THIEÀN SÖ VIEÄT NAM
[muïc luïc][lôøi noùi ñaàu][lôøi töïa]
[phaàn 1][phaàn 2][phaàn 3][phaàn 4][phaàn 5][phaàn 6][phaàn 7][phaàn 8]
[phaàn 9][phaàn10][phaàn 11][phaàn 12][phaàn 13][phaàn 14][phaàn 15][phaàn 16][phaàn 17]
[Phaàn phuï nhöõng doøng keä caùc phaùi][saùch tham khaûo]
|
Ñaïi Sö KIM LIEÂN TÒCH TRUYEÀN (1745 - 1816)-(Ñôøi phaùp thöù 41, toâng Laâm Teá) Sö queâ ôû thoân Trình Vieân huyeän Thöôïng Phöôùc, xuaát gia töø thuôû beù ôû chuøa Vaân Trai. Moät hoâm Sö ñeán caàu Hoøa thöôïng Töø Phong ôû chuøa Lieân Toâng theá ñoä. Töø ñaây Sö theå hieän loøng töø bi, nuoâi lôùn ñöùc haïnh vaø nghieâm trì giôùi luaät. Sö tu haønh thôøi khoùa khoâng khi naøo beâ treã. Ñeán naêm Bính Tyù nieân hieäu Gia Long thöù möôøi laêm (1816), Sö goïi ñeä töû lôùn laø Töôøng Quang ñeán phoù chuùc keä raèng: Taâm laø tröôùc ñaát trôøi Thaân laø sau trôøi ñaát Thaân taâm trong ñaát trôøi Tuaàn hoaøn khoâng cuøng taän. (Taâm vi thieân ñòa tieân Thaân vi thieân ñòa haäu Thaân taâm thieân ñòa noäi Tuaàn hoaøn voâ cuøng dó.) Noùi xong Sö ngoài yeân maø tòch, thoï 70 tuoåi. Moân ñeä hoûa taùng, xaây thaùp toân thôø. ] Ñaïi Sö TÖÔØNG QUANG- CHIEÁU KHOAN (1741-1830)-(Ñôøi phaùp thöù 42, toâng Laâm Teá) Sö hoï Nguyeãn, queâ ôû beán ñoø Trình Vieân Haø Noäi. Thuôû beù, Sö ñeán chuøa Vaân Trai ñaûnh leã Hoøa thöôïng Kim Lieân xin xuaát gia. Sau khi ñöôïc thu nhaän laø moân ñoà ôû chuøa Vaân Trai, Sö raát caàn maãn tu taäp. Ñeán lôùn leân thoï giôùi cuï tuùc xong, Sö thöôøng taäp tu theo haïnh ñaàu-ñaø (khoå haïnh). Veà ñôøi tu cuûa Sö raát laø khieâm haï, caû ngaøy chæ tuïng kinh leã Phaät nhieãu thaùp vaø luoân thuùc lieãm thaân taâm. Neáu gaëp vò taêng naøo ñeán laø Sö ra ñaûnh leã, chaúng phaân cao thaáp. Sö ba naêm tòch coác, saùu naêm moãi ngaøy aên moät böõa. Phaøm coù ai cuùng döôøng Sö moùn gì, Sö ñem cuùng döôøng laïi chuùng taêng heát, chaúng daùm giöõ rieâng. Sö ñi ñaâu chæ coù ba y tuøy thaân, töï mang theo khoâng phieàn ngöôøi gìn giöõ. Sö laáy luïc ñoä laøm tieâu chuaån trong ñôøi tu haønh. Ñeán ñaâu, Sö cuõng khuyeân ngöôøi giaûng kinh, phoùng sanh, tu phöôùc, boá thí, cheùp kinh. Phaät töû xin qui y vôùi Sö raát ñoâng khoâng theå tính heát. Ñeán naêm Canh Daàn nieân hieäu Minh Maïng naêm thöù möôøi moät (1830), Sö goïi ñeä töû lôùn laø Töø Taùnh baûo: -Ta töø beù ñeán giaø chuyeân taâm tieán ñaïo, nay giôø qui tòch ñaõ ñeán. Haõy nghe ta noùi keä: Ngöôøi baäc nhaát tu phaùp voâ vi Ngöôøi baäc nhì phöôùc tueä ñaày ñuû Ngöôøi baäc ba laøm thieän chöøa aùc Ngöôøi baäc tö tam taïng tinh thoâng. (Nhaát ñaúng nhaân tu voâ vi phaùp Nhò ñaúng nhaân phöôùc tueä song tu Tam ñaúng nhaân haønh thieän trôû aùc Töù ñaúng nhaân tam taïng tinh thoâng.) Noùi xong, Sö ngoài yeân vieân tòch, thoï 70 tuoåi. ] Thieàn Sö PHUÙC ÑIEÀN (Theá kyû 19) Thieàn sö Phuùc Ñieàn laø ngöôøi coù coâng lôùn trong vieäc baûo toàn söû lieäu Phaät giaùo. OÂng bieân soaïn saùch Ñaïi Nam Thieàn Uyeån Truyeàn Ñaêng Taäp Luïc (127). OÂng truù trì chuøa Lieân Toâng, laøng Baïch Mai, tænh Haø Ñoâng, nhöng coâng vieäc san khaéc naøy ñöôïc thöïc hieän taïi chuøa Boà Sôn, huyeän Tieân Du, tænh Baéc Ninh. Coâng vieäc san khaéc, oâng giao cho Thieàn sö Phöông Vieân, giaùm töï chuøa Boà Sôn, ñöùng ra chuû trì. Moät vò taêng chuøa Boà Sôn phaùp danh laø Thanh Haø phuï traùch vieäc vieát chöõ khaéc baûn. Thieàn sö Phuùc Ñieàn vieát baøi töïa cho saùch ñaàu naêm 1859, vaø coù leõ saùch ñöôïc aán haønh trong naêm ñoù. Phuùc Ñieàn cuõng laø ngöôøi khai sôn chuøa Thieân Quang, ôû nuùi Ñaïi Höng tænh Haø Noäi. Chuøa naøy ñöôïc Thieàn sö Phoå Tònh, ñeä töû cuûa Thieàn sö Chieáu Khoan truù trì. Thieàn sö Phoå Tònh hoài coøn nhoû ñaõ theo Thieàn sö Phuùc Ñieàn ñeå tu hoïc, sau naøy oâng thoï giôùi cuï tuùc vôùi Thieàn sö Chieáu Khoan. Sau ñaây laø danh hieäu hai möôi ba vò Toå truyeàn thöøa chuøa Yeân Töû töø Hieän Quang Toå Sö ñeán Voâ Phieàn Ñaïi Sö, thaáy trong saùch Ñaïi Nam Thieàn Uyeån Truyeàn Ñaêng Luïc quyeån hai cuûa Phuùc Ñieàn Hoøa Thöôïng ñính baûn: 1/ Hieän Quang Toå Sö 2/ Vieân Chöùng Quoác Sö 3/ Ñaïi Ñaêng Quoác Sö 4/ Tieâu Dao Toå Sö 5/ Hueä Tueä Toå Sö 6/ Nhaân Toâng Toå Sö 7/ Phaùp Loa Toå Sö 8/ Huyeàn Quang Toå Sö 9/ An Taâm Quoác Sö 10/ Phuø Vaân (hieäu Tónh Löï) Quoác Sö 11/ Voâ Tröôùc Quoác Sö 12/ Quoác Nhaát Quoác Sö 13/ Vieân Minh Toå Sö 14/ Ñaïo Hueä Toå Sö 15/ Vieân Ngoä Toå Sö 16/ Toång Trì Toå Sö 17/ Khueâ Thaùm Quoác Sö 18/ Sôn Ñaèng Quoác Sö 19/ Höông Sôn Ñaïi Sö 20/ Trí Dung Quoác Sö 21/ Tueä Quang Toå Sö 22/ Chaân Truù Toå Sö 23/ Voâ Phieàn Ñaïi Sö. ] Ñaïi Sö PHOÅ TÒNH (Ñôøi phaùp thöù 43, toâng Laâm Teá) Sö queâ ôû Voõ Laêng, Thöôïng Phöôùc. Thuôû nhoû ñaõ theo Hoøa thöôïng Phuùc Ñieàn xuaát gia tu hoïc. Moät hoâm, Sö ñeán chuøa Vaân Trai ñaûnh leã Ñaïi sö Töôøng Quang xin thoï giôùi cuï tuùc. Sau khi thoï giôùi, Sö thaønh taâm trì giôùi haønh ñaïo. Töø beù chí tröôûng, Sö chuyeân taâm nghieân cöùu kinh luaät, khoâng daùm moät phuùt lôi loûng. Quaù ngoï khoâng ñeå vaät gì vaøo mieäng, Sö veà truï trì taïi chuøa Töôøng Quang treân nuùi Ñaïi Huøng ôû Haø Noäi, do Hoøa thöôïng Phuùc Ñieàn khuyeán hoùa xaây caát. Nôi ñaây, Sö ñoä taêng tuïc khaù ñoâng, vì theá ngoâi chuøa caøng trang nghieâm ñeïp ñeõ. Moät hoâm, Sö goïi chuùng laïi baûo: - Nay ta caùo bieät, phoù chuùc ngöôi keä truyeàn phaùp ñaây: Nhieàu naêm ngoài tònh nuùi Ñaïi Huøng Quaû thaät thaân cuøng ñaïo chaúng cuøng Saùu chöõ chuyeân trì thaân thoï kyù Truyeàn maõi ñôøi sau saùng Toå toâng. (Kinh nieân tónh toïa Ñaïi Huøng phong Thaät thò thaân cuøng ñaïo baát cuøng Luïc töï chuyeân trì thaân thoï kyù Löu truyeàn haäu theá hieån toâng phong.) Noùi keä xong, Sö ngoài yeân maø tòch. Ñoà ñeä xaây thaùp toân thôø. ] Ñaïi Sö THOÂNG VINH (Ñôøi phaùp thöù 44, toâng Laâm Teá) Sö queâ ôû Nhaân Kieät, tænh Haûi Döông. Thuôû nhoû, Sö ñeán Haøm Long xin caàu xuaát gia, theá ñoä. Lôùn leân, Sö ñeán Hoøa thöôïng Phuùùc Ñieàn thoï giôùi cuï tuùc. Sö tu haønh chín chaén, ñaïo ñöùc vang xa. Ñeä töû raát ñoâng, moãi vò ôû moãi phöông hoaèng hoùa. Khi saép tòch, Sö noùi keä phoù chuùc: Taâm khoâng caûnh laëng vöôït thaùnh sieâu phaøm YÙ nhieãm tình sanh muoân moái troùi buoäc Trôøi ngöôøi caùc phaùp troïn taïi trong ñaây Ta ngöôøi moät theå goác chæ laø taâm. (Taâm khoâng caûnh tòch vieät thaùnh sieâu phaøm YÙ nhieãm tình sanh vaïn ñoan heä phöôïc Thieân nhaân chö phaùp taän taïi kyø trung Bæ ngaõ nhaát theå nguyeân baûn duy taâm.) Khoâng bieát Sö tòch luùc naøo vaø ôû ñaâu. ] TOÂNG LAÂM TEÁ TRUYEÀN VAØO MIEÀN TRUNG VIEÄT NAM (ÑAØNG TRONG) Thieàn Sö NGUYEÂN THIEÀU (1648 - 1728)-(Ñôøi phaùp thöù 33, toâng Laâm Teá) Sö hoï Taï, phaùp danh Nguyeân Thieàu, hieäu Hoaùn Bích, queâ ôû Trình Höông Trieàu Chaâu, Quaûng Ñoâng, xuaát gia naêm 19 tuoåi, tu ôû chuøa Baùo Tö, thoï giaùo vôùi Hoøa thöôïng Boån Khao Khoaùng Vieân. Nieân hieäu Caûnh Trò thöù ba ñôøi Leâ Huyeàn Toâng (naêm AÁt Tî, ñôøi chuùa Nguyeãn Phuùc Taàn thöù möôøi baûy - 1665),[Taøi lieäu khaùc: naêm Ñinh Tî 1677] Sö ñi theo taøu buoân sang An Nam, truù ôû Qui Ninh (Bình Ñònh), laäp chuøa Thaäp Thaùp Di Ñaø môû tröôøng truyeàn daïy. Sau, Sö ra Thuaän Hoùa laäp chuøa Haø Trung (thuoäc huyeän Phuù Loäc, nay haõy coøn), roài leân Xuaân Kinh (Hueá) laäp chuøa Quoác AÂn vaø laäp thaùp Phoå Ñoàng. Sau Sö laïi phuïng meänh chuùa Anh Toâng (Nguyeãn Phuùc Traên 1687-1691) trôû veà Trung Quoác tìm môøi caùc danh taêng vaø cung thænh phaùp töôïng phaùp khí. Sö veà Quaûng Ñoâng môøi ñöôïc Hoøa thöôïng Thaïch Lieâm vaø caùc danh taêng khaùc, cuøng thænh ñöôïc nhieàu kinh ñieån töôïng khí ñem veà. Chuùa Nguyeãn lieàn saéc môû ñaøn truyeàn giôùi raát long troïng taïi chuøa Thieân Muï. Sau ñoù, chuùa Nguyeãn saéc ban Sö chöùc Truï trì chuøa Haø Trung. Moät hoâm, Sö laâm beänh, hoïp moân ñoà laïi daën doø moïi vieäc vaø truyeàn baøi keä raèng: Laëng leõ göông khoâng boùng Rôõ rôõ chaâu chaúng hình Roõ raøng vaät phi vaät Vaéng veû khoâng chaúng khoâng. (Tòch tòch kính voâ aûnh Minh minh chaâu baát dung Ñöôøng ñöôøng vaät phi vaät Lieâu lieâu khoâng vaät khoâng.) Ngaøi vieát keä xong ngoài yeân laëng thò tòch. Hoâm aáy laø ngaøy 19 thaùng 10 [Taøi lieäu khaùc: ngaøy 19 thaùng 10 naêm Maäu Thaân (1728)]nieân hieäu Baûo Thaùi thöù möôøi nhaø Leâ (1729), thoï 81 tuoåi. Ñeä töû vaø teå quan thoï giôùi ñoàng xaây thaùp ôû beân ñoài nhoû xoùm Thuaän Hoùa laøng Döông Xuaân Thöôïng, laøm leã nhaäp thaùp ñeå höông hoûa toân thôø. Hoaøng ñeá Hieån Toâng [Taøi lieäu khaùc: Chuùa Nguyeãn Phöôùc Truù ban hieäu... vaøo ngaøy muøng 8 thaùng 4 naêm Baûo Thaùi thöù möôøi nhaø Leâ (1729)]ban thuïy hieäu laø Haïnh Ñoan Thieàn Sö vaø laøm baøi minh khaéc vaøo bia taùn thaùn ñaïo ñöùc cuûa Sö: Baùt-nhaõ öu öu Phaïm thaát rôõ rôõ Traêng nöôùc ngao du Giôùi luaät nghieâm maät. Laëng leõ rieâng vöõng Ñöùng thaúng ñaõ xong Quaùn thaân voán khoâng Hoaèng phaùp lôïi vaät. Maây töø che khaép Tueä nhaät chieáu soi Nhìn Ngaøi xeùt Ngaøi Thaùi Sôn cao ngaát. (Öu öu baùt-nhaõ Ñöôøng ñöôøng phaïm thaát Thuûy nguyeät öu du Giôùi trì chieán laät. Traïm tòch coâ kieân Traùc laäp khaû taát Quaùn thaân boån khoâng Hoaèng phaùp lôïi vaät. Bieán phuù töø vaân Phoå chieáu tueä nhaät Chieâm chi nghieâm chi Thaùi Sôn ngaät ngaät.) Sö laø vò Toå truyeàn phaùi Laâm Teá vaøo Trung Vieät ñaàu tieân. Nhöõng vò ñoàng toâng Laâm Teá ôû Trung Hoa sang Vieät Nam döôùi Sö moät ñôøi, nhö Minh Hoaèng Töû Dung, Minh Haûi Phaùp Baûo, Minh Vaät Nhaát Tri vaø caùc ñeä töû cuûa Sö ñoàng truyeàn baù toâng Laâm Teá ôû ñaây. ] TOÂNG TAØO ÑOÄNG TRUYEÀN VAØO MIEÀN TRUNG VIEÄT NAM (ÑAØNG TRONG) Hoøa Thöôïng THAÏCH LIEÂM (Ñôøi phaùp thöù 29, toâng Taøo Ñoäng) Sö hieäu laø Ñaïi Xaùn, Haùn oâng, queâ ôû tænh Giang Taây, Trung Hoa, coù taøi, hoïc vaán uyeân baùc, caùc thöù thieân vaên ñòa dö, toaùn soá, cho ñeán vieát, veõ ñeàu raát tinh xaûo, laïi sôû tröôøng veà thô phuù. Cuoái ñôøi nhaø Minh, nhaø Maõn Thanh laøm chuû Trung Quoác, Sö khoâng chòu ra laøm quan, töø bieät meï giaø, caét toùc ñi tu, roài vaân du khaép nôi. Sö laø moân ñoà Thieàn sö Giaùc Laõng toâng Taøo Ñoäng ôû Trung Hoa. Hoøa thöôïng Nguyeân Thieàu ñöôïc leänh chuùa Nguyeãn veà Quaûng Ñoâng thænh caùc baäc cao taêng, nghe danh tieáng Sö neân ñeán am Tröôøng Thoï thænh Sö. Sö khôûi haønh sang Vieät Nam ngaøy 15 thaùng gieâng naêm AÁt Hôïi, nieân hieäu Khang Hy thöù ba möôi tö (1695). Ñeán ngaøy 28 thaùng gieâng, Sö ñeán Thuaän Hoùa vaø ngaøy muøng 1 thaùng 2 ra maét chuùa Nguyeãn. Chuùa Nguyeãn môøi Sö ôû chuøa Thieân Muï ñeå daïy ñeä töû vaø thöôøng vôøi vaøo cung thöa hoûi ñaïo lyù. Ngoaøi ra nhöõng thaân haøo nhaân só trong nöôùc, hoaëc tröïc tieáp hoûi ñaïo lyù, hoaëc giaùn tieáp ñöa thô hoûi ñaïo vaø vaên chöông khaù nhieàu. Döôùi ñaây laø trích ít laù thô Sö ñaùp ngöôøi hoûi ñaïo. Ñaêng Long Haàu cho ngöôøi caàm thô ñeán hoûi: “Thieàn ñaïo laø gioáng gì ? Giaùc ngoä laø lyù laøm sao ?” Sö beøn bieân thô phuùc ñaùp. Böùc thö: Lai thö daïy raèng : “Thieàn ñaïo ta voán raát öa chuoäng nhöng chöa bieát ñaïo laø vieäc gì ? Thieàn laø gioáng gì, ngoä laø lyù laøm sao ? Tröôùc ñaây nghe noùi ñeán cöùu caùnh, loøng raát löu luyeán, nhöng moãi khi nghe noùi ñeán chöõ “Phaät” trong loøng lieàn chaúng öa, khoâng hieåu vì sao ? Xin nhôø Laõo Hoøa Thöôïng cao minh, baûo roõ cho bieát.”
Laõo taêng ñoïc xong
thö, buoät mieäng than raèng: “Hay laém thay ! Neáu chaúng phaûi ngöôøi coù
taâm Phaät roõ reät, aét chaúng hoûi ñöôïc nhö theá.” Nhöng chöa bieát chöõ
“Phaät” maø cö só chaúng öa aáy laø Phaät naøo ? Laáy chöõ taêng maø noùi,
voán coù ngöôøi ñaùng ngôø ñaùng gheùt, keû laõo huû naøy xin bieåu ñoàng
tình vôùi Ngaøi maø chaúng öa vaäy. Phaät laø baûn taâm ñoàng coù öa coù
gheùt cuûa chuùng ta, töùc laø taám loøng “nghe cöùu caùnh maø löu luyeán”
cuûa Ngaøi noùi trong thô vaäy. Haù laïi töï mình chaúng öa töï mình hay sao
? Vaû laïi hoïc ñaïo voán caàu voâ söï, Ngaøi chaúng nghe noùi: “Caàn ôû
treân choã höõu söï ñaït ñeán voâ söï” hay sao ? Tham thieàn voán chaúng
nöông töïa vaøo moät vaät naøo. Ngaøi chaúng nghe noùi: “Baûn lai khoâng coù
moät vaät naøo”hay Ñeán nhö noùi moät chöõ “ngoä” (bieát giaùc ngoä). Ví duï: “Nhö ngöôøi kia coù vieäc sanh töû töông quan vôùi ngöôøi khaùc, heïn nhau ñeán moät choã naøo ñoù, thöông löôïng, môùi coù theå oån thoûa ñöôïc. Ñöông luùc môø môø saùng, nguû daäy röûa maët chaûi ñaàu, laáy bít taát mang vaøo, trong luùc boái roái caáp baùch, mang bít taát vaøo moät chaân roài, coøn moät chieác nöõa chöa thaáy; beøn tìm khaép trong tuû trong röông, luïc soaùt heát caùc gian buoàng, döôùi giöôøng treân vaùch, khoâng choã naøo khoâng tìm, tìm ñaâu cuõng chaúng thaáy; töùc quaù, ngoài laïi suy nghó. Nghó maõi nghó hoaøi, moi oùc nghó ñeán choã saâu saéc, vaãn nghó chaúng ra, boãng cuùi ñaàu ngoù xuoáng, thaáy hai chieác taát mang vaøo moät chaân! Beøn loät ra, mang qua chaân khaùc vaø voâ cuøng khoan khoaùi. Môùi bieát chieác taát ngay ôû chaân mình, bieát (ngoä) thì deã daøng nhö theá. Cho neân ngöôøi ta baûo raèng: “Giaøy saét böôùc moøn tìm chaúng thaáy, tìm ra chaúng phí chuùt coâng phu.” Tuy caên taùnh coù keû beùn ngöôøi luït, giaùc ngoä coù keû sôùm ngöôøi chaày, nhöng phaûi caån thaän. Giöõ loøng mình chôù cho sai leäch, chôù môùi hôi thaáy bieát chuùt ñænh, ñaõ cho ñuùng phaûi möôøi phaàn; roài chaïy theo laàm loái sai ñöôøng, ba laàm baûy laïc; thaø nhö cö só ñeán nay chöa hieåu bieát chi, coøn hôn caùi quang caûnh “thöøa ba theïo boán” vaäy. Neáu caàu ñeán cöùu caùnh, thì phaûi cöùu caùnh cho ñeán ñaàu ñeán ñuoâi, haàu khoûi laàm ñöôøng laïc loái. Ví baèng chaúng xua ñuoåi ngaøy thöôøng nghe thaáy, nöûa phaûi nöûa chaúng, ñeå gia taâm tham cöùu moät caùi choã ñaïi ñònh, thì chæ thaønh moät taám göông lôø môø, maø töï mình cho laø saùng laém, coù theå thaáy ñöôïc nöôùc ao trong treûo, khoâng soùng khoâng moøi, traêng saùng giöõa trôøi, khoâng maây khoâng buïi. E trong kinh taïng ñöùc Nhö Lai cuûa ta khoâng coù caùi phaùp nhö theá. Neáu chaúng tröø boû heát caùi taäp khí tröôùc kia, cho raèng “ñaõ thaáy ñöôïc thoâng suoát khoâng coøn gì chaúng phaûi”, thì cho ngöôøi thöïc ñeán ñòa boä aáy, cuõng chæ nhö ao nöôùc tuø, chaúng coù roàng ôû, töùc coøn mô maøng trong sanh töû luaân hoài vaäy. Caùi beänh toái kî cuûa keû tham thieàn hoïc ñaïo, ôû caû trong chöõ “minh” (saùng), naèm che tröôùc maét roài, laàm nhaän “beänh” laøm “thuoác” vaäy. Neáu laáy vieäc boån phaän laøm vieäc caàn kíp, maëc keä thieàn ñaïo söï lyù, loøng löu luyeán, öa vôùi chaúng öa; chæ chuyeån mình moät caùi thì thieàn ñaïo söï lyù, loøng löu luyeán, öa gheùt, töï nhieân treân maét queùt saïch moät töøng maây, chaúng bò saùng môø chöôùng ngaïi. Chaúng theá thì moät chöõ “Phaät”, ta cuõng chaúng öa nghe. Vaân Moân noùi ñöôïc, Cö só noùi chaúng ñöôïc, phaûi chôø ñeán khi thaáy roõ moät chaân mang hai chieác bít taát, loät ra mang laïi, töï do thaúng böôùc tieán leân môùi tin lôøi cuûa Laõo Taêng noùi chaúng sai vaäy. Chaúng theá cuõng ví nhö ngoài ôû beân gioû côm maø cöù keâu ñoùi buïng vaäy. Xin chôù chaáp maáy lôøi ñöôøng ñoät. Thong thaû seõ coøn thö sau tieáp theo. (Trích Haûi Ngoaïi Kyû Söï trang 207-209 do UÛy ban phieân dòch söû lieäu Vieät Nam Vieän ñaïi hoïc Hueá) * * * Laïi moät böùc thô, Sö gôûi cho Cö só Nhieáp Chi Hoaøng, vieát trong côn möa laïnh, vaø baûo caùc hoïc troø: Saùch voán chaúng khaù chaúng hoïc, ñaïo caøng chaúng khaù chaúng saùng; ngöôøi saùng ñaïo tuy chaúng taäp vaên töï nhöng vaãn thöôøng thoâng thaùi; neáu chaúng saùng ñaïo tuy chuyeân coâng hoïc taäp vaên töï, vaãn hay lyù luaän cöôõng hôïp maø thoâi. Tuy caâu noùi nghe hay ho, nhöng nghóa khoâng thaáu ñaùo, ñieàu aáy ñaõ töøng xaûy ra. Xöa Töû Chieâm hoïc só (Toâ Ñoâng Pha) laøm vaên, haï buùt neân lôøi, chöõ tuoân ra thao thao theo yù nghó, nhö gioù bay, nhö nöôùc chaûy, phoâ dieãn moät caùch töï nhieân. Nhöng ñeán luùc theo yù rieâng thuyeát thieàn, oâng coù vieát moät baøi baït sau boä Kim Kinh (Kinh Kim Cang), chaúng hieåu raèng kinh aáy, chaúng phaûi coù theå thaáy baèng saéc, nghe baèng lôøi, laïi phaùn ñoaùn raèng: “Chæ ñöôïc nöûa boä”, theá laø choã cöôõng hôïp cuûa oâng vaäy. Ñaõ töï bieát raèng: Nguõ toå Giôùi taùi lai, sao laïi queân haún boån phaän, trôû laïi hoûi Tham Lieãu [Toáng Taêng Ñaïo Tieàm hieäu Tham Lieãu Töû, tu ôû chuøa Trí Quaû ôû Haøng Chaâu. Luùc Toâ Thöùc ôû Haøng Chaâu, chieâm bao thaáy cuøng Tham Lieãu Töû laøm thô] “Thaùc saéc nuùi, tieáng khe môùi xöng ngoä ñaïo”? AÁy laø choã cöôõng hôïp cuûa oâng vaäy. Trong baøi “Kim Sôn Thuø Töù Ñaïi Nguõ Uaån”, oâng muoán ñem ñai ngoïc traán sôn moân, nhöng luoân luoân daây xoû muõi bò naém trong tay ngöôøi khaùc, chæ vì töø tröôùc oâng chæ duøng yù thöùc thoâng minh öùc ñaït nghóa lyù, chöa töøng duøng ñaïo ñeå ñaùnh tan söï chöôùng ngaïi cuûa caùch aám, cho neân hoaûng hoát chaúng thaáy roõ ñoan ñích vaäy. Thaàn Tuù Ñaïi Sö ôû trong Hoaøng Mai Hoäi, laøm thuû laõnh taùm traêm long töôïng, nghe roäng nhôù nhieàu, ai chaúng suy toân Ngaøi laø ngoâi thöù nhaát. Ngaøi laøm caâu keä raèng: “Thaân tôï boà-ñeà thuï” (mình tôï caây boà-ñeà). Boà-ñeà theo tieáng Phaïn laø chaùnh tri, cuõng goïi laø chaùnh kieán, hö linh khoâng theå chaát, chæ coù tính vieân minh, hoaëc laáy boà-ñeà chæ cho maët traêng, chôù cuøng vôùi “thaân” coù gioáng gì ñaâu, huoáng chi lìa boû chaùnh tri chaùnh kieán maø noùi boà-ñeà, thì boà-ñeà haù coù maét tai muõi löôõi, xöông maùu tay chaân, maø ví vôùi thaân ngöôøi ñöôïc sao. AÁy laø Ñaïi Sö noùi cöôõng hôïp vaäy. Laïi noùi raèng: “Taâm nhö minh caûnh ñaøi” (loøng nhö ñaøi göông saùng), chaúng keå söï lyù hö thöïc döôùi chöõ “minh caûnh” haï moät chöõ “ñaøi” laøm vaän chaân, ñeå chöõ “caûnh” hö, chöõ “ñaøi” thöïc, roài caâu keá noùi: “Thôøi thôøi caàn phaát thöùc” (buoåi buoåi sieâng lau chuøi) aáy laø lau chuøi caùi ñaøi, chôù khoâng phaûi lau chuøi caùi göông; töùc baûo raèng: “taâm” nhö maët göông, theá laø ñaõ chaúng phaûi “taâm” roài, huoáng laø baûo nhö caùi “ñaøi” cuûa maët göông, thì vôùi “taâm”, laïi coù gioáng nhau chuùt naøo. Taây Thieân hai möôi taùm Toå, Ñoâng Ñoä saùu Toå, ñeàu laáy taâm truyeàn taâm, chaúng phaûi laáy göông truyeàn göông hay laáy ñaøi truyeàn ñaøi bao giôø, aáy laø cöôõng hôïp vaäy. Nay trong baøi keä, hai caâu ñaàu laáy “thaân” vaø “taâm” song khôûi, maø caâu keát noùi “vaät söû nhaù traàn ai” (chôù khieán dính buïi dô), chæ keát caâu “minh caûnh”, khoâng heà noùi ñeán “boà-ñeà”; theá laø chæ luoáng chuyeân coâng vaên töï, maø nghóa lyù khoâng ñöôïc thaáu ñaùo, töùc laø phuï hoäi khieân hôïp vaäy. Than oâi, trong moät baøi keä, chöa baøn ñeán choã luaän ñaïo phaûi hay traùi, chæ trong choã duøng töï ñaët caâu ñaõ coù ñeán 3 loãi. Bôûi theá Loâ Haønh Giaû (Toå Hueä Naêng) noùi laïi raèng: “Boà-ñeà baûn voâ thuï, minh caûnh dieäc phi ñaøi” (Boà-ñeà voán khoâng caây, göông saùng chaúng phaûi ñaøi), duøng boán chöõ “baûn voâ, dieäc phi”, nhö moät tieáng seùt vang doäi trong ñaùm maây muø, chôùp saùng loøe ra toû roõ chaúng phaûi “ñaøi” cuõng chaúng phaûi “caây”, chaúng chôø phaân bieät maø ai cuõng thaáy roõ ra nhö vaäy. Nhöng laïi sôï ngöôøi ta boû “ñaøi” boû “caây” maø laïi nhaän cho “boà-ñeà” vaø “minh caûnh” nhaát luaät ñaùnh tan luoân, khieán ngöôøi ta khoâng coøn choã naøo baùm víu ñeå laøm chaân ñöùng; baûo laø “baûn lai voâ nhaát vaät”, chaúng phaûi minh caûnh boà-ñeà; huoáng “minh caûnh ñaøi, boà-ñeà thuï”, hieän coù ñeán ba boán vaät, thì baûo “baûn lai voâ nhaát vaät” sao ñöôïc. YÙ Loâ Toå muoán vì ngöôøi tìm choã cöùu caùnh vaäy. Toaøn hay ôû choã hoûi tieáp theo hai chöõ “haø xöù”, muoán ngöôøi ta töï hieåu bieát “haø xöù nhaù traàn ai”, môùi bieát roõ “baûn lai voâ nhaát vaät”; baûn lai ñaày ñuû, baûn lai thanh tònh, caàn gì phaûi lau chuøi phaát thöùc; neáu caàn lau chuøi göông töùc chaúng saùng; chôø lau chuøi môùi saùng, töùc laø nhìn boùng queân ñaàu. Neáu noùi lau chuøi minh caûnh maø queân baüng boà-ñeà, roát cuoäc minh caûnh vôùi boà-ñeà coù quan heä gì. Chæ ôû moät caâu hoûi aáy, nhaém ngay chöõ “haø xöù”, chích moät muõi kim, ñoaït caûnh, ñoaït ngöôøi, ñoaït phaùp, buoâng baét kheùo leùo, sinh saùt toû töôøng. “Ta khoâng coù moät phaùp naøo cho ngöôøi chæ bieát beänh maø thoâi”, lôøi noùi aáy haù doái ngöôøi hay sao? Chuùng ta quí ôû choã hoûi ñaïo cho saùng roõ, roõ ñaïo roài quí ôû choã theå nieäm (hoøa mình vôùi ñaïo). Moät pheùp ñaõ thoâng, taát nhieân moïi pheùp ñeàu thoâng vaäy. Chaúng tin, haõy nhìn xem Loâ Haønh Giaû, con ngöôøi chaúng töøng ñoïc saùch bao giôø aáy, hieåu bieát vaên töï moät caùch tinh vi nhö theá naøo? Bôûi theá, ta baûo ngöôøi ñôøi muoán caàu thoâng, khoâng chi baèng roõ ñaïo. Ñaõ roõ ñaïo maø coøn bieát ñoïc saùch, thì haù chaúng thoâng hôn vò Haønh giaû giaõ gaïo trong beáp aáy maáy böïc nöõa hay sao. Gaàn ñaây, thöôøng thaáy nhöõng ngöôøi tham thieàn, ñaïo laïi chaúng roõ, saùch laïi chaúng ñoïc, göôïng muoán baøn thieàn baøn ñaïo, laøm keä laøm thô, khaùc naøo con ruoài nhuùng chaân vaøo nöôùc bieån, muoán vaãy leân laøm moùc laøm möa, phoûng coù ñöôïc hay chaêng? Huoáng chi Cö só laø moät ngöôøi ñoïc saùch thoâng thaùi, thöôøng laáy tay sôø moù loø löûa chuøa Tröôøng Thoï, xem noùng hay nguoäi; chaúng chòu laáy vaên töï thoâng minh töï cam loøng muoán huøa vôùi Töû Chieâm caõi cho vöøa yù, chaúng chòu ñeå cho ñaàu löôõi caùc Hoøa thöôïng giaø xöa nay aùp ñaûo. Vieäc aáy haõy taïm ngöøng. Haõy hoûi: “Ñeâm nay tröôùc theàm töøng gioït möa” vì côù gì chaúng rôi xuoáng nôi khaùc? (Haûi Ngoaïi Kyû Söï trang 217-220 do UÛy ban phieân dòch söû lieäu Vieät Nam Vieän ñaïi hoïc Hueá) * * * Sö ôû laïi Vieät Nam hai naêm roài trôû laïi Trung Quoác. Toâng Taøo Ñoäng do Sö truyeàn vaøo Vieät Nam, veà phaùi xuaát gia khoâng thaáy noùi ñeán ngöôøi thöøa keá, veà phaùi taïi gia thì thaáy ghi chuùa Nguyeãn Phuùc Chaâu töï nhaän laø ñoà ñeä noái doøng toâng Taøo Ñoäng thöù 30 (lôøi khaéc treân chuoâng taïi chuøa Linh Muï). Veà Trung Quoác khoâng bieát Sö tòch luùc naøo khoâng roõ. ] Thieàn Sö TÖÛ DUNG MINH HOAÈNG (Ñôøi phaùp thöù 34, doøng Laâm Teá) Chaúng bieát Sö teân gì, chæ bieát ngöôøi tænh Quaûng Ñoâng, Trung Hoa, theo Thieàn sö Nguyeân Thieàu sang An Nam ôû Thuaän Hoùa. Sau laäp chuøa AÁn Toâng (töùc laø chuøa Töø Ñaøm ôû Hueá hieän nay) roài truï trì ôû ñaây. Cuõng khoâng bieát Sö tòch luùc naøo, chæ bieát Sö truyeàn taâm aán cho Thieàn sö Lieãu Quaùn laø ngöôøi laøm noåi baät toâng Laâm Teá ôû xöù naøy. ] Thieàn Sö LIEÃU QUAÙN (? - 1743)-(Ñôøi phaùp thöù 35, toâng Laâm Teá) Sö teân Leâ Thieät Dieäu, queâ laøng Baïch Maõ, huyeän Ñoàng Xuaân, tænh Phuù Yeân (Soâng Caàu baây giôø). Luùc saùu tuoåi, Sö moà coâi meï, cha ñem ñeán chuøa Hoäi Toân thoï giaùo vôùi Hoøa thöôïng Teá Vieân (ngöôøi Trung Hoa). Ñöôïc baûy naêm thì Hoøa thöôïng tòch, Sö ra Thuaän Hoùa xin hoïc vôùi Giaùc Phong Laõo Toå (ngöôøi Trung Hoa) ôû chuøa Baùo Quoác. ÔÛ ñaây ñöôïc moät naêm, nhaèm naêm Taân Muøi (1691), Sö phaûi trôû veà phuïng döôõng cha giaø, laáy ngheà kieám cuûi ñoä nhaät. Qua boán naêm thaân phuï maát, nhaèm naêm AÁt Hôïi (1695), Sö laïi trôû ra Thuaän Hoùa thoï giôùi Sa-di vôùi Hoøa thöôïng Thaïch Lieâm. Naêm Ñinh Söûu (1697), Sö laïi thoï giôùi cuï tuùc vôùi Laõo Hoøa thöôïng Töø Laâm (ngöôøi Trung Hoa) ôû chuøa Töø Laâm. Naêm Kyû Maõo (1699), Sö ñi tham leã khaép thieàn laâm traûi qua bieát bao söï khoù khaên khoå nhoïc. Ñeán naêm Nhaâm Ngoï (1702), Sö laïi Long Sôn tham yeát Hoøa thöôïng Töû Dung caàu daïy phaùp tham thieàn. Hoøa thöôïng daïy Sö tham caâu: Vaïn phaùp qui nhaát, nhaát qui haø xö ù? (Muoân phaùp veà moät, moät veà choã naøo ?) Sö ngaøy ñeâm tham cöùu ñeán baûy, taùm naêm maø chöa laõnh hoäi, trong loøng töï laáy laøm hoå theïn. Moät hoâm, nhaân ñoïc Truyeàn Ñaêng Luïc ñeán caâu: “Chæ vaät truyeàn taâm, nhaân baát hoäi xöù”, thoaït nhieân Sö ñöôïc toû ngoä. Nhöng vì nuùi soâng caùch trôû, Sö khoâng theå ñeán ngaøi Töû Dung ñeå trình sôû ngoä ñöôïc. Ñeán muøa xuaân naêm Maäu Tyù (1708), Sö trôû ra Long Sôn caàu Hoøa thöôïng aán chöùng. Sö ñem choã coâng phu cuûa mình moãi moãi trình baøy, ñoaïn noùi ñeán caâu “Chæ vaät truyeàn taâm, nhaân baát hoäi xöù”, Hoøa thöôïng lieàn baûo: - Bôø thaúm buoâng tay, töï nhaän ñaûm ñang, Cheát roài soáng laïi, doái ngöôøi chaúng ñöôïc. (Huyeàn nhai taùn thuû, töï khaúng thöøa ñöông, Tuyeät haäu taùi toâ, khi quaân baát ñaéc.) Sö lieàn voã tay cöôøi ha haû ! Hoøa thöôïng baûo:- Chöa nhaèm. Sö noùi:- Traùi caân voán laø saét (bình thuøy nguyeân thò thieát). Hoøa thöôïng baûo:- Chöa nhaèm. * * * Hoâm sau Hoøa thöôïng goïi Sö ñeán baûo: - Chuyeän hoâm qua chöa xong, noùi laïi xem ! Sö thöa:- Sôùm bieát ñeøn laø löûa, Côm chín ñaõ laâu roài. (Taûo tri ñaêng thò hoûa, Thöïc thuïc dó ña thì.) Baáy giôø, Hoøa thöôïng môùi chaáp nhaän vaø khen ngôïi.
* Muøa haï naêm Nhaâm Thìn (1712), Hoøa thöôïng vaøo Quaûng Nam döï leã Toaøn Vieän (?), Sö ñem trình baøi keä Duïc Phaät (taém Phaät). Hoøa thöôïng hoûi: - Toå Toå truyeàn nhau, Phaät Phaät trao nhau, chaúng bieát truyeàn trao caùi gì ? Sö thöa:- Buùp maêng treân ñaù daøi moät tröôïng, Phaát töû loâng ruøa naëng ba caân. (Thaïch duaån tröøu ñieàu tröôøng nhaát tröôïng, Quy mao phuû phaát troïng tam caân.) Hoøa thöôïng noùi:- Thuyeàn cheøo treân nuùi cao, Ngöïa ñua döôùi ñaùy beå. (Cao cao sôn thöôïng haønh thuyeàn Thaâm thaâm haûi ñeå taåu maõ.) Sö ñaùp:- Caây ñaøn khoâng daây troïn ngaøy gaåy Traâu ñaát gaõy söøng roáng suoát ñeâm. (Chieát giaùc neâ ngöu trieät daï hoáng Moät huyeàn caàm töû taän nhaäït ñaøøn.) Sö bieän taøi lanh leï, laâm cô öùng bieán, nhö nöôùc vôùi söõa raát phuø hôïp. Hoøa thöôïng raát vui möøng aán khaû. Choã hoùa duyeân cuûa Sö raát roäng, thöôøng ra vaøo Hueá, Phuù Yeân ñeå giaùo hoùa luoân, khoâng neà khoù nhoïc. Naêm Quí Söûu (1733), Giaùp Daàn (1734) vaø AÁt Maõo (1735), Sö nhaän lôøi thænh cuûa chö taêng trong Toâng moân, cuøng caùc teå quan, cö só ôû Hueá, döï boán leã ñaïi giôùi ñaøn. Qua naêm Canh Thaân (1740), Sö taán ñaøn Long Hoa phoùng giôùi, roài trôû veà chuøa Thieàn Toâng. Thôøi aáy, chuùa Nguyeãn Ninh Vöông raát quí meán ñaïo ñöùc cuûa Sö, thöôøng môøi vaøo cung ñaøm ñaïo, nhöng Sö vaãn töø choái khoâng vaøo. Muøa Xuaân naêm Nhaâm Tuaát (1742), Sö laïi döï leã giôùi ñaøn ôû chuøa Vieân Thoâng. Cuoái muøa thu naêm aáy, Sö coù chuùt beänh, goïi moân ñoà ñeán daïy raèng: - Nhaân duyeân ta ñaõ heát, ta saép ñi ñaây. Moân ñoà keâu khoùc aàm leân. Sö laïi baûo: - Caùc ngöôi keâu khoùc maø laøm gì ? Chö Phaät ra ñôøi coøn nhaäp Nieát-baøn; nay ta ñi laïi roõ raøng, veà aét coù choã, caùc ngöôi khoâng neân khoùc loùc vaø ñöøng buoàn thaûm laém. Cuoái thaùng hai naêm Quí Hôïi (1743), tröôùc maáy ngaøy tòch, Sö ngoài daäy vöõng vaøng, töï caàm buùt vieát baøi keä töø bieät raèng: Hôn baûy möôi naêm ôû coõi naøy, Khoâng khoâng saéc saéc thaûy dung thoâng Hoâm nay nguyeän maõn veà queâ cuõ Naøo phaûi boân ba hoûi Toå toâng. (Thaát thaäp dö nieân theá giôùi trung Khoâng khoâng saéc saéc dieäc dung thoâng Kim trieâu nguyeän maõn hoaøn gia lyù Haø taát boân man vaán toå toâng.) Ñeán ngaøy 22 thaùng 2, buoåi saùng, sau khi duøng traø cuøng caùc ñoà ñeä haàu chuyeän vaø laøm leã xong, Sö hoûi giôø gì, caùc moân ñoà thöa: “Giôø Muøi”, Sö lieàn vui veû thò tòch. Vua nghe tin, saéc ban bia kyù vaø töù hieäu laø Ñaïo Haïnh thuïy Chaùnh Giaùc Vieân Ngoä Hoøa Thöôïng. Sö laø Toå khai sôn chuøa Thieân Thai Thieàn Toâng ôû Hueá. Sö coù baøi keä phaùp phaùi raèng: Thaät teá ñaïi ñaïo Taùnh haûi thanh tröøng Taâm nguyeân quaûng nhuaän Ñöùc boån töø phong. Giôùi ñònh phöôùc hueä Theå duïng vieân thoâng Vónh sieâu trí quaû Maät kheá thaønh coâng. Truyeàn trì dieäu lyù Dieãn söôùng chaùnh toâng Haïnh giaûi töông öng Ñaït ngoä chaân khoâng. Taêng ñoà vaø tín ñoà mieàn Trung vaø mieàn Nam hieän nay haàu heát laø thuoäc doøng Laâm Teá, maø ngöôøi coù coâng khai hoùa hôn heát chính laø Sö. Vì theá maø thaønh moät nhaùnh lôùn goïi laø Lieãu Quaùn. Sö laø Sö toå trong phaùi naøy. * Thieàn sö Giaùc Ngoä huùy Taùnh Thoâng, hieäu Sôn Nhaân, hoï Nguyeãn, queâ ôû phuû Gia Ñònh thuoäc phaùi thieàn Laâm Teá, ñôøi 39, ñeä töû cuûa Hoøa thöôïng Ñaïo Duïng- Ñöùc Quaûng. Trong saùch Vieät Nam Phaät Giaùo Söû Löôïc, Thöôïng toïa Maät Theå vieát veà Hoøa thöôïng Giaùc Ngoä nhö sau: “Ngaøi töï hieäu laø Sôn Nhaân, ngöôøi tænh Gia Ñònh, nguyeân tröôùc ñi laøm vieäc quan ñaäp ñaù xaây thaønh. Moät hoâm, phaù trong vieân ñaù thaáy moät töôïng Phaät, Ngaøi lieàn xin thoâi vieäc, mang töôïng vaøo röøng, khoâng giao thieäp vôùi ngöôøi ñôøi nöõa vaø khoâng ai bieát ñi ñaâu. Ñöôïc ít laâu, ngöôøi tænh Phuù Yeân thoaït thaáy Sôn Nhaân ôû trong chuøa Hang xoùm nuùi. Xoùm aáy voán nhieàu coïp, ngöôøi trong xoùm laäp chuøa maø khoâng daùm ñeán leã. Luùc thaáy Sôn Nhaân ôû ñoù, ai cuõng thaát kinh, hoûi Ngaøi sao khoâng sôï coïp. Ngaøi ñaùp: Coïp maëc coïp, mình maëc mình, caàn gì maø sôï. Ngaøi thöôøng aên rau coû khoâng duøng côm. Moät hoâm coù dòch khí noåi leân, ôû caùc nôi ngöôøi cheát raát nhieàu, ngöôøi trong xoùm xin Ngaøi caàu ñaûo cho neân ñöôïc yeân. Hoï ñem vieäc aáy trình quan. Vöøa luùc aáy, quan Tuaàn Vuõ trong tænh coù ngöôøi con ñau buïng, thaày thuoác chöõa khoâng khoûi. Quan lieàn khieán hai vieân ñoäi ñi môøi Sôn Nhaân. Ngaøi hoûi: Tænh ôû ngaõ naøo ? Hoï chæ veà höôùng ñoâng Ngaøi baûo hoï ñi tröôùc. Hai vieân ñoäi côõi ngöïa veà tænh thì ñaõ thaáy Ngaøi ñeán roài. Quan môøi Ngaøi vaøo thaêm beänh cho con, Ngaøi lieàn ñoïc moät caâu chuù, thình lình nghe moät tieáng xaïc, vaø thaáy moät caùi boùng nhö taám luïa töø trong buoàng vuït ra, töùc thì con quan laønh beänh. Quan tænh ñem vieäc aáy taâu veà trieàu. Vua Minh Maïng saéc trieäu Ngaøi veà “Noäi”, hoûi vieäc ñaàu ñuoâi, vua thöôûng raát haäu. Ngaøi ñeàu töø taï khoâng laáy. Vua khen raèng: Ngöôøi xöa coù noùi: “Thuaàn nhaát baát taïp laø Hoøa, Vaïn loaïi xöng toân laø Thöôïng”. Sôn Nhaân thaät ñuùng hai chöõ aáy. Lieàn ban hieäu laø “Sôn Nhaân Hoøa thöôïng”. Laïi saéc caùc vò Hoøa thöôïng caùc chuøa phaûi ñoåi hieäu Taêng cang, ñeå toû raèng coøn thua Hoøa thöôïng moät böïc (töø ñoù danh hieäu Hoøa thöôïng môùi laø danh hieäu ñaëc bieät, ít ngöôøi ñöôïc nhaän chöùc ñoù). Sôn Nhaân maëc quaàn aùo toaøn baèng voû caây, laáy hai mieáng goã laøm guoác maø ñi mau laém. Vua saéc Ngaøi ôû chuøa Giaùc Hoaøng, nhöng ñöôïc moät thaùng, Ngaøi taâu xin veà nuùi. Sau khoâng bieát Ngaøi ñi ñaâu.” Nhöng trong Chaâu baûn trieàu Nguyeãn, coù baûn vaên noäi dung nhö sau: “Söï vieäc: Ngaøy 18 thaùng 10 naêm Minh Maïng thöù 21 (1840), Noäi caùc thi haønh theo lònh cuûa vua (do Thaùi giaùm Chaâu Phöôùc Naêng chuyeån truyeàn) thöôûng caáp cho sö Nguyeãn Giaùc Ngoä, Truï trì chuøa Baùt-nhaõ ôû nuùi Long Sôn veà coâng ñöùc tu haønh khoå haïnh. Ngaøy 18 thaùng 10 naêm Minh Maïng thöù 21, thaàn Phan Huy Thöïc, thaàn Phan Baù Ñaït, vaâng theo thöôïng duï cuûa vua raèng: Veà kinh ñoâ laàn naøy coù Nguyeãn Giaùc Ngoä, truï trì chuøa Baùt-nhaõ ôû Long Sôn, laø ngöôøi tònh taâm tu luyeän, tòch coác ñaõ hôn boán möôi naêm. Tu haønh khoå haïnh, ñöùc haïnh cao phong nhö theá thaät quí troïng. Truyeàn caáp cho moät vaên baèng Taêng cang, laïi gia aân thöôûng cho hai möôi laïng baïc, taêng phuïc vaø aùo quaàn vaûi maøu, moãi thöù naêm boä, cho ngöïa traïm ñöa veà chuøa cuõ truï trì. Treân ñöôøng ñi qua, caùc quan quaûn haït phaûi phaùi ngöôøi hoä toáng ñeå ñöôøng ñi ñöôïc an toaøn toát ñeïp. Laïi truyeàn cho quan tænh Phuù Yeân xuaát tieàn coâng mua saém vaät lieäu, thueâ daân phu söûa sang chuøa chieàn nôi Nguyeãn Giaùc Ngoä hieän ñang truï trì cho ñöôïc traùng leä ñeïp ñeõ. Soá daân phu thueâ bao nhieâu ngöôøi, truyeàn caáp cho moãi ngöôøi moãi thaùng boán quan tieàn vaø moät vuoâng gaïo ñeå cho hoï vui veû laøm cho sôùm hoaøn thaønh coâng vieäc. Sau khi xong vieäc cöù thaät keâ khai chi tieâu. Khaâm thöû.” Ngoaøi ra, trong nhieàu kinh saùch ñöôïc in vaøo thôøi ñoù, Hoøa thöôïng Giaùc Ngoä ñaõ ñoùng goùp nhieàu coâng ñöùc trong vieäc khaéc in. - Kinh Voâ Löôïng Nghóa do Thieàn sö Toaøn Nhaät Quang Ñaøi in laïi naêm Kyû Söûu (1829). - Höùa Söû Vaõn Truyeän laø taäp thô chöõ noâm goàm hôn boán ngaøn caâu thô, Thieàn sö Toaøn Nhaät san boå vaø khaéc in. - ... Hoøa thöôïng Sôn Nhaân vieân tòch vaøo naêm Nhaâm Daàn (1842), thoï 87 tuoåi, ñoà chuùng laäp thaùp thôø ôû chuøa Baùt-nhaõ. Coù nhieàu ñeä töû noåi danh, trong ñoù coù ba Thieàn sö Baûo Thanh, Baûo Taïng, Baûo Chaân coù nhieàu coâng ñöùc trong vieäc hoaèng döông Phaät phaùp ôû caùc tænh Nam Trung boä vaø caùc tænh mieàn Ñoâng Nam boä. ] Thieàn Sö PHAÙP THOÂNG THIEÄN HYÛ VÔÙI CHUØA LONG AÅN Chuøa Long AÅn xöa do Thieàn sö Phaùp Thoâng Thieän Hyû khai sôn vaøo naêm Quí Söûu (coù theå laø naêm 1733 hay naêm 1793). Thieàn sö Phaùp Thoâng thuoäc phaùi thieàn Taøo Ñoäng theá heä thöù 36 [ÔÛ ba thaùp cuûa Thieàn sö Phaùp Thoâng coù ghi naêm Quí Söûu vaø Giaùo thoï Thieän Haûo töï chuù thích laø naêm 1613, chuùng toâi cho raèng naêm 1613 laø sai, vì Thieàn sö Phaùp Thoâng laø Thieàn sö phaùi thieàn Taøo Ñoäng, theá heä 36; trong luùc ñoù, Hoøa thöôïng Thaïch Lieâm, theá heä 29 cuûa phaùi naøy sanh naêm 1633, tòch naêm 1704.] Chuøa Long AÅn ñöôïc xaây döïng treân nuùi Long AÅn thuoäc thoân Taân Laïi, huyeän Phöôùc Long, dinh Traán Bieân (nay laø xaõ Taân Böûu thaønh phoá Bieân Hoøa), naèm treân maët ñöôøng lieân tænh töø Bieân Hoøa leân thaùc Trò An (caùch Bieân Hoøa 4 km). Chuøa Long AÅn döïa löng vaøo nuùi Long AÅn, maët quay veà soâng Ñoàng Nai ôû höôùng Nam, beân kia soâng Ñoàng Nai , ôû phía xa laø nuùi Chaâu Thôùi, tieàn phong cuûa nuùi Long AÅn. Phía sau nuùi Long AÅn laïi coù nuùi Böûu Long (xöa goïi laø nuùi Bình Ñieän) ôû phía Baéc, laøm haäu veä. Soâng Ñoàng Nai töø thaùc Trò An ñoå veà bieån Ñoâng, chia laøm hai nhaùnh bao quanh cuø lao Ruøa (xaõ Thaïnh Hoäi), hôïp laïi höôùng thaúng veà cuø lao Phoá (xaõ Hieäp Hoøa). Vì vaäy coù caâu thô: Phía sau Bình Ñieän ngaên phong laõnh [Bình Ñieän: nuùi Bình Ñieän hay nuùi Böûu Long] Meù tröôùc Tröôøng Giang nöôùc chaûy quanh. [Tröôøng Giang töùc soâng Ñoàng Nai hay soâng Phöôùc Giang] Quanh nuùi Long AÅn ngaøy xöa laø röøng raäm, coù nhieàu tre nöùa vaø nhieàu thuù döõ, coù caû coïp, beo, voi..., phía döôùi soâng Ñoàng Nai coù nhieàu ruøa, raén ... Tröôùc chuøa Long AÅn, phía chaân nuùi ngaøy xöa laø loái ñi cuûa voi, caùc ñaøn voi töø trong röøng saâu ra soâng Ñoàng Nai uoáng nöôùc vaø taém, neân tuïc goïi laø truoâng Voi. Vì vaäy, xöa coù baøi thô (hieän chöa bieát taùc giaû laø ai): Treân chuøa Long AÅn döôùi truoâng Voi, Nöôùc bieác xem coi raát maën moøi. Soùng buûa gheành ngheâ hình quaùi coå, Nöôùc xao haøng raén tieáng reo coøi. Nuùi Long AÅn laø moät ngoïn nuùi linh, naèm ôû vuøng linh ñòa, coù nhieàu saûn vaät quí döôùi loøng ñaát. Ñaù ôû nuùi Long AÅn laø ñaù xanh toát hôn nhieàu nôi khaùc, phía döôùi loøng ñaát thænh thoaûng coøn coù caû ñaù thuûy tinh trong suoát, raát toát. Döôùi caùc haàm ñaù saâu laïi thænh thoaûng coù ñaù traéng pha chaát vaøng chieáu saùng nhö “vaøng gaâm”. Sau khi Toå sö Phaùp Thoâng Thieän Hyû vieân tòch, ñoà chuùng laäp thaùp ôû phía tröôùc saân chuøa, naèm veà phía beân phaûi. Thaùp xaây theo hình khoái luïc giaùc, moãi caïnh ôû döôùi ñaát khoaûng hai meùt. Thaùp cao boán töøng vôùi ñænh laø moät baàu hoà loâ, thaùp cao khoaûng gaàn saùu meùt. Phía trong thaùp coù moät bia ñaù lôùn (coù theå keå veà söï tích cuûa Toå Phaùp Thoâng), phía ngoaøi coù cöûa vaøo, (Nhöng naêm 1972, Giaùo thoï Thieän Haûo ñaõ laøm moät taám bia ñaù nhoû bít kín cöûa vaøo beân trong thaùp, neân hieän chöa roõ ñöôïc noäi dung cuûa taám bia trong thaùp ñoù). Naêm Töï Ñöùc thöù 10 (1852), Thieàn sö Töø AÂn laäp laïi bieån hieäu chuøa “Long AÅn Töï” vì baûng cuõ bò muïc naùt. Naêm Nhaâm Thìn (1952), côn luït lôùn ñaõ laøm suïp ñoå chuøa Long AÅn. Ñeán naêm 1960, sö truï trì chuøa laø Thích Thieän Haûo môùi dôøi chuøa veà aáp Taân Laïi xaõ Taân Thaønh, xaây döïng laïi chuøa môùi nhö ngaøy nay. Treân nuùi Long AÅn, naêm 1958, coù moät soá tu só ñeán hang ôû treân ñænh nuùi söûa sang laïi thaønh chuøa “Long Sôn Thaïch Ñoäng” vaø daân ñòa phöông thöôøng goïi laø “Chuøa Hang” (trong khi ñoù, chuøa Böûu Phong treân nuùi Böûu Long goïi laø “Chuøa Nuùi”). Töø chuøa Hang treân nuùi Long AÅn nhìn ra xa, thaáy ñöôïc toaøn caûnh cuûa thaønh phoá Bieân Hoøa. Ñöùng tröôùc chuøa Hang nhìn xuoáng chaân nuùi laø hoà Long AÅn, laøn nöôùc xanh bao phuû moät vuøng, moät soá taûng ñaù ñuû hình ñuû côõ nhoâ leân raûi raùc khaép hoà. Phía xa laø soâng Ñoàng Nai thô moäng traûi daøi uoán khuùc quanh co, xuoâi veà thaønh phoá Bieân Hoøa. Hoà Long AÅn ôû treân nuùi Long AÅn do con ngöôøi taïo ra khi khai thaùc ñaù ôû ñoù; nhöng hoà Long AÅn trôû thaønh moät caûnh ñeïp, gaàn gioáng nhö vònh Haï Long ñöôïc thu nhoû laïi. Hoà Long AÅn laø moät thaéng caûnh cho khaùch du lòch hay khaùch haønh höông. Hoà Long AÅn, nuùi Long AÅn hôïp vôùi chuøa Böûu Phong vaø nuùi Böûu Long laø moät khu du lòch neân thô vaø lyù töôûng cuûa Ñoàng Nai. ] |
[muïc luïc][lôøi noùi ñaàu][lôøi töïa]
[phaàn 1][phaàn 2][phaàn 3][phaàn 4][phaàn 5][phaàn 6][phaàn 7][phaàn 8]
[phaàn 9][phaàn10][phaàn 11][phaàn 12][phaàn 13][phaàn 14][phaàn 15][phaàn 16][phaàn 17]