THIEÀN TOÂNG BAÛN HAÏNH

(tt)

GIAÛNG: (tt) 

5.1  CHUYEÄN TRAÀN NHAÂN TOÂNG

            Naøy ñoaïn Nhaân Toâng keå ra:

            Thaùnh Maãu laø meï loøng hoøa coù nhaân.

            Giaác hoøe thoaét nhaép ñeâm xuaân,

            Chieâm bao xaûy thaáy thaàn nhaân moät ngöôøi.

            Cao caû töôïng söù nhaø Trôøi,

            Trao cho löôõng kieám, coù lôøi baûo vay.

            Hoaøng Haäu söïc thöùc ñeâm chaày,

            Thaáy ñieàm söï laï taâu baøy Thaùnh Toâng.

            Loøng vua thaáy vaäy cöïc möøng,

            Baøn moäng thoát raèng: “AÁy Trôøi toä ta”

            Töø ngaøy chieâm bao ñaõ qua,

            Hoaøng Haäu thuï thai caøng hoøa toát töôi.

            Maõn nguyeät no thaùng thoaùt thai,

            Mình vaøng kim saéc töôùng ngöôøi laï thay.

            Vua Cha thoát baûo raèng bay:

            “Hai ta coù ñöùc, sinh nay Buït vaøng”.

            Höõu kieân noát ruoài beân nöông,

            Thuaät só xem töôùng ñoaùn löôøng raèng bay:

            Thaùi Töû trí caû baèng nay,

            Gaùnh vieäc ñaïi khí laøm thaày möôøi phöông.

            Cha meï döôõng duï yeâu ñöông,

            Ñaët hieäu cho chaøng laø Ñieàu Ngöï Vöông.

* * *

            Naøy ñoaïn Nhaân Toâng keå ra:

            Thaùnh Maãu laø meï loøng hoøa coù nhaân.

            Giaác hoøe thoaét nhaép ñeâm xuaân,

            Chieâm bao xaûy thaáy thaàn nhaân moät ngöôøi.

            Cao caû töôïng söù nhaø Trôøi,

            Trao cho löôõng kieám, coù lôøi baûo vay.

Ñoaïn naøy keå veà vua Traàn Nhaân Toâng. Thaùnh Maãu, meï Ngaøi laø ngöôøi nhaân haäu. Chöõ giaác hoøe laø giaác nguû, thoaét nhaép: chöõ nhaép coù baûn ñeå laø nhaäp, nhöng chöõ nhaép ôû ñaây ñuùng hôn, nhaép laø môùi, thoaét nhaép laø vöøa môùi. Ñeâm xuaân khi naèm nguû, vöøa môùi nhaém maét thì “Chieâm bao xaûy thaáy thaàn nhaân moät ngöôøi”, baø thaáy moät vò thaàn nhaân “Cao caû töôïng söù nhaø trôøi”, to lôùn nhö thieân söù “Trao cho löôõng kieám coù lôøi baûo vay”, trao cho hai thanh kieám vaø coù lôøi daën doø.

            Hoaøng Haäu söïc thöùc ñeâm chaày,

            Thaáy ñieàm söï laï taâu baøy Thaùnh Toâng.

            Loøng vua thaáy vaäy cöïc möøng,

            Baøn moäng thoát raèng: AÁy Trôøi toä ta"

            Töø ngaøy chieâm bao ñaõ qua,

            Hoaøng Haäu thuï thai caøng hoøa toát töôi.

Hoaøng Haäu chôït thöùc giaác, ñem ñieàm laï keå laïi cho Thaùnh Toâng nghe. Vua nghe qua raát ñoåi vui möøng, ñoaùn bieát laø ñieàm moäng toát neân thoát leân raèng: “AÁy Trôøi toä ta”. Sau ngaøy Hoaøng Haäu chieâm bao thaáy thaàn nhaân cho hai löôõi kieám roài baø thoï thai, töø ñoù baø raát vui veû.

Ñaây laø keå laïi ñieàm moäng cuûa baø, do moäng thaáy thaàn nhaân cho hai löôõi kieám roài baø coù thai, neân töø ñoù veà sau baø raát vui veû.

            Maõn nguyeät no thaùng thoaùt thai,

            Mình vaøng kim saéc töôùng ngöôøi laï thay.

            Vua Cha thoát baûo raèng bay:

            “Hai ta coù ñöùc, sinh nay Buït vaøng”.

“Maõn nguyeät no thaùng thoaùt thai”: Chöõ no nghóa laø ñuû, cho neân hieän nay chuùng ta thöôøng duøng hai chöõ no ñuû, coøn thuôû xöa chæ noùi laø no thoâi. Vì vaäy no thaùng laø ñuû thaùng. Khi ñuû thaùng baø sinh ra ngaøi Traàn Nhaân Toâng.

“Mình vaøng kim saéc töôùng ngöôøi laï thay”: Ngaøi coù töôùng laï laø thaân saéc vaøng.

            “Vua cha thoát baûo raèng bay:

            Hai ta coù ñöùc, sinh nay Buït vaøng”.

Vua cha raát ñoåi vui möøng baûo vôùi Hoaøng Haäu laø nhaø ta coù ñöùc môùi sinh ñöôïc Phaät vaøng.

            Höõu kieân noát ruoài beân nöông,

            Thuaät só xem töôùng ñoaùn löôøng raèng bay:

            Thaùi Töû trí caû baèng nay,

            Gaùnh vieäc ñaïi khí laøm thaày möôøi phöông.

            Cha meï döôõng duï yeâu ñöông,

            Ñaët hieäu cho chaøng laø Ñieàu Ngöï Vöông.

Höõu kieân laø vai beân phaûi, beân nöông laø moät beân. Treân vai phaûi Ngaøi coù noát ruoài naèm moät beân. Ai coù noát ruoài beân tay phaûi thì toát laém.

            “Thuaät só xem töôùng ñoaùn löôøng raèng bay:

            Thaùi Töû trí caû baèng nay,

            Gaùnh vieäc ñaïi khí laøm thaày möôøi phöông”.

Thuaät só xem töôùng ñoaùn Ngaøi veà sau coù trí tueä hôn ngöôøi, seõ gaùnh vaùc vieäc lôùn vaø laøm thaày möôøi phöông.

            “Cha meï döôõng duï yeâu ñöông.

            Ñaët hieäu cho chaøng laø Ñieàu Ngöï Vöông”.

Ñaây laø Ñieàu Ngöï Vöông chôù khoâng phaûi Ñieäu. Cha meï raát möïc yeâu thöông nuoâi naáng vaø ñaët hieäu cho Ngaøi laø Ñieàu Ngöï Vöông töùc laø vua Phaät. Nhö vaäy chöõ Ñieàu Ngöï Vöông khoâng phaûi do sau naøy Ngaøi ñöôïc ngöôøi toân xöng, maø chính vua Thaùnh Toâng ñaët cho Ngaøi.

5.2 THAÙI TÖÛ TROÁN LEÂN YEÂN TÖÛ

            Tuoåi môùi möôøi saùu nieân phöông,

            Vua cha ñònh lieäu cho thaêng trò vì.

            Ñieàu Ngöï hai phen taâu quyø,

            Khieán nhöôøng cho em trò vì thay anh.

            Thaùi Töû loøng muoán tu haønh,

            Nhìn xem phuù quí taâm tình döng döng.

            Tuy ôû ñieän beä Ñoâng Cung,

            Loøng haèng chôû nhôù toâng phong nhaø thieàn.

            Ñeâm khuya boùng nguyeät caøi hieân,

            Chieâm bao xaûy thaáy hoa sen moïc baøy.

            Coù ngöôøi chæ baûo raèng bay:

            “Gaãm thaáy phen naày Thaùi Töû coù duyeân.

            AÁy laø Phaät baùu hoa sen”,

            Thaùi Töû töø aáy nhöõng nguyeàn aên chay.

            Maët muõi mình voùc ñaõ gaày,

            Vua cha xem thaáy, ngaøy raøy hoûi con.

            Thaùi Töû quyø laïy taâu van,

            Thaùnh Toâng nöôùc maét hoøa chan doøng doøng.

            “Ai haàu noái nghieäp Toå toâng?

            Tuoåi cha giaø caû cong loøng khaù thöông”.

            Thaùi Töû nöôùc maét ñöôïm nöông,

            Phuï töû tình thaâm, caûm thöông thay laø!

            Hoïc ñaïo baùo ôn meï cha,

            Ñeâm aáy Thaùi Töû thoaùt ra du thaønh.

            Tìm leân Yeân Töû moät mình,

            Ñeán Ñoâng Cöùu sôn, thieân minh raïng ngaøy.

            Giaû töôùng leä ngöôøi theá hay,

            Vaøo naèm trong thaùp moät giaây ñoã duøng.

            Taêng töï thaáy töôùng laï luøng,

            Laøm böõa côm theát cuùng daøng cho aên.

            Hoaøng Haäu lieàn taâu Minh Quaân,

            Rao baûo thieân haï quaàn thaàn ñoâng taây.

            Tìm ñoøi Thaùi Töû chôù chaày,

            Baét em thay trò lieàn tay töùc thì.

* * *

            Tuoåi môùi möôøi saùu nieân phöông,

            Vua cha ñònh lieäu cho thaêng trò vì.

            Ñieàu Ngöï hai phen taâu quyø,

            Khieán nhöôøng cho em trò vì thay anh.

Naêm Ngaøi möôøi saùu tuoåi, nhaø vua ñònh cho laøm Ñoâng Cung Thaùi Töû ñeå keá vò sau naøy, nhöng hai phen Ngaøi ñeàu thöa vôùi vua cha xin nhöôøng cho em thay Ngaøi trò vì.

            Thaùi Töû loøng muoán tu haønh,

            Nhìn xem phuù quí taâm tình döng döng.

            Tuy ôû ñieän beä Ñoâng Cung,

            Loøng haèng chôû nhôù toâng phong nhaø thieàn.

            Ñeâm khuya boùng nguyeät caøi hieân,

            Chieâm bao xaûy thaáy hoa sen moïc baøy.

Ñoaïn naøy noùi veà noãi loøng cuûa Ngaøi.

“Thaùi Töû loøng muoán tu haønh”: Trong khi ñang laøm Thaùi Töû, Ngaøi ñaõ muoán ñi tu.

“Nhìn xem phuù quí taâm tình döng döng”: Döng döng töùc laø döûng döng. Nghóa laø thaáy giaøu sang phuù quí Ngaøi döûng döng khoâng baän loøng. Nhö vaäy so vôùi Ngaøi chuùng ta caùch Ngaøi bao xa? Hieän nay ngöôøi tu phaàn lôùn laø do gaëp caûnh khoâng vöøa yù hoaëc vì lyù do naøo ñoù roài baát maõn ñi tu, coøn Ngaøi laøm Thaùi Töû maø xem söï giaøu sang phuù quí döûng döng trong loøng, khoâng chuùt baän bòu. Ñoù laø ñeå bieåu hieän cho chuùng ta thaáy nôi Ngaøi ñaõ coù saün caùi gì töø thuôû naøo roài. Cho neân:

            “Tuy ôû ñieän beä Ñoâng Cung,

            Loøng haèng chôû nhôù toâng phong nhaø thieàn”.

Tuy ôû haøng Ñoâng Cung Thaùi Töû maø Ngaøi luoân luoân nhôù ñeán toâng phong nhaø thieàn. Chöõ chôû laø vaãn, ngaøy xöa noùi laø chôû, ngaøy nay ñoïc laø vaãn, coù nghóa laø luoân luoân.

            “Ñeâm khuya boùng nguyeät caøi hieân,

            Chieâm bao xaûy thaáy hoa sen moïc baøy”.

ÔÛ baûn 1932 ñeå laø keà hieân, nhöng chöõ caøi hieân nghe hay hôn. Ñeâm khuya boùng traêng roïi vaøo hieân, Ngaøi naèm nguû chieâm bao thaáy coù ñoùa sen moïc.

            “Gaãm thaáy phen naày Thaùi Töû coù duyeân.

            AÁy laø Phaät baùu hoa sen”,

            Thaùi Töû töø aáy nhöõng nguyeàn aên chay.

Nghóa laø khi Ngaøi moäng thaáy hoa sen töø ruùn moïc leân, treân hoa sen laïi coù ñöùc Phaät hieän ra, cho neân noùi ñoù laø ñieàm Phaät baùu vaø töø ñoù Ngaøi phaùt nguyeän aên chay.

            Maët muõi mình voùc ñaõ gaày,

            Vua cha xem thaáy, ngaøy raøy hoûi con.

            Thaùi Töû quyø laïy taâu van,

            Thaùnh Toâng nöôùc maét hoøa chan doøng doøng.

            “Ai haàu noái nghieäp Toå toâng?

            Tuoåi cha giaø caû cong loøng khaù thöông”.

Vì aên chay neân maët muõi, voùc daùng Ngaøi gaày oám. Vua cha thaáy theá môùi hoûi lyù do vì sao gaày oám. Thaùi Töû quyø laïy, taâu baøy moïi vieäc vì Ngaøi ham tu, aên chay cho neân gaày oám. Chöõ doøng doøng laø roøng roøng. Vua cha nghe xong thì khoùc, hai haøng nöôùc maét chaûy roøng roøng vaø baûo:

            “Ai haàu noái nghieäp Toå toâng?

            Tuoåi cha giaø caû cong loøng khaù thöông”.

Nghóa laø ta sanh ra con, mong con noái nghieäp toå tieân, nay cha ñaõ giaø, con laïi gaày oám theá naøy thì laáy ai noái nghieäp. Chöõ cong nghóa laø trong.

            Thaùi Töû nöôùc maét ñöôïm nöông,

            Phuï töû tình thaâm, caûm thöông thay laø!

            Hoïc Ñaïo baùo ôn meï cha,

            Ñeâm aáy Thaùi Töû thoaùt ra du thaønh.

Thaùi Töû thaáy cha khoùc cuõng röôùm nöôùc maét khoùc theo, vì laø tình thaâm cuûa ngöôøi con ñoái vôùi cha. Nhöng Ngaøi nghó hoïc ñaïo laø baùo aân cha meï, neân ñeâm aáy, Ngaøi môùi troán ra khoûi thaønh ñeå ñi tu. Nhö vaäy, chuùng ta thaáy ngöôøi tu chaân chính khoâng phaûi laø ngöôøi queân ôn cha meï, maø chính vì nghó raèng muoán ñeàn ôn cha meï, chæ coù tu haønh ñaït ñaïo môùi ñuû baùo ñaùp thaâm aân. Theá neân Ngaøi quyeát troán ñi tu.

            Tìm leân Yeân Töû moät mình,

            Ñeán Ñoâng Cöùu sôn, thieân minh raïng ngaøy,

            Giaû töôùng leä ngöôøi theá hay,

            Vaøo naèm trong thaùp moät giaây ñoã duøng.

            Taêng töï thaáy töôùng laï luøng,

            Laøm böõa côm theát cuùng daøng cho aên.

Chöõ “Ñeán Ñoâng Cöùu sôn” ôû baûn 1932 ghi laø “Ñeán non Ñoâng Cöùu”, toâi thaáy caâu sau hay hôn. “Thieân minh raïng ngaøy” chöõ raïng ôû baûn khaùc laø saùng. Vì vaäy caâu naøy caàn söûa laïi cho thích hôïp hôn laø “Ñeán non Ñoâng Cöùu, thieân minh raïng ngaøy”. Thieân minh laø saùng mai. Ñeâm ñoù Ngaøi vöôït thaønh ñi moät mình, tìm leân treân nuùi Yeân Töû. Khi ñeán nuùi Ñoâng Cöùu, trôøi ñaõ raïng saùng.

“Giaû töôùng leä ngöôøi theá hay”: Giaû töôùng laø giaû ra ngöôøi thöôøng daân, leä laø sôï, vì sôï ngöôøi ñôøi hay bieát neân Ngaøi giaû daïng thöôøng daân.

“Vaøo naèm trong thaùp moät giaây ñoã duøng”: Chöõ ñoã laø döøng laïi, töùc laø vaøo trong thaùp ôû chuøa Ñoâng Cöùu naèm nghæ moät mình trong giaây laùt.

            “Taêng töï thaáy töôùng laï luøng,

            Laøm böõa côm theát cuùng daøng cho aên”.

Thaày truï trì ôû chuøa thaáy töôùng laï cuûa Ngaøi neân laøm böõa côm ñeå cuùng döôøng.

            Hoaøng Haäu lieàn taâu Minh Quaân,

            Rao baûo thieân haï quaàn thaàn ñoâng taây.

            Tìm ñoøi Thaùi Töû chôù chaày,

            Baét em thay trò lieàn tay töùc thì.

Khi Hoaøng Haäu hay tin con troán ñi tu, lieàn taâu vôùi vua rao khaép thieân haï, phaûi tìm cho ra Thaùi Töû roài taïm thôøi baét ngöôøi em theá laøm Thaùi Töû.

5.3 TRÔÛ VEÀ LAØM VUA VÖØA TU ÑAÏO

            Thuôû aáy Thaùi Töû laïi veà,

            Vua cha nhöôïng vì cho trò vaïn daân.

            Nhò nguyeät vöøa naêm Maäu Daàn,

            Caûi hieäu Thieäu Baûo, Nhaân Toâng trò vì.

            Nieäm Buït Di Ñaø chaúng khuy,

            Ngaøy thì xem trò, ñeâm thì tuïng kinh.

            Höông hoa ñeøn neán moät mình,

            Chieâu taäp thieàn khaùch vaøo thaønh maø tham.

            Tueä Trung Thöôïng Só chæ nam,

            Nhaân Toâng taùc leã môùi tham ñaïo thaày.

            Tueä Trung troû baûo lieàn tay:

            Töùc Taâm Thò Phaät xöa nay Buït truyeàn.

            Taâm kinh voán thaáy caên nguyeân,

            Taâm laø Nhaát Töï Phaùp Moân Thöôïng Thöøa.

            Taâm bao boïc heát Thaùi Hö,

            Taâm naêng öùng duïng tuøy cô trong ngoaøi.

            Taâm hieän con maét loã tai,

            Hay aên hay noùi moïi taøi khoân ngoan.

            Taâm naêng bieán hoùa chö ban,

            Vaïn phaùp cuï tuùc, laïi hoaøn nhö nhö.

            Nhaân Toâng Hoaøng Ñeá Ñieäu Ngöø,

            Nghe Tueä Trung thoát, ngoä ñaø vieân thoâng.

* * *

            Thuôû aáy Thaùi Töû laïi veà,

            Vua cha nhöôïng vì cho trò vaïn daân.

            Nhò nguyeät vöøa naêm Maäu Daàn,

            Caûi hieäu Thieäu Baûo, Nhaân Toâng trò vì.

            Nieäm Buït Di Ñaø chaúng khuy,

            Ngaøy thì xem trò, ñeâm thì tuïng kinh.

Ñoaïn naøy noùi khi tìm ñöôïc Ngaøi ñem veà cung, Ngaøi vaãn giöõ ngoâi Thaùi Töû, luùc ñoù vua cha môùi nhöôøng ngoâi cho Ngaøi. Nhò nguyeät laø thaùng hai. Thaùng hai naêm Maäu Daàn töùc laø naêm 1278, vua truyeàn ngoâi laïi cho Thaùi Töû, ñoåi nieân hieäu Thieäu Baûo, Ngaøi laáy hieäu laø Traàn Nhaân Toâng. Trong khi laøm vua, Ngaøi vaãn khoâng queân laõng vieäc tu haønh. Tuy tu thieàn nhöng ôû ñaây noùi Ngaøi nieäm Buït Di Ñaø, vì noùi vaäy cho daân queâ deã hieåu. Chaúng khuy töùc laø khoâng thieáu.

“Ngaøy thì xem trò, ñeâm thì tuïng kinh”: Ngaøy thì lo trò daân, trò nöôùc, ñeâm thì tuïng kinh, toïa thieàn.

            Höông hoa ñeøn neán moät mình,

            Chieâu taäp thieàn khaùch vaøo thaønh maø tham.

            Tueä Trung Thöôïng Só chæ nam,

            Nhaân Toâng taùc leã môùi tham ñaïo thaày.

Ñoaïn naøy noùi laãn loän, khoâng roõ raøng. Nghóa laø noùi Ngaøi nieäm Phaät Di Ñaø, nhöng ôû ñaây laïi noùi:

            “Höông hoa ñeøn neán moät mình,

            Chieâu taäp thieàn khaùch vaøo thaønh maø tham”.

Töùc laø môøi caùc thieàn khaùch vaøo trong thaønh ñeå tham vaán.

            “Tueä Trung Thöôïng Só chæ nam,

            Nhaân Toâng taùc leã môùi tham ñaïo thaày”.

Ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só laø ngöôøi chæ höôùng cho vaø Nhaân Toâng laøm leã toân Tueä Trung laøm thaày.

            Tueä Trung troû baûo lieàn tay:

            Töùc Taâm Thò Phaät xöa nay Buït truyeàn.

            Taâm kinh voán thaáy caên nguyeân,

            Taâm laø Nhaát Töï Phaùp Moân Thöôïng Thöøa.

            Taâm bao boïc heát Thaùi Hö,

            Taâm naêng öùng duïng tuøy cô trong ngoaøi.

            Taâm hieän con maét loã tai,

            Hay aên hay noùi moïi taøi khoân ngoan.

            Taâm naêng bieán hoùa chö ban,

            Vaïn phaùp cuï tuùc, laïi hoaøn nhö nhö.

            Nhaân Toâng Hoaøng Ñeá Ñieäu Ngöø,

            Nghe Tueä Trung thoát, ngoä ñaø vieân thoâng.

ÔÛ ñaây laø ñoaïn ngaøi Chaân Nguyeân theâm. Ngaøi noùi ngaøi Traàn Nhaân Toâng ñöôïc Tueä Trung Thöôïng Só daïy vaø tham vaán vôùi Tueä Trung, toân Tueä Trung laø baäc thaày. Tueä Trung chæ daïy töùc taâm laø Phaät, xöa nay Phaät truyeàn nhö theá.

            “Taâm kinh voán thaáy caên nguyeân,

            Taâm laø nhaát töï phaùp moân thöôïng thöøa”.

Nhaát töï töùc laø moät chöõ, phaùp moân moät chöõ, ñoù laø chöõ taâm, laø phaùp moân thöôïng thöøa.

“Taâm bao boïc heát thaùi hö”: Taâm truøm heát caû thaùi hö.

“Taâm naêng öùng duïng tuøy cô trong ngoaøi”: Nhôø coù taâm neân môùi tuøy cô öùng duïng.

            “Taâm hieän con maét loã tai,

            Hay aên hay noùi moïi taøi khoân ngoan”.

Nhö vaäy ôû maét thaáy, ôû tai nghe, ôû mieäng bieát aên bieát noùi, ñeàu coù taâm; nghóa laø taâm hieän taát caû choã.

“Taâm naêng bieán hoùa chö ban”: Töùc laø taâm hay bieán hoùa ñuû moïi thöù.

“Vaïn phaùp cuï tuùc laïi hoaøn nhö nhö”: Muoân phaùp ñaày ñuû thì trôû veà choã nhö nhö. Trong ñaây ngaøi Chaân Nguyeân noùi Thöôïng Só daïy nhö vaäy laø theo tinh thaàn thieàn, nhöng ôû trong kia coù khaùc moät chuùt.

“Nhaân Toâng Hoaøng Ñeá Ñieäu Ngöø”: Chöõ Ñieäu Ngöø töùc laø Ñieàu Ngöï.

“Nghe Tueä Trung thoát ngoä ñaø vieân thoâng”: Nhaân Toâng nghe Tueä Trung daïy nhö vaäy thì Ngaøi ngoä ñöôïc vaø thaáu suoát troøn ñaày.

5.4 NHÖÔØNG NGOÂI LEÂN ÔÛ CHUØA VAÂN YEÂN

            Thuôû aáy con laø Anh Toâng,

            Nhöôøng cho töùc vò Höng Long hieäu raøy,

            Kyû Hôïi Nhaân Toâng ra ngoaøi,

            Quyeát leân Yeân Töû tu chuøa Hoa Yeân.

            Quaàn thaàn nghóa só döôùi treân,

            Ñöa Vua tu Ñaïo thoaùt duyeân phaøm traàn.

            Ñeán chuøa Long Ñoäng môùi phaân,

            Taát tröø phieàn naõo aùi aân, phaùt nguyeàn.

            Nhaân Toâng khaén khaén loøng tin,

            Thaønh taâm trai giôùi böôùc leân chieàn giaø.

            Cung taàn theå nöõ trôû ra,

            Ngöôøi veà phoái thaát, keû ra kinh kyø.

            Maëc ai ra chôï veà queâ,

            Canh noâng buoân baùn laøm chi maëc loøng.

            Theá gian vaïn söï cuûa chung,

            Sinh khoâng, töû laïi hoaøn khoâng nhöõng laø.

            Raøy Traãm ñaàu Phaät xuaát gia,

            Traêm ñöôøng ruõ heát loøng hoøa tieác chi.

            Chò haàu, baø Muï, Cung phi,

            Moä ñaïo chaúng veà caûm ñöùc ôû ñaây.

            Loøng Vua thaáy vaäy thöông thay,

            Phaùn raèng cho ôû moät nôi laâm tuyeàn.

            Cho neân tích ñeå löu truyeàn:

            Laøng Naøng, laøng Muï, phuùc duyeân ñaõ chaày.

* * *

            Thuôû aáy con laø Anh Toâng.

            Nhöôøng cho töùc vò Höng Long hieäu raøy.

            Kyû Hôïi Nhaân Toâng ra ngoaøi,

            Quyeát leân Yeân Töû tu chuøa Hoa Yeân.

Vua Traàn Nhaân Toâng nhöôøng ngoâi cho con laø Anh Toâng. Anh Toâng leân ngoâi ñoåi nieân hieäu laø Höng Long nhaèm naêm 1293. Tuy nhöôøng ngoâi cho con, song Ngaøi vaãn coøn ôû laïi trieàu ñình laøm Thaùi Thöôïng Hoaøng saùu naêm, maõi ñeán naêm Kyû Hôïi 1299, Ngaøi môùi thaät söï ra khoûi trieàu chính, leân nuùi Yeân Töû chuøa Hoa Yeân ñeå tu.

            Quaàn thaàn nghóa só döôùi treân,

            Ñöa Vua tu Ñaïo thoaùt duyeân phaøm traàn.

            Ñeán chuøa Long Ñoäng môùi phaân,

            Taát tröø phieàn naõo aùi aân, phaùt nguyeàn.

Khi Ngaøi quyeát taâm ñi tu thì quaàn thaàn, töôùng só ñeàu theo ñöa Ngaøi leân nuùi. Ñeán chuøa Long Ñoäng Ngaøi döùt boû nhöõng phieàn naõo, aùi aân ñeå phaùt nguyeàn tu haønh.

            Nhaân Toâng khaén khaén loøng tin,

            Thaønh taâm trai giôùi böôùc leân chieàn giaø.

            Cung taàn theå nöõ trôû ra,

            Ngöôøi veà phoái thaát, keû ra kinh kyø.

            Maëc ai ra chôï veà queâ,

            Canh noâng buoân baùn laøm chi maëc loøng.

            Theá gian vaïn söï cuûa chung,

            Sinh khoâng, töû laïi hoaøn khoâng nhöõng laø.

            Raøy Traãm ñaàu Phaät xuaát gia,

            Traêm ñöôøng ruõ heát loøng hoøa tieác chi.

            Chò haàu, baø Muï, Cung phi,

            Moä ñaïo chaúng veà caûm ñöùc ôû ñaây.

            Loøng Vua thaáy vaäy thöông thay,

            Phaùn raèng cho ôû moät nôi laâm tuyeàn.

            Cho neân tích ñeå löu truyeàn:

            Laøng Naøng, laøng Muï, phuùc duyeân ñaõ chaày.

Khi Vua phaùt nguyeän tu laø Ngaøi ñaõ döùt khoaùt taát caû ñeå vaøo chuøa, giöõ gìn trai giôùi thanh tònh. Luùc aáy cung taàn theå nöõ phaûi trôû veà, khoâng ñöôïc theo Ngaøi nöõa.

“Ngöôøi veà phoái thaát keû ra kinh kyø”: Phoái thaát laø laäp gia ñình. Ngöôøi naøo muoán laäp gia ñình thì veà laäp gia ñình. Ai khoâng muoán thì trôû laïi cung trieàu töùc veà kinh kyø tuøy thích.

“Maëc ai ra chôï veà queâ”: Maëc tình ai muoán ra chôï, veà queâ tuøy yù.

“Canh noâng buoân baùn laøm chi maëc loøng”: Hoaëc laøm ruoäng, buoân baùn hay muoán laøm gì cuõng ñöôïc.

“Theá gian vaïn söï cuûa chung”: Theá gian muoân vieäc laø cuûa chung, khoâng coù gì rieâng cho ai caû.

“Sinh khoâng, töû laïi hoaøn khoâng nhöõng laø”: Sinh laø khoâng, töû laïi cuõng laø khoâng, theá thoâi chôù ñaâu coù gì khaùc. Vì khi sinh ra tay ta chæ hai baøn tay traéng. Khi nhaém maét cuõng laø hai tay traéng coù gì theo mình ñöôïc ñaâu maø coá giöõ. Theá neân Ngaøi noùi taát caû tuøy yù ai muoán ñi ñaâu thì ñi, khoâng coù gì phaûi giöõ laïi.

            “Raøy Traãm ñaàu Phaät xuaát gia,

            Traêm ñöôøng ruõ heát loøng hoøa tieác chi”.

Nay Traãm laø vua ñi tu, traêm ñöôøng boû saïch khoâng coøn luyeán tieác thöù chi.

            “Chò haàu, baø Muï, Cung phi,

            Moä ñaïo chaúng veà caûm ñöùc ôû ñaây”.

Ngaøi ñuoåi nhöõng ngöôøi haàu, baø muï, cung phi ñi veà, nhöng hoï khoâng chòu, muoán ôû laïi tu.

            “Loøng vua thaáy vaäy thöông thay,

            Phaùn raèng cho ôû moät nôi laâm tuyeàn”.

Vì vaäy nhaø Vua ñoäng loøng thöông neân truyeàn cho caát daõy nhaø trong vuøng gaàn nuùi gaàn röøng ñeå caùc baø ôû tu.

            “Cho neân tích ñeå löu truyeàn,

            Laøng Naøng, laøng Muï, phuùc duyeân ñaõ chaày”.

Hieän nay vaãn coøn teân laøng Naøng, laøng Muï laø nhöõng xoùm laøng ngaøy xöa cuûa caùc baø cung phi, baø muï, chò haàu ôû tu. Laøng Naøng coù choã goïi laø laøng Nöôøng.

Nhö vaäy chuùng ta thaáy Ngaøi coù thaùi ñoä raát döùt khoaùt. Khi coøn ôû theá gian laøm vua, coù ñuû traêm thöù ; khi ñaõ tu thì buoâng boû taát caû khoâng giöõ gì laïi rieâng cho mình. Tuøy yù ai muoán tu thì tu, ai muoán veà nhaø laäp nghieäp thì veà hoaëc ai muoán trôû laïi kinh kyø cuõng ñöôïc.

?