KHÖÔNG TAÊNG HOÄI

(K’ANG-SEN-HOUCI)

Ngaøi Khöông Taêng Hoäi (K’ang-Sen-Houci) ngöôøi nöôùc Khöông Cö (Sogdiane), cha meï sang Giao Chaâu buoân baùn. Ngaøi moà coâi cha meï töø luùc möôøi tuoåi. Sau thôøi kyø cö tang, Ngaøi xuaát gia, chaêm hoïc kinh ñieån, trôû thaønh moät taêng só noåi danh thôøi aáy. Ngaøi taùnh tình chaân thaät hoøa nhaõ raát thoâng minh. Ngaøi thoâng hieåu tam taïng, luïc kinh coøn nghieân cöùu toaùn soá, thieân vaên, vaên chöông vaø chính trò. Ngaøi sang Ñoâng Ngoâ tuyeân döông Phaät phaùp trong thôøi Ngoâ Toân Quyeàn (229-252).

Ngaøi ñeán thaønh Kieán Nghieäp (Nam Kinh) nhaèm naêm thöù möôøi nieân hieäu Xích OÂ nhaø Ngoâ (247) caát moät tuùp leàu ôû ñoù tu trì vaø môû tröôøng giaûng daïy. Ngoâ Toân Quyeàn thaáy Ngaøi thi thoá nhieàu pheùp laï laáy laøm tín phuïc, xaây döïng ngoâi chuøa Kieán Sô thænh Ngaøi ôû. Töø ñaây Phaät giaùo thaïnh haønh mieàn Giang Taû.

Ngaøi phieân dòch nhieàu kinh chöõ Phaïn ra chöõ Haùn vaø vieát töïa trong kinh An Ban Thuû YÙ, bieân taäp chuù sôù caùc kinh khaùc, Ngaøi tòch khoaûng nieân hieäu Thieân Kyû thöù tö nhaø Ngoâ (280).

]

THÍCH ÑAÏO THIEÀN

Thích Ñaïo Thieàn (Theo Cao Taêng Truyeän vieát) ngöôøi Giao Chæ, sôùm xuaát gia laäp haïnh tinh nghieâm, giôùi luaät trong saïch, chaúng keùm caùc baäc cao ñöùc. Daân chuùng taêng tuïc ñeàu kính quí ñöùc khaéc kyû vaø söï doác chí tu haønh cuûa Sö. Chuøa nuùi Tieân Chaâu xöa bò nhieàu coïp quaáy nhieãu, Sö ñeán ôû ñoù naïn aáy lieàn heát. Nghe Caùnh Laêng Vöông nhaø Teà roäng môû Thieàn luaät, laäp nhieàu choã giaûng daïy, ngöôøi xa gaàn dong ruoåi keùo ñeán Kim Laêng. Hoï laø nhöõng ngöôøi taøi ñöùc boán phöông trong ñaïo. Sö giaûng daïy kinh ñieån raát thoâng, ban ñeâm ít nguû tham khaûo kinh saùch coá tìm chaân lyù. Ñeán naêm Vónh Minh thöù nhaát (483), Sö daïo ñeán kinh ñoâ ôû chuøa Vaân Cö Haï taïi Chung Sôn. Sö vaâng leänh vua ñieàu khieån taêng chuùng, noåi tieáng vì roäng duøng luaät Thaäp Tuïng...

Sö thích dieät giaùc vaø quaùn, luoân aån nuùi xa, neáu caûnh oàn naùo lieàn tìm  caùch lui böôùc. Sö thích aên nhöõng thöùc aên hoang daõ, maëc ñoà raùch röôùi, mieäng khoâng bao giôø noùi chuyeän phuø phieám; neáu coù ai cho thöùc ngon ñoà ñeïp ñeàu ñem caáp phaùt cho ngöôøi ngheøo oám. Sö soáng moät ñôøi thieåu duïc tri tuùc, ít ai saùnh kòp. Veà giaø, Sö ñeán ôû nhaø cuûa chuøa, choân daáu mình ôû nuùi röøng khoâng giao thieäp vôùi keû cao sang, soáng trong caûnh khoå haïnh. Ngöôøi ta cho theá laø buoàn, song Sö vaãn thaáy laø an vui cuûa mình. Nieân hieäu Ñaïi Thoâng thöù nhaát  (527) Sö maát ôû chuøa nuùi, thoï 70 tuoåi.  

]

THÍCH HUEÄ THAÉNG

Thích Hueä Thaéng (Theo Cao Taêng Truyeän vieát) laø ngöôøi Giao Chæ, ôû chuøa nuùi Tieân Chaâu, laùnh nguï röøng ñaàm, thong dong ngoaïi vaät, tuïng kinh Phaùp Hoa, ngaøy ñeán moät bieán, moãi naêm caøng saâu. Sö aên maëc ñôn sô, tuøy thaân vui duøng, theo Thieàn sö nöôùc ngoaøi laø Ñaït-ma-ñeà-baø (Dharmadeva) hoïc phaùp quaùn haïnh. Moãi laàn Sö nhaäp ñònh ñeán ngaøy mai môùi xuaát ñònh.

Löu Tích ôû Baønh Thaønh khi laøm Thaùi thuù ôû Nam Haûi, nghe ñaïo phong cuûa Sö, luùc veà nöôùc thænh Sö cuøng ñi. Khi veà tôùi Baønh Thaønh, Sö cö truù taïi chuøa U Theâ. Sö giöõ kín choã kyø ñaëc, thöôøng toû ra ngu ngoác. Nhöng ngöôøi ôû laâu vôùi Sö raát kính troïng, nhöõng hoïc giaû veà Thieàn raát khaâm phuïc. ÔÛ chuøa U Theâ, Sö khoâng ñoøi phaàn aên, chæ soáng baèng khaát thöïc, hoaøn toaøn tuaân theo söï thanh lieâm.

Naêm Vónh Minh thöù naêm (487), Sö dôøi veà Tònh xaù Dieân Hieàn taïi nuùi Kheá Chung. Töø treû ñeán giaø, Sö giöõ gìn moät taâm trinh chaùnh.

Sö maát khoaûng nieân hieäu Thieân Giaùm (502-519), tuoåi vöøa 70.

]

PHAÙI THIEÀN TYØØ-NI-ÑA-LÖU-CHI

Ñôøi thöù:        I.Thieàn sö Phaùp Hieàn (626)

                    II. 

                    III. Thieàn sö Hueä Nghieâm

                    IV. Thieàn sö Thanh Bieän (686)

                    V.

                    VI.

                    VII.

                    VIII. Thieàn sö Ñònh Khoâng (808)

                    IX. Thieàn sö Thoâng Thieän

                    X. Tröôûng laõo La Quí (936)

                    Thieàn sö Phaùp Thuaän (990)

                    Thieàn sö Ma-ha

                    XI. Thieàn OÂng Ñaïo Giaû (979)

                    Thieàn sö Suøng Phaïm (1087)

                    XII. Thieàn sö Vaïn Haïnh (1018)

                    Thieàn sö Ñònh Hueä

                    Thieàn sö Töø Ñaïo Haïnh (1115)

                    Thieàn sö Minh Khoâng (1141)

                    Thieàn sö Trì Baùt (1117)

                    Thieàn sö Thuaàn Chaân (1101)

                    XIII. Thieàn sö Hueä Sinh (1063)

                    Thieàn sö Thieàn Nham (1163)

                    Thieàn sö Boån Tòch (1140)

                    XIV. Thieàn sö Khaùnh Hyû (1142)

                    XV. Thieàn sö Giôùi Khoâng

                    Thieàn sö Phaùp Dung (1174)

                    XVI. Thieàn sö Chaân Khoâng (1100)

                    Thieàn sö Trí

                    Thieàn sö Ñaïo Laâm (1203)

                    XVII. Ni sö Dieäu Nhaân (1113)

                    Thieàn sö Vieân Hoïc (1116)

                    Thieàn sö Tònh Thieàn (1193)

                    XVIII. Quoác sö Vieân Thoâng (1151)

                    XIX. Thieàn sö Y Sôn (1213)

]

PHAÙI THIEÀN VOÂ NGOÂN THOÂNG

Ñôøi thöù:        I. Thieàn sö  Caûm Thaønh (860)

                    II. Thieàn sö  Thieän Hoäi (900)

                    III. Thieàn sö  Vaân Phong (956)

                    IV. Ñaïi sö  Khuoâng Vieät (1011)

                    V. Thieàn sö  Ña Baûo

                    VI. Tröôûng laõo Ñònh Höông (1051)

                    Thieàn Laõo Thieàn Sö

                    VII. Thieàn sö  Vieân Chieáu (1090)

                    Thieàn sö  Cöùu Chæ

                    Thieàn sö  Minh Taâm (1034)

                    Thieàn sö  Baûo Tính (1034)

                    Thieàn sö  Quaûng Trí

                    VIII. Thieàn sö  Ngoä AÁn (1088)

                    Thieàn sö  Maõn Giaùc (1096)

                    Quoác Sö  Thoâng Bieän (1134)

                    IX. Thieàn sö  Baûo Giaùm (1173)

                    Thieàn sö  Ñaïo Hueä (1172)

                    Thieàn sö  Khoâng Loä (1119)

                    Thieàn sö  Boån Tònh (1176)

                    X. Thieàn sö  Giaùc Haûi (theá kyû 11-12)

                    Thieàn sö  Tònh Khoâng (1170)

                    Thieàn sö  Ñaïi Xaû (1180)

                    Thieàn sö  Tín Hoïc (1190)

                    Thieàn sö  Tröôøng Nguyeân (1165)

                    Thieàn sö  Tònh Löïc (1175)

                    Thieàn sö  Trí Baûo (1190)

                    Thieàn sö  Minh Trí (1196)

                    Thieàn sö  Tònh Giôùi (1207)

                    Thieàn sö  Nguyeän Hoïc (1174)

                    XI. Thieàn sö  Quaûng Nghieâm (1190)

                    XII. Thieàn sö  Thöôøng Chieáu (1203)

                    XIII. Thieàn sö  Thaàn Nghi (1216)

                    Ñaïi só  Thoâng Thieàn (1228)

                    XIV. Thieàn sö  Töùc Löï

                    Thieàn sö  Hieän Quang (1220)

                    Cö só  ÖÙng Thuaän Vöông

]

PHAÙI THIEÀN THAÛO ÑÖÔØNG

(1055 - 1205)

          I.        1. Lyù Thaùnh Toâng

                    2. Baùt-nhaõ

                    3. Ngoä Xaù

           II.      1. Ngoâ Ích

                    2. Thieäu Minh

                    3.- ?

                    4. Ñònh Giaùc

          III.      1. Ñoãâ Vuõ

                    2. Phaïm AÂm

                    3. Lyù Anh Toâng

                    4. Ñoã Ñoâ

          IV.     1. Tröông Tam Taïng

                    2. Chaân Huyeàn

                    3. Ñoã Thöôøng

                    4.- ?

          V.      1. Haûi Tònh

                    2. Lyù Cao Toâng

                    3. Nguyeãn Thöùc

                    4. Phaïm Phuïng Ngöï

]

Thieàn sö  TYØ-NI-ÑA-LÖU-CHI

(VINITARUCI) (? - 594)

(Toå khai saùng doøng Thieàn Tyø-ni-ña-löu-chi ôû Vieät Nam)

Sö laø ngöôøi Nam Thieân Truùc (Nam AÁn Ñoä) doøng Baø-la-moân teân Vinitaruci. Thuôû nhoû ñaõ coù chí khaùc thöôøng, ñi khaép mieàn Taây Truùc (Taây AÁn Ñoä) ñeå tham khaûo Thieàn Toâng. Nhöng vì cô duyeân chöa gaëp, Sö laïi sang Ñoâng Nam.

Sö sang Trung Quoác nhaèm ñôøi Traàn Tuyeân Ñeá nieân hieäu Thaùi Kieán naêm thöù saùu (574) vaøo ñeán Tröôøng An. Gaëp thôøi Chu Vuõ Ñeá phaù dieät Phaät phaùp, Sö laïi phaûi sang qua ñaát Nghieäp (Hoà Nam). Luùc aáy, Toå Taêng Xaùn ñang mang y baùt ôû aån trong nuùi Tö Khoâng, boãng nhieân Sö tìm gaëp ñöôïc Toå. Thaáy cöû chæ phi phaøm cuûa Toå, Sö phaùt taâm kính moä, ñeán tröôùc voøng tay ba laàn, Toå vaãn ngoài im nhaém maét khoâng noùi. Sö ñöùng suy nghó giaây laùt boãng nhieân taâm coù sôû ñaéc. Sö lieàn suïp xuoáng laïy ba laïy, Toå cuõng chæ gaät ñaàu ba caùi. Sö luøi laïi ba böôùc thöa:

- Ñeä töû laâu nay khoâng ñöôïc an, Hoøa thöôïng vì loøng ñaïi töø bi, xin cho con theo haàu haï Ngaøi.

Toå baûo:

- Ngöôi neân mau qua phöông Nam giaùo hoùa, khoâng neân ôû ñaây laâu.

Sau khi ñöôïc taâm aán nôi Toå, Sö töø bieät sang Quaûng Chaâu truï trì taïi chuøa Cheá Chæ. Thôøi gian saùu naêm ôû ñaây, Sö dòch xong boä kinh “Töôïng Ñaàu Tinh Xaù” chöõ Phaïn ra chöõ Haùn.(Phaät thuyeát Töôïng Ñaàu Tinh Xaù Kinh, Ñaïi Chaùnh Taân Tu Ñaïi Taïng soá 466)

Ñeán nieân hieäu Ñaïi Töôøng naêm thöù hai nhaø Chu (580), Sö sang Vieät Nam truï trì taïi chuøa Phaùp Vaân. (Chuøa Phaùp Vaân cuõng goïi laø chuøa Daâu teân chöõ laø chuøa Dieân ÖÙng ôû xaõ Thanh Khöông, huyeän Thuaän Thaønh, tænh Haø Baéc, hieän nay caùch Haø Noäi khoaûng 25km veà höôùng Ñoâng. Chuøa naøy thôøi Lyù goïi laø chuøa Coå Chaâu (laøng Coå Chaâu, huyeän Sieâu Loaïi); ñôøi Traàn goïi laø chuøa Thieàn Ñònh hay chuøa Sieâu Loaïi; ñôøi Haäu Leâ goïi laø chuøa Dieân ÖÙng.) Nôi ñaây, Sö dòch xong boä kinh Ñaïi Thöøa Phöông Quaûng Toång Trì. (Phaät thuyeát Ñaïi Thöøa Phöông Quaûng Toång Trì Kinh, Ñaïi Chaùnh Taân Tu Ñaïi Taïng soá 275.)

Moät hoâm, Sö goïi ñeä töû nhaäp thaát laø Phaùp Hieàn baûo:

- Taâm aán cuûa chö Phaät, khoâng coù löøa doái, troøn ñoàng thaùi hö, khoâng thieáu khoâng dö, khoâng ñi khoâng laïi, khoâng ñöôïc khoâng maát, chaúng moät chaúng khaùc, chaúng thöôøng chaúng ñoaïn; voán khoâng coù choã sanh, cuõng khoâng coù choã dieät, cuõng chaúng xa lìa, maø chaúng phaûi chaúng xa lìa. Vì ñoái vôùi voïng duyeân maø giaû laäp teân aáy thoâi. Bôûi theá, chö Phaät trong ba ñôøi cuõng nhö theá, nhieàu ñôøi Toå sö cuõng do nhö theá maø ñöôïc, ta cuõng do nhö theá ñöôïc, ngöôi cuõng do nhö theá ñöôïc, cho ñeán höõu tình voâ tình cuõng do nhö theá ñöôïc. Toå Taêng Xaùn khi aán chöùng taâm naøy cho ta, baûo ta mau veà phöông Nam giaùo hoùa, khoâng neân ôû ñaây laâu. Ñaõ traûi qua nhieàu nôi, nay ñeán ñaây gaëp ñöôïc ngöôi quaû laø phuø hôïp vôùi lôøi huyeàn kyù. Vaäy ngöôi kheùo giöõ gìn, giôø ñi cuûa ta ñaõ ñeán.

Noùi xong, Sö chaáp tay thò tòch. Phaùp Hieàn laøm leã hoûa taùng, löôïm xaù-lôïi naêm saéc, xaây thaùp cuùng döôøng. Naêm aáy nhaèm nieân hieäu Khai Hoaøng thöù möôøi boán nhaø Tuøy (594).

Veà sau, vua Lyù Thaùi Toâng (1028-1054) coù laøm baøi keä truy taùn phong taëng Sö:

          Môû loái nöôùc Nam ñeán

          Nghe Ngaøi gioûi taäp thieàn.

          Hieän baøy caùc Phaät taùnh

          Xa hieäp moät nguoàn taâm.

          Traêng Laêng-giaø saùng rôõ

          Hoa Baùt-nhaõ ngaït ngaøo.

          Bao giôø ñöôïc gaëp maët

          Cuøng nhau baøn ñaïo huyeàn.

           Saùng töï Nam lai quoác     

          Vaên quaân cöûu taäp thieàn   

          ÖÙng khai chö Phaät tính    

          Vieãn hôïp nhaát taâm nguyeân        

          Haïo haïo Laêng-giaø nguyeät

          Phaân phaân Baùt-nhaõ lieân.  

          Haø thôøi haïnh töông kieán  

          Töông döõ thoaïi truøng huyeàn.

]

Thieàn Sö  PHAÙP HIEÀN

(? - 626)-(Ñôøi thöù I, Doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Ñoã queâ ôû Chu Dieân (Sôn Taây), thaân hình to lôùn cao ñeán baûy thöôùc ba taác (2m30). Khi môùi xuaát gia, Sö  theo Ñaïi sö Quaùn Duyeân ôû chuøa Phaùp Vaân thoï giôùi. Ñeán luùc Toå Tyø-ni-ña-löu-chi sang Vieät Nam vaøo chuøa Phaùp Vaân gaëp Sö. Toå nhìn kyõ vaøo maët hoûi:

- Ngöôi hoï gì?

Sö ñaùp:

- Hoøa thöôïng hoï gì?

- Ngöôi khoâng coù hoï sao?

- Hoï thì chaúng khoâng, Hoøa thöôïng laøm sao bieát ñöôïc?

- Bieát ñeå laøm gì?

Sö boãng nhieân töï tænh, lieàn suïp xuoáng laïy. Toå Tyø-ni-ña-löu-chi aán chöùng, töø ñaây veà sau Sö luoân luoân theo haàu Toå.

Sau khi Toå tòch, Sö vaøo nuùi Töø Sôn tu thieàn ñònh, thaân nhö caây goã, vaät ngaõ ñeàu queân. Caùc loaøi caàm thuù thöôøng quaán quít chung quanh Sö. Ngöôøi ñôøi thaáy theá caøng theâm kính moä, ñeä töû tìm ñeán hoïc ñaïo caøng ngaøy caøng ñoâng. Nhaân ñoù, Sö môùi laäp chuøa nhaän ñoà ñeä ôû tu, soá hoïc chuùng haèng ngaøy treân ba traêm vò. Thieàn Toâng phöông Nam töø ñaây ñöôïc thaïnh haønh.

Thích söû Löu Phöông nghe danh cuûa Sö, beøn daâng sôù veà Trung Quoác taâu leân vua nhaø Tuøy:

“...Coõi naøy ngöôøi khaâm suøng Phaät giaùo, laïi coù nhöõng vò cao ñöùc danh taêng...”

Vua Tuøy sai söù mang naêm hoøm xaù-lôïi Phaät vaø tôø ñieäp, baûo Sö xaây thaùp cuùng döôøng. Sö beøn xaây thaùp ôû chuøa Phaùp Vaân vaø caùc chuøa danh tieáng ôû caùc chaâu Phong, Hoan, Tröôøng, AÙi... cuõng ñeàu döïng thaùp cuùng döôøng.

Veà sau, Sö truï trì taïi chuøa Chuùng Thieän, nuùi Thieân Phöôùc huyeän Tieân Du.

Nieân hieäu Voõ Ñöùc naêm thöù chín ñôøi Ñöôøng (626), Sö an töôøng thò tòch. Thieàn sö Thanh Bieän laø ngöôøi keá thöøa doøng thieàn cuûa Sö.

]

Thieàn Sö  THANH BIEÄN

(? - 686)-(Ñôøi thöù 4, Doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Ñoã queâ ôû Coå Giao, naêm 12 tuoåi theo ngaøi Phaùp Ñaêng ôû chuøa Phoå Quang tu hoïc. Khi ngaøi Phaùp Ñaêng saép thò tòch, Sö hoûi:

- Sau khi Hoøa thöôïng ñi, con nöông töïa vaøo ñaâu?

Phaùp Ñaêng baûo:

- Con chæ Suøng Nghieäp maø thoâi.

Sö môø mòt khoâng hieåu.

Phaùp Ñaêng tòch roài, Sö chuyeân trì kinh Kim Cang laáy ñoù laøm söï nghieäp.

Moät hoâm coù thieàn khaùch ñeán vieáng, thaáy Sö trì kinh, beøn hoûi:

- Kinh naøy laø meï chö Phaät trong ba ñôøi, theá naøo laø yù nghóa meï Phaät?

Sö thöa:

- Töø tröôùc ñeán nay trì kinh maø chöa hieåu yù kinh.

Thieàn khaùch hoûi:

- OÂng trì kinh ñeán giôø ñaõ ñöôïc bao laâu?

- Ñaõ taùm naêm.

- Trì kinh ñaõ taùm naêm maø moät yù kinh cuõng khoâng hieåu, duø trì maõi ñeán traêm naêm naøo coùù coâng duïng gì?

Sö lieàn ñaûnh leã, thöa hoûi choã thaâm saâu aáy. Thieàn khaùch baûo ñeán Thieàn sö Hueä Nghieâm ôû chuøa Suøng Nghieäp giaûi quyeát cho. Sö chôït tænh, noùi:

- Nay toâi môùi bieát lôøi cuûa Hoøa thöôïng Phaùp Ñaêng, quaû phuø hôïp nhö vaäy.

Sö beøn khaên goùi hoûi thieàn khaùch ñöôøng ñeán chuøa Suøng Nghieäp. Ñeán nôi, Sö laøm leã ra maét.

Thieàn sö Hueä Nghieâm thaáy lieàn hoûi:

- Ngöôi vì vieäc gì ñeán?

Sö thöa:

- Con trong taâm coù choã chöa oån.

Hueä Nghieâm hoûi:

- Ngöôi chöa oån caùi gì?

Sö lieàn ñem vieäc tröôùc thuaät laïi ñaày ñuû.

Hueä Nghieâm than raèng:

- Ngöôi töï queân maát roài, sao khoâng nhôù trong kinh noùi “Chö Phaät trong ba ñôøi vaø phaùp A-naäu-ña-la tam-mieäu tam-boà-ñeà, ñeàu töø kinh naøy ra”, ñaâu khoâng phaûi laø nghóa meï chö Phaät ö?

Sö thöa:

- Phaûi. Theá laø con töï queân.

Hueä Nghieâm hoûi:

- Kinh naøy laø ngöôøi naøo noùi?

- Ñaâu khoâng phaûi Nhö Lai noùi sao?

- Trong kinh noùi “Neáu noùi Nhö Lai coù noùi phaùp töùc laø cheâ bai Phaät, ngöôøi aáy khoâng theå hieåu nghóa ta noùi”, ngöôi kheùo suy nghó ñoù. Neáu noùi kinh naøy khoâng phaûi Phaät noùi laø cheâ bai kinh, neáu noùi laø Phaät noùi töùc cheâ bai Phaät. Ngöôi phaûi laøm sao? Noùi mau! Noùi mau!

Sö toan môû mieäng, Hueä Nghieâm caàm phaát töû ñaùnh ngay mieäng. Sö boãng nhieân tænh ngoä. Lieàn suïp xuoáng laïy taï. Sö ôû laïi ñaây moät thôøi gian.

Sau, Sö ñeán truï trì chuøa Kieán Döông ôû laøng Hoa Laâm phuû Thieân Ñöùc.

Hoùa duyeân ñaõ maõn, Sö thò tòch naêm Bính Tuaát nhaèm nieân hieäu Thuøy Cung thöù hai ñôøi Ñöôøng (686).

]

Thieàn Sö  ÑÒNH KHOÂNG

(730 - 808)-(Ñôøi thöù 8, doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

   Sö hoï Nguyeãn queâ ôû laøng Coå Phaùp, con nhaø danh giaù, laïi thaâm hieåu veà theá soá. Nhöõng haønh ñoäng cuûa Sö ñeàu hôïp phaùp taéc, ngöôøi trong laøng quí kính goïi laø Tröôûng Laõo.

Luùc tuoåi ñaõ lôùn, Sö ñeán phaùp hoäi Long Tuyeàn Nam Döông nghe phaùp, lieàn laõnh hoäi yù chæ. Nhaân ñaây Sö phaùt taâm xuaát gia theo Phaät.

Ñôøi Ñöôøng khoaûng nieân hieäu Trinh Nguyeân (785-804), Sö laäp ngoâi chuøa Quyønh Laâm taïi queâ nhaø. Khi ñaøo ñaát ñaép neàn chuøa gaëp ñöôïc moät quaû höông ñeà vaø möôøi caùi khaùnh. Sö sai ñem xuoáng nöôùc röûa, moät caùi khaùnh laên ñeán taän ñaùy ao môùi döøng. Sö giaûi raèng:

- Chöõ thaäp, chöõ khaåu, hôïp thaønh chöõ coå. Chöõ thuûy, chöõ khöù hôïp thaønh chöõ phaùp. Thoå  laø chính choã chuùng ta ôû, töùc chæ ñaát naøy.

Nhaân ñaây, Sö ñoåi teân laøng laø Coå Phaùp (tröôùc teân Dieân Uaån), laïi laøm baøi tuïng:

          Ñaát daâng phaùp khí

          Moät moùn thuaàn ñoàng.

          AÁy ñieàm Phaät phaùp höng long.

          Ñaët teân laøng laø Coå Phaùp.

          Ñòa trình phaùp khí

          Nhaát phaåm tinh ñoàng.

          Trò Phaät phaùp chi höng long

          Laäp höông danh chi Coå Phaùp.)

Sö laïi noùi:

          Phaùp khí hieän ra möôøi caùi chung ñoàng

          Hoï Lyù laøm vua ba phaåm thaønh coâng.

          Phaùp khí xuaát hieän thaäp khaåu ñoàng chung

          Lyù höng vöông tam phaåm thaønh coâng.)

Laïi noùi:

          Thaäp, khaåu, thuûy, thoå, khöù

          Danh hieäu laøng Coå Phaùp

          Gaø ôû sau loan nguyeät

          Chính laø Tam baûo thaïnh.

          (Thaäp, khaåu, thuûy, thoå, khöù       

          Coå Phaùp danh höông hieäu.         

          Keâ cö loan nguyeät haäu    

          Chaùnh thò höng Tam baûo.)

Sau, Sö truï trì taïi chuøa Thieàn Chuùng ôû laøng Dòch Baûng, phuû Thieân Ñöùc (nay laø laøng Ñình Baûng, phuû Töø Sôn, Baéc Ninh).

Saép tòch, Sö goïi ñeä töû Thoâng Thieän ñeán baûo:

- Ta muoán môû roäng laøng xaõ, nhöng giöõa chöøng e gaëp hoïa naïn, aét coù ngöôøi khaùc ñeán phaù hoaïi ñaát ñai cuûa chuùng ta (quaû nhieân, sau coù Cao Bieàn ñôøi Ñöôøng ñeán traán ôû ñaây). Sau khi ta tòch, ngöôi kheùo gìn giöõ phaùp cuûa ta. Khi naøo gaëp ngöôøi hoï Ñinh seõ truyeàn thì nguyeän cuûa ta ñöôïc maõn vaäy.

Noùi xong,  Sö caùo bieät maø tòch, thoï 79 tuoåi, nhaèm ñôøi Ñöôøng nieân hieäu Nguyeân Hoøa thöù ba (808) naêm Bính Tyù.

Thoâng Thieän xaây thaùp thôø Sö ôû phía taây chuøa Luïc Toå vaø ghi lôøi phoù chuùc raønh roõ.

]

Thieàn Sö VOÂ NGOÂN THOÂNG

(? - 826)

(Toå khai saùng doøng Thieàn Voâ Ngoân Thoâng ôû Vieät Nam)

Sö hoï Trònh queâ ôû Quaûng Chaâu, xuaát gia taïi chuøa Song Laâm xöù Vuõ Chaâu. Taùnh Sö ñieàm ñaïm ít noùi maø thoâng minh, neân thôøi nhaân goïi laø Voâ Ngoân Thoâng.

Sö leã Phaät, coù moät thieàn khaùch ñeán hoûi:

- Toïa chuû leã ñoù laø caùi gì?

Sö ñaùp:- Laø Phaät.

Thieàn khaùch beøn chæ töôïng Phaät hoûi:- Caùi naøy laø Phaät gì?

Sö khoâng ñaùp ñöôïc.

Ñeán toái, Sö y phuïc chænh teà ñeán leã thieàn khaùch, thöa:

- Hoâm nay Thaày hoûi, toâi chöa bieát yù chæ theá naøo?

Thieàn khaùch hoûi:- Toïa chuû ñöôïc maáy haï?

Sö thöa:- Möôøi haï.

Thieàn khaùch baûo:- Ñaõ töøng xuaát gia chöa?

Sö caøng theâm môø mòt.

Thieàn khaùch khuyeân Sö ñoàng ñeán tham vaán vôùi Maõ Toå. Ñi ñeán Giang Taây nghe tin Maõ Toå ñaõ tòch, beøn ñeán yeát kieán Baù Tröôïng Hoaøi Haûi.

*
*  *

Moät hoâm trong giôø tham vaán, coù vò taêng hoûi Baù Tröôïng:

- Theá naøo laø phaùp moân ñoán ngoä cuûa Ñaïi thöøa?

Baù Tröôïng ñaùp:- Ñaát taâm neáu khoâng, maët trôøi trí tueä töï chieáu.

Nghe caâu naøy, Sö hoaùt nhieân ñaïi ngoä.

*
*  *

Sau, Sö veà Quaûng Chaâu truï trì taïi chuøa Hoøa An. Coù ngöôøi hoûi:

- Thaày phaûi Thieàn sö chaêng?

Sö ñaùp:- Baàn ñaïo chaúng töøng hoïc thieàn.

Sö laëng thinh giaây laâu, goïi ngöôøi kia.

Ngöôøi kia ñaùp: - Daï!

Sö chæ caây toøng lö (caây moùc).

*
*  *

Moät hoâm, Sö baûo Hueä Tòch ñem giöôøng laïi. Hueä Tòch ñem ñeán.

Sö baûo:- Ñem laïi choã cuõ.

Hueä Tòch vaâng theo.

Sö hoûi:- Caùi giöôøng ôû beân naøy laø vaät gì?- Khoâng vaät.

Sö goïi: - Hueä Tòch!

Hueä Tòch ñaùp: - Daï!

Sö baûo: - Ñi!

*
*  *

Naêm Canh Tyù nieân hieäu Nguyeân Hoøa thöù möôøi laêm ñôøi Ñöôøng (820), Sö sang An Nam ôû chuøa Kieán Sô laøng Phuø Ñoång, huyeän Tieân Du Baéc Ninh. ÔÛ ñaây troïn ngaøy, Sö ngoài xaây maët vaøo vaùch, suoát maáy naêm maø khoâng ai bieát, chæ Thieàn sö Caûm Thaønh (Truï trì chuøa naøy) bieát Sö laø vò cao taêng ñaéc ñaïo trong nhaø thieàn. Caûm Thaønh heát loøng kính troïng toân thôø Sö laøm thaày.

Moät hoâm, Sö goïi Caûm Thaønh ñeán baûo:

- Ngaøy xöa Toå sö laø Nam Nhaïc Hoaøi Nhöôïng khi saép tòch coù daën maáy lôøi:

          Taát caû caùc phaùp ñeàu töø taâm sanh

          Taâm khoâng choã sanh, phaùp khoâng choã truï.

          Neáu ñaït taâm ñòa choã truï khoâng ngaïi

          Chaúng gaëp thöôïng caên deø daët chôù daïy.

          (Nhaát thieát chö Phaùp giai tuøng taâm sanh

          Taâm voâ sôû sanh phaùp voâ sôû truï.

          Nhöôïc ñaït taâm ñòa sôû truï voâ ngaïi

          Phi ngoä thöôïng caên thaän vaät khinh höùa.)

Noùi xong, Sö chaáp tay thò tòch, nhaèm naêm Baûo Lòch thöù hai ñôøi Ñöôøng (826). Caûm Thaønh röôùc Sö leân hoûa ñaøn, thu haøi coát xaây thaùp thôø ôû nuùi Tieân Du.

]

Thieàn Sö CAÛM THAØNH

(? - 860)-(Ñôøi thöù I, doøng Voâ Ngoân Thoâng)

Sö queâ ôû Tieân Du, khoâng roõ hoï gì, chæ bieát môùi xuaát gia ñaïo hieäu laø Laäp Ñöùc, ôû taïi quaän nhaø chuyeân laáy vieäc trì tuïng laøm söï nghieäp. Coù Höông haøo hoï Nguyeãn ôû laøng Phuø Ñoång meán ñöùc haïnh cao caû cuûa Sö, tình nguyeän ñem gia traïch cuùng cho Sö laøm ngoâi chuøa. Sö moät möïc töø choái. Ban ñeâm Sö moäng thaáy thaàn nhaân maùch:“Neáu theo yù hoï  Nguyeãn, thôøi gian chaúng laâu seõ ñöôïc ñieàu laønh lôùn.” Nhaân ñoù, Sö môùi nhaän lôøi, nay chính laø ngoâi chuøa Kieán Sô ôû laøng Phuø Ñoång aáy vaäy.

Quaû nhö lôøi thaàn nhaân maùch, Sö veà truï trì chöa bao laâu, Thieàn sö Voâ Ngoân Thoâng ñeán. Bieát Thieàn sö chaúng phaûi laø haïng thöôøng, Sö hoâm sôùm heát loøng thôø kính, khoâng heà bieáng treã. Vì theá Thieàn sö Voâ Ngoân Thoâng ñoåi hieäu Sö laø Caûm Thaønh.

Moät hoâm, Thieàn sö Voâ Ngoân Thoâng goïi Sö vaøo daïy:

- Xöa ñöùc Theá Toân vì moät nhaân duyeân lôùn maø xuaát hieän ôû ñôøi, hoùa duyeân vieân maõn Ngaøi vaøo Nieát-baøn. Dieäu taâm naøy teân Chaùnh phaùp Nhaõn taïng, thaät töôùng khoâng töôùng, phaùp moân chaùnh ñònh, chính Ngaøi trao cho ñeä töû laø Toân giaû Ma-ha Ca-dieáp laøm Sô toå. Ñôøi ñôøi truyeàn nhau ñeán Toå Ñaït-ma, töø AÁn Ñoä sang Trung Hoa traûi bao nguy hieåm, vì truyeàn phaùp naøy. Cöù theá ñeán Luïc toå Taøo Kheâ ñöôïc nôi Nguõ toå, vaãn doøng phaùi Ñaït-ma. Toå Ñaït-ma luùc môùi ñeán, vì ngöôøi chöa tin hieåu neân laáy vieäc truyeàn y baùt ñeå roõ choã ñaéc phaùp. Nay nieàm tin ñaõ thuaàn thuïc, thì y laø ñaàu moái cuûa söï tranh giaønh. Theá neân, Nguõ toå daën: “Phaûi döøng ngay nôi oâng, khoâng neân truyeàn nöõa.” Do ñoù, ñeán nay chæ duøng taâm truyeàn taâm maø chaúng trao y baùt.

Khi aáy, Toå sö Nam Nhaïc Hoaøi Nhöôïng nhaän ñöôïc chaân truyeàn naøy, beøn trao cho Maõ Toå Ñaïo Nhaát, Maõ Toå trao cho Baù Tröôïng Hoaøi Haûi. Ta ôû choã Tieân sö Baù Tröôïng nhaän ñöôïc taâm phaùp aáy ñaõ laâu, nghe ôû phöông naøy (Vieät Nam) coù nhieàu ngöôøi haâm moä Ñaïi thöøa, vì theá maø ñeán phöông Nam ñeå tìm thieän tri thöùc. Nay ta gaëp ngöôi ñaây, aáy bôûi tuùc duyeân ñaõ saün. Nghe ta noùi keä:

          Caùc nôi ñoàn ñaïi

          Doái töï huyeân truyeàn

          Raèng Thuûy Toå ta

          Goác töø Taây Thieân.

          Truyeàn phaùp Nhaõn taïng

          Goïi ñoù laø Thieàn

          Moät hoa naêm caùnh

          Haït gioáng lieân mieân.

          Thaàm hôïp lôøi maät

          Muoân ngaøn coù duyeân

          Ñeàu goïi taâm toâng

          Thanh tònh baûn nhieân.

          Taây Thieân coõi naøy

          Coõi naøy Taây Thieân

          Xöa nay nhaät nguyeät

          Xöa nay sôn xuyeân.

          Chaïm ñeán thaønh treä

          Phaät toå thaønh oan

          Sai ñoù haøo ly

          Maát ñoù traêm ngaøn.

          Ngöôi kheùo quaùn saùt

          Chôù löøa chaùu con

          Ngay nhö hoûi ta

          Ta voán khoâng lôøi.

          Chö phöông haïo haïo        

          Voïng töï huyeân truyeàn      

          Vò ngoâ thuûy toå       

          Thaân töï Taây thieân. 

          Truyeàn phaùp nhaõn taïng    

          Muïc vò chi thieàn    

          Nhaát hoa nguõ dieäp 

          Chuûng töû mieân mieân.       

          Tieàm phuø maät ngöõ 

          Thieân vaïn höõu duyeân       

          Haøm vò taâm toâng   

          Thanh tònh baûn nhieân.      

          Taây Thieân thöû ñoä   

          Thöû ñoä Taây Thieân 

          Coå kim nhaät nguyeät         

          Coå kim sôn xuyeân.

          Xuùc ñoà thaønh treä   

          Phaät toå thaønh oan  

          Sai chi haøo ly        

          Thaát chi baùch thieân.         

          Nhöõ thieän quaùn saùt

          Maïc traùm nhi toân   

          Tröïc nhieâu vaán ngaõ         

          Ngaõ boån voâ ngoân.)

Nghe xong baøi keä, Sö lieàn laõnh ngoä.

*
*  *

Coù vò taêng ñeán hoûi: - Theá naøo laø Phaät?

Sö ñaùp:- Khaép taát caû choã.

          - Theá naøo laø Phaät taâm?

          - Chaúng töøng che daáu.

          - Hoïc nhaân chaúng hoäi?

          - Ñaõ laàm qua roài.

*
*  *

Veà sau, Sö khoâng beänh maø tòch vaøo naêm Canh Thìn, nhaèm naêm ñaàu nieân hieäu Haøm Thoâng (860) nhaø Ñöôøng.

]

Thieàn Sö THIEÄN HOÄI

(? - 900)-(Ñôøi thöù 2, doøng Voâ Ngoân Thoâng)

Sö queâ ôû Ñieån Laõnh, thuôû nhoû theo thaày Tieäm Nguyeân ôû chuøa Ñoâng Laâm boån höông xuaát gia, hieäu laø Toå Phong. Lôùn leân, Sö vaân du khaép nôi ñeå tìm thaày tham hoïc. Khi ñeán chuøa Kieán Sô gaëp Thieàn sö Caûm Thaønh beøn xin ôû laïi ñaây. Phuïc vuï Thieàn sö Caûm Thaønh hôn möôøi naêm, maø Sö khoâng bieát moûi meät.

Moät hoâm, Sö vaøo thaát hoûi:

- Trong kinh coù noùi: “Ñöùc Thích-ca Nhö Lai ñaõ töøng tu haønh traûi voâ soá kieáp môùi ñöôïc thaønh Phaät.” Nay Thaày daïy raèng: “Taâm töùc laø Phaät”, con chöa hieåu leõ ñoù, cuùi xin Thaày moät phen khai ngoä cho.

Thieàn sö Caûm Thaønh baûo:

- Trong kinh laø ngöôøi naøo noùi?

Sö thöa:

- Ñaâu khoâng phaûi laø Phaät noùi ö?

- Neáu laø Phaät noùi, taïi sao trong kinh Vaên Thuø laïi noùi: “Ta truï ôû ñôøi 49 naêm, chöa töøng noùi moät chöõ daïy ngöôøi.” Coå ñöùc noùi: “Ngöôøi tìm nôi vaên, chaáp nôi chöùng caøng theâm treä; khoå haïnh caàu Phaät laø meâ, lìa taâm caàu Phaät laø ngoaïi ñaïo; chaáp taâm caàu Phaät laø ma.”

- Nhö theá, taâm aáy caùi gì chaúng phaûi Phaät, caùi gì laø Phaät?

- Xöa coù ngöôøi ñeán hoûi Maõ Toå: “Taâm töùc laø Phaät, taâm naøo laø Phaät?” Maõ Toå baûo: “OÂng nghi caùi naøo chaúng phaûi Phaät chæ ra xem?” Ngöôøi kia khoâng ñaùp ñöôïc. Toå daïy: “Ñaït thì khaép taát caû caûnh, chaúng ngoä haèng traùi xa.” Chæ caâu noùi naøy, ngöôi laïi  hoäi chaêng?

Lieàn ñoù, Sö thöa:

- Nay con hoäi roài.

- Ngöôi hoäi theá naøo?

- Khaép taát caû choã khoâng ñaâu chaúng phaûi taâm Phaät .

Noùi xong Sö suïp xuoáng laïy.

Thieàn sö Caûm Thaønh baûo:

- Theá laø ngöôi hieåu ñuùng roài.

Nhaân ñoù, Thieàn sö Caûm Thaønh cho Sö hieäu laø  Thieän Hoäi.

*
*  *

Sau, Sö truï trì ôû chuøa Ñònh Thieàn laøng Sieâu Loaïi ñeå truyeàn baù taâm toâng. Naêm thöù ba nieân hieäu Quang Hoùa ñôøi Ñöôøng (900), Sö tòch taïi boån töï.

]

Tröôûng Laõo LA QUÍ

(852 - 936)-(Ñôøi thöù 10, doøng Tyø-ni-ña-löu-chi)

Sö hoï Ñinh ngöôøi An Chaân, ñi du phöông töø thuôû nhoû, tham yeát khaép caùc baäc thaày noåi danh trong nhaø Thieàn. Traûi nhieàu naêm nhö theá, maø phaùp duyeân chöa hôïp, Sö saép thoái chí. Sau gaëp Thieàn sö Thoâng Thieän ôû chuøa Thieàn Chuùng noùi moät caâu, taâm Sö lieàn khai ngoä. Töø ñaây, Sö ôû laïi haàu haï thaày.

Thieàn sö Thoâng Thieän saép tòch goïi Sö ñeán baûo:

- Xöa thaày ta laø Ñònh Khoâng töøng daën doø raèng: “Con kheùo giöõ gìn phaùp cuûa ta, gaëp ngöôøi hoï Ñinh seõ truyeàn.” Ngöôi gaéng ñaûm ñang laáy. Nay ta ñi vaäy.

Sö ñaõ ñöôïc phaùp tuøy phöông dieãn hoùa, choïn ñaát caát chuøa. Moãi khi noùi ra lôøi naøo ñeàu phuø hôïp saám ngöõ. Sö toå chöùc ñuùc töôïng Luïc Toå baèng vaøng taïi chuøa Luïc Toå. Sau vì sôï troäm cöôùp neân ñem choân tröôùc cöûa chuøa. Sö di chuùc raèng:    

          Gaëp vua saùng thì hieän

          Thaáy chuùa toái neân aån.

          Trò minh vöông taéc xuaát  

          Ngoä aùm chuùa taéc taøng.)  

Sö truï trì chuøa Song Laâm, laøng Phuø Ninh, phuû  Thieân Ñöùc.

Saép tòch, Sö baûo ñeä töû laø Thieàn OÂng raèng:

- Thuôû tröôùc Cao Bieàn xaây thaønh beân soâng Toâ Lòch, vì bieát vuøng ñaát laøng Coå Phaùp coù khí töôïng ñeá vöông, neân cho ñaøo ñöùt con soâng Ñieàm vaø nhöõng hoà ao lieân heä v.v... ñeán möôøi chín choã ñeå maø eám ñoù. Nay ta ñaõ sai Khuùc Laõm laáp laïi nhö xöa. Laïi ta coù troàng moät caây Mieân ôû chuøa Minh Chaâu ñeå traán choã bò ñöùt. Bieát sau naøy aét coù vua hieàn ra ñôøi, ñeå vun boài chaùnh phaùp cuûa ta. Sau khi ta tòch, ngöôi neân ñaép leân moät neàn ñaát, xaây leân ngoïn thaùp, laáy phaùp ñeå kín trong aáy, chôù cho ngöôøi thaáy.

Noùi xong, Sö thò tòch, thoï 85 tuoåi, nhaèm nieân hieäu Thanh Thaùi thöù ba nhaø Haäu Ñöôøng (936).

Luùc troàng caây Mieân, Sö coù laøm baøi keä:

          Ñaïi sôn ñaàu roàng daáy

          Ñuoâi to aån Chaâu Minh

          Thaäp baùt töû ñònh thaønh

          Caây gaïo hieän hình roàng

          Thoû gaø trong thaùng chuoät

          Quyeát thaáy maët trôøi leân

          (Ñaïi sôn long ñaàu khôûi    

          Caàu vyõ aån Chu Minh       

          Thaäp baùt töû ñònh thaønh    

          Mieân thoï hieän long hình  

          Thoá keâ thöû ngoaït noäi       

          Ñònh kieán nhaät xuaát thanh.)        

]