THIEÀN TOÂNG BAÛN HAÏNH

(tt)

GIAÛNG: (tt) 

5.5 THAØNH ÑAÏO VUA ÑI HAØNH HOÙA.

            Vua ngöï Yeân Töû baèng nay,

            Tuïng kinh thieàn ñònh ñeâm ngaøy caàn tu.

            Thieân haï phuû huyeän loä chu,

            Höng suøng ñaïo Buït thaønh ñoâ trong ngoaøi.

            Thieân haï hoïc ñaïo moïi nôi,

            Kieán Phaät trai taêng noái ñôøi Thieàn toâng.

            Thì vöøa Giaùp Thìn nieân trung,

            Ñaàu Ñaø haønh hoùa tham loøng theá gian.

            Du phöông sôn thuûy moïi ngaøn,

            Ngöôøi toân keû baùng theá gian söï thöôøng.

            Daân phaøm chaúng bieát Ñeá Vöông,

            Theá ñaàu hoïc ñaïo chaúng phöông thaân mình.

            Duø ai deû doùi kieâu haønh,

            Chöùng ñöôïc phaùp nhaãn taâm tình vui thay.

            Giaûng phaùp Nam Baéc Ñoâng Taây,

            Anh Toâng coù bieåu thænh nay vaøo thaønh.

            No maët baùch quan trieàu ñình,

            Cuøng thuï giaùo phaùp tu haønh laøm nôi.

            Taïi gia tieäm giôùi tieäm trai,

            Taùc phuùc nieäm Phaät thöông loaøi chuùng sinh.

            Khoan nhaân maãn tuaát nhaân tình,

            Phuùc truyeàn con chaùu hieån vinh muoân ñôøi.

            Ngaøy raèm moàng moät chaû nguoâi,

            Tieán daâng luïc cuùng Buït trôøi chöùng minh.

            Taây phöông cuõng ñöôïc thöôïng trình,

            Di Ñaø tieáp daãn hoùa sinh Lieân Ñaøi.

            Hoaëc ngöôøi giaûi thoaùt traàn ai,

            Chaúng tham phuù quí, tieàn taøi lôïi danh.

            Xuaát gia ñaàu Phaät tu haønh,

            Quaû chöùng coâng thaønh cöùu ñöôïc toå tieân.

* * *

            Vua ngöï Yeân Töû baèng nay,

            Tuïng kinh thieàn ñònh ñeâm ngaøy caàn tu.

            Thieân haï phuû huyeän loä chu,

            Höng suøng ñaïo Buït thaønh ñoâ trong ngoaøi.

Töø khi nhaø vua leân tu ôû nuùi Yeân Töû, ngaøy ñeâm Ngaøi chæ chuyeân caàn tuïng kinh, toïa thieàn. Nghe vua ñi tu neân thieân haï trong phuû, huyeän, loä, chaâu, (chöõ chu laø chaâu), ai ai cuõng kính thôø ñaïo Phaät, keå caû trong ngoaøi thaønh ñoâ cuõng vaäy.

            Thieân haï hoïc ñaïo moïi nôi,

            Kieán Phaät trai taêng noái ñôøi Thieàn toâng.

            Thì vöøa Giaùp Thìn nieân trung,

            Ñaàu Ñaø haønh hoùa tham loøng theá gian.

            Du phöông sôn thuûy moïi ngaøn,

            Ngöôøi toân keû baùng theá gian söï thöôøng.

Ngaøi leân nuùi vaøo naêm 1299 ñeán nay laø naêm Giaùp Thìn 1304, trong khoaûng naêm, saùu naêm naøy, Ngaøi khoâng ñi ñaâu chæ ôû chuøa treân nuùi tu.

            “Thieân haï hoïc ñaïo moïi nôi,

            Kieán Phaät trai taêng noái ñôøi Thieàn toâng”.

Khaép nôi moïi ngöôøi ñeàu hoïc ñaïo, döïng laäp ñieän Phaät, cuùng döôøng chuùng taêng ñeå noái doøng Thieàn toâng.

            “Thi vöøa Giaùp Thìn nieân trung,

            Ñaàu Ñaø haønh hoùa tham loøng theá gian”.

Ñeán giöõa naêm Giaùp Thìn, Ngaøi tu haïnh Ñaàu Ñaø ñi giaùo hoùa nôi naøy nôi kia ñeå truyeàn baù vaø doï hieåu loøng ngöôøi ôû theá gian.

“Du phöông sôn thuûy moïi ngaøn”: Du phöông töùc laø daïo khaép moïi nôi naøo soâng, naøo röøng nuùi, naøo caùc beán bôø.

“Ngöôøi toân keû baùng theá gian söï thöôøng”: Khi ñeán nôi naøy, luùc daïo nôi kia, coù ngöôøi hieåu bieát quí kính, toân troïng moät oâng vua daùm boû ngai vaøng ñi tu. Ngöôøi khoâng bieát laïi phæ baùng xem thöôøng nhö keû aên maøy. Nhö vaäy, tuy Ngaøi laø vua ñi tu maø vaãn coù ngöôøi toân kính, coù keû phæ baùng, ñoù laø chuyeän thöôøng ôû theá gian.

            Daân phaøm chaúng bieát Ñeá Vöông,

            Theá ñaàu hoïc ñaïo chaúng phöông thaân mình.

            Duø ai deû doùi kieâu haønh,

            Chöùng ñöôïc phaùp nhaãn taâm tình vui thay.

Khi Ngaøi ñi tu, daân chuùng khoâng bieát Ngaøi laø vua, neân thaáy moät oâng thaày tu caïo toùc hoïc ñaïo khoâng thöông thaân mình. Chöõ theá ñaàu töùc laø caïo toùc, chöõ phöông laø haïi; caïo toùc hoïc ñaïo chaúng haïi thaân mình, chaúng haïi töùc laø khoâng coù thöông. Nhö vaäy ngöôøi ñôøi chæ thaáy Ngaøi laø moät thaày tu caïo toùc hoïc ñaïo khoâng thöông thaân mình. Nghóa laø Ngaøi soáng raát kham khoå, khoâng thöông, khoâng nghó ñeán thaân, neân noùi:

            “Daân phaøm chaúng bieát Ñeá Vöông,

            Theá ñaàu hoïc ñaïo chaúng phöông thaân mình”.

“Duø ai deû doùi kieâu haønh”: Chöõ deû doùi nghe raát khoù hieåu. Deû doùi laø khinh baïc, kieâu haønh töùc laø kieâu caêng. Daàu cho ai coù khinh baïc, coù kieâu caêng.

“Chöùng ñöôïc phaùp nhaãn taâm tình vui thay”: Ngaøi ñöôïc voâ sanh phaùp nhaãn roài, neân cheâ khen hay khinh baïc Ngaøi cuõng vui chôù khoâng buoàn, khoâng böïc. Coøn chuùng ta neáu ñöôïc laøm vua maø ñi tu, coù ai khinh, chaéc chòu khoâng noåi. Bôûi vì töï nghó, ta ñaây theá naøy maø hoï daùm xem thöôøng, coøn Ngaøi laø moät oâng vua ñi tu maø bò ngöôøi khinh hay bò ngöôøi coi reû gì cuõng ñöôïc, ñoái sao cuõng toát, vì Ngaøi ñöôïc voâ sanh nhaãn roài neân an nhieân vui veû. Chöõ deû doùi ôû baûn khaùc ghi laø deã daõi ; kieâu haønh ghi laø nhieàu haøng, nghe khoù hieåu. ÔÛ ñaây chöõ deû doùi, kieâu haønh laø khinh baïc vaø kieâu caêng ; nghóa laø coù veû coi reû, khinh khi, khoâng quí troïng.

            Giaûng phaùp Nam Baéc Ñoâng Taây,

            Anh Toâng coù bieåu thænh nay vaøo thaønh.

            No maët baùch quan trieàu ñình,

            Cuøng thuï giaùo phaùp tu haønh laøm nôi.

            Taïi gia tieäm giôùi, tieäm trai,

            Taùc phuùc nieäm Phaät thöông loaøi chuùng sinh.

Khi nghe tin Ngaøi ñi giaùo hoùa nôi naøy nôi kia, vua Anh Toâng môùi laøm bieåu thænh Ngaøi veà ñeå giaùo hoùa trong thaønh. Khi Ngaøi trôû veà thaønh.

“No maët baùch quan trieàu ñình”: Chöõ no maët baùch quan laø ñuû maët baù quan trong trieàu.

“Cuøng thuï giaùo phaùp tu haønh laøm nôi”: Töùc laø ai naáy cuõng ñeàu qui y, thoï giaùo, tu haønh.

“Taïi gia tieäm giôùi tieäm trai”: Nhöõng ngöôøi thoï giaùo, töùc naøo laø trai giôùi, tu theo tieäm tieán, naøo laø tam quy, nguõ giôùi v.v...

“Taùc phuùc nieäm Phaät thöông loaøi chuùng sinh”: Ngaøi daïy phaûi laøm phöôùc, phaûi nieäm Phaät, phaûi thöông caùc loaøi chuùng sinh.

            Khoan nhaân maãn tuaát nhaân tình,

            Phuùc truyeàn con chaùu hieån vinh muoân ñôøi.

            Ngaøi raèm moàng moät chaû nguoâi,

            Tieán daâng luïc cuùng, Buït trôøi chöùng minh.

Lôøi daïy naøy chaéc laø cuûa ngaøi Chaân Nguyeân. Ngaøi noùi:

“Khoan nhaân maãn tuaát nhaân tình”: Khoan laø môû roäng loøng, nhaân laø thöông yeâu moïi ngöôøi, môû roäng loøng thöông yeâu moïi ngöôøi ; chöõ maãn laø thöông xoùt, chöõ tuaát laø giuùp ñôõ, môû roäng loøng thöông, giuùp ñôõ moïi ngöôøi, nhaân tình töùc laø tình ñôøi. Nhö vaäy Ngaøi daïy phaûi tu baèng caùch môû roäng loøng mình, thöông yeâu moïi ngöôøi ñeå giuùp ñôõ hoï, ñoù goïi laø tu. Ñöôïc nhö vaäy:

“Phuùc truyeàn con chaùu hieån vinh muoân ñôøi”: Phuùc truyeàn cho con chaùu ñöôïc giaøu sang muoân ñôøi.

“Ngaøi raèm, moàng moät chaû nguoâi”: Töùc laø nhöõng ngaøy ñoù phaûi luoân luoân nhôù khoâng theå queân.

“Tieán daâng luïc cuùng, Buït trôøi chöùng minh”: Phaûi daâng luïc cuùng ñeå cuùng Trôøi, cuùng Phaät. Luïc cuùng laø cuùng nhöõng gì? Thöôøng thöôøng laøm leã luïc cuùng, laø daâng höông, ñaêng, hoa, quaû, traø, phaïn goïi laø luïc cuùng.

            Taây phöông cuõng ñöôïc thöôïng trình,

            Di Ñaø tieáp daãn hoùa sinh Lieân Ñaøi.

            Hoaëc ngöôøi giaûi thoaùt traàn ai,

            Chaúng tham phuù quí, tieàn taøi lôïi danh.

            Xuaát gia ñaàu Phaät tu haønh,

            Quaû chöùng coâng thaønh cöùu ñöôïc toå tieân.

Ñaây laø tö caùch cuûa ngaøi Chaân Nguyeân, chôù khoâng phaûi cuûa Sô toå Truùc Laâm. Ngaøi Chaân Nguyeân noùi raèng neáu ngöôøi bieát daâng luïc cuùng thì sau naøy:

            “Taây Phöông cuõng ñöôïc thöôïng trình,

            Di Ñaø tieáp daãn hoùa sinh Lieân Ñaøi”.

Nghóa laø ñöôïc veà Taây Phöông, ñöôïc Phaät Di Ñaø tieáp daãn leân ñaøi sen.

            “Hoaëc ngöôøi giaûi thoaùt traàn ai,

            Chaúng tham phuù quí tieàn taøi lôïi danh”.

Ngöôøi naøo tu giaûi thoaùt traàn ai thì khoâng coøn tham giaøu sang phuù quí, caû tieàn taøi, lôïi danh, ñeàu khoâng tham heát.

            “Xuaát gia ñaàu Phaät tu haønh,

            Quaû chöùng coâng thaønh cöùu ñöôïc toå tieân”.

Neáu ngöôøi tu chöùng ñöôïc quaû thì sau naøy ñoä ñöôïc toå tieân mình. Nhö vaäy phaàn caên baûn cuûa ngaøi Ñieàu Ngö ñi giaùo hoùa ñaõ ñöôïc toùm taét laïi ôû phaàn treân.

5.6  VUA GIAÛNG THIEÀN TAÏI CHUØA SUØNG NGHIEÂM

            Laïi thoát söï Toå nhaân duyeân,

            Ñaàu Ñaø vaõng giaùo kinh quyeàn boán phöông.

            Thì vöøa khai tuyeån Phaät tröôøng,

            Linh Sôn caûnh giôùi thieàn ñöôøng moïi nôi.

            Ñeán chuøa Suøng Nghieâm ñoã ngoài,

            Môû hoäi thuyeát phaùp coù lôøi cho tham.

Vaäy coù keä raèng:

                        “Thaân nhö hoâ haáp tò trung khí,

                        Theá töï phong haønh lónh ngoaïi vaân.

                        Ñoã quyeân ñeà ñoaïn nguyeät nhö truù,

                        Baát thò taâm thöôøng khoâng quaù xuaân.”

            “Ai ai ñaõ ñeå cöûa nhaø,

            Tìm ñi hoïc ñaïo xuaát gia tu haønh!

            Chôù coøn tham lôïi tham danh,

            Chaáp caûnh chaáp giôùi tranh haønh laøm chi.

            Voâ thöôøng sinh töû baát kyø,

            Ñaïo ñöùc chaúng coù ôû thì sao an?”

            Ñaïo tröôøng thænh vaán hoûi han,

            Ñieàu Ngöï giaûng heát thieàn quan moïi loøng.

            Thò Taêng laïi hoûi caùnh chung,

            Ñieàu Ngöï phoù chuùc Taâm toâng cho raøy:

            “Baùt Töï Ñaû Khai baèng nay,

            Töù Muïc Töông Coá loä baøy vieân dung.

            AÁy laø maät aán Taâm toâng,

            Toå ñaõ truyeàn loøng, chôù coù hoà nghi.

            Baùt Thöùc Khoâng Tòch Voâ Vi,

            Chuyeån thaønh Töù Trí goïi thì ñaû khai.

            Tam theá chö Phaät Nhö Lai,

            Töù Muïc Töông Coá muoân ñôøi chöùng Chaân.

            Töø aáy ñaéc Ñaïo raân raân,

            Ai ai lónh chæ tu thaân ñoä ngöôøi.

* * *

            Laïi thoát söï Toå nhaân duyeân,

            Ñaàu Ñaø vaõng giaùo kinh quyeàn boán phöông.

            Thì vöøa khai tuyeån Phaät tröôøng.

            Linh Sôn caûnh giôùi thieàn ñöôøng moïi nôi.

Ñoaïn naøy nhaéc laïi nhaân duyeân Ngaøi ñi giaùo hoùa. Ngaøi tu haïnh Ñaàu Ñaø, ñi caùc nôi giaùo hoùa, giaûng kinh khaép boán phöông, Trong thôøi gian naøy, Ngaøi môû tröôøng thi Phaät “khai tuyeån Phaät tröôøng” töùc laø tröôøng thi Phaät. Tröôøng ñoù ôû ñaâu?

“Linh sôn caûnh giôùi thieàn ñöôøng moïi nôi”: Töùc laø thieàn ñöôøng môû khaép caùc nôi, ôû trong hoäi nhö hoäi Linh sôn.

            “Ñeán chuøa Suøng Nghieâm ñoã ngoài,

            Môû hoäi thuyeát phaùp coù lôøi cho tham”.

Vaäy coù keä raèng:

                        “Thaân nhö hoâ haáp tò trung khí,

                        Theá töï phong haønh lónh ngoaïi vaân.

                        Ñoã quyeân ñeà ñoaïn nguyeät nhö truù,

                        Baát thò taàm thöôøng khoâng quaù xuaân”.

Khi ñeán chuøa Suøng Nghieâm, leân toøa ngoài, tröôùc tieân Ngaøi noùi baøi keä boán caâu nhö treân. ÔÛ ñaây ngaøi Chaân Nguyeân ñaõ ñoïc quyeån naøo maø thaáy ñuû boán caâu, coøn ôû trong caùc quyeån khaùc chæ coù hai caâu sau thoâi. Vì vaäy trong Thieàn sö Vieät Nam toâi cuõng thaáy ñöôïc hai caâu. Baây giôø coù ñuû boán caâu, toâi taïm dòch laïi, vì baûn dòch cuõ toâi khoâng nhôù kyõ neân baûn dòch naøy coù theå sai ñi chuùt ít vaän.

            “Thaân nhö hôi thôû ra vaøo muõi,

            Ñôøi tôï maây troâi ñaûnh nuùi xa.

            Chim quyeân keâu raû traêng nhö saùng,

            Ñaâu phaûi taàm thöôøng xuaân luoáng qua.”

Baøi keä naøy chuùng ta thaáy raát lyù thuù. Ñaàu tieân, Ngaøi noùi:

“Thaân nhö hoâ haáp tò trung khí”: Nghóa laø thaân naøy soáng raát taïm bôï gioáng nhö hôi thôû hít voâ, thôû ra. Bôûi vì hít voâ, thôû ra maø khoâng hít laïi thì cheát. Cho neân noùi maïng soáng trong hôi thôû. Caâu naøy môùi nhòp nhaøng vôùi caâu ñaàu trong baøi keä Ngaøi töï ñeà ôû chuøa laøng Coå Chaâu. Ngaøi noùi raèng: “Theá soá nhaát töùc maëc” laø soá ñôøi moät hôi thôû hay maïng ngöôøi trong hôi thôû. Nhö vaäy caâu naøy chöùng minh raèng Ngaøi luoân luoân thaáy maïng soáng naøy raát taïm bôï chæ trong hôi thôû ra vaøo. Ñoù laø caùi thaáy ñuùng leõ thaät, ñuùng ñaïo lyù. ÔÛ ñaây, Ngaøi noùi “Thaân nhö hoâ haáp tò trung khí”, beân kia Ngaøi noùi “Theá  soá nhaát töùc maëc”, hai caâu naøy yù nghóa môùi hôïp nhau. Coøn trong Tam Toå Thöïc Luïc caâu ñaàu cuûa baøi keä laø: "Theá soá nhaát saùch maïc", chöõ saùch maïc laøm cho caâu naøy khoâng coù yù nghóa. Vì vaäy, chuùng ta thaáy ñöôïc choã naøy môùi hôïp vôùi choã kia.

“Theá töï phong haønh lónh ngoaïi vaân”: Nghóa laø cuoäc ñôøi tôï nhö maây bay treân ñaûnh nuùi, vöøa thaáy tuï hoïp choác laùt laïi tan ñi, naøo coù gì beàn laâu. Nhö vaäy hai caâu treân ñaây noùi leân yù nghóa voâ thöôøng cuûa cuoäc ñôøi, voâ thöôøng cuûa caù nhaân, cuûa baûn thaân.

“Ñoã quyeân ñeà ñoaïn nguyeät nhö truù,

Baát thò taàm thöôøng khoâng quaù xuaân”.

Con chim ñoã quyeân keâu ra raû suoát ñeâm maø maët traêng vaãn saùng nhö ban ngaøy. Tieáng chim ñoã quyeân keâu, nghe chua xoùt buoàn thaûm, noù keâu ñeán moûi mieäng thoâi. Ñoù laø chæ caùi ñoäng luoân luoân laø sinh dieät. Nhöng beân caùi sinh dieät ñoù coù maët traêng saùng nhö ban ngaøy, noù coù ñoäng khoâng? Noù khoâng ñoäng, neân khoâng sinh dieät. AÙnh saùng maët traêng nhö ban ngaøy ñoù khoâng phaûi laø vieäc taàm thöôøng, chôù ñeå qua ñi moät ñôøi." Khoâng quaù xuaân", chöõ xuaân ñaây laø ngaøy xuaân, cuõng laø tuoåi xuaân, laø thôøi son treû cuûa mình. Nhö vaäy thaân naøy taïm bôï, maïng soáng chæ trong hôi thôû. Cuoäc ñôøi naøy cuõng nhö nhöõng aùng maây treo ñaàu nuùi, thaáy tuï roài tan khoâng coù gì beàn vöõng laâu daøi. Tuy trong caùi ñoäng luoân luoân noù bieán dieät, nhöng vaãn coù vaàng traêng saùng khoâng sinh, khoâng dieät, caùi ñoù khoâng phaûi taàm thöôøng maø nôõ boû queân ñi moät ñôøi raát laø ñaùng tieác.

            “Ai ai ñaõ ñeå cöûa nhaø,

            Tìm ñi hoïc ñaïo xuaát gia tu haønh!

            Chôù coøn tham lôïi, tham danh,

            Chaáp caûnh, chaáp giôùi tranh haønh laøm chi.

            Voâ thöôøng sinh töû baát kyø,

            Ñaïo ñöùc chaúng coù ôû thì sao an?”

Ñaây laø lôøi ngaøi Chaân Nguyeân noùi boå tuùc theâm:

            “Ai ai ñaõ ñeå cöûa nhaø,

            Tìm ñi hoïc ñaïo xuaát gia tu haønh”.

Töùc laø khuyeân moïi ngöôøi chôù neân baän bòu vieäc gia caûnh, neân tìm hoïc ñaïo tu haønh.

            “Chôù coøn tham lôïi, tham danh.

            Chaáp caûnh, chaáp giôùi tranh haønh laøm chi.”

Ngaøi khuyeân khoâng neân tham danh, tham lôïi. Chöõ giôùi naøy khoâng phaûi laø giôùi ñöùc, giôùi laø ranh giôùi, caûnh chæ ñaát ñai ruoäng vöôøn. Nghóa laø chaáp ranh giôùi ñaát ñai, ruoäng vöôøn cuûa mình khoâng cho ai xaâm laêng, hay laán hieáp. Tranh haønh laøm chi töùc laø tranh giaønh laøm gì. Neáu mình khoâng coøn tham lôïi, khoâng coøn tham danh thì ñaâu coù chaáp caûnh, chaáp ranh giôùi ñeå tranh giaønh vôùi nhau.

“Voâ thöôøng sinh töû baát kyø”: Vieäc voâ thöôøng cheát soáng khoâng theå heïn ñöôïc.

“Ñaïo ñöùc chaúng coù ôû thì sao an”: Ngöôøi khoâng ñaïo ñöùc laøm sao cuoäc soáng ñöôïc bình yeân.

            Ñaïo tröôøng thænh vaán hoûi han,

            Ñieàu Ngöï giaûng heát thieàn quan moïi loøng.

            Thò Taêng laïi hoûi caùnh chung,

            Ñieàu Ngöï phoù chuùc Taâm toâng cho raøy.

“Ñaïo tröôøng thænh vaán hoûi han”: Vì vaäy Ngaøi khuyeân neân ñeán caùc ñaïo tröôøng, töùc laø tröôøng tu Phaät ñeå thöa thænh hoïc hoûi.

“Ñieàu Ngöï giaûng heát thieàn quan moïi loøng”: Ngaøi Ñieàu Ngöï giaûng heát nhöõng choã quan troïng trong nhaø thieàn cho moïi ngöôøi cuøng nghe cuøng hieåu.

“Thò taêng laïi hoûi caùnh chung,

Ñieàu Ngöï phoù chuùc Taâm toâng cho raøy”.

Coù moät vò taêng hoûi choã cöùu caùnh, “caùnh chung” töùc laø choã toät cuøng hay choã cöùu caùnh. Ngaøi Ñieàu Ngöï môùi phoù chuùc Taâm toâng cho. Ñaây laø phoù chuùc:

            “Baùt Töï Ñaû Khai baèng nay,

            Töù Muïc Töông Coá loä baøy vieân dung.

            AÁy laø maät aán Taâm toâng,

            Toå ñaõ truyeàn loøng, chôù coù hoà nghi.

            Baùt Thöùc Khoâng Tòch Voâ Vi,

            Chuyeån thaønh Töù Trí goïi thì ñaû khai.

            Tam theá chö Phaät Nhö Lai,

            Töù Muïc Töông Coá muoân ñôøi chöùng Chaân.

            Töø aáy ñaéc Ñaïo raân raân,

Ai ai lónh chæ tu thaân ñoä ngöôøi.Ñaây laø lôøi chæ Taâm toâng cuûa ngaøi Ñieàu Ngöï, Ngaøi chæ baèng caùch naøo? Ngaøi noùi:

“Baùt töï ñaû khai baèng nay”: Töùc laø chöõ baùt môû baøy roài.

“Töù muïc töông coá loä baøy vieân dung”: Nghóa laø boán maét nhìn nhau ñaõ hieån baøy, ñaõ vieân dung töùc ñaõ troøn saùng.

“AÁy laø maät aán Taâm toâng”: Ñoù laø choã thaàm trao Taâm toâng cho.

“Toå ñaõ truyeàn loøng chôù coù hoà nghi”: Toå ñaõ truyeàn loøng chôù coù nghi ngôø gì nöõa.

Chöõ baùt töï ñaû khai, tuøy moãi nôi giaûi thích coù khaùc. Nhöng theo trong nhaø thieàn thöôøng noùi chöõ baùt môû roài sao khoâng naém muõi. YÙ ñaây ñeå noùi leõ thaät hieån baøy sao mình khoâng nhaän laáy. Töù muïc töông coá töùc laø boán maét nhìn nhau. Boán maét nhìn nhau laø hình aûnh cuûa hai tröôøng hôïp. Tröôøng hôïp cuûa toå Ca Dieáp vôùi ñöùc Phaät vaø tröôøng hôïp cuûa ngaøi Chaân Nguyeân vôùi Thieàn sö Minh Löông. Khi ñöùc Phaät ôû trong hoäi Linh Sôn ñöa caønh hoa sen leân nhìn khaép hoäi chuùng, moïi ngöôøi ñeàu ngô ngaùc. Maét Phaät nhìn ñeán toå Ca Dieáp, toå Ca Dieáp nhìn thaúng Phaät vaø mæm cöôøi, ñoù laø töù muïc töông coá. Phaät lieàn truyeàn taâm aán cho Ngaøi. Sau naøy ngaøi Chaân Nguyeân cuõng vaäy, khi gaëp Thieàn sö Minh Löông chæ nhìn nhau laø ngoä ñöôïc yeáu chæ thieàn. Do ñoù töù muïc töông coá ôû ñaây raát quan troïng, chæ ñoâi maét thaày vaø ñoâi maét troø cuøng nhìn nhau laø ngoä, töùc laø ñaõ chöùng ñöôïc leõ chaân roài, cho neân ôû döôùi noùi:

            “Baùt thöùc khoâng tòch voâ vi,

            Chuyeån thaønh töù trí goïi thì ñaû khai”.

Theo choã giaûi cuûa ngaøi Chaân Nguyeân thì Ngaøi noùi trong baùt thöùc ñöôïc roãng laëng, voâ vi thì luùc ñoù noù chuyeån thaønh töù trí goïi laø ñaû khai, töùc baùt töï ñaû khai. Nhö vaäy töø baùt thöùc chuyeån thaønh töù trí. Baùt thöùc goàm naêm thöùc tröôùc laø nhaõn, nhó, tyõ, thieät, thaân thöùc coäng theâm ba thöùc sau laø A laïi da thöùc, Maït na thöùc vaø YÙ thöùc thaønh ra taùm thöùc. Taùm thöùc naøy, khi ñöôïc khoâng tòch, ñöôïc voâ vi thì noù chuyeån thaønh töù trí. Thöùc A laïi da chuyeån thaønh Ñaïi vieân caûnh trí, thöùc Maït na chuyeån thaønh Bình ñaúng taùnh trí, thöùc yù chuyeån thaønh Dieäu quan saùt trí, coøn naêm thöùc tröôùc chuyeån thaønh Thaøhh sôû taùc trí. Nhö vaäy do baùt thöùc ñöôïc khoâng tòch, ñöôïc voâ vi thì ngay nôi ñoù noù chuyeån thaønh töù trí, goïi laø baùt töï ñaû khai. Theá neân, baùt thöùc neáu meâ laø chöa khai, khi ñöôïc tænh, ñöôïc yeân laëng, noù chuyeån thaønh töù trí, laø ñaû khai. Choã naøy cuõng gioáng nhö yù noùi trong nhaø thieàn, laø chaân maøy mình hình chöõ baùt, loã muõi naèm caïnh beân, maø loã muõi chæ cho caùi chaân thaät. Nghóa laø beân caïnh chaân maøy coù caùi chaân thaät, neáu töø ñaây nhaän ra loã muõi ñoù laø baùt töï ñaû khai, töùc laø nhaän ra caùi chaân thaät. ÔÛ ñaây Ngaøi noùi chuyeån taùm thöùc thaønh töù trí goïi ñoù laø ñaû khai. Nhö vaäy, choã ñoù laø:

            “Tam theá chö Phaät Nhö Lai,

            Töù muïc töông coá muoân ñôøi chöùng chaân.”

Choã ba ñôøi chö Phaät Nhö Lai, boán maét nhìn nhau muoân ñôøi ñaõ chöùng ñöôïc leõ thaät.

“Töø aáy ñaéc ñaïo raân raân”: Chöõ raân raân naøy, ôû baûn 1932 ñeå laø laàn laàn, nhöng laàn laàn laïi khoâng coù nghóa. Raân raân ôû ñaây coù nghóa laø raàn roä. Bôûi vì taát caû ngöôøi nghe ñöôïc, thaáy ñöôïc vaø ngoä ñaïo raát ñoâng ñaûo, neân noùi raàn raàn roä roä chôù khoâng phaûi thöôøng, coøn neáu noùi laàn laàn laø chaäm chaäm töø töø, nhö vaäy thaønh hai yù khaùc nhau.

“Ai ai lónh chæ tu thaân ñoä ngöôøi”: Nghóa laø ai cuõng laõnh ñöôïc, hieåu ñöôïc yeáu chæ ñeå lo tu thaân, lo ñoä ngöôøi.

5.7 VEÀ KINH LAØM CHAY CHO CHÒ

            Baûo Saùt giaùn Toå moïi lôøi:

            “Toân ñöùc nieân laõo möïa dôøi ñöôøng xa.”

            Nhaân Toâng mæm cöôøi thoát ra:

            “Töù ñaïi thuûy hoûa ñaâu laø no tan.

            Giaù Caù Baûn Lai Baát Can,

            Coù ñaâu sinh dieät hoøa toan nhoïc mình.

            Loøng Tao quaûng ñoä chuùng sinh,

            Ñaàu Ñaø khoå haïnh giaùo thanh truyeàn ñôøi.

            Xuaân thu vaõng giaùo moïi nôi,

            Haï ñoâng yeån toïa laïi ngoài non xanh.”

            Thaäp nguyeät nguõ nhaät bình minh,

            Thieân Thuïy coâng chuùa cong mình phaûi ñau.

            Gia ñoàng Trieäu Baûn leân taâu,

            Ñeán Töû Tieâu am khaáu ñaàu laïy vua:

            “Coâng chuùa beänh ñoác chaúng qua.”

            Nhaân Toâng thaáy thoát noùi ra lôøi naøy:

            “Nhaân duyeân thôøi tieát vaäy vay,

            Coù sinh coù töû xöa nay haèng leà.”

            Nhaân Toâng choáng gaäy ra ñi,

            Haønh giaû hoä trì moät ngöôøi chaân tay.

            Ba ngaøy ñeán kinh ñoâ raøy,

            Laäp ñaøn phoù chuùc moät ngaøy taùi quy.

* * *

            Baûo Saùt giaùn Toå moïi lôøi:

            “Toân ñöùc nieân laõo möïa dôøi ñöôøng xa.”

            Nhaân Toâng mæm cöôøi thoát ra:

            “Töù ñaïi thuûy hoûa ñaâu laø no tan.

Caâu: “Töù ñaïi thuûy hoûa ñaâu laø no tan”, trong baûn in naêm 1932 ñeå laø "Töù ñaïi thuûy hoûa daàu laø noù tan" coù nghóa hôn. Ñaây toâi giaûi thích ñoaïn naøy: Khi ngaøi Ñieàu Ngöï ñaõ lôùn tuoåi maø Ngaøi laïi thích ñi nôi naøy, nôi kia ñeå giaùo hoùa. Cho neân:

“Baûo Saùt giaùn Toå moïi lôøi”: Ngöôøi ñeä töû laø Baûo Saùt môùi khuyeân can Toå. Chöõ giaùn laø khuyeân can.

“Toân ñöùc nieân laõo möïa dôøi ñöôøng xa”: Thaày laø baäc toân ñöùc, tuoåi ñaõ giaø chôù coù ñi ñöôøng xa xoâi.

“Nhaân Toâng mæm cöôøi thoát ra”: Nhaân Toâng lieàn mæm cöôøi vaø noùi, thoát ra töùc laø noùi.

“Töù ñaïi thuûy hoûa daàu laø noù tan”: Nghóa laø thaân naøy do ñaát, nöôùc, gioù, löûa, hôïp laïi thaønh, coù hôïp aét coù ngaøy phaûi tan raõ. Vì vaäy maëc tình noù hôïp, maëc tình noù tan coù gì ñaâu quan troïng, maø ñieàu quan troïng ôû ñaây laø:

            “Giaù Caù Baûn Lai Baát Can,

            Coù ñaâu sinh dieät hoøa toan nhoïc mình.

            Loøng Tao quaûng ñoä chuùng sinh,

            Ñaàu Ñaø khoå haïnh giaùo thanh truyeàn ñôøi.

            Xuaân thu vaõng giaùo moïi nôi,

            Haï ñoâng yeån toïa laïi ngoài non xanh.”

Lôøi cuûa ngaøi Nhaân Toâng noùi tieáp, Ngaøi baûo raèng:

“Giaù Caù Baûn Lai Baát Can”: Giaù caù laø caùi aáy, baûn lai laø xöa nay, baát can laø khoâng dính daùng, khoâng can thieäp. Nghóa laø tuy thaân töù ñaïi coù tan raõ, coù hao moøn, nhöng caùi aáy töùc laø caùi theå chaân thaät cuûa mình, caùi ñoù xöa nay noù khoâng bò can thieäp, hay khoâng bò dính daùng gì heát. Noù khoâng bò voâ thöôøng laøm hö hoaïi, khoâng bò töù ñaïi tan raõ laøm cho maát ñi. Caùi ñoù khoâng bò taát caû luaät voâ thöôøng chi phoái, khoâng vì chuyeän hôïp tan cuûa töù ñaïi laøm cho noù phaûi bò khoù khaên. Vì vaäy Ngaøi noùi “Coù ñaâu sinh dieät hoøa toan nhoïc mình”. Noù laø caùi baát sinh baát dieät thì trong caùi sinh dieät naøy, ñaâu nhoïc gì ñoái vôùi caùi ñoù, neân Ngaøi môùi noùi:

            “Loøng Tao quaûng ñoä chuùng sinh,

            Ñaàu Ñaø khoå haïnh giaùo thanh truyeàn ñôøi”.

Chöõ tao ñuùng ra baây giôø goïi laø ta, chôù noùi tao thì nghe hôi xöa. Nghóa laø loøng ta muoán ñoä roäng heát taát caû chuùng sinh, neân duøng haïnh Ñaàu Ñaø. Haïnh Ñaàu Ñaø töùc laø khoå haïnh. Thanh laø lôøi noùi, duøng lôøi giaùo hoùa truyeàn daïy cho ngöôøi ñôøi. Nhö vaäy ñoái vôùi Ngaøi tuy tuoåi lôùn, tuy coù nhoïc nhaèn maø Ngaøi bieát trong caùi thaân töù ñaïi nhoïc nhaèn, vaãn coù caùi chöa töøng sinh, chöa töøng dieät, thì coù lieân heä gì maø phaûi lo, phaûi nhoïc. Bôûi vì loøng Ngaøi luùc naøo cuõng muoán ñoä heát chuùng sinh, cho neân tu haïnh Ñaàu Ñaø vaø ñi giaûng daïy cho moïi ngöôøi hieåu ñaïo, ñoù laø baûn nguyeän lôïi tha cuûa Ngaøi.

“Xuaân thu vaõng giaùo moïi nôi”: Muøa xuaân, muøa thu Ngaøi ñi nôi naøy nôi kia ñeå giaùo hoùa. Chöõ vaõng laø lai vaõng laø ñi tôùi, ñi lui.

“Haï ñoâng yeån toïa laïi ngoài non xanh”: Muøa haï vaø muøa ñoâng thì ôû yeân moät choã. Chöõ yeån laø yeân, yeån toïa laø ngoài yeân moät choã ôû treân nuùi xanh. Nhö vaäy, ôû ñaây chuùng ta thaáy ñuùng laø khí haäu mieàn Baéc nhaát laø khí haäu ôû Yeân Töû, muøa haï vaø muøa ñoâng. Muøa haï thì an cö kieát haï, muøa ñoâng thì trôøi reùt, hai muøa naøy Ngaøi ôû taïi nuùi ñeå tu haønh. Muøa xuaân aám aùp vaø muøa thu maùt meû thì Ngaøi ñi giaùo hoùa nôi naøy nôi kia. Nhö vaäy, lôøi khuyeân cuûa Baûo saùt laø Ngaøi ñaõ lôùn tuoåi khoâng neân ñi nôi naøy nôi kia xa xoâi. Khi nghe khuyeân nhö vaäy, Ngaøi mæm cöôøi vaø ñaùp raèng, thaân töù ñaïi naøy maëc tình noù coøn hay maát, khoâng quan troïng, bôûi vì coøn coù "caùi aáy" khoâng bò voâ thöôøng dính daùng ñeán noù. Vì vaäy Ngaøi khoâng phaûi baän taâm, khoâng phaûi lo laéng. Bôûi taâm thöông ngöôøi, muoán ñoä heát chuùng sinh neân Ngaøi phaûi tu haïnh Ñaàu Ñaø, phaûi ñi giaùo hoùa cho moïi ngöôøi. Theá neân trong moät naêm, hai muøa xuaân vaø thu, Ngaøi ñi giaùo hoùa, chæ coù muøa ñoâng, muøa haï thì ôû treân nuùi tu haønh.

            Thaäp nguyeät nguõ nhaät bình minh,

            Thieân Thuïy coâng chuùa cong mình phaûi ñau.

            Gia ñoàng Trieäu Baûn leân taâu,

            Ñeán Töû Tieâu am khaáu ñaàu laïy vua:

            “Coâng chuùa beänh ñoác chaúng qua”.

            Nhaân Toâng thaáy thoát noùi ra lôøi naøy:

            “Nhaân duyeân thôøi tieát vaäy vay,

            Coù sinh coù töû xöa nay haèng leà.”

            Nhaân Toâng choáng gaäy ra ñi,

            Haønh giaû hoä trì moät ngöôøi chaân tay.

            Ba ngaøy ñeán kinh ñoâ raøy,

            Laäp ñaøn phoù chuùc moät ngaøy taùi quy.

            “Thaäp nguyeät nguõ nhaät bình minh,

            Thieân Thuïy coâng chuùa cong mình phaûi ñau”.

Thaäp nguyeät laø thaùng möôøi, nguõ nhaät laø ngaøy muøng naêm. Ñeán ngaøy muøng naêm thaùng möôøi, vaøo buoåi saùng, coâng chuùa Thieân Thuïy ôû trong mình beänh, khoâng khoûe, môùi sai gia ñoàng laø Trieäu Baûn leân am Töû Tieâu ñeå taâu vôùi vua, baùo tin cho vua hay.

“Coâng chuùa beänh ñoác chaúng qua”: Töùc laø coâng chuùa beänh naëng laém, chaúng qua laø khoù qua ñöôïc. Baø coâng chuùa Thieân Thuïy laø chò cuûa Ngaøi.

“Nhaân Toâng thaáy thoát noùi ra lôøi naøy”: Khi nghe noùi nhö vaäy, Ngaøi baûo raèng:

“Nhaân duyeân thôøi tieát vaäy vay”: Töùc laø thôøi tieát nhaân duyeân laø nhö theá.

“Coù sinh coù töû xöa nay haèng leà”: Ñoù laø leõ voâ thöôøng cuûa xöa nay, coù sinh ra thì phaûi coù töû, chôù khoâng ai traùnh khoûi ñieàu naøy.

            “Nhaân Toâng choáng gaäy ra ñi,

            Haønh giaû hoä trì moät ngöôøi chaân tay”.

Tuy vaäy Ngaøi cuõng choáng gaäy xuoáng nuùi ñeå thaêm chò. Ñi theo Ngaøi chæ coù moät ngöôøi haønh giaû töùc laø moät ngöôøi thò giaû theo haàu thoâi, chôù khoâng coù ai nhieàu.

            “Ba ngaøy ñeán kinh ñoâ raøy,

            Laäp ñaøn phoù chuùc moät ngaøy taùi quy”.

Töø nuùi Yeân Töû veà tôùi kinh ñoâ, Ngaøi ñi trong ba ngaøy. Ñeán kinh ñoâ Ngaøi laäp ñaøn caàu nguyeàn, phoù chuùc töùc laø daën doø xong roài hoâm sau, Ngaøi trôû veà nuùi laïi. Nghóa laø chò ruoät ñau naëng cho hay veà, chæ laäp ñaøn caàu nguyeän roài töø giaõ ñi chôù khoâng naán naù ôû laïi. Ñoù laø tinh thaàn ñaïo lyù raát roõ raøng.

5.8 TREÂN ÑÖÔØNG VEÀ NUÙI VUA MEÄT

            Ñeán chuøa Coå Chaâu moät khi,

            Caát buùt baøi ñeà moät keä raèng bay:

            “Theá saùc nhaát töùc maëc,

            Thì tình löôõng haûi ngaân.

            Ma cung hoàn quaûn thaäm,

            Phaät quoác baát thaéng xuaân”.

            Ngaøy sau ñeán chuøa Suøng Nghieâm,

            Tuyeân Töø Thaùi haäu theát böõa thì trai.

            Veà ñeán Höông Laâm thöôû nay,

            Nhöùc ñaàu khí lieät, chaân tay ngaïi keà.

            Tình côø hai thaày qua ñi,

            Töû Dinh Hoaøn Trung töùc thì möøng thay.

            Nhaân Toâng thoát baûo raèng bay:

            “Loøng Tao thuôû naøy muoán leân Ngoïa Vaân.”

            Hai thaày lieäm tay ñeán gaàn:

            “Chuùng toâi cam loøng hoä nieäm ñöôøng xa.”

            Tu du xaåy leân ñeán giaø,

            Nhaân Toâng thoát baûo: “Möõa qua lôøi naøy.

            Chuùng bay hoïc Ñaïo chôù chaày,

            Voâ thöôøng hai chöõ kíp thay nan ñaøo.

            Goïi laáy Baûo Saùt cho Tao,

            Coù lôøi ñaëc nhuû tieâu hao moïi loøng.”

            Haønh giaû teân laø Phaùp Khoâng,

            Ñeán Vaân Tieâu am cong loøng thöông thay!

            Noùi chieàng Baûo Saùt cho hay:

            Toân Ñöùc thì tieát thuôû naøy chaúng qua.

            Baûo Saùt loøng thöông xoùt xa,

            Tay ñem kinh giaùo xuoáng maø tìm ñi.

            Ñöôøng tröôøng laën suoái sôn kheâ,

            Ñeâm aáy phaûi toái moät khi naèm röøng.

            Coi thaáy haéc vaân bay khoâng,

            Baûo Saùt gaãm ñöôïc, trong loøng bieát hay.

            Leân ñeán Ngoïa Vaân thuôû nay,

            Ñieàu Ngöï thoát baûo: “Maày chaøy, Tao mong”.

            “Vaïn phaùp baûn lai chaân khoâng,

            Chaúng maéc moä phaùp môùi thoâng loøng Thieàn.

            OÁc laø Phaùp Tính töï nhieân,

            Baát Sinh Baát Dieät baûn nguyeân laøu laøu.

            Chö Toå phoù chuùc baáy laâu,

            YÙ nghóa maït haäu ñeå sau maø duøng.

            Phaùp Loa Tao ñaõ truyeàn loøng,

            Laøm ñeä nhò Toå noái doøng Nhö Lai.

            Ñeøn Buït nhö löûa maët trôøi,

            Hoa tinh voâ taän moãi ngöôøi moãi cho.

            Baûo Saùt hoûi chuùng moân ñoà,

            Ai ai cuõng coù minh chu trong mình.

            Phaùp thaân nghieãm hó tröôøng linh,

            Tì loâ ñænh thöôïng tung hoaønh Thaùi Hö.

            Thaùnh phaøm voâ khieám voâ dö,

            Ñöôøng ñöôøng ñoái dieän nhö nhö theå ñoàâng.”

            Giaûng heát Thieàn chæ Taâm Toâng,

            Thieân ñòa chaán ñoäng hö khoâng thuôû naøy.

            Phoù chuùc ngoâ töû hình haøi,

            Töôïng phaùp muoân ñôøi coâng aùn ñoä sinh.

            Theá theá Thích töû tu haønh,

            Ñieàu Ngöï thuï kyù coâng thaønh nhieàu thay!

* * *

            Ñeán chuøa Coå Chaâu moät khi,

            Caát buùt baøi ñeà moät keä raèng bay:

            “Theá saùc nhaát töùc maëc,

            Thì tình löôõng haûi ngaân.

            Ma cung hoàn quaûn thaäm,

            Phaät quoác baát thaéng xuaân.”

Luùc trôû veà ñeán chuøa Coå Chaâu, Ngaøi döøng nghæ laïi moät ñeâm. Khi döøng nghæ taïi chuøa naøy, Ngaøi caûm höùng vieát baøi keä treân ñaây. Baøi keä ñoù coù nghóa laø:

“Theá saùc nhaát töùc maëc”: Theá saùc töùc laø theá soá laø soá ôû ñôøi, laø tuoåi ñôøi, chaúng qua nhö moät hôi thôû thoâi. Chöõ nhaát töùc laø moät hôi thôû ; maëc laø döøng. Nghóa laø hôi thôû ra maø khoâng hít laïi laø heát moät ñôøi. Theá neân noùi tuoåi ñôøi cuûa con ngöôøi chæ laø moät hôi thôû. Duø traêm, ngaøn, muoân, trieäu ngöôøi, ñeán giôø phuùt choùt cuõng laø caùi thôû khì ra thoâi, chôù coù ai gaàn cheát maø hít voâ ñaâu? Neáu coøn hít voâ laø chöa cheát maø cheát laø thôû khì ra. Nhö vaäy cuoäc soáng cuûa con ngöôøi chæ trong hôi thôû, khì ra khoâng hít laïi laø cheát. Theá neân ñôøi mình chæ coù bao nhieâu, coù moät hôi thôû ra thoâi, vaäy maø cöù tính soáng muoân ñôøi, muoân naêm, nhöng söï thöïc chæ laø moät hôi thôû ra, khoâng hít trôû vaøo laø cheát ngay. Cho neân Ngaøi noùi tuoåi ñôøi chæ trong moät hôi thôû thoâi, ñoù laø caùi nhìn raát töôøng taän.

“Thì tình löôõng haûi ngaân”: “Thì tình”, ngoaøi Baéc ñoïc laø thì, trong Nam ñoïc laø thôøi. Nhöng tình ñôøi thì hai bieån baïc. Tuoåi thoï thì chæ coù moät hôi thôû maø tình ñôøi tôùi hai bieån baïc. Caâu naøy khi xöa dòch, toâi coù caûm höùng, Ngaøi noùi hai bieån baïc thì chöõ baïc dòch laïi bò vaän traéc, thaønh ra toâi taêng theâm thaønh hai bieån vaøng, maø taïi sao toâi taêng theâm, vì toâi thoâng caûm ñöôïc ôû choã naøy. Ngaøi cuõng bieát Ngaøi saép tòch, nhöng tuoåi thoï hay maïng soáng cuûa Ngaøi quaù ngaén, maø loøng Ngaøi laïi muoán ñoä cho taát caû chuùng sinh thì quaù roäng. Loøng thì meânh moâng maø tuoåi quaù ngaén cho neân môùi coù hai caâu naøy. Nghóa laø tuoåi ñôøi moät hôi thôû maø tình ñôøi tôùi hai bieån baïc, toâi theâm hai bieån vaøng coøn ñaäm hôn phaûi khoâng? Ñoù laø hai caâu ñeå noùi söï maâu thuaãn giöõa tuoåi thoï vaø coõi loøng roäng theânh thang cuûa ngöôøi tu. Ngöôøi tu bao giôø cuõng muoán ñoä cho nhieàu chuùng sinh thöùc tænh, heát khoå ñau, nhöng tuoåi thoï coù chöøng möïc, coù giôùi haïn. Ñieàu mình muoán mình laøm chöa ñöôïc, chöa xong thì tuoåi ñôøi ñaõ saép heát roài. Caâu ôû ñoaïn treân dieãn taû cho chuùng ta thaáy raát roõ raøng taám loøng theânh thang cuûa Ngaøi laø “Loøng Tao quaûng ñoä chuùng sinh” phaûi khoâng? Loøng thì muoán roäng ñoä chuùng sinh, maø baây giôø tuoåi thì ngaén quaù, môùi 51 tuoåi laïi saép töø traàn roài. Nhö vaäy, coù phaûi laø Ngaøi caûm thoâng ñöôïc caùi kieáp ngöôøi quaù ngaén nguûi maø loøng ngöôøi thì muoán laøm raát nhieàu vieäc, ñeå lôïi ích cho chuùng sinh. Cho neân Ngaøi môùi coù hai caâu treân.

            “Ma cung hoàn quaûn thaäm

            Phaät quoác baát thaéng xuaân”.

Ma cung töùc laø cung ma, hoàn coù nghóa laø doàn daäp hay choã khaùc dòch laø böùc baùch. ÔÛ cung ma söï cai quaûn raât ëlaø böùc baùch. Coøn coõi Phaät thì ñeïp ñeõ voâ cuøng. Nhö vaäy, hai caâu naøy laïi maâu thuaãn nhau, maâu thuaãn giöõa cung ma vaø Phaät quoác. Ñöùng veà Phaät quoác thì ñeïp ñeõ khoân cuøng, ñöùng veà cung ma thì cai quaûn raát böùc baùch, ngaët ngheøo. Vì cung ma laø choã nguïc tuø, nguïc tuø thì cai quaûn ngaët ngheøo, coøn coõi Phaät thì theânh thang sung söôùng, cho neân khoâng coù gì ñeïp hôn, ñeïp baèng. Vôùi hai hình aûnh, moät beân laø bò cai quaûn ngaët ngheøo, moät beân thì ñeïp ñeõ voâ cuøng taän, vaäy chuùng ta choïn beân naøo? Choïn choã cai quaûn ngaët ngheøo hay choïn choã ñeïp ñeõ voâ cuøng taän, ñoù laø ñeå nhaéc nhôû chuùng ta tu. Ngaøi khoâng khuyeân, khoâng daïy chuùng ta phaûi tu haønh nhö theá naøo, nhöng Ngaøi ñöa hai hình aûnh, moät beân cai quaûn ngaët ngheøo, moät beân ñeïp ñeõ voâ ngaàn, khoâng giôùi haïn, ñeå chuùng ta muoán ñi ñöôøng naøo töï choïn laáy. Choïn con ñöôøng ñeïp ñeõ theânh thang hay choïn choã cai quaûn ngaët ngheøo, ñoù laø töï mình choïn chôù Ngaøi khoâng khuyeân, caùc ngöôi phaûi tu theá naøy, theá khaùc ñeå ñöôïc höôûng sung söôùng. Hay caùc ngöôi khoâng neân laøm nhöõng ñieàu noï, ñieàu kia seõ khoå, maø chæ neâu hai hình aûnh, beân ñaây laø choã khoå sôû böùc baùch, beân kia laø choã theânh thang ñeïp ñeõ. Ai muoán choïn nôi naøo cöù choïn. Vaäy ôû ñaây coù ai thích choïn choã cai quaûn ngaët ngheøo khoâng? Chaéc khoâng ai choïn, nhöng laâu laâu, con quyû saân noåi leân, noù muoán xuùi ñi ñöôøng khoå. Nhö vaäy Ngaøi bieát raèng tuoåi thoï Ngaøi saép heát, maø loøng ñoä ñôøi cuûa Ngaøi chöa cuøng vaø Ngaøi thaáy thöông chuùng sinh, beân ñaây laø khoå sôû, beân kia laø sung söôùng maø ngöôøi ta khoâng bieát choïn, cöù lao mình trong caùi khoå ñau. Cho neân hai caâu sau laø Ngaøi hình dung ñöôïc choã khoå ñau vaø choã sung söôùng cho moïi ngöôøi thaáy ñeå töï yù thöùc maø löïa choïn.

            Ngaøy sau ñeán chuøa Suøng Nghieâm,

            Tuyeân Töø Thaùi haäu theát böõa thì trai.

Caâu naøy hôi traéc vaän. Qua ngaøy hoâm sau nöõa, Ngaøi ñeán chuøa Suøng Nghieâm. Khi ñeán chuøa naøy, baø Tuyeân Töø Thaùi Haäu môùi theát böõa trai cuùng döôøng.

            Veà ñeán Höông Laâm thuôû nay,

            Nhöùc ñaàu khí lieät, chaân tay ngaïi keà.

            Tình côø hai thaày qua ñi,

            Töû Dinh Hoaøn Trung töùc thì möøng thay.

Veà ñeán Höông Laâm, Ngaøi thaáy nhöùc ñaàu, tay chaân moûi meät, khoâng coøn muoán dôû chaân caát böôùc nöõa. Tình côø gaëp ñöôïc hai thaày laø Töû Dinh vaø Hoaøn Trung ñi cuøng ñöôøng, töùc laø ngöôïc ñöôøng ñi laïi, khi ñi ngang qua gaëp, Ngaøi môùi noùi:

            Nhaân Toâng thoát baûo raèng bay:

            “Loøng Tao thuôû naøy muoán leân Ngoïa Vaân.”

            Hai thaày lieäm tay ñeán gaàn:

            “Chuùng toâi cam loøng hoä nieäm ñöôøng xa.”

            Tu du xaåy leân ñeán giaø,

            Nhaân Toâng thoát baûo: “Möõa qua lôøi naøy.

            Chuùng bay hoïc Ñaïo chôù chaày,

            Voâ thöôøng hai chöõ kíp thay nan ñaøo.

            Goïi laáy Baûo Saùt cho Tao,

            Coù lôøi ñaëc nhuû tieâu hao moïi loøng.”

Ñoaïn naày dieãn taû luùc Ngaøi ñi ñöôøng bò beänh, cho neân tay chaân moûi meâ khoâng theå caát böôùc noåi. Boãng gaëp hai vò sö laø Töû Dinh vaø Hoaøn Trung, Ngaøi môùi noùi vôùi hai thaày ñoù raèng:

“Loøng Tao thuôû naøy muoán leân Ngoïa Vaân”: Töùc laø baây giôø ta muoán leân treân ngoïn nuùi Ngoïa Vaân, noùi theâm cho ñuû laø: nhöng chaân khoâng coøn caát böôùc noåi nöõa.

“Hai thaày lieäm tay ñeán gaàn”: Chöõ lieäm laø chaép, lieäm tay töùc laø chaép tay laïi. Nghe vaäy hai thaày lieàn chaép tay ñeán gaàn thöa:

“Chuùng toâi cam loøng hoä nieäm ñöôøng xa”: Baây giôø chuùng con xin nguyeän ñöa Ngaøi leân ñeán taän treân ngoïn Ngoïa Vaân, töùc laø hai thaày môùi beø, hay ñôõ Ngaøi ñi laàn leân ngoïn nuùi Ngoïa Vaân.

“Tu du xaåy leân ñeán giaø”: Chöõ giaø laø giaø lam töùc laø chuøa, nhôø hai thaày maïnh, neân chæ trong choác laùt ñaõ ñöa Ngaøi ñeán chuøa.

Nhaân Toâng thoát baûo “Möõa qua lôøi naøy”: Möõa töùc laø möïa coù nghóa laø môùi. Khi ñeán nôi Nhaân Toâng môùi thoát baûo lôøi naøy.

“Chuùng bay hoïc ñaïo chôù chaày”: Caùc ngöôi hoïc ñaïo thì khoâng neân chaäm treã.

“Voâ thöôøng hai chöõ kíp thay nan ñaøo”: Hai chöõ voâ thöôøng nhanh laém khoù troán traùnh ñöôïc, chöõ kíp laø nhanh. Chuùng baây laø ngöôøi hoïc ñaïo chôù coù chaäm treã, chaøy laø chaäm treã, vì hay chöõ voâ thöôøng ñuoåi theo raát gaáp, khoù troán traùnh ñöôïc.

“Goïi laáy Baûo Saùt cho Tao”: Vaäy caùc ngöôi ñi goïi Baûo Saùt cho ta.

“Coù lôøi ñaëc nhuõ tieâu hao moïi loøng”: Töùc laø coù lôøi daën doø nhaéc nhôû ôû trong loøng.

            Haønh giaû teân laø Phaùp Khoâng,

            Ñeán Vaân Tieâu am cong loøng thöông thay!

            Noùi chieàng Baûo Saùt cho hay:

            Toân Ñöùc thì tieát thuôû naøy chaúng qua.

            Baûo Saùt loøng thöông xoùt xa,

            Tay ñem kinh giaùo xuoáng maø tìm ñi.

Nhö vaäy Thieàn sö Phaùp Khoâng laø ngöôøi laõnh traùch nhieäm ñi goïi Baûo Saùt veà.

            “Ñeán Vaân Tieâu am cong loøng thöông thay!

            Noùi chieàng Baûo Saùt cho hay:”

Chöõ cong nghóa laø trong, chöõ chieàng ôû ñaây nghe khoù hieåu, coøn baûn 1932 ñeå laø trình thì deã hieåu hôn. Khi Phaùp Khoâng leân ñeán am Vaân Tieâu, trong loøng thöông xoùt môùi thöa vôùi Thieàn sö Baûo Saùt raèng:

“Toân Ñöùc thì tieát thuôû naøy chaúng qua”: Toân ñöùc laø chæ ngaøi Traàn Nhaân Toâng, thì tieát töùc laø thôøi tieát, nghóa laø do thôøi tieát khieán cho Ngaøi phaûi beänh, chaéc khoâng theå qua ñöôïc côn beänh naøy.

            “Baûo Saùt loøng thöông xoùt xa,

            Tay ñem kinh giaùo xuoáng maø tìm ñi”.

Nghe nhö vaäy, ngaøi Baûo Saùt loøng raát thöông xoùt, tay voäi oâm kinh theo ñeå tìm ñeán Ngoïa Vaân.

            Ñöôøng tröôøng laën suoái sôn kheâ,

            Ñeâm aáy phaûi toái moät khi naèm röøng,

            Coi thaáy haéc vaân bay khoâng,

            Baûo Saùt gaãm ñöôïc, trong loøng bieát hay.

Ñeâm ñoù treân ñöôøng ñi ñeán Ngoïa Vaân khaù daøi, Ngaøi phaûi loäi suoái treøo non ñi suoát ñeâm, ñeán toái vaãn chöa ñeán nôi, neân phaûi nguû laïi trong röøng. Khi naèm nguû Ngaøi nhìn thaáy coù ñaùm maây ñen bay lô löûng ôû treân khoâng, Baûo Saùt môùi suy nghó vaø ñoaùn bieát ñaây laø ñieàm khoâng laønh, coù leõ ngaøi Traàn Nhaân Toâng seõ tòch.

            Leân ñeán Ngoïa Vaân thöôû nay,

            Ñieàu Ngöï thoát baûo: “Maày chaøy, Tao mong”.

Khi Baûo Saùt leân ñeán Ngoïa Vaân roài, ngaøi Ñieàu Ngöï thaáy môùi noùi, sao maøy ñi treã vaäy, tao ñang troâng maøy. Ñoù laø nhöõng ngoân ngöõ cuûa thôøi xöa.

            “Vaïn phaùp baûn lai chaân khoâng,

            Chaúng maéc moä phaùp môùi thoâng loøng Thieàn.

            OÁc laø Phaùp Tính töï nhieân,

            Baát Sinh Baát Dieät baûn nguyeân laøu laøu.

            Chö Toå Phoù chuùc baáy laâu,

            YÙ nghóa maït haäu ñeå sau maø duøng.

Ñaây laø lôøi cuûa ngaøi Ñieàu Ngöï daïy ngaøi Baûo Saùt, Ngaøi noùi raèng:

“Vaïn phaùp baûn lai chaân khoâng”: Nghóa laø muoân phaùp treân theá gian naøy, töø tröôùc ñeán nay, theå noù laø chaân khoâng. Taïi sao theå caùc phaùp laø chaân khoâng? Bôûi vì caùc phaùp khoâng coù töï tính, bôûi khoâng coù töï tính neân taùnh noù laø khoâng, maø taùnh khoâng ñoù laø theå cuûa muoân phaùp. Noù khoâng phaûi laø vaät, cuõng khoâng phaûi laø moïi hình töôùng, moïi sinh dieät, cho neân noùi laø chaân khoâng, nhöng muoán ñöôïc caùi chaân khoâng ñoù, phaûi laøm sao?

“Chaúng maéc moä phaùp môùi thoâng loøng Thieàn”: Chöõ moã chôù khoâng phaûi moä, moã laø caùi naøy, caùi noï. Thöôøng thöôøng thuôû xöa ngöôøi ta hay xöng mình laø moã. Nghóa laø chaúng maéc moät phaùp naøo môùi thoâng loøng thieàn, loøng thieàn môùi thoâng suoát. Nhö vaäy caâu naøy, Ngaøi noùi heát söùc ñôn giaûn nhöng chuùng ta thaáy ñaïo lyù ñaày ñuû trong ñaây. Chaúng maéc moät phaùp naøo thì loøng thieàn môùi ñöôïc thoâng suoát. Thöû hoûi taát caû chuùng ta ngaøy nay coù maéc moät phaùp naøo khoâng? Hay laø maéc maáy traêm phaùp. Moät phaùp thì khoù coù, chôù maáy traêm phaùp thì coù, phaûi khoâng? Ñaây toâi noùi thí duï, moät, hai phaùp thöû xem quí vò coù maéc hay khoâng? Thí duï quí vò ñi tu roài maø coù maéc phaùp khen, cheâ khoâng? Neáu ai khen maët mình coù töôi khoâng? Ai cheâ maët mình coù aâu saàu khoâng? Giaû söû veû maët mình ñang töôi vui, khi nghe tieáng cheâ, duø loøng mình raùn giöõ cho noù bình thaûn, nhöng göông maët xuoáng saéc luùc naøo mình khoâng hay. Ñoù laø ñaõ maéc phaùp roài, neáu khoâng maéc thì khoâng xuoáng saéc. Vieäc khen cheâ laø töông ñoái deã. Ñeán vieäc ñöôïc maát cuõng vaäy. Nhö chuùng ta döï tính toå chöùc troàng hoa quaû ñeå baùn ñoåi gaïo. Khi ra coâng troàng hoa quaû ñöôïc ba, boán thaùng, nhöng ñeán luùc keát quaû laïi bò hö heát baùn khoâng ñöôïc, laø ñaõ maát, chuùng ta coù maéc, coù buoàn khoâng? Coøn neáu chuùng ta troàng ít, coù ngöôøi laïi mua cao giaù, luùc ñoù maët ta coù töôi khoâng? Khi troàng mình cöù nghó, moät hoa hoàng baùn khoaûng moät, hai traêm hoaëc naêm, ba traêm laø cuøng, baát thaàn coù ngöôøi ñeán mua vôùi giaù moät ngaøn, luùc ñoù maët mình ra sao, coù bình thaûn hay töôi haún leân. Nhö vaäy quí vò thaáy nhöõng vieäc raát nhoû maø chuùng ta vaãn bò maéc, nhöng khi maéc ôû trong ñoù, thì loøng thieàn chuùng ta chöa thoâng. Bôûi vì coøn ñöôïc, coøn maát, coøn thích khen, gheùt cheâ v.v... thì laøm sao thoâng ñöôïc. Theá neân Ngaøi noùi moät caâu giaûn ñôn voâ cuøng, “Chaúng maéc moã phaùp môùi thoâng loøng thieàn”.

            “OÁc laø Phaùp Tính töï nhieân,

            Baát Sinh, Baát Dieät baûn nguyeân laøu laøu”.

Chöõ oác coù nghóa laø goïi; goïi laø phaùp tính töï nhieân laø phaùp tính saün coù cuûa chuùng ta, phaùp tính ñoù khoâng sanh, khoâng dieät. Baûn nguyeân noù laø luoân luoân saùng rôõ, laøu laøu khoâng bao giôø vaéng, khoâng bao giôø thieáu. Sôû dó bò vaéng, bò thieáu laø vì loøng thieàn mình coøn maéc chöa thoâng, ñoù laø lôøi Ngaøi nhaéc nhôû.

            “Chö Toå phoù chuùc baáy laâu,

            YÙ nghóa maït haàu ñeå sau maø duøng”.

Nhö vaäy chö Toå ñaõ phoù chuùc töùc laø daën doø töø xöa ñeán nay, yù nghóa veà sau, raùn theo ñaây ñeå öùng duïng tu haønh.

            “Phaùp Loa Tao ñaõ truyeàn loøng,

            Laøm ñeä nhò Toå noái doøng Nhö Lai.

            Ñeøn Buït nhö löûa maët trôøi,

            Hoa tinh voâ taän moãi ngöôøi moãi cho.

            Baûo Saùt hoûi chuùng moân ñoà,

            Ai ai cuõng coù minh chu trong mình.

            Phaùp thaân nghieãm hó tröôøng linh,

            Tì loâ ñænh thöôïng tung hoaønh Thaùi Hö.

            Thaùnh phaøm voâ khieám voâ dö,

            Ñöôøng ñöôøng ñoái dieän nhö nhö theå ñoàng.”

Ngaøi laïi baûo laø Ngaøi ñaõ truyeàn loøng, töùc laø truyeàn trao taâm aán cho ngaøi Phaùp Loa laøm vò Toå thöù hai ñeå noái doøng Phaät, noái doøng Nhö Lai.

“Ñeøn Buït nhö löûa maët trôøi”: Ngoïn ñeøn Phaät saùng rôõ nhö aùnh saùng maët trôøi vaäy.

“Hoa tinh voâ taän moãi ngöôøi moãi cho”: Hoa tinh töùc laø hoa saùng, chöõ tinh laø caùi loùe saùng, hoa saùng noù khoâng cuøng taän moãi ngöôøi moãi cho. Nghóa laø töø aùnh saùng theânh thang to lôùn cuûa maët trôøi Phaät, noù môùi phaân ra taát caû nhöõng aùnh saùng nhoû, moãi ngöôøi moãi coù, moãi cho. YÙ noùi raèng trí tueä cuûa Phaät laø vieân maõn, laø truøm khaép, töø trí tueä vieân maõn truøm khaép ñoù, Ngaøi giaùo hoùa cuõng nhö laø nhöõng aùnh saùng, noù phaân chia ra töøng maûnh ñeå cho moãi ngöôøi. Nhö vaäy, chuùng ta môùi thaáy hai caâu naøy, yù Ngaøi muoán noùi veà ñöùc Phaät thì trí tueä truøm khaép nhö aùnh saùng maët trôøi, töø trí tueä Phaät ñoù maø giaùo hoùa chuùng ta, chuùng ta môùi thu nhaët ñöôïc moãi ngöôøi moãi ít cuõng gioáng nhö nhöõng tia saùng nhoû trao cho ngöôøi naøy, trao cho ngöôøi kia, voâ cuøng voâ taän. Sôû dó ngaøy nay, chuùng ta hieåu ñöôïc Phaät phaùp, bieát ñöôïc chaân lyù phaàn naøo, laø töø aùnh saùng cuûa ñöùc Phaät, aùnh saùng ñoù laø trí tueä cuûa Phaät trao cho chuùng ta hay laø moài cho nhöõng ngoïn ñeøn, ngoïn ñuoác cuûa chuùng ta, ñeå chuùng ta cuõng ñöôïc saùng ñoâi phaàn.

            “Baûo Saùt hoûi chuùng moân ñoà,

            Ai ai cuõng coù minh chu trong mình”.

Baûo Saùt hoûi trong caùc ñoà chuùng, moãi ngöôøi ñeàu saün coù haït minh chaâu trong mình, khoâng ai thieáu thoán. Chöõ chu nghóa laø chaâu.

“Phaùp thaân nghieãm hó tröôøng linh”: Phaùp thaân saün vaäy vaø luoân luoân saùng, nghieãm hó laø saün vaäy, tröôøng linh laø thöôøng saùng, phaùp thaân saün vaäy vaø thöôøng saùng.

“Tì loâ ñænh thöôïng tung hoaønh Thaùi Hö”: Treân ñænh Tì loâ tung hoaønh khaép caû Thaùi Hö. Tì loâ töùc laø Tì loâ giaù na laø chæ cho phaùp thaân, treân ñænh phaùp thaân tung hoaønh khaép caû baàu trôøi khoâng coù gì trôû ngaïi heát. Nhö vaäy taát caû moïi ngöôøi saün coù haït minh chaâu trong mình, hay trong tuùi aùo. Ai cuõng coù saün maø haït minh chaâu ñoù laø ñeå chæ cho phaùp thaân. Phaùp thaân cuûa chính mình, noù saün vaäy, noù truøm khaép luoân luoân saùng suoát vaø chính phaùp thaân naøy truøm khaép khoâng bò haïn cheá nôi naøy, nôi kia. Cho neân noùi laø tung hoaønh khaép caû Thaùi Hö.

“Thaùnh phaøm voâ khieám voâ dö”: Nôi thaùnh khoâng dö, nôi phaøm khoâng thieáu, ai cuõng coù heát.

“Ñöôøng ñöôøng ñoái dieän nhö nhö theå ñoàng”: Noù roõ raøng ñoái dieän ai cuõng ñoàng moät theå nhö nhö ñoù. Nhö vaäy, lôøi daën doø naøy laø ngaøi Chaân Nguyeân daãn lôøi cuûa toå Truùc Laâm khi saép tòch daën doø ñeä töû hay phoù chuùc cho ñeä töû nhöõng ñieàu thieát yeáu trong söï tu haønh, moãi ngöôøi phaûi nhôù. Chuùng ta tu, khoâng phaûi Phaät ñem laïi cho chuùng ta giaùc ngoä maø caùi tính giaùc ñaõ saün coù ôû chuùng ta, chæ khi naøo chuùng ta bieát khôi daäy thì noù ñöôïc saùng, coøn chuùng ta u meâ thì noù toái. Vì vaäy treân ñöôøng tu chuùng ta phaûi hieåu roõ, Phaät khoâng theå laøm cho chuùng ta giaùc, neáu chuùng ta khoâng kheùo söû duïng phöông tieän ñeå tu haønh, ñeå deïp boû nhöõng tình phaøm thì laøm gì coù ñöôïc trí thaùnh. Trí thaùnh coù saün ôû trong nhöng bò tình phaøm che khuaát ñi, ngöôøi thaày chæ coù boån phaän höôùng daãn, chæ cho chôù khoâng laøm thay cho ngöôøi ñeä töû. Thí duï coù moät ngöôøi ôû trong moät thoân xa xoâi heûo laùnh laïi ngheøo khoå, ñoùi thieáu traêm beà, nghe ngöôøi ta noùi ôû ngoaøi xa kia coù moät thaønh thò giaøu sang sung söôùng, ai ñeán ñoù seõ ñöôïc no aám ñaày ñuû. Nhöõng ngöôøi ôû trong caûnh ngheøo khoù, thieàu thoán ñoù, hoï coù mô öôùc ñeán thaønh thò giaøu sang, sung söôùng ñoù khoâng? Hoï mô öôùc nhöng khoâng bieát laøm sao ñeán, chæ nghe noùi maø khoâng bieát caùch ñi, khoâng bieát ñöôøng ñi. Coù moät ngöôøi saùng suoát, töø thaønh thò giaøu sang tìm ra ñöôïc moät baûn ñoà, oâng laàn moø ñi gaàn tôùi thaønh thò ñoù vaø thaáy ñöôøng ñi, cuõng nhö thaáy boùng hình cuûa thaønh thò roõ raøng, nhöng oâng chöa coù thì giôø ñi tôùi nôi, Song vì thöông nhöõng ngöôøi baïn trong xoùm ñang thieáu ñang khoå, oâng môùi trôû veà nhaéc nhôû taát caû baø con, ai muoán tìm ñeán thaønh thò kia ñeå ñöôïc aám no sung söôùng, thì toâi seõ chæ ñöôøng cho ñi. OÂng môùi vaïch baûn ñoà ra chæ, töø ñaây ñi tôùi ñoù phaûi ñi ñöôøng naøo, ñöôøng teân gì, ñi caùch bao xa v.v... OÂng chæ roõ thaønh thò kia naèm ôû vò trí ñoù vaø baûo neáu quí vò ñi tôùi seõ ñöôïc sung söôùng, an laïc. Nhö vaäy ngöôøi kia chæ vaïch ra con ñöôøng vaø noùi roõ choã an laïc cho moïi ngöôøi nghe, chôù oâng ta ñaâu theå laøm cho ngöôøi muoán ñi ñeán nôi ñöôïc. Neáu ngöôøi muoán ñi maø khoâng nghe chæ, khoâng chòu ñi, coù ñeán nôi ñöôïc khoâng? Daàu coù noùi khoâ coå, ngöôøi ñoù cuõng khoâng ñeán nôi ñöôïc. Ngöôøi ñoù coù ñeán ñöôïc laø khi chæ roài, phaûi phaên theo con ñöôøng maø tìm tôùi thì moät ngaøy naøo ñoù seõ ñeán thaønh thò toát ñeïp aáy. Cuõng vaäy, Phaät chæ cho chuùng ta choã an laïc muoân ñôøi laø phaûi döùt heát nhöõng ñoái ñaõi, phieàn naõo, xaáu xa cuûa mình. Nhöõng phieàn naõo, xaáu xa mình döùt ñöôïc roài thì seõ ñeán choã an laïc muoân ñôøi. Ñöôïc chæ nhö vaäy maø phieàn naõo xaáu xa khoâng chòu döùt maø mình ñoøi an laïc muoân ñôøi thì sao? Ai cho mình caùi ñoù. Neáu coù ñoøi, coù keâu coù khoùc maáy cuõng khoâng bao giôø ñöôïc. Theá neân, ngöôøi chæ ñöôøng laø ñem heát taâm mình chæ cho roõ, cho ngöôøi ta bieát chaéc chaén khoâng nghi, ñoù laø heát boån phaän, coøn ñi hay laøm ñöôïc khoâng, laø chuyeän cuûa haønh giaû, chôù khoâng phaûi chuyeän cuûa ngöôøi chæ ñöôøng nöõa. Ñoù laø traùch nhieäm cuûa Phaät cuõng nhö cuûa caùc Toå sau naøy. Cho neân phaàn treân chuùng ta môùi thaáy caâu keä cuûa ngaøi Traàn Nhaân Toâng noùi ñoù, nghóa laø beân ñaây laø cung ma khoå laém, beân kia coõi Phaät söôùng laém. Hai beân chæ roõ nhö vaäy, nhöng muoán höôûng caûnh sung söôùng, töï mình phaûi tìm tôùi, chôù Ngaøi khoâng laøm gì cho mình ñöôïc. Ñoù laø ñaïo lyù cuûa Phaät nhö vaäy.

            Giaûng heát Thieàn chæ Taâm Toâng,

            Thieân ñòa chaán ñoäng hö khoâng thuôû naøy.

            Phoù chuùc ngoâ töû hình haøi,

            Töôïng phaùp muoân ñôøi coâng aùn ñoä sinh.

            Theá theá Thích töû tu haønh,

            Ñieàu Ngöï thuï kyù coâng thaønh nhieàu thay!

Ñoaïn naøy ngaøi Chaân Nguyeân toâ ñieåm theâm, töùc laø Ngaøi noùi raèng:

“Giaûng heát Thieàn chæ taâm toâng”: Ngaøi Truùc Laâm Ñaïi Ñaàu Ñaø giaûng veà thieàn chæ töùc laø yeáu chæ thieàn toâng cho Baûo Saùt nghe.

“Thieân ñòa chaán ñoäng hö khoâng thuôû naøy”: Khi ñoù caû trôøi ñaát ñeàu chaán ñoäng, phaàn naøy ôû trong söû khoâng coù ghi, nhöng ôû ñaây ngaøi Chaân Nguyeân noùi, coù leõ Ngaøi ñaõ toâ ñieåm theâm cho ñaäm neùt moät chuùt.

            “Phoù chuùc ngoâ töû hình haøi,

            Töôïng phaùp muoân ñôøi coâng aùn ñoä sinh”.

Hình haøi töùc laø thaân theå, ngoâ töû laø con ta. Nghóa laø daën doø nhöõng ngöôøi con cuûa ta hay ñoà ñeä cuûa ta. Töôïng phaùp nghóa laø ñôøi naøy Ngaøi coi nhö coøn trong thôøi töôïng phaùp, thôøi ñoù ngöôøi tu thieàn muoân ñôøi laáy coâng aùn ñeå ñoä cho mình ñöôïc thoaùt khoûi sanh töû. Nhö vaäy coâng aùn naøy coù hai caùch: 1- Laø duøng thoaïi ñaàu laøm coâng aùn. 2- Laø nhaân moät caâu trong kinh hay moät caâu cuûa caùc Toå noùi bí hieåm, khoù hieåu roài cöù nghieân cöùu nghieàn ngaãm ñoù cuõng goïi laø coâng aùn. Chuùng ta ngaøy nay tu thieàn, khoâng duøng caâu thoaïi ñaàu, khoâng duøng caâu coâng aùn, nhöng khi tu ñaéc löïc roài, mình töï giaûi ñöôïc nhöõng coâng aùn. Nhö vaäy mình khoâng coù ñaët nghi vaán taïi sao tôùi ñoù mình laïi giaûi ñöôïc coâng aùn. Thaät tình khi chuùng ta hoïc hoaëc ñoïc saùch thieàn coù nhöõng caâu nghe khoâng hieåu, vì khoâng hieåu neân thaéc maéc töùc nhieân cöù oâm aáp chaáp chöùa beân trong. Ñaõ chöùa saün trong ñoù, neân khi tu, taâm mình ñöôïc an oån thanh tònh thì nhöõng caùi gì chöùa saün baát thaàn hieän ra. Ví duï caâu hoûi “Theá naøo laø Phaät?” - Ñaùp laø “Ba caân gai”. Bình thöôøng nghe khoâng hieåu noùi ba caân gai laø caùi gì, neân cöù oâm aáp maõi trong loøng, ñeán khi taâm thanh tònh nhôù laïi caâu ñoù lieàn böøng saùng. Ñoù laø giaûi ñöôïc coâng aùn ñaõ coù saün maø khoâng caàn laëp ñi laëp laïi, chæ khi naøo taâm mình yeân, töï nhieân tìm ra, töï giaûi ñöôïc khoâng phaûi nhôø thaày, nhôø Toå giaûi cho mình. Theá neân noùi tieåu ngoä, ñaïi ngoä laø ôû tröôøng hôïp ñoù. Bôûi vaäy neân coâng aùn ñaõ chöùa chaáp laâu nay trong loøng, khi taâm mình thanh tònh baát thaàn saùng ra. Coâng aùn nhoû goïi laø tieåu ngoä, coâng aùn lôùn laø ñaïi ngoä, Nhö hoïc trong kinh, thaáy Phaät noùi caùc phaùp laø hö doái, maø khoâng bieát noù hö doái theá naøo, nhöng baát thaàn ngoài tu, saùng ra ñieàu ñoù. Nhö vaäy cuõng laø ngoä, nhöng laø ngoä nhoû, chôù khoâng phaûi ngoä lôùn. Ñoù laø ñeå cho quí vò thaáy hieåu, chôù khoâng phaûi noùi coâng aùn laø tu thoaïi ñaàu. Nghóa laø nghi vaán naøo, chuùng ta ñoïc saùch Phaät, saùch thieàn coøn chöùa chaáp trong loøng, khi tu luùc taâm thanh tònh, noù lieàn hieän ra vaø tan vôõ thaáu suoát ñöôïc, ñoù laø coâng aùn.

“Theá theá Thích töû tu haønh”: Laø nhöõng ngöôøi con nhaø hoï Thích tu haønh ñôøi ñôøi.

“Ñieàu Ngöï thuï kyù coâng thaønh nhieàu thay”: Töùc laø ngaøi Ñieàu Ngöï thoï kyù nhöõng ngöôøi Thích töû tu haønh sau naøy ñöôïc thaønh coâng raát nhieàu. Ñoù laø daãn lôøi daïy cuûa ngaøi Sô Toå Truùc Laâm.

5.9 VUA MAÁT ÑEÅ AÛNH HÖÔÛNG LÔÙN LAÏI

            Thaäp nhaát nguyeät moàng moät nay,

            Tyù thì Phaät Toå quy Taây Naùt Baøn.

            Baûo Saùt phuïng phoù chuùc ngoân,

            Traø tyø phaàn hoùa hoûa quang nguùt trôøi.

            Phaùp Loa, Baûo Saùt moïi ngöôøi,

            Thu thaäp ngoïc coát thöông oâi nhöõng laø:

            “Toå ñaõ moät ngaøy moät xa,

            Ai haàu giaùo hoùa chuùng ta sau naøy?”

            Doøng doøng nöôùc maét chaûy ngay,

            Röôùc veà Yeân Töû thaùp xaây laøm taèng.

            Moät phaàn xaây thaùp Phoå Minh.

            AÁy laø Phaät coát uy linh nöôùc naøy.

            Ñôøi ñôøi vua chuùa kính thay,

            Ñeå daân taûo leä xöa nay phuïng thôø.

            Thaät daân Tam Baûo hoaèng noâ,

            Trung Löông, Nam Maäu tích xöa Traàn trieàu.

            Quan sang thieân haï daáu yeâu,

            Vì chöng thuôû tröôùc ñaõ nhieàu nhaân duyeân.

            Cuùng Taêng söï Phaät loøng tin,

            Coi soùc chuøa chieàn kî laïp höông hoa.

            Muoân ñôøi khieân toä quoác gia,

            Nöôùc coù Phaät coát sinh ra Thaùnh Hieàn.

            Nöôùc Nam deïp ñöôïc boán beân,

            Vì coù Phaät Baùu Hoaøng Thieân hoä trì.

            Ñôøi ñôøi Phaät Ñaïo quang huy,

            Quoác gia ñænh thònh caøng thì taêng long.

* * *

            Thaäp nhaát nguyeät moàng moät nay,

            Tyù thì Phaät Toå quy Taây Naùt Baøn.

“Thaäp nhaát nguyeät” töùc laø thaùng 11, “moàng moät nay” laø ngaøy moàng 1, “Tyù thì” laø giôø Tyù. “Phaät Toå quy Taây Naùt Baøn” laø Sô Toå Truùc Laâm tòch, Ngaøi nhaäp Naùt baøn. Noùi cho deã hieåu laø ngaøy moàng 1 thaùng 11, vaøo giôø Tyù töùc laø 11 giôø ñeâm, nieân hieäu Höng Long thöù 16, naêm 1308, ñeâm aáy Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng tòch, thoï 51 tuoåi. Ngaøi ñi hôi sôùm.

            Baûo Saùt phuïng phoù chuùc ngoân,

            Traø tyø phaàn hoùa hoûa quang nguùt trôøi.

            Phaùp Loa, Baûo Saùt moïi ngöôøi,

            Thu thaäp ngoïc coát thöông oâi nhöõng laø:

            “Toå ñaõ moät ngaøy moät xa,

            Ai haàu giaùo hoùa chuùng ta sau naøy?”

Sau khi Ngaøi tòch, theo lôøi di chuùc cuûa Ngaøi, Baûo Saùt cuøng Phaùp Loa, hai huynh ñeä thænh nhuïc thaân cuûa Ngaøi laøm leã traø tyø vaø löôïm ñöôïc raát nhieàu ngoïc xaù lôïi. Ngoïc coát töùc laø ngoïc xaù lôïi. Caùc vò môùi than:

            “Toå ñaõ moät ngaøy moät xa,

            Ai haàu giaùo hoùa chuùng ta sau naøy.”

Nay Toå ñaõ tòch roài, moãi ngaøy moãi xa, ai daïy ai chæ baûo chuùng ta sau naøy? Than roài caùc Ngaøi khoùc:

            Doøng doøng nöôùc maét chaûy ngay,

            Röôùc veà Yeân Töû thaùp xaây laøm taèng.

            Moät phaàn xaây thaùp Phoå Minh,

            AÁy laø Phaät coát uy linh nöôùc naøy.

Caùc Ngaøi röôùc moät phaàn ngoïc coát xaây thaùp thôø treân nuùi Yeân Töû coøn moät phaàn xaây thaùp thôø taïi chuøa Phoå Minh. Ngoïc coát cuûa Toå ñöôïc xem nhö Phaät coát uy linh cuûa ñaát nöôùc.

            Ñôøi ñôøi vua chuùa kính thay,

            Ñeå daân taûo leä xöa nay phuïng thôø.

            Thaät daân Tam Baûo hoaèng noâ,

            Trung Löông, Nam Maäu tích xöa Traàn trieàu.

Nhö vaäy sau khi ngaøi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng tòch, thieâu ñöôïc nhieàu xaù lôïi, xaây thaùp thôø ôû hai nôi nuùi Yeân Töû vaø chuøa Phoå Minh. Töø ñoù veà sau hình aûnh xaù lôïi coi nhö laø uy linh cuûa ñaát nöôùc, cuûa nhaø Phaät, ñôøi ñôøi vua chuùa ñeàu kính troïng. “Ñeå daân taûo leä” laø ñeå daân thay nhau caét ngöôøi chaêm soùc phuïng thôø xaù lôïi. “Taûo leä” laø caét ngöôøi ra ñeå chaêm soùc.

“Thaät daân Tam Baûo hoaèng noâ”. Xöa noùi “Tam Baûo noâ” töùc laø ngöôøi toâi tôù trong Tam Baûo, nay goïi laø laøm coâng quaû. Trung Löông, Nam Maäu laø teân cuûa hai laøng coù traùch nhieäm phuïng thôø ngoâi Tam Baûo, chaêm soùc nhöõng ngoâi thaùp vaø giöõ phaàn höông hoûa cho laêng mieáu nhaø Traàn.

            Quan sang thieân haï daáu yeâu,

            Vì chöng thöôû tröôùc ñaõ nhieàu nhaân duyeân.

            Cuùng Taêng söï Phaät loøng tin,

            Coi soùc chuøa chieàn kî laïp höông hoa.

            Muoân ñôøi khieân toä quoác gia,

            Nöôùc coù Phaät coát sinh ra Thaùnh Hieàn.

Ñaây laø ngaøi Chaân Nguyeân taùn thaùn: Caû thieân haï trong ñaát nöôùc ñeàu quí meán caùc vua ñôøi Traàn vì nhöõng vò naày thuôû tröôùc coù nhieàu nhaân duyeân, cho neân:

            “Cuùng Taêng söï Phaät loøng tin,

            Coi soùc chuøa chieàn ky laïp höông hoa.”

Moïi ngöôøi ñeàu ñaày ñuû loøng tin cuùng döôøng chö Taêng, thôø phuïng ñöùc Phaät, coi soùc chuøa chieàn, daâng höông hoa cuùng döôøng.

“Muoân ñôøi khieân toä quoác gia”. Baûn naày laø chöõ “khieân”, baûn 1932 laø chöõ “dieãn”. Dieãn toä thì deã hieåu hôn, dieãn laø keùo daøi, toä laø toát laønh. “Muoân ñôøi dieãn toä quoác gia”, nghóa laø trong nöôùc coù ñöôïc nhöõng ñieàu toát laønh keùo daøi muoân ñôøi. Taïi sao? Vì nöôùc coù Phaät coát töùc laø ngoïc coát cuûa Toå, cho neân coù nhöõng baäc Thaùnh Hieàn ra ñôøi.

            Nöôùc nam deïp ñöôïc boán beân,

            Vì coù Phaät Baùu Hoaøng Thieân hoä trì.

            Ñôøi ñôøi Phaät Ñaïo quang huy,

            Quoác gia ñænh thònh caøng thì taêng long.

Nöôùc Nam deïp ñöôïc giaëc giaõ, boán phöông yeân oån, vì coù Phaät baùu ôû trong nhaø, cho neân “Hoaøng Thieân hoä trì”. Ñôøi ñôøi ñaïo Phaät ñöôïc saùng suûa, quoác gia ñöôïc höng thònh vaø “taêng long” töùc laø theâm söï toát ñeïp maõi maõi.

Keát thuùc ñoaïn naày noùi veà ñôøi cuûa Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng, sau khi tòch thieâu ñöôïc ngoïc xaù lôïi, xaây thaùp thôø ñeå cho daân chuùng höông löûa haèng ngaøy. Nhôø tinh thaàn kính tin Tam Baûo maø ñaát nöôùc ñöôïc thònh vöôïng vaø taêng long.

?