vaäy troùi buoäc laø taïi nieäm cuûa mình troùi buoäc neân noùi laø bò phöôïc.

Ñoái treân caùc phaùp moãi nieäm khoâng truï, töùc laø khoâng phöôïc. Ñaây laø laáy voâ truï laøm goác. 

Ñoái vôùi caùc phaùp chuùng ta khoâng daáy nieäm dính vôùi noù laø khoâng bò troùi, neáu dính vôùi noù laø bò troùi. Chuùng ta cöù noùi raèng chuùng ta ôû trong coõi phieàn naõo traàn lao bò troùi buoäc, caûnh troùi buoäc hay ai troùi buoäc ? Chính mình troùi mình, mình troùi mình vôùi vaät naøy, vôùi caûnh kia, neân khi vaät ñoù bò maát mình saàu khoå. Ví nhö quí ñaïo höõu ñang mang moät chieác caø raù quí, khi noù rôi maát, hoaëc bò ai giaät maát thì theá naøo ? Neáu noù maát roài thoâi, thì an laønh bieát maáy, coøn neáu maát roài veà nhaø raàu ró v.v... nhö vaäy laø chieác caø raù troùi mình hay mình troùi chieác caø raù ? Roõ raøng laø mình troùi noù. Noù chæ laø moät boä phaän voâ tình thoâi, vì mình cöù nhôù noù thaønh mình khoå. Nhö vaäy ñeå thaáy raèng vì chuùng ta dính vaøo caùc phaùp, neân chuùng ta thaáy phaùp troùi mình, chôù söï thaät phaùp naøo coù troùi mình ! Ñaây laø laáy voâ truï laøm goác.  Voâ truï laø nhö theá, töùc laø khoâng dính khoâng maéc vôùi phaùp naøo caû thì ñoù laø voâ truï, ñoù laø soáng trôû veà vôùi baûn taùnh cuûa mình, vì baûn taùnh laø voâ truï neân chính baûn taùnh laø goác.

Naøy Thieän tri thöùc, ngoaøi lìa taát caû töôùng goïi laø voâ töôùng, hay lìa nôi töôùng töùc laø phaùp theå thanh tònh, ñaây laø laáy voâ töôùng laøm theå. Naøy Thieän tri thöùc, ñoái treân caùc caûnh taâm khoâng nhieãm goïi laø voâ nieäm. Ñoái treân nieäm thöôøng lìa caùc caûnh, chaúng ôû treân caûnh maø sanh taâm. 

Toå laïi ñònh nghóa theá naøo laø laáy voâ töôùng laøm theå. Ngay caùc töôùng chuùng ta khoâng dính maéc caùc töôùng thì phaùp theå cuûa mình luùc naøo cuõng thanh tònh. Ba ñieàu naøy tuy noùi laø ba, nhöng nhìn kyõ thaáy khoâng coù khaùc. Voâ töôùng laø ngay nôi töôùng maø lìa töôùng, voâ truï laø ngay nôi caûnh maø khoâng dính caûnh, voâ nieäm laø ngay nôi nieäm maø buoâng xaû khoâng khôûi; nhö vaäy ñoái vôùi caûnh khoâng dính, khoâng keït, khoâng daáy nieäm chaïy theo caûnh thì ñoù laø voâ nieäm, voâ töôùng, voâ truï. Roõ raøng laø theá !

Neáu chæ traêm vaät chaúng nghó, nieäm phaûi tröø heát, moät nieäm döùt töùc laø cheát, roài seõ sanh nôi khaùc, aáy laø laàm to. 

Ngaøi laïi nhaéc ñeán caùi beänh Ngaøi ñaõ noùi trong ñoaïn tröôùc. Ngaøi sôï chuùng ta ngoài roài cöù ñeø khoâng cho nghó gì heát. Phöông phaùp Toå daïy chuùng ta tuy khoù, nhöng neáu bieát tu thì raát nhaøn. Chuùng ta khoâng phaûi ngoài suoát ba, boán tieáng ñoàng hoà, chuùng ta vaãn ñi tôùi ñi lui, tieáp xuùc moïi caûnh, nhöng treân caûnh maø khoâng dính caûnh laø voâ truï, ngay nôi caûnh maø lìa caûnh laø voâ töôùng, ngay nôi caûnh maø khoâng daáy nieäm laø voâ nieäm. Nhö vaäy Ngaøi baét chuùng ta ñoái caûnh chôù khoâng troán caûnh, ñoái caûnh nhöng ñi ñöùng naèm ngoài... trong moïi hoaït ñoäng ñeàu thoâng löu, khoâng keït treân caûnh, ñoù laø ñuùng lôøi daïy cuûa Ngaøi. Traùi laïi neáu chuùng ta cöù ñeø taâm mình cho noù khoâng ngô thì döùt nieäm. Ngaøi baûo neáu nieäm heát laø cheát, vì nieäm laø duïng cuûa taâm theå maø taâm theå baët roài töùc laø cheát, cheát roài laø ñi thoï sanh nôi khaùc. Nhö theá laø laàm.

Ngöôøi hoïc ñaïo suy nghó ñoù, neáu khoâng bieát caùi yù cuûa phaùp thì töï laàm coøn coù theå, laïi daïy ngöôøi khaùc (laø khoâng neân), töï meâ khoâng thaáy laïi coøn cheâ bai kinh Phaät, vì theá neân laäp voâ nieäm laøm toâng. Naøy Thieän tri thöùc, theá naøo laäp voâ nieäm laøm toâng ? Chæ vì mieäng noùi thaáy taùnh, ngöôøi meâ ôû treân caûnh coù nieäm, treân nieäm laïi khôûi taø kieán, taát caû traàn lao voïng töôûng töø ñaây maø sanh.

Ngaøi laïi giaûi thích: Taïi sao laäp voâ nieäm laøm toâng ? Vì coù nhieàu ngöôøi noùi raèng mình thaáy taùnh, nhöng treân caûnh laïi khôûi nieäm, roài treân nieäm laïi sanh taø kieán. Tæ duï nhö treân caûnh naøy, toâi khôûi nieäm hoa höôøng ñeïp, hoa höôøng quí. Neáu coù ngöôøi khaùc noùi hoa höôøng khoâng quí baèng hoa maãu ñôn chaúng haïn, töùc nhieân toâi khoâng chòu roài caõi nhau... Hoa laø hoa, khoâng töï noùi quí tieän. Chuùng ta chaáp caùi naøy quí, caùi kia tieän thì ñoù laø taø kieán. Treân nieäm khôûi theâm taø kieán, ngöôøi nghieâng beân naøy, ngöôøi nghieâng beân kia thaønh ra chuyeän caõi nhau voâ ích, do ñoù sanh ra ñuû thöù traàn lao voïng töôûng.

Töï taùnh voán khoâng moät phaùp coù theå ñöôïc, neáu coù sôû ñaéc, voïng noùi hoïa phöôùc töùc laø traàn lao taø kieán, neân phaùp moân naøy laäp voâ nieäm laøm toâng.  

Toå chæ choã tu cuûa chuùng ta. Ngöôøi tu thaâm saâu roài thì soáng vôùi töï taùnh thanh tònh. Töï taùnh thanh tònh khoâng coù moät phaùp, nhö Ngaøi ñaõ töøng noùi “baûn lai voâ nhaát vaät”; ôû ñaây Ngaøi cuõng nhaéc laïi baûn taùnh khoâng coù moät phaùp. Ñaõ khoâng moät phaùp coù theå ñöôïc, neáu vöøa hôi yeân lieàn noùi toâi ñöôïc thanh tònh, roài noùi chuyeän hoïa phöôùc cuûa ngöôøi... nhö oâng kia ba thaùng nöõa seõ gaëp tai naïn, baø naøy ba thaùng nöõa seõ ñöôïc phöôùc gaëp ñieàu may v.v... thì ñoù laø taø kieán. Chuùng ta bieát töï taùnh voán thanh tònh, khoâng coù moät phaùp thì noùi gì laø sôû ñaéc, khoâng sôû ñaéc thì coù gì maø noùi hoïa noùi phöôùc cho ngöôøi. Nhöng hieän nay coù moät soá ngöôøi tu ñöôïc chuùt ít hay noùi hoïa noùi phöôùc, noùi chuyeän quaù khöù vò lai v.v..., chuùng ta bieát nhöõng ngöôøi ñoù laø taø, khoâng phaûi laø ngöôøi chaân chaùnh.

Naøy Thieän tri thöùc, voâ laø voâ vieäc gì ? Nieäm laø nieäm vaät naøo ? Voâ ñoù laø khoâng coù hai töôùng, khoâng coù caùc taâm traàn lao; nieäm laø nieäm chaân nhö baûn taùnh. 

Ngaøi nhaéc laïi: Phaùp moân cuûa Ngaøi laäp voâ nieäm laøm toâng. Voâ laø voâ vieäc gì ? Ngaøi daïy: Voâ laø taát caû phieàn naõo traàn lao khoâng daáy ñoäng. Nieäm laø nieäm vaät naøo ? Nieäm laø haèng nhôù chaân nhö töï taùnh cuûa mình, haèng nhôù taùnh giaùc cuûa mình, khoâng chaïy theo caûnh...

Chaân nhö töùc laø theå cuûa nieäm, nieäm töùc laø duïng cuûa chaân nhö, chaân nhö töï taùnh khôûi nieäm, khoâng phaûi maét, tai, muõi, löôõi hay khôûi nieäm, chaân nhö coù taùnh cho neân khôûi nieäm, chaân nhö neáu khoâng coù taùnh thì maét tai saéc thanh chính khi aáy lieàn hoaïi. Naøy Thieän tri thöùc, chaân nhö töï taùnh khôûi nieäm, saùu caên tuy coù thaáy nghe hieåu bieát maø khoâng nhieãm muoân caûnh, maø chaân taùnh thöôøng töï taïi, neân kinh noùi Hay kheùo phaân bieät caùc phaùp töôùng maø ñoái vôùi nghóa ñeä nhaát khoâng coù ñoäng”.

Sau cuøng Ngaøi chæ cho chuùng ta hieåu nieäm khôûi laø töø chaân nhö. Nhö vaäy chuùng ta khôûi nieäm ñeå nieäm chaân nhö thì ñöôïc, coøn khôûi nieäm chaïy theo caûnh thì sai. Khôûi nieäm chaïy theo caûnh ñoù laø dính vôùi caûnh, coøn xoay nieäm trôû veà chaân nhö laø ñuùng. Nhöng xoay nieäm nieäm chaân nhö laø theá naøo ? Laø nghe tieáng maø khoâng chaïy theo tieáng, haèng nhôù mình coù caùi hay nghe, coù caùi ñang nghe môùi bieát nghe tieáng; cuõng nhö thaáy caûnh mình khoâng phaân bieät caûnh ñeïp hay xaáu maø bieát mình ñang thaáy, ñoù laø nieäm chaân nhö. Haèng nhôù töï taùnh cuûa chính mình, nhôù laø nieäm, nieäm baûn taùnh cuûa mình ñoù laø nieäm chaân nhö.

Toùm laïi, trong phaàn naøy Toå noùi veà Ñònh Tueä. Theo Toå, Ñònh Tueä bình ñaúng khoâng coù tröôùc sau, vaø ñieåm chuû yeáu Toå daïy chuùng ta tu goàm coù ba phaàn: Voâ nieäm, voâ töôùng vaø voâ truï. Voâ nieäm laø toâng, voâ töôùng laø theå, voâ truï laø baûn. Ñoù laø nhöõng ñieàu thieát yeáu trong söï tu haønh, ai tu theo Luïc Toå maø khoâng bieát ba ñieàu naøy laø khoâng bieát ñöôøng loái tu.

]