Thieàn Sö PHAÙP THUAÄN

(914 - 990)-(Ñôøi thöù 10, doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Ñoã, khoâng roõ queâ quaùn ôû ñaâu, xuaát gia töø thuôû beù, thoï giôùi vôùi Thieàn sö Long Thoï Phuø Trì. Sau khi ñaéc phaùp, Sö noùi lôøi naøo cuõng phuø hôïp saám ngöõ.

Nhaø Tieàn Leâ môùi döïng nghieäp, thöôøng môøi Sö vaøo trieàu luaän baøn vieäc chaùnh trò vaø ngoaïi giao. Khi quoác thaùi daân an, Sö khoâng nhaän söï phong thöôûng. Vì theá, vua Leâ Ñaïi Haønh raát kính troïng, khoâng daùm goïi teân, chæ goïi laø Ñoã Phaùp Sö. Nhaø vua nhôø Sö troâng coi vieäc soaïn thaûo vaên kieän, thö töø ngoaïi giao.

Naêm Thieân Phöôùc thöù baûy (986), nhaø Toáng sai söù laø Lyù Giaùc sang phong töôùc hieäu cho vua Ñaïi Haønh. Vua nhôø Sö caûi trang laøm laùi ñoø ñeå ñoùn Söù. Treân soâng, baát chôït Lyù Giaùc thaáy hai con ngoãng bôi, caûm höùng lieàn ngaâm:

          Song song ngoãng moät ñoâi

          Ngöûa maët ngoù ven trôøi.

          (Nga nga löôõng nga nga   

          Ngöôõng dieän höôùng thieân nha.)

Sö ñang cheøo, öùng khaåu ngaâm tieáp:

          Loâng traéng phôi doøng bieác

          Soùng xanh chaân hoàng bôi. (T.T.Maät Theå)

          (Baïch mao phoâ luïc thuûy  

          Hoàng traïo baõi thanh ba.)  

          Lyù Giaùc raát thaùn phuïc.

*

*  *

Vua Ñaïi Haønh hoûi vaän nöôùc daøi ngaén theá naøo, Sö ñaùp baèng baøi keä:

          Vaän nöôùc nhö daây quaán

          Trôøi Nam soáng thaùi bình

          Raûnh rang treân ñieän caùc

          Choán choán döùt ñao binh.

          (Quoác toä nhö ñaèng laïc     

          Nam thieân lyù thaùi bình     

          Voâ vi cö ñieän caùc  

          Xöù xöù töùc ñao binh.)        

Veà sau, Sö  truï trì chuøa Coå Sôn laøng Thöø, quaän AÛi.

 Nieân hieäu Höng Thoáng thöù hai (990), Sö khoâng beänh maø tòch, thoï 76 tuoåi. Taùc phaåm cuûa Sö coù:

          * Boà Taùt Hieäu Saùm Hoái Vaên

          * Thô tieáp Lyù Giaùc

          * Moät baøi keä.

]

Thieàn Sö VAÂN PHONG

(? - 956)-(Ñôøi thöù ba, doøng Voâ Ngoân Thoâng)

Sö hoï Nguyeãn, queâ ôû Töø Lieâm quaän Vónh Khöông. Khi meï mang thai Sö, thöôøng trai giôùi tuïng kinh, luùc sanh ra coù haøo quang chieáu saùng caû nhaø. Bôûi cha meï nhaän thaáy söï linh dò aáy neân cho Sö ñi xuaát gia.

Ñeán lôùn, Sö theo haàu Thieàn sö Thieän Hoäi ôû Sieâu Loaïi. Sö thuoäc haøng cao ñeä, ñöôïc thaày truyeàn daïy thieàn yeáu. Thieän Hoäi thöôøng baûo Sö:

- Soáng cheát laø vieäc lôùn, caàn phaûi thaáu trieät.

Sö hoûi:

- Khi soáng cheát ñeán laøm sao traùnh ñöôïc?

- Haõy naém laáy choã khoâng soáng cheát maø traùnh.

- Theá naøo laø choã khoâng soáng cheát?

- Ngay trong soáng cheát nhaän laáy môùi ñöôïc.

- Laøm sao maø hieåu?

- Ngöôi haõy ñi, chieàu seõ ñeán.

Chieàu Sö laïi vaøo. Thieän Hoäi baûo:

- Ñôïi saùng mai, chuùng seõ chöùng minh cho ngöôi.

Sö hoaùt nhieân tænh ngoä, lieàn suïp xuoáng laïy.

Thieän Hoäi hoûi:

- Ngöôi thaáy ñaïo lyù gì?

Sö thöa:

- Con ñaõ laõnh hoäi.

- Ngöôi hoäi theá naøo?

Sö beøn ñöa naém tay leân thöa:

- Chaúng tænh ngoä laø caùi gì?

Thieän Hoäi lieàn thoâi.

*
*  *

Sau, Sö truï trì chuøa Khai Quoác trong kinh ñoâ Thaêng Long. Ñeán naêm thöù ba nieân hieäu Hieån Ñöùc ñôøi Chaâu (956), Sö thò tòch.

]

Ñaïi Sö KHUOÂNG VIEÄT

(933 - 1011)-(Ñôøi thöù 4, doøng Voâ Ngoân Thoâng)

Sö tuïc danh Ngoâ Chaân Löu, queâ laøng Caùt Lôïi quaän Thöôøng Laïc, doøng doõi cuûa Ngoâ Thuaän Ñeá. Sö daùng maïo khoâi ngoâ, yù chí loãi laïc vaø taùnh tình bình thaûn. Thuôû nhoû theo nghieäp Nho, lôùn leân trôû veà Phaät. Sö thoï giaùo vôùi Thieàn sö Vaân Phong ôû chuøa Khai Quoác, thaáu toät thieàn yeáu vaø ñoïc khaép caùc kinh ñieån.

Naêm 40 tuoåi, danh Sö vang khaép tuøng laâm, vua Ñinh Tieân Hoaøng môøi vaøo cung hoûi ñaïo. Sö öùng ñoái raønh reõ, vua raát meán phuïc, phong chöùc Taêng Thoáng. Naêm sau, nieân hieäu Thaùi Bình thöù hai (971), vua laïi phong Khuoâng Vieät Ñaïi Sö.

Ñeán ñôøi vua Leâ Ñaïi Haønh, Sö caøng ñöôïc kính troïng. Bao nhieâu vieäc binh, vieäc nöôùc, vua ñeàu môøi Sö vaøo hoûi.

Naêm thöù baûy nieân hieäu Thieân Phöôùc (986), nhaø Toáng sai söù laø Lyù Giaùc sang nöôùc ta, vua Ñaïi Haønh saéc Sö ra ñoùn tieáp söù. Khi Lyù Giaùc veà coù ñeå laïi moät baøi thô:

          May gaëp minh quaân giuùp vieäc laøm

          Moät mình hai löôït söù mieàn Nam.

          Maáy phen qua laïi loøng theâm nhôù

          Muoân daëm non soâng maét chöûa nhaøm

          Ngöïa ñaïp maây bay qua suoái ñaù

          Xe voøng nuùi chaïy tôùi doøng lam.

          Ngoaøi trôøi laïi coù trôøi soi raïng

          Vöøng nguyeät trong in ngoïn soùng ñaàm. (T.T. Maät Theå)

          * Haïnh ngoä minh thôøi taùn thaïnh du

          Nhaát thaân löôõng ñoä söù Giao Chaâu

          Ñoâng ñoâ taùi bieät taâm vöu luyeán

          Nam Vieät thieân truøng voïng vò höu

          Maõ ñaïp yeân vaân xuyeân laõng thaïch

          Xa töø thanh chöôùng phieám tröôøng löu

          Thieân ngoaïi höõu thieân öng vieãn chieáu

          Kheâ ñaøm ba tònh kieán thieàm thu.)

Vua Ñaïi Haønh ñöa baøi thô aáy cho Sö xem, vaø hoûi coù yù gì khoâng.

Sö taâu:

- Caâu thöù baûy söù Toáng coù yù toân beä haï ngang haøng vôùi vua cuûa hoï.

Vua Ñaïi Haønh nhôø Sö laøm moät baøi tieãn söù. Sö vaâng leänh laøm baøi töø theo ñieäu “Toáng vöông lang qui”:

          Gioù hoøa phaáp phôùi chieác buoàm hoa

          Thaàn tieân trôû laïi nhaø.

          Ñöôøng muoân nghìn daëm traûi phong ba

          Cöûa trôøi nhaém ñöôøng xa.

          Moät cheùn quan haø daï thieát tha

          Thöông nhôù bieát bao laø

          Noãi nieàm xin nhôù coõi Nam haø

          Baày toû vôùi vua ta.  (T.T.Maät Theå)

          (Töôøng quang phong haûo caåm phaøm tröông

          Thaàn tieân phuïc ñeá höông.

          Thieân lyù vaïn lyù thieäp thöông löông

          Cöûu thieân qui loä tröôøng.

          Nhaân tình thaûm thieát ñoái ly thöông

          Phan luyeán söù tình lang.

          Nguyeän töông thaâm yù vò nam cöông.

          Phaân minh taáu ngaõ hoaøng.)

Sau, Sö vieän leõ giaø yeáu xin töø quan, veà queâ döïng moät ngoâi chuøa hieäu Phaät Ñaø treân nuùi Du Hyù, laøng Caùt Lôïi, quaän Thöôøng Laïc, roài truï trì ôû ñoù. Hoïc giaû boán phöông tuï hoïp veà hoïc vaán raát ñoâng.

Moät hoâm, ñeä töû nhaäp thaát laø Ña Baûo hoûi:

- Theá naøo laø tröôùc sau hoïc ñaïo ?

Sö ñaùp:

- Tröôùc sau khoâng vaät tôï hö khoâng,

  Hoäi ñaéc chaân nhö theå töï ñoàng.

          (Thuûy chung voâ vaät dieäu hö khoâng,

          Hoäi ñaéc chaân nhö theå töï ñoàng.)

- Laøm sao gìn giöõ ?

- Khoâng choã cho ngöôi haï thuû.

- Hoøa thöôïng noùi roõ roài.

- Ngöôi hoäi theá naøo ?

Ña Baûo heùt moät tieáng.

*

*      *

Naêm thöù hai nieân hieäu Thuaän Thieân trieàu Lyù (1011) ngaøy raèm thaùng hai, Sö goïi Ña Baûo laïi noùi keä:

          Trong caây saün coù löûa,

          Coù löûa, löûa laïi sanh.

          Neáu baûo caây khoâng löûa,

          Coï xaùt laøm gì sanh.

          (Moäc trung nguyeân höõu hoûa,      

          Höõu hoûa, hoûa hoaøn sanh. 

          Nhöôïc vò moäc voâ hoûa,     

          Toaûn toaïi haø do manh.)   

Daïy keä xong, Sö ngoài kieát giaø thò tòch, thoï 79 tuoåi.

]

Thieàn Sö MA HA

(Ma-ha Ma-da)-(Ñôøi thöù 10, doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

          Sö goác ngöôøi Chieâm Thaønh, sau ñoåi hoï laø Döông. Cha teân Boái Ñaø, tinh thoâng saùch laù boái, laøm quan döôùi trieàu Leâ laø Boái tröôûng (xöa goïi Ñaø Phan). Lôùn  leân Sö coù nhaän thöùc thaáu ñaùo, hoïc thoâng caû hai thöù chöõ Phaïn vaø Haùn.

Naêm 24 tuoåi, Sö noái nghieäp cho cha keá theá truï trì ngoâi chuøa cuõ. Moät hoâm, ñang luùc giaûng kinh thaáy Hoä phaùp Thieän thaàn xuaát hieän quôû raèng: “Ñaâu caàn caùi hoïc beân ngoaøi aáy laøm gì? AÉt khoâng theå thoâng lyù.” Do ñaây hai maét Sö bò muø. Sö heát loøng aên naên hoái loãi, toan gieo mình xuoáng vöïc saâu maø cheát. Boãng gaëp Ñoâng Laâm Vieãn ngaên raèng: “Döøng! Döøng!” Sö nghe lôøi naøy lieàn tænh ngoä.

Veà sau, Sö ñeán chuøa Coå Sôn thoï giaùo vôùi Thieàn sö Ñoã Phaùp Thuaän. ÔÛ ñaây Sö chuyeân vieäc saùm hoái vaø tuïng Ñaïi Bi taâm chuù, roøng raõ ba naêm chöa töøng coù moät phuùt giaây bieáng treã. Caûm Boà-taùt Quan AÂm laáy nöôùc caønh döông röôùi treân ñaûnh vaø maët maét. Boãng nhieân maét Sö saùng laïi taâm caøng thanh tònh.

Nieân hieäu Thuaän Thieân naêm thöù naêm (1014), Sö dôøi veà ngoïn nuùi Ñaïi Vaân ôû Tröôøng An ngaøy ngaøy chuyeân caàn tu taäp ñöôïc “Toång trì tam-muoäi” vaø caùc phaùp thuaät, ngöôøi ñôøi khoâng theå löôøng noåi.

Hoaøng ñeá Leâ Ñaïi Haønh ba laàn trieäu Sö vaøo cung thöa hoûi, Sö chæ chaáp tay cuùi ñaàu maø thoâi. Ñeán laàn thöù ba, Sö môùi ñaùp: “Cuoàng taêng ôû chuøa Quan AÙi.” Vua noåi giaän sai caàm Sö ôû chuøa Vaïn Tueá trong Ñaïi noäi, caét ngöôøi canh gaùc. Saùng hoâm sau thaáy Sö ôû ngoaøi phoøng taêng, maø cöûa vaãn kín nhö cuõ. Vua raát kinh dò, beøn traû töï do cho Sö.

Sö daïo phöông Nam chaâu AÙi, ñeán traán Sa Ñaûng. Nhaân daân ôû ñaây raát suøng moä quæ thaàn, laáy vieäc saùt sanh laøm chuû yeáu. Sö khuyeân hoï aên chay laøm phöôùc, hoï ñoàng ñaùp: “Thieân thaàn cuûa chuùng toâi, hoïa phöôùc khoâng daùm traùi.” Sö baûo: “Caùc ngöôi neáu boû aùc laøm laønh, duø coù quæ thaàn xuùc haïi Laõo taêng seõ gaùnh chòu cho.” Daân laøng thöa: “Gaàn ñaây coù ngöôøi mang beänh huûi naëng, caùc thaày thuoác ñeàu boù tay, neáu oâng trò laønh ñöôïc beänh naøy, chuùng toâi seõ nghe theo lôøi khuyeân.” Sö baûo daãn ngöôøi beänh aáy ñeán. Hoï ñeán, Sö lieàn tuïng chuù, laáy nöôùc phun vaøo ngöôøi beänh, chaúng bao laâu beänh ñöôïc laønh. Daân laøng tuy caûm phuïc, maø taäp nhieãm cuûa hoï ñaõ laâu, chöa coù theå nhaát thôøi caûm hoùa ñöôïc.

Trong ñoù, coù Höông haøo hoï Ngoâ nhaân aên thòt uoáng röôïu beøn ñem naøi eùp Sö: “Hoøa thöôïng coù theå thöôûng thöùc caùi vui naøy vôùi chuùng toâi, chuùng toâi seõ tuaân theo lôøi Ngaøi daïy.” Sö ñaùp: “Ñaõ môøi thì chaúng daùm töø, chæ sôï e ñau buïng thoâi.” Höông haøo möøng rôõ thöa: “Coù ñau thì toâi xin thay cho.” Sö nhaän lôøi, aên uoáng ñöôïc vaøi tuaàn röôïu, chôït buïng sình to leân, hôi thôû haøo heån. Sö keâu to: “OÂng Höông haøo ñaâu chòu thay cho toâi!” OÂng Höông haøo vaø caû boïn maët xaùm ngaét, khoâng bieát laøm sao.

Sö töï chaáp tay nieäm leân: “Nam-moâ Phaät, Nam-moâ Phaùp, Nam-moâ Taêng cöùu con.” Giaây laùt, Sö möûa ra thòt thì bieán thaønh thuù chaïy, caù thì hieän caù nhaûy, röôïu thì hoùa thaønh nöôùc ñoàng. Moïi ngöôøi troâng thaáy ñeàu kinh haõi. Sö baûo: “Thaân caùc ngöôi beänh thì ta chöõa ñöôïc laønh, ta ñau buïng caùc ngöôi khoâng thay theá ñöôïc. Vaäy töø nay caùc ngöôi coù theo lôøi ta daïy hay khoâng?”

Taát caû daân laøng ñeàu baùi taï xin vaâng.

Naêm Thieân Thaønh thöù hai (1029) quan Ñoâ uùy Nguyeãn Quang Lôïi môøi Sö truï trì chuøa Khai Thieân, phuû Thaùi Bình. ÔÛ ñaây ñöôïc saùu naêm, Sö laïi rôøi chaâu Hoan. Töø ñoù veà sau chaúng bieát Sö truï ôû phöông naøo.         

]

THIEÀN OÂNG ÑAÏO GIAÛ

(902 - 979)-(Ñôøi thöù 11, doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Löõ queâ laøng Coå Phaùp, tuoåi nhoû ñaõ khoâng thích vieäc ñôøi. Sau theo Ñinh tröôûng laõo xuaát gia vaø ñaéc phaùp.

Sö truï trì ôû chuøa Song Laâm laøng Phuø Ninh, phuû Thieân Ñöùc. Nieân hieäu Thaùi Bình thöù möôøi trieàu Ñinh (979) nhaèm naêm Kyû Maõo, Sö vieân tòch, thoï 78 tuoåi.

]

Thieàn Sö  SUØNG PHAÏM

(1004 - 1087)-(Ñôøi thöù 11, doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Maâu, daùng veû maïnh meõ to lôùn, hai traùi tai thoøng ñeán vai. Xuaát gia xong, Sö ñeán tham vaán vôùi ngaøi Voâ Ngaïi ôû Höông Thaønh. Sau khi ñöôïc taâm aán, Sö daïo khaép nöôùc Thieân Truùc ñeå caàu hoïc hoûi saâu roäng. Maõn chín naêm Sö trôû veà nöôùc goàm thoâng giôùi ñònh.

Veà sau, Sö truï trì chuøa Phaùp Vaân laøng Coå Chaâu, Long Bieân thuyeát phaùp giaùo hoùa, hoïc giaû caùc nôi qui höôùng raát ñoâng.

Hoaøng ñeá Leâ Ñaïi Haønh nhieàu phen thænh Sö vaøo cung ñeå thöa hoûi huyeàn chæ. Vua laáy leã ñaõi Sö raát troïng haäu.

Ñeán naêm Quaûng Höïu thöù ba trieàu Lyù (1087) nhaèm naêm Ñinh Maõo, Sö vieân tòch, thoï 84 tuoåi.

Vua Lyù Nhaân Toâng coù laøm baøi keä truy taëng Sö:

          Nöôùc Nam ngaøi Suøng Phaïm

          Taâm khoâng thi ñaäu veà

          Tai daøi hieän töôùng laï

          Phaùp phaùp thaûy nhieäm maàu.

           (Suøng Phaïm cö Nam quoác        

          Taâm khoâng caäp ñeä qui     

          Nhó tröôøng hoài thuïy chaát  

          Phaùp phaùp taän ly vi.)       

]

Thieàn Sö ÑÒNH HUEÄ

(Ñôøi thöù 12, doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Khuùc queâ ôû Caåm Ñieàn, Phong Chaâu. Luùc ñaàu, Sö cuøng Thieàn sö Vaïn Haïnh thôø Thieàn OÂng Ñaïo Giaû laøm thaày, vaø ñöôïc truyeàn taâm aán. Sau Sö veà truï trì ôû chuøa Quang Höng, laøng An Trinh, phuû Thieân Ñöùc.

Khi saép tòch, Sö trao Phaùp aán laïi cho ñeä töû Laâm Hueä Sinh.

]

Thieàn Sö VAÏN HAÏNH

(? - 1018)-(Ñôøi thöù 12, Doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Nguyeãn, queâ ôû laøng Coå Phaùp, gia ñình ñôøi ñôøi thôø Phaät. Thuôû nhoû Sö ñaõ thoâng minh khaùc thöôøng, thoâng suoát Tam hoïc vaø nghieân cöùu Baùch luaän, maø vaãn xem thöôøng coâng danh phuù quí.

Naêm 21 tuoåi Sö xuaát gia, cuøng Thieàn sö Ñònh Hueä, thoï hoïc vôùi Thieàn OÂng Ñaïo Giaû ôû chuøa Luïc Toå laøng Dòch Baûng phuû Thieân Ñöùc. Khi vieäc raûnh roãi, Sö hoïc hoûi queân caû moûi meät.

Sau khi Thieàn OÂng tòch, Sö keá tieáp truï trì chuøa naøy vaø chuyeân taäp phaùp “Toång trì tam-ma-ñòa” laáy ñoù laøm söï nghieäp. Baáy giôø Sö coù noùi ra lôøi gì daân chuùng ñeàu cho laø lôøi saám kyù. Vua Leâ Ñaïi Haønh raát toân kính Sö.

Nieân hieäu Thieân Phuùc naêm thöù nhaát (980), töôùng Toáng laø Haàu Nhaân Baûo keùo quaân sang ñaùnh nöôùc ta, ñoùng binh ôû Cöông Giaùp, Laõng Sôn, vua Leâ Ñaïi Haønh môøi Sö ñeán hoûi:

- Quaân ta thaéng baïi theá naøo?

Sö ñaùp:

- Trong ba, baûy ngaøy thì giaëc aét lui.

Quaû ñuùng nhö lôøi Sö ñoaùn.        

Coù keû gian teân Ñoã Ngaân aâm möu haïi Sö. Bieát tröôùc söï vieäc, Sö ñöa cho y moät baøi thô:

          Thoå moäc sanh nhau Caán vôùi Kim,

          Vì sao oâm aáp loøng haän phieàn?

          Baáy giôø toâi bieát loøng buoàn döùt,

          Thaät ñeán sau naøy chaúng baän taâm.

(Thoå moäc töông sanh Caán baïn Caâm (kim) [Thoå Moäc laø Ñoã, Caán Kim laø Ngaân]

          Vaân haø möu ngaõ uaån linh khaâm?

          Ñöông thôøi nguõ khaåu thu taâm tuyeät

          Chaân chí vò lai baát haän taâm.)     

Ñöôïc thô naøy gaõ Ngaân hoaûng sôï khoâng tieán haønh möu haïi nöõa.

Luùc vua Leâ Ngoïa Trieàu ôû ngoâi quaù taøn baïo, moïi ngöôøi ñeàu oaùn gheùt. Khi aáy Lyù Thaùi Toå coøn laøm chöùc Thaân Veä, chöa leân ngoâi. Baáy giôø trong nöôùc coù nhöõng ñieàm laï xuaát hieän lieân mieân. Tuøy theo choã thaáy nghe, Sö ñeàu baøn giaûi phuø hôïp vôùi trieäu chöùng nhaø Leâ saép maát, nhaø Lyù leân thay.

Ngaøy vua Lyù Thaùi Toå leân ngoâi, Sö ôû taïi chuøa Luïc Toå maø vaãn bieát tröôùc, baùo tin cho chuù vaø baùc vua Lyù hay: “Thieân töû ñaõ baêng haø, Lyù Thaân Veä ñaõ khuaát phuïc trong thaønh noäi, tuùc tröïc trong vaøi ngaøy Thaân Veä aét ñöôïc thieân haï.” Vaø ñeå chieâu an baù taùnh, Sö ra yeát thò raèng:

          Taät Leâ chìm bieån Baéc

          Caây Lyù che trôøi Nam

          Boán phöông binh ñao döùt

          Taùm höôùng thaûy bình an

          (Taät Leâ traàm baéc thuûy     

          Lyù töû thoï nam thieân         

          Töù phöông qua can tònh   

          Baùt bieåu haï bình an.)

*

*   *

Nieân hieäu Thuaän Thieân thöù chín (1018) ngaøy raèm thaùng naêm, Sö khoâng beänh chi, maø goïi chuùng noùi keä:

          Thaân nhö boùng chôùp coù roài khoâng,

          Caây coû xuaân töôi, thu ñöôïm hoàng,

          Maëc cuoäc thaïnh suy khoâng sôï haõi,

          Thaïnh suy nhö coû haït söông ñoâng.

          (Thaân nhö ñieän aûnh höõu hoaøn voâ

          Vaïn moäc xuaân vinh thu höïu khoâ,

          Nhaäm vaän thaïnh suy voâ boá uùy

          Thaïnh suy nhö loä thaûo ñaàu phoâ.)

Noùi xong, Sö laïi baûo chuùng: “Caùc ngöôi caàn truï choã naøo? Ta chaúng laáy choã truï maø truï, chaúng y khoâng truï maø truï.” Ngöøng giaây laùt, Sö tòch.

*

Vua Lyù Thaùi Toå vaø ñeä töû laøm leã hoûa taùng, nhaët xaù-lôïi xaây thaùp cuùng döôøng.

Veà sau vua Lyù Nhaân Toâng coù laøm baøi truy taùn Sö raèng:

               Vaïn Haïnh thoâng ba meù (Ba meù: quaù khöù, hieän taïi, vò lai.)

          Thaät hôïp lôøi saám xöa.

          Queâ nhaø teân Coå Phaùp

          Döïng gaäy vöõng kinh vua.

          (Vaïn Haïnh dung tam teá,  

          Chôn phuø coå saám cô (ky) 

          Höông quan danh Coå Phaùp,

          Truï tích traán vöông kyø.)   

]

Thieàn Sö ÑA BAÛO

(Ñôøi thöù 5, doøng Voâ Ngoân Thoâng)

Chaúng roõ Sö ngöôøi ôû ñaâu vaø hoï gì. Chæ bieát, khi Khuoâng Vieät ñaïi sö môû tröôøng giaùo hoùa ôû chuøa Khai Quoác, Sö ñeán tham hoïc. Ñöôïc Ñaïi sö khen laø baäc gaëp cô laõnh ngoä, xöû söï raát ñaëc caùch, rieâng cho vaøo thaát.

Sau khi ñaéc phaùp, Sö chæ moät mình moät bình baùt tieâu dao ngoaïi vaät.

Luùc Lyù Thaùi Toå coøn nhoû, Sö troâng thaáy dung nghi dò thöôøng, beøn baûo: “Ñöùa beù naøy coát töôùng phi thöôøng, sau naøy aét laøm chuû nöôùc Nam.” Thaùi Toå nghe noùi thaát kinh thöa: “Nay Thaùnh thöôïng anh minh coøn taïi vò, choán haûi noäi ñeàu trò yeân, côù sao Thaày laïi noùi lôøi phaûi toäi tru di naøy?” Sö baûo: “Meänh trôøi ñaõ ñònh, ngöôøi duø muoán traùnh cuõng chaúng ñöôïc naøo.”

Ñeán khi Thaùi Toå leân ngoâi, thöôøng thænh Sö vaøo cung thöa hoûi yeáu chæ Thieàn vaø aân leã Sö raát thaâm haäu. Vua xuoáng chieáu truøng tu ngoâi chuøa Kieán Sô laøng Phuø Ñoång laø nôi Sö truï trì.

Sau khoâng roõ Sö tòch ôû ñaâu vaø luùc naøo.

]

Tröôûng Laõo ÑÒNH HÖÔNG

(? - 1051)-(Ñôøi thöù 6, doøng Voâ Ngoân Thoâng)

Sö hoï Löõ, queâ ôû Chu Minh, xuaát gia hoài thuôû nhoû, theo hoïc vôùi Thieàn sö Ña Baûo. Sö theo haàu thaày ngoùt 24 naêm, thaâm hieåu Thieàn chæ. Trong nhoùm moân ñoà  cuûa Ña Baûo, Sö laø ngöôøi xuaát saéc nhaát.

Moät hoâm Sö hoûi thaày:

- Laøm sao thaáy ñöôïc chaân taâm?

Ña Baûo ñaùp:

- Laø ngöôi töï nhoïc.

Sö hoaùt nhieân tænh ngoä, thöa:

- Taát caû ñeàu nhö vaäy, ñaâu phaûi rieâng con.

- Ngöôøi hoäi chöa?

- Ñeä töû hoäi roài laïi ñoàng chöa hoäi.

- Caàn phaûi gìn giöõ caùi aáy.

Sö bòt tai, xaây löng ñöùng.

Ña Baûo lieàn naït: Ñi!

Sö suïp xuoáng laïy.

Ña Baûo daïy:

- Veà sau ngöôi laïi gioáng moät keû ñieác ñeå tieáp ngöôøi.

Baáy giôø Ñoâ töôùng Thaønh Hoaøng Söù teân Nguyeãn Tuaân raát quí meán Sö, thænh Sö veà truï trì chuøa Caûm ÖÙng, ôû Tieâu Sôn, phuû Thieân Ñöùc. Hoïc chuùng caùc nôi vaân taäp ñoâng ñaûo, Sö coù coâng lôùn trong vieäc giaùo hoùa ngöôøi.

Ñeán ngaøy moàng 3 thaùng 3 naêm Canh Daàn nhaèm nieân hieäu Suøng Höng Ñaïi Baûo thöù ba ñôøi Lyù Thaùi Toâng (1051), Sö goïi ñoà chuùng laïi töø bieät vaø ñeå keä:

          Xöa nay khoâng xöù sôû

          Xöù sôû laø chaân toâng,

          Chaân toââng nhö theá huyeãn

          Huyeãn coù laø khoâng khoâng.

          (Baûn lai voâ xöù sôû   

          Xöù sôû thò chaân toâng         

          Chaân toâng nhö thò huyeãn  

          Huyeãn höõu töùc khoâng khoâng.)

Daïy keä xong, Sö im laëng maø hoùa.

]

Thieàn Sö THIEÀN LAÕO

(Ñôøi thöù 6, doøng Voâ Ngoân Thoâng)

Khoâng roõ teân hoï vaø sanh quaùn Sö ôû ñaâu. Chæ bieát Sö ñeán tham hoïc vôùi Thieàn sö Ña Baûo ôû chuøa Kieán Sô, thaàm ñöôïc taâm yeáu. Sau, Sö tìm ñeán Töø Sôn caém gaäy ôû ñoù, truï trì chuøa Truøng Minh treân nuùi Thieân Phuùc huyeän Tieân Du.    

Thieàn phong cuûa Sö lan khaép, hoïc giaû theo hoïc coù treân ngaøn ngöôøi, caûnh chuøa naøy trôû thaønh moät tuøng laâm sung thaïnh.

Khoaûng nieân hieäu Thoâng Thuïy (1034-1038) vua Lyù Thaùi Toâng thöôøng ñeán vieáng chuøa Sö. Vua hoûi Sö:

- Hoøa thöôïng truï nuùi naøy ñaõ ñöôïc bao laâu?

Sö ñaùp:-Chæ bieát ngaøy thaùng naøy

          Ai raønh xuaân thu tröôùc.

          (Ñaûn tri kim nhaät nguyeät

          Thuøy thöùc cöïu xuaân thu.)

Vua hoûi:- Haèng ngaøy Hoøa thöôïng laøm gì?

Sö ñaùp: - Truùc bieác hoa vaøng ñaâu caûnh khaùc

          Traêng trong maây baïc hieän toaøn chaân.

          (Thuùy truùc hoaøng hoa phi ngoaïi caûnh

          Baïch vaân minh nguyeät loä toaøn chaân.)

Vua laïi hoûi:- Coù yù chæ gì?

Sö ñaùp:- Lôøi nhieàu sau voâ ích.

Vua hoaùt nhieân laõnh hoäi.

*

*   *

Sau khi veà cung, vua sai söù ñeán chuøa röôùc Sö vaøo trieàu laøm coá vaán. Khi ñeán nôi, Sö ñaõ vieân tòch. Vua raát ñoãi meán tieác, ngöï cheá thi vaø ai vaõn, sai Trung söù ñeán cuùng vaø taëng leã, thu linh coát xaây thaùp cuùng döôøng. Thaùp döïng taïi cöûa nuùi, vua laïi cho truøng tu laïi ngoâi chuøa Sö ôû vaø ñaët ngöôøi hoâm sôùm lo höông hoûa.

]

Thieàn Sö THAÛO ÑÖÔØNG

(Toå khai saùng doøng thieàn Thaûo Ñöôøng ôû Vieät Nam)

Sö ngöôøi Trung Hoa, laø ñeä töû cuûa Thieàn sö Truøng Hieån ôû Tuyeát Ñaäu (Tuyeát Ñaäu Truøng Hieån) nhaèm ñôøi phaùp thöù ba phaùi Vaân Moân. Khoâng roõ lyù do gì, Sö sang ôû Chieâm Thaønh.

Naêm Kyû Daäu (1069), vua Lyù Thaùnh Toâng ñem binh sang ñaùnh Chieâm Thaønh, baét ñöôïc Cheá Cuû laø vua nöôùc aáy cuøng moät soá tuø binh. Veà trieàu, vua ban cho baù quan nhöõng tuø binh ñeå laøm noâ boäc. Sö cuõng naèm trong tuø binh aáy, vaø chính Sö laïi rôi vaøo laøm noâ boäc cho moät vò Taêng luïc.

Moät hoâm vò Taêng luïc ñi khoûi, Sö thaáy baûn Ngöõ luïc ñeå treân baøn coù maáy choã sai, beøn töï yù söûa chöõa laïi. Vò Taêng luïc ñi veà, xem thaáy theá ngaïc nhieân, hoûi ra môùi bieát Sö söûa. OÂng ñem vieäc aáy taâu leân vua Lyù Thaùnh Toâng. Vua ñoøi Sö vaøo trieàu, ñem kinh luaän vaø thieàn hoûi Sö. Sö öùng ñoái raát lanh leï vaø xaùc ñaùng. Vua raát kính phuïc, truy nguyeân ra môùi bieát toâng tích cuûa Sö.

Töø ñoù, vua Thaùnh Toâng thöôøng thöa hoûi Phaät phaùp nôi Sö vaø phong Sö chöùc Quoác sö, môøi ôû chuøa Khai Quoác trong thaønh Thaêng Long. Ñoà chuùng nghe tieáng tìm ñeán tham vaán raát ñoâng. Do ñaây bieán thaønh phaùi thieàn thöù ba ôû Vieät Nam.

Ñeán 50 tuoåi, Sö coù chuùt beänh ngoài kieát giaø thò tòch.

Phaùi thieàn cuûa Sö truyeàn xuoáng ñöôïc naêm ñôøi, song ít thaáy ghi cheùp lòch söû ñaày ñuû.

]