LÔØI NOÙI ÑAÀU

Thieàn Toâng truyeàn sang Trung Hoa vaøo theá kyû thöù VI, do Toå Boà-ñeà-ñaït-ma (Bodhidharma). Ñeán theá kyû thöù VII, Thieàn Toâng truyeàn sang Vieät Nam, do Toå Tyø-ni-ña-löu-chi (Vinitaruci). Theá laø, Thieàn Toâng coù maët ôû Vieät Nam sau Trung Hoa moät theá kyû. Ñeán theá kyû thöù XII, Thieàn Toâng môùi truyeàn vaøo Nhaät Baûn. So Vieät Nam vôùi Nhaät Baûn, Thieàn Toâng truyeàn baù ôû Vieät Nam  tröôùc Nhaät Baûn ñeán naêm theá  kyû.

Song ôû Trung Hoa, Nhaät Baûn veà söû lieäu Thieàn Toâng raát doài daøo, coøn ôû Vieät Nam thaät laø ngheøo naøn ñaùo ñeå. Söï ngheøo naøn aáy, khoâng phaûi Thieàn Toâng Vieät Nam truyeàn baù keùm coûi hôn caùc nöôùc Phaät giaùo baïn. Bôûi vì nhìn theo doøng lòch söû, töø theá kyû thöù VII cho ñeán theá kyû thöù XIV, chuùng ta thaáy Thieàn Toâng ñaõ naém troïn veïn tinh thaàn truyeàn baù Phaät Giaùo vaø caû vaên hoùa daân toäc Vieät Nam. Nhöõng saùch vôû cuûa ngöôøi Vieät Nam saùng taùc hoaëc ghi cheùp laïi, khoâng keùm gì caùc nöôùc Phaät giaùo baïn. Naøo laø Ñaïi Nam Thieàn Uyeån Truyeàn Ñaêng Luïc, Lieät Toå Truyeän, Nam Minh Thieàn Luïc, Thaùnh Ñaêng Thöïc Luïc, Lieät Toå Yeáu Ngöõ, Keá Ñaêng Luïc, Tam Toå Thöïc Luïc, Tam Toå Haønh Traïng, Nam Toâng Töï Phaùp Ñoà v.v... cho ñeán Ñaïi Taïng Kinh cuõng ñöôïc Traàn Anh Toâng saéc cho Thieàn sö Phaùp Loa chuû tröông khaéc in. Theá laø ôû Vieät Nam ñaâu coù thieáu kinh saùch Phaät giaùo.

Nhöng, trong soá saùch naøy, coù quyeån coøn, coù quyeån maát. Bôûi vì cuoái ñôøi Traàn sang nhaø Hoà (1400-1407), nöôùc ta bò giaëc Minh sang ñaùnh, roài laïi leä thuoäc Minh (1414-1427). Söû cheùp: “Naêm 1419 quan nhaø Minh tòch thu heát saùch vôû trong nöôùc, caùc kinh ñieån nhaø Phaät ñem veà Kim Laêng vaø ñoát phaù chuøa chieàn raát nhieàu.” Ñaây laø moät lyù do roõ reät, khieán saùch vôû chuùng ta ngheøo naøn. Ñaâu nhöõng theá, maø coøn ñeán thôøi Phaùp thuoäc ngoùt taùm möôi naêm, saùch vôû cuûa ta cuõng bò mang veà Phaùp nhieàu. Roài ñeán naêm 1945 laïi bò Nhaät sang, saùch vôû cuûa chuùng ta laïi maát moät phaàn nöõa. Theá laø ñaõ ngheøo laïi ngheøo theâm.

Hieän giôø chuùng ta tìm ñöôïc chuùt ít taøi lieäu veà saùch söû Phaät giaùo cuûa ngöôøi Vieät vieát, phaàn lôùn töø ôû thö vieän beân Phaùp vaø thö vieän beân Nhaät, hoaëc nhöõng baûn cheùp tay coøn soùt ôû trong daân chuùng. Do ñoù muoán soaïn moät boä söû Thieàn sö Vieät Nam thaät laø khoù khaên voâ keå.

Tuy nhieân nhö theá, song keå töø naêm 1931 caùc Sö cuï Nam, Trung, Baéc ñeà xöôùng phong traøo chaán höng Phaät giaùo Vieät Nam ñeán nay (1972), ngoùt boán möôi naêm maø chöa coù moät quyeån söû naøo noùi veà Thieàn sö Vieät Nam. Chuùng ta chæ thaáy coù moät cuoán söû duy nhaát Vieät Nam Phaät Giaùo Söû Löôïc daày khoâng tôùi 250 trang, cuûa Thöôïng toïa Maät Theå, in naêm 1943. Trong aáy noùi löôïc qua caùc thôøi ñaïi Phaät giaùo vaø moãi thôøi daãn moät vò Thieàn sö thoâi.

Laïi nöõa, saùch vôû Vieät Nam thuôû xöa vieát baèng Haùn töï, ngaøy nay chuùng ta chuyeân hoïc quoác ngöõ, neân ñoáùi vôùi saùch vôû cuûa oâng cha chuùng ta coøn löu laïi raát laø xa laï. Neáu nhöõng vò coøn moät ít voán lieáng chöõ Haùn khoâng noã löïc phieân dòch thì thaät laø thieät thoøi cho keû haäu hoïc laém vaäy. Chuùng toâi taøi moïn söùc yeáu, maø töï gaùn laáy moät troïng traùch söu taäp bieân soaïn thaønh quyeån saùch naøy, laø moät vieäc laøm vöôït hôn khaû naêng cuûa mình. Nhöng vì boån phaän khoâng cho pheùp chuùng toâi döøng.

Trong khi bieân soaïn, chuùng toâi thaáy nhieàu choã khoâng haøi loøng, vì söû lieäu quaù hieám hoi, nhö ñôøi Lyù, phaùi Thaûo Ñöôøng thaáy ghi truyeàn ñeán maáy ñôøi maø khoâng coù vò naøo coù lòch söû. Ñeán ñôøi Traàn, ñeä töû Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng raát ñoâng, trong aáy coù saùu vò phaùp sö noåi tieáng, maø chuùng ta chæ thaáy voûn veïn coù moät vò ghi trong söû. Ñeán nhö phaùi Truùc Laâm Yeân Töû truyeàn maõi ñeán Thieàn sö Höông Haûi, laø töø theá kyû thöù XIII ñeán theá kyû thöù XVIII, maø chuùng ta chæ tìm ñöôïc taøi lieäu vaøi ba vò Thieàn sö, thaät laø quaù thieáu soùt. Neáu ñaõ laø thaát truyeàn thì laøm sao coù Thieàn sö Höông Haûi thöøa keá phaùi Truùc Laâm ? Baèng söï truyeàn thöøa lieân tuïc thì söû caùc Thieàn sö aáy ôû ñaâu? Chæ coù theå noùi saùch söû thaát laïc.

Trong quyeån söû naøy, chuùng toâi chæ bieân soaïn ñeán tieàn baùn theá kyû thöù XVIII, töø ñoù veà sau vì khoâng ñuû taøi lieäu neân khoâng daùm soaïn. Daønh phaàn naøy cho ngöôøi sau, khi coù ñuû taøi lieäu bieân tieáp. Chuùng toâi coøn gaëp khoù khaên veà nieân lòch, vì caùc quyeån saùch xöa ghi cheùp khaùc nhau. Chuùng toâi coá gaéng tra khaûo, thaáy nieân lòch naøo hôïp lyù lieàn duøng. Neáu coù sô soùt hoaëc sai chaïy, xin quí vò cao minh phuû chính cho. Nhöõng vò Thieàn sö töø ñôøi Traàn trôû veà tröôùc, chuùng toâi saép theo thöù töï thôøi gian, chôù khoâng theo heä phaùi.

Veà phaàn söû coù nhöõng vò vua ñöôïc chaùnh thöùc thöøa keá Thieàn Toâng, nhöng vì  naëng vieäc quoác chaùnh neân chuùng toâi chaúng ghi. Nhö vua Lyù Thaùnh Toâng laø ñeä töû Thieàn sö Thaûo Ñöôøng, vua Traàn Thaùi Toâng laø ngöôøi thaáu hieåu Thieàn Toâng, coù taùc phaåm Khoùa Hö Luïc vaø Thieàn Toâng Chæ Nam.

Coøn moät soá vò sö  coù tieáng maø khoâng bieát naèm trong heä phaùi naøo, hoaëc khoâng coù tö caùch moät Thieàn sö, chuùng toâi ñeàu khoâng ghi vaøo ñaây.

Bieân xong quyeån söû naøy, chuùng toâi raát tri aân Thöôïng toïa Maät Theå, oâng Ngoâ Taát Toá v.v... nhôø caùc quyeån saùch cuûa quí vò aáy khieán chuùng toâi ñöôïc deã daøng nhieàu.

Chuùng toâi mong moät chuùt coâng phu nhoû beù cuûa chuùng toâi, giuùp phaàn naøo cho ngöôøi Phaät töû Vieät Nam thaáy göông tu haønh cuûa caùc baäc tieàn boái maø noi theo, vaø töï thaáy roõ mình ñang tu theo heä phaùi naøo cuûa Phaät giaùo.

Kính ghi:

THÍCH THANH TÖØ

TU VIEÄN CHAÂN KHOÂNG, Ngaøy 17 thaùng 9 naêm 1972

?