MEÂ TÍN CHAÙNH TÍN  

I.- MÔÛ ÑEÀ

            Ñaïo Phaät chuû tröông giaùc ngoä mang aùnh saùng trí tueä soi roïi cho theá gian. Moïi leõ thaät ñeàu hieän baøy döôùi aùnh saùng giaùc ngoä, nhaän thaáy leõ thaät roài môùi khôûi loøng tin ñoù laø “chaùnh tín”. Ngöôïc laïi, baøy nhöõng ñieàu meâ hoaëc laøm muø quaùng ngöôøi ñôøi, löøa bòp theá gian, aáy laø “meâ tín”. Hoaëc khoâng hieåu roõ, khoâng coù lyù leõ, maø tin caøn tin böôùng laø “meâ tín”. Tin böôùng laø hoïa haïi ñöa con ngöôøi ñeán ñöôøng muø toái. Thaáy roõ bieát ñuùng môùi tin laø söùc maïnh voâ bieân khieán ngöôøi thaønh coâng treân moïi laõnh vöïc. Theá neân trong kinh Hoa Nghieâm coù caâu: “Tin laø nguoàn cuûa ñaïo, laø meï cuûa moïi coâng ñöùc. Tin hay nuoâi lôùn caùc goác laønh.” Vì theá ngöôøi hoïc ñaïo caàn coù loøng tin, song loøng tin ñaõ qua saøng lyù trí gaïn loïc kyõ caøng. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc tin caøn, tin böôùng laøm baêng hoaïi tinh thaàn giaùc ngoä cuûa ñaïo Phaät. Chính trong kinh Di Giaùo Phaät daïy: “... Xem töôùng laønh döõ, troâng xem sao haïn, xem xeùt thaïnh suy, coi ngaøy ñoaùn soá ñeàu khoâng ñöôïc laøm...”

II.- MEÂ TÍN

            Meâ tín laø loái tin muø quaùng khieán con ngöôøi maát heát trí thoâng minh. Nhöõng keû chuû tröông meâ tín laø ngöôøi laøm hoaëc loaïn theá gian, ñöa daân toäc luøi laïi baùn khai. Moät toân giaùo chaân chaùnh, moät daân toäc vaên minh, khoâng cho pheùp meâ tín len loûi trong tín ñoà mình, trong daân toäc mình. Theá maø, ñoàng baøo chuùng ta, trong Phaät giaùo chuùng ta, teä ñoan meâ tín vaãn coøn nhieàu.

            a) Ñoàng coát

            Ñoàng coát laø hieän töôïng meâ hoaëc khuûng khieáp. Nhöõng keû laøm oâng ñoàng, baø coát ñeàu laø ngöôøi soáng trong traïng thaùi baát bình thöôøng. Baûn thaân hoï ñaõ maát heát khaû naêng töï chuû, hoï bò sai söû bôûi moät ma löïc huyeàn bí naøo ñoù. Khi ma löïc aáy döïa vaøo hoï, lieàn laïm duïng caùc danh hieäu thaùnh, nhöõng baäc vó nhaân cuûa thuôû xöa duøng maïo xöng ñeå löøa bòp ngöôøi ñôøi. Nhöõng keû yeáu vía deã tin nghe xöng danh hieäu Phaät, Boà-taùt hay nhöõng vò tieân thaùnh lieàn khieáp ñaûm kính tin. Hoï khoâng daùm pheâ phaùn ñoù laø taø hay chaùnh. Theá roài, hoï moät möïc quì moïp ñeå ñöôïc phong chöùc, hoaëc nhaän pheùp laønh. Hoï bò gaït baèng nhöõng danh haõo trong coõi voâ hình, hoaëc baèng nhöõng buøa taø pheùp laï, nhöõng huyeàn hoaëc veà quaù khöù vò lai. Töø ñaây hoï soáng baèng aûo voïng mô huyeàn, maát heát lyù trí thöïc taïi.

            Chuùng ta phaûi khaùm phaù deïp tan nhöõng loái meâ hoaëc aáy. Rieâng veà nhaø Phaät trong kinh ñaõ daïy roõ, khi chöùng ñeán quaû Phaät, Boà-taùt, A-la-haùn ñeàu coù ñaày ñuû luïc thoâng, tam minh... Vì theá, Boà-taùt hay A-la-haùn muoán hoùa ñoä keû höõu duyeân lieàn duøng thaàn thoâng hieän giaùo hoùa, nhö Boà-taùt Quaùn Theá AÂm, trong phaåm Phoå Moân cuûa kinh Phaùp Hoa chaúng haïn. Khoâng khi naøo caùc baäc Thaùnh phaûi gaù vaøo thaân keû phaøm tuïc khaùc laøm vieäc giaùo hoùa. Vì caùc ngaøi ñaày ñuû thaàn thoâng bieán hoùa voâ ngaïi. Nhö theá, nhöõng ma löïc töïa vaøo ñoàng coát ñeàu laø söùc cuûa quæ thaàn. Vì sôï ngöôøi ñôøi khoâng tin, neân chuùng maïo xöng nhöõng danh hieäu cho to ñeå gaây uy tín. Bieát roõ tính caùch ma mò cuûa chuùng, ngöôøi Phaät töû phaûi traùnh xa, tuyeät ñoái khoâng ñöôïc phuï hoïa vôùi chuùng, huoáng laø qui kính. Coù theá môùi toû ra laø ngöôøi Phaät töû chaân chaùnh.

            b) Lòch soá, sao haïn 

            Thôøi gian khoâng thaät do khaùi nieäm con ngöôøi ñaët ra, huoáng laø treân thôøi gian laïi ñaët ra ngaøy toát ngaøy xaáu, naêm laønh naêm döõ... Thöû ñaët ra moät thí duï, chuùng ta ñoát moät ngoïn ñeøn ñaët ôû beân phaûi, laáy moät caùi göông troøn nhoû ñeå ôû beân traùi, caùch nhau naêm taác taây, khoaûng giöõa ñaët moät quaû boùng (traùi banh). Chuùng ta duøng tay xoay troøn quaû boùng, phía naèm beân ngoïn ñeøn laø saùng, phía khuaát ngoïn ñeøn laø toái, cöù xoay maõi, quaû boùng ñoái chieáu toái saùng lieân tuïc. Truïc quay aáy coù luùc tieán ñeán tröôùc ngang ngoïn ñeøn laøm khuaát aùnh saùng soi vaøo maët göông, aùnh saùng maët göông khoâng phaûn chieáu vaøo quaû boùng, coù luùc luøi laïi sau, aùnh saùng ngoïn ñeøn soi vaøo maët göông, aùnh saùng töø maët göông phaûn chieáu laïi quaû boùng, phía khuaát ngoïn ñeøn. Coù nhöõng con kieán ôû treân quaû boùng, thaáy quaû boùng maët saùng goïi laø ngaøy, maët toái goïi laø ñeâm, nhöõng luùc maët göông khoâng phaûn chieáu aùnh saùng vaøo quaû boùng goïi laø ba möôi, nhöõng luùc maët göông phaûn chieáu aùnh saùng vaøo quaû boùng ñaày ñuû goïi laø raèm... Laïi ñaët maët saùng cuûa quaû boùng voøng moät laø ngaøy toát, voøng hai laø ngaøy xaáu... Caûm thoâng ñöôïc ñieàu ñoù, chuùng ta coù töùc cöôøi cho loaøi kieán hay khoâng? Quaû thaät, chuùng baøy bieän moät caùch voâ lyù. Ngoïn ñeøn, quaû boùng, maët göông ñeàu laø voâ tri, ñoäng löïc quay noù thì cöù quay vaäy thoâi, coù gì laø linh thieâng huyeàn dieäu, maø chuùng laïi ñaët laø ngaøy toát ngaøy xaáu.

            Cuõng theá, nhaät caàu, nguyeät caàu vaø ñòa caàu ñeàu laø voâ tri, chuùng quay gaàn nhau theo caùi truïc coá ñònh, maët ñòa caàu höôùng veà nhaät caàu thì saùng, maët khuaát thì toái. Caùi truïc quay aáy coù khi ñòa caàu xeâ tôùi che khuaát aùnh saùng nhaät caàu khoâng soi ñeán nguyeät caàu, coù khi suït laïi, aùnh saùng nhaät caàu soi ñaày ñuû vaøo nguyeät caàu, aùnh saùng nguyeät caàu phaûn chieáu laïi maët toái cuûa ñòa caàu. Theá roài, con ngöôøi soáng treân ñòa caàu troâng vaøo söï saùng toái tuøy khaùi nieäm ñaët thaønh ngaøy ñeâm vaø giôø phuùt, theo söï phaûn chieáu cuûa nguyeät caàu ñaët ra raèm, ba möôi, thaønh thaùng, naêm. Thôøi gian laø do töôûng töôïng cuûa con ngöôøi ñaët ra khoâng thaät. Phöông chi treân theá gian aáy laïi coøn ñaët theâm laønh döõ toát xaáu... Quaû thaät con ngöôøi quaù baøy bieän, quaù roái ren. Ñaõ baøy bieän ra roài, töï coät troùi mình. Khi ñaõ coù ngaøy toát ngaøy xaáu, ñi ñaâu phaûi choïn ngaøy toát môùi daùm ñi, laøm gì phaûi ñôïi ngaøy toát môùi laøm. Thaäm chí caát nhaø xaây beáp cuõng phaûi löïa ngaøy choïn thaùng, ñònh ñoâi gaû löùa cuõng phaûi coi tuoåi haïp, khoâng haïp. Con ngöôøi bò bao phuû trong oå tô roái nuøi aáy, roài than khoùc roài khoå ñau. Chính vì ngaøy thaùng tuoåi taùc taïo ra cho con ngöôøi khoâng bieát bao nhieâu ñau khoå. Chuùng ta haõy nghe ngöôøi noâng daân mieàn Nam nguyeàn ruûa hoï qua baøi haùt:

            Coïp maø vaät maáy oâng thaày ñòa

            Yeâu maø nhai maáy chuù coi ngaøy

            Trôù treâu hoï kheùo ñaët baøy

Hai ñöùa mình thöông thieät, oâng trôøi raøy baûo thöông.

            c) Coi tay, xem töôùng

            Coi tay, xem töôùng cuõng coù khi truùng, song oâng thaày aáy luoân luoân noùi caâu thoøng: “Tay hay töôùng cuûa oâng coù hieän ñieàu xaáu, coù theå ñeán thaùng ñoù seõ maéc naïn, neáu oâng bieát laøm laønh laøm phöôùc coù theå qua.” Theá thì ñeán thaùng ñoù, neáu ngöôøi aáy maéc naïn thì khen oâng thaày xem truùng, baèng khoâng maéc naïn thì oâng thaày ñoå taïi laøm laønh laøm phöôùc! Nhö theá, maët naøo oâng thaày cuõng hay heát. Nhöng chuùng ta thöû kieåm ñieåm xem, caû hai maët maéc naïn vaø khoâng, coù lôïi gì cho ngöôøi ñi coi khoâng? Neáu coi tay toán moät soá tieàn, ñeán khi maéc naïn cuõng phaûi töï chòu, oâng thaày coù cöùu giuùp cho mình ñöôïc gì ñaâu. Neáu ñeán thaùng thoï naïn, ngöôøi coi tay khoâng thoï naïn, cho laø laøm laønh laøm phöôùc ñöôïc qua thì mình töï cöùu mình, oâng thaày cuõng khoâng laøm gì cho mình. Nhö vaäy ñi coi chi cho uoång tieàn.

            Hôn nöõa ôû ñaàu quyeån saùch töôùng coù baøi keä:

         Haùn                                Dòch

Höõu taâm voâ töôùng           Coù taâm toát khoâng töôùng toát

Töôùng töï taâm sanh          Töôùng toát theo taâm toát sanh     

Höõu töôùng voâ taâm           Coù töôùng toát khoâng taâm toát 

Töôùng tuøng taâm dieät.      Töôùng toát theo taâm xaáu maát.

            Theá thì, chuùng ta caàn phaùt taâm toát laøm vieäc toát thì ñieàu toát seõ ñeán. Chuùng ta chöùa chaáp nhöõng taâm nieäm xaáu xa thì moïi ñieàu döõ seõ ñeán. Ñieàu caên baûn laø chuùng ta laøm toát hay laøm xaáu, quaû toát xaáu seõ ñeán vôùi chuùng ta. Khoâng phaûi quan troïng ôû baøn tay hay töôùng maïo. Theá maø, chuùng ta khoâng öùng duïng ngay coäi goác, laïi chaïy theo ngoïn ngaønh, hao phí tieàn baïc moät caùch voâ ích, ñoù goïi laø meâ tín.

            d) Xin xaêm, boùi queû:

            Xin xaêm boùi queû laø moät vieäc laøm caàu may. Ruûi may laø ñieàu xaûy ra khoâng coù duyeân côù. Phoù thaùc haønh ñoäng cuûa mình, cho ñeán phoù thaùc caû ñôøi mình vaøo choã khoâng coù duyeân côù, thaät laø teä haïi. Thaùnh, Thaàn coù raûnh ñaâu maø ngoài saün treân baøn ñeå öùng hieän trong xaêm queû cho quí vò. Neáu ngöôøi xin xaêm boùi queû coù truùng, chaúng qua phöôùc nghieäp, laønh döõ cuûa mình maø hieän ra. Nhö saùch noùi: “Phöôùc chí taâm linh, hoïa lai thaàn aùm.” Nghóa laø ngöôøi gaëp luùc phöôùc ñeán thì giôû queû ra ñeàu toát, khi hoïa laïi thì ruùt laù xaêm naøo cuõng xaáu. Theá laø toát xaáu taïi mình, khoâng phaûi taïi xaêm queû. Chuùng ta cöù söûa mình cho toát thì moïi vieäc ñeàu toát, ñi xin xaêm boùi queû laøm gì? Xin xaêm boùi queû chæ khieán chuùng ta lo sôï theâm. Ca dao Vieät Nam coù caâu:

            Tay caàm tieàn quyù bo bo

            Ñem cho thaày boùi mang lo vaøo mình.

            Laøm vieäc khoâng lôïi ích, laïi toán hao tieàn baïc, mang lo sôï vaøo loøng, khoâng phaûi meâ tín laø gì?

            e) Cuùng sao xem höôùng    

            Leä cuùng sao haïn, thaät laø laïc haäu loãi thôøi, sao laø nhöõng haønh tinh caùch xa chuùng ta bao nhieâu ngaøn caây soá. Noù laø caùi gì maø chuùng ta phaûi cuùng! Tuïc leä caùc chuøa queâ, vaøo ngaøy muøng chín thaùng gieâng laø cuùng sao hoäi. Ngöôøi Phaät töû naøo khoâng göûi teân cuùng sao, xem nhö naêm aáy khoâng ñöôïc baûo ñaûm an ninh. Song ngöôøi chuû cuùng sao cho quí vò, coù baûo ñaûm an ninh chöa? Coù leõ quí vò aáy queân ghi teân mình trong baøi sôù cuùng sao chôù gì? Thaät laø voâ lyù, ñaïo lyù nhaân quaû ñöùc Phaät daïy raønh raønh trong kinh, maø ngöôøi ta baát chaáp. Thaân toång baùo cuûa chuùng ta coù laãn laønh vôùi döõ, khi nhaân laønh ñeán thì höôûng quaû laønh, khi nhaân döõ ñeán thì chòu quaû döõ, khoâng theå chaïy troán ñöôïc. Chæ coù taïo nhaân laønh nhieàu, khi quaû döõ ñeán seõ nheï ñi hay giaûm bôùt. Ví nhö tröôùc kia chuùng ta ñaõ laøm khoå moät ngöôøi, vì luùc ñoù hoï thieáu khaû naêng traû thuø neân döôøng nhö thoâng qua. Ñeán luùc naøo ñoù, hoï ñuû ñieàu kieän traû thuø, neáu chuùng ta khoâng ñöôïc nhieàu ngöôøi thöông che chôû thì, quaû ñoù seõ ñuùng vôùi nhaân kia. Ngöôïc laïi, neáu chuùng ta ñöôïc quaù nhieàu ngöôøi uûng hoä che chôû, quaû phaûi traû seõ nheï hoaëc giaûm maát cuõng coù. Bôûi theá neân, sôï quaû khoå khoâng gì hôn, chuùng ta phaûi taïo nhaân vui. Khoâng neân cuùng sao cuùng haïn ñeå caàu ñöôïc an vui laø ñieàu phi lyù.

            Xem höôùng caát nhaø, xaây beáp cuõng laø moät loái meâ tín. Coù laém ngöôøi trong nhaø choàng vôï baát hoøa, con caùi ngoã nghòch, lieàn röôùc thaày ñeán xem höôùng söûa cöûa, ñoåi beáp. Neáu cöûa vaø beáp bieát noùi, seõ caõi laïi vôùi baø chuû nhaø raèng: “Caõi laãy nhau taïi oâng baø khoâng bieát nhöôøng nhòn nhau, chuùng toâi coù toäi loãi gì maø phaûi dôøi choã naøy ñoåi choã kia?” Nhöõng vieäc laøm naøy ñuû noùi leân ngöôøi ta troán traùnh traùch nhieäm, khoâng bao giôø daùm nhìn thaúng nhöõng saùi quaáy loãi laàm cuûa mình, tìm caùch ñoå loãi cho caùi gì maø khoâng theå caõi lyù ñöôïc vôùi hoï. Nhö theá duø hoï coù söûa ñoåi traêm ngaøn laàn, loän xoän vaãn loän xoän, baát an vaãn baát an. Vì caùi chuû ñoäng trong vieäc baát an aáy, coù chòu söûa ñoåi ñaâu. Theá neân, ngöôøi hoïc ñaïo phaûi thaáy roõ choã voâ lyù naøy, khoâng neân laàm laãn moät caùch toái doát nhö vaäy.

            g) Ñoát giaáy tieàn vaøng maõ

            Tuïc ñoát giaáy tieàn vaøng maõ laïi laø vieäc voâ lyù treân voâ lyù. Khoâng theå ngöôøi coù ñoâi chuùt nhaän xeùt, lyù luaän maø chaáp nhaän vieäc aáy ñöôïc. Chính treân theá gian naøy, ñoàng tieàn cuûa nöôùc naøy mang sang nöôùc khaùc coøn khoù ñöôïc chaáp nhaän, huoáng laø nhaân gian in, xuoáng aâm phuû xaøi, coù lyù leõ gì tin ñöôïc. Nhöõng chieác laàu baèng giaáy, quaàn aùo baèng giaáy, laøm xong ñoát gôûi xuoáng aâm phuû cho thaân nhaân duøng, quaû laø vieäc laøm phí cuûa voâ ích. Thöû hoûi thaân nhaân hoï laø caùi gì maø chôø ñoát quaàn aùo gôûi xuoáng. Hoï ñeàu laø ñoà voâ chuû coâ hoàn heát sao? Hay hoï ñaõ theo nghieäp laønh döõ maø sanh nôi khaùc? Neáu laø Phaät töû coøn khoâng ai bieát roõ Phaät daïy: “Chuùng sanh tuøy nghieäp thieän aùc, theo ñoù thaùc sanh nôi coõi laønh coõi döõ.” Thaân nhaân chuùng ta cheát cuõng theo nghieäp thoï sanh, chôù ñaâu ngoài chôø chuùng ta gôûi nhaø cöûa aùo quaàn xuoáng xaøi. Nhö theá, vieäc laøm aáy vöøa traùi ñaïo lyù, vöøa phí toån tieàn baïc voâ ích. Ngöôøi Phaät töû khoâng bao giôø chaáp nhaän vieäc laøm muø quaùng aáy.

III.- TAI HAÏI MEÂ TÍN

            a) Quaøng xieân khôø khaïo

            Ngöôøi meâ tín theo quæ thaàn laø tin moät caùch quaøng xieân khoâng coù caên cöù, khoâng coù lyù luaän, tin böôùng tin caøn, maát heát lyù trí, trôû thaønh con ngöôøi khôø khaïo. Ñoù laø hình aûnh nhöõng ngöôøi tin vaøo oâng ñoàng baø boùng, xaùc coâ xaùc caäu taïo neân. Taïi sao hoï nhö theá? Bôûi vì hoï gôûi gaám taâm hoàn vaøo söï huyeàn bí, vaøo theá giôùi voâ hình, hoï maát heát trí thoâng minh thöïc teá. Coù khi hoï gaàn nhö ngöôøi ñieân noùi laûm nhaûm moät mình, hoaëc noùi nhöõng vieäc ñaâu ñaâu voâ caên cöù...

            b) Bò coät troùi, ích kyû, taøn nhaãn

            Ngöôøi meâ tín vaøo lòch soá, ngaøy giôø, laø keû bò coät troùi moät caùch thaûm haïi. Hoï khoâng bao giôø daùm quyeát ñònh, moät vieäc laøm thích hôïp vôùi thôøi bieåu hieän taïi. Hoï ñôïi giôø lòch xem giôø toát hay xaáu, ngaøy laønh hay döõ. Theá roài hoï bò cheát khoâ trong caùi roï ngaøy giôø. Bôûi quen löïa ngaøy giôø toát xaáu, neân hoï trôû thaønh con ngöôøi ích kyû deã sôï. Coù nhöõng vieäc ñaùng laøm ngay luùc ñoù ñeå giuùp ngöôøi, hoï laïi sôï giôø xaáu roài khoâng chòu laøm. Cho ñeán vieäc ma chay cha meï, hoï vaãn löïa ngaøy toát, giôø toát ñeå lôïi cho con chaùu hoï, khoâng nghó gì ñeán ngöôøi cheát. Coù khi coøn duøng thuaät traán eám, neáu cha meï hoï cheát nhaèm ngaøy truøng. Thaät laø taøn nhaãn, hoï khoâng coøn chuùt tình thöông ñoái vôùi ngöôøi cheát. Moïi vieäc ma chay, choïn löïa ngaøy giôø, hoï ñeàu moät beà vì hoï. Nhöõng ngöôøi aáy luùc naøo hoï cuõng nôm nôùp lo sôï, treân ñaàu treân coå hoï ñaõ coät saün traêm ngaøn moái daây naêm thaùng ngaøy giôø, khoâng cho hoï thong thaû moät phuùt giaây naøo.

            c) Khieáp nhöôïc maát töï tín    

            Ngöôøi tin vaøo boùi xaêm, sao haïn... laø con ngöôøi khieáp nhöôïc maát töï tín. Bôûi khoâng töï tín neân laøm vieäc gì hoï cuõng phaûi ñi hoûi thaàn, hoûi thaùnh. Hoï lo aâu, sôï haõi naêm naøo gaëp sao La Haàu, Keá Ñoâ. Nhaân laønh hoï khoâng chòu taïo, nhaân döõ khoâng chòu traùnh, maø moät beà sôï sao sôï haïn, quaû laø nhöõng con ngöôøi muø mòt, toái taêm. Hoï sôï nhöõng caùi khoâng ñaùng sôï, hoï caàu nhöõng ñieàu khoâng theå caàu, thaät laø oaùi aêm voâ lyù. Ngöôøi Phaät töû thaáy roõ leõ taø chaùnh aáy, can ñaûm quaêng ñi nhöõng teä tuïc sai laàm, môùi coù theå soáng vôùi tinh thaàn ñaïo giaùc ngoä.

IV.- CAÀU NGUYEÄN LAØ CHAÙNH TÍN HAY MEÂ TÍN ?  

            Trong nhaø chuøa moãi khi tuïng kinh, moïi Phaät söï ñeàu coù caàu nguyeän. Söï caàu nguyeän naøy laø chaùnh tín hay meâ tín? Caâu hoûi naøy khoâng theå traû lôøi moät chieàu, tuøy choã hieåu bieát cuûa moãi ngöôøi, söï caàu nguyeän laø meâ tín, cuõng laø chaùnh tín.

            a) Meâ tín

            Neáu chuùng ta khaúng ñònh raèng moïi söï caàu nguyeän ñeàu ñöôïc toaïi nguyeän, ñoù laø meâ tín. Vì sao? Bôûi vì, neáu caàu nguyeän maø ñöôïc, thì khoâng caàn noùi ñeán nhaân quaû nghieäp baùo. Neáu moïi söï kieän xaûy ra ñeàu do nhaân quaû thì söï caàu nguyeän khoù maø toaïi nguyeän. Bôûi leõ, theá gian coù keû taïo nghieäp laønh, ngöôøi taïo nghieäp döõ. Ngöôøi taïo nghieäp laønh khi phöôùc baùo ñeán thì ñöôïc nhö nguyeän. Keû taïo nghieäp döõ khi nghieäp baùo ñeán, duø coù nguyeän caàu cuõng khoù thoaùt khoûi quaû khoå. Theá thì laøm sao daùm coá ñònh caàu nguyeän laø ñöôïc nhö yù. Ngöôøi chaáp coá ñònh, laø sai laàm khoâng hôïp lyù, neân thuoäc meâ tín.

            b) Chaùnh tín

            Chuùng ta chæ xem caàu nguyeän nhö nhöõng lôøi chuùc laønh laø chaùnh tín. Vì quí kính cha meï, quí kính ngöôøi thaân, chuùng ta haèng caàu nguyeän cho nhöõng vò aáy song coù ñöôïc nhö nguyeän hay khoâng, coøn tuøy thuoäc phöôùc duyeân daøy moûng cuûa nhöõng vò aáy. Maëc duø khoâng ñöôïc nhö nguyeän, cuõng noùi leân ñöôïc loøng hieáu thaûo chaân thaønh cuûa chuùng ta. Cuõng nhö vì hieáu kính nhöõng ngöôøi tröôûng thöôïng, nhöõng baïn beø thaân höõu, ñaàu naêm moïi ngöôøi chuùc laønh cho nhau. Nhöõng lôøi chuùc laønh naøy khoâng haún theå hieän ñöôïc, nhöng cuõng noùi leân ñöôïc loøng quí meán nhau.

            Hôn nöõa, ngöôøi tu Phaät caàu nguyeän vôùi muïc ñích phaù tan taâm nieäm vò kyû cuûa mình. Baát cöù moät Phaät söï naøo, chuùng ta ñeàu hoài höôùng nguyeän caàu cho taát caû chuùng sanh ñeàu thaønh Phaät ñaïo. Môùi nghe qua döôøng nhö nhöõng lôøi nguyeän suoâng, khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Song treân tinh thaàn phaù ngaõ, cöù laäp tôùi, laäp lui maõi taâm nieäm vì taát caû chuùng sanh, khieán ngöôøi ta queân baüng baûn ngaõ rieâng tö cuûa mình. Moïi vieäc laøm ñeàu khoâng phaûi vì mình, khoâng ñöôïc nghó lôïi ích rieâng cho mình, maø phaûi vì nhaân loaïi, vì taát caû chuùng sanh. Haèng ngaøy cöù huaân taäp maõi taâm nieäm naøy, ñeán moät khi naøo ñoù, chuùng ta khoâng coøn thaáy baûn ngaõ rieâng, ñoàng hoùa mình vaø chuùng sanh khoâng khaùc. Theá laø chuùng ta phaù ñöôïc chaáp ngaõ vaø phaùt taâm ñaïi töø bi, xem moïi khoå vui cuûa ngöôøi nhö cuûa chính mình. Hieåu caàu nguyeän vaø öùng duïng caàu nguyeän nhö vaäy, quaû thaät laø chaùnh tín.

V.- CHAÙNH TÍN

            a) Tin nhaân quaû

            Ñöùng veà chieàu thôøi gian, vaïn vaät hieän coù trong vuõ truï naøy, khoâng moät vaät naøo thoaùt ngoaøi nhaân quaû maø ñöôïc hình thaønh. Treân tieán trình sanh dieät, quyeát haún vaïn vaät töø nhaân tieán ñeán quaû, töø quaû trôû laïi nhaân. Nhaân quaû, quaû nhaân xoay vaàn khoâng döùt. Ñoù laø hieän tuôïng sanh hoùa treân coõi nhaân gian. Nghieäm xeùt thaáu ñaùo, chuùng ta khoâng thaáy coù moät vaät gì khoâng nhaân maø coù, ngaãu nhieân maø thaønh. Thaáy roõ lyù nhaân quaû, chuùng ta kheùo uyeån chuyeån caùi xaáu trôû thaønh toát, caùi dôû trôû thaønh hay. Thaáy roõ lyù nhaân quaû, chuùng ta naém chaéc quyeàn töï chuû, taïo döïng töông lai töôi ñeïp cho chính mình. Lyù nhaân quaû vöøa laø khoa hoïc vöøa laø söùc maïnh chuyeån tieán cuûa con ngöôøi. Tìm hieåu töôøng taän lyù nhaân quaû laø ngöôøi thoâng minh. Bieát öùng duïng lyù nhaân quaû laø con ngöôøi tieán boä. Khaûo saùt theo nhaân quaû laø lyù luaän chaët cheõ, laø hieåu bieát thaáu ñaùo. Cho neân nghieäm xeùt lyù nhaân quaû töôøng taän roài, chuùng ta tin töôûng laø chaùnh tín.

            b) Tin nhaân duyeân

            Ñöùng veà maët khoâng gian, vaïn vaät trong vuõ truï ñeàu do nhaân duyeân hôïp thaønh. Khoâng moät vaät naøo do moät ñôn vò laøm neân, maø phaûi nhieàu ñôn vò hôïp laïi môùi thaønh hình. Chính theá, lyù nhaân duyeân thích öùng vôùi tinh thaàn phaân tích cuûa khoa hoïc hieän nay. Neáu söï vaät do moät ñôn vò laøm neân thì coøn gì phaân tích. Bôûi nhieàu ñôn vò hôïp thaønh moät vaät theå, ngöôøi ta môùi phaân tích chia ra nhieàu ñôn vò, nhieàu loaïi. Nhoû nhaát nhö moät nguyeân töû, ngöôøi ta phaân tích trong ñoù vaãn coù nhieàu phaàn hôïp thaønh, huoáng laø nhöõng vaät theå to taùt. Do ñoù, chuùng ta thaáy roõ lyù nhaân duyeân nhaø Phaät noùi, laø moät leõ thaät, ñuùng vôùi tinh thaàn khoa hoïc hieän thôøi. Hieåu ñöôïc lyù nhaân duyeân, chuùng ta phaù tan caùi chaáp laàm voâ nhaân vaø nhaát nhaân. Hieåu ñöôïc lyù nhaân duyeân, chuùng ta thaáy roõ muoân vaät treân theá gian coù söï lieân quan chaèng chòt vôùi nhau. Chuùng ta khoâng theå taùch moät caù theå ñöùng ngoaøi taäp theå, moät caù nhaân ñöùng ngoaøi nhaân loaïi. Ñaây laø lyù do khieán deïp ñöôïc quan nieäm caù nhaân ích kyû. Chuùng ta tích cöïc xaây döïng neân haïnh phuùc chung cho nhaân loaïi, khoâng rieâng cuûa moät caù nhaân. Tin lyù nhaân duyeân laø tin baèng trí tueä, baèng khoa hoïc, cho neân chaùnh tín.

VI.- LÔÏI ÍCH CHAÙNH TÍN

            a) Trí tueä

            Nhaän roõ lyù nhaân quaû, lyù nhaân duyeân laø taùc duïng cuûa trí tueä. Chính do nhaän xeùt thaáu ñaùo, phaân tích raønh maïch, khieán trí tueä caøng ngaøy caøng phaùt trieån. Neáu moät ñoái töôïng tröôùc maét, chuùng ta cöù thaàm nhaän laø töï nhieân noù coù, do taïo hoùa laøm neân, theá laø coøn gì phaûi nhaän xeùt, phaûi phaân tích. Cöù theá maõi, trí tueä seõ cuøn maèn, khoâng theå naøo beùn nhaïy ñöôïc. Ñoù laø caùi côù khieán ngöôøi ta löôøi suy xeùt, laâu ngaøy trôû thaønh taâm trí uø lyø chai cöùng. Ngöôøi Phaät töû phaûi soáng baèng trí tueä, neân thaáy roõ vaïn vaät sanh thaønh hoaïi dieät ñeàu naèm trong heä thoáng nhaân quaû, nhaân duyeân. Söï vaät hieän coù maø khoâng do nhaân quaû, nhaân duyeân laø phi lyù luaän, phaûn khoa hoïc. Vì theá ngöôøi chaùnh tín laø ngöôøi thöïc teá, khoa hoïc, nhaän xeùt baèng trí tueä.

            b) Chòu traùch nhieäm

            Thaâm ñaït lyù nhaân quaû nhaân duyeân, ngöôøi aáy seõ nhaän laáy traùch nhieäm neân hö, hay dôû, toát xaáu ñeàu do mình. Mình laø chuû ñoäng gaây thaønh nhaân toát, taïo ra duyeân laønh. Moïi vieäc ñeàu khoâng ñöôïc toát laønh laø do mình khoâng chòu gaây taïo, ñaây laø loãi taïi mình naøo phaûi taïi ai. Bieát theá, chuùng ta khoâng troán traùnh, khoâng keâu than, traùi laïi can ñaûm chaáp nhaän ñeå roài xoay chuyeån. Bôûi nhaän roõ nhaân quaû nhaân duyeân, chuùng ta xeùt moät söï kieän xaûy ra toát xaáu, phaùt xuaát töø nhaân naøo, hoäi ñuû nhaân duyeân gì môùi xaûy ra nhö theá. Theá thì duø coù vieäc dôû vieäc hay, chuùng ta ñeàu thaáy roõ khoâng laàm. Chuùng ta noã löïc coá gaéng taïo ñieàu kieän ñeå chuyeån ñoåi noù. Chòu traùch nhieäm ñeå chuyeån ñoåi, khoâng phaûi chòu traùch nhieäm ñeå thoâng qua, ñoù laø tinh thaàn cuûa ngöôøi chaùnh tín.

            c) Töï tín

            Bieát roõ dôû hay do mình, quaû thaät mình laø chuû nhaân cuûa moïi thaønh baïi. Ñau khoå an vui, chính mình laø ngöôøi taïo ra. Ngaøy mai töôi saùng, ngaøy mai toái taêm, ta laø ngöôøi chuû ñoäng. Do thaáu hieåu lyù nhaân quaû nhaân duyeân, con ngöôøi seõ coù söùc töï tín maõnh lieät. Nhôø söùc töï tín, con ngöôøi môùi coá gaéng chuyeån ñoåi, vöôn leân trong moïi laõnh vöïc. Moät daân toäc coù ñöùc töï tín, khoâng bao giôø cam chòu khuaát phuïc, chaäm tieán. Coù töï tín laø coù moät söùc maïnh phi thöôøng. Coù töï tín, söï tu haønh môùi khoâng thoái chuyeån.

VII.- KEÁT LUAÄN

            Meâ tín vaø chaùnh tín laø hai con ñöôøng toái saùng khaùc nhau. Neáu ñi beân toái laø khoâng thaáy beân saùng, neáu ñi beân saùng thì khoâng keït trong toái. Ñaïo Phaät chuû tröông chaùnh tín, khoâng bao giôø chaáp nhaän meâ tín. Do vì ngöôøi truyeàn ñaïo khoâng thoâng lyù ñaïo, neân gheùp nhöõng taäp tuïc theá gian vaøo trong ñaïo, khieán ngöôøi ta hieåu laàm ñaïo Phaät meâ tín. Baûn chaát cuûa ñaïo Phaät laø trí tueä, laø giaùc ngoä, laøm sao dung naïp ñöôïc meâ tín. Neáu ngöôøi ta thaáy trong chuøa chieàn hieän nay coøn nhöõng hieän töôïng meâ tín, voäi pheâ bình ñaïo Phaät meâ tín. Ñaây laø nhöõng oan tình cuûa ñaïo Phaät. Taát caû nhöõng kinh Phaät khoâng coù noùi nhöõng vieäc meâ tín aáy, chaúng qua moät soá ngöôøi vì tuøy tuïc, vì thieáu hieåu Phaät phaùp veõ baøy aáy thoâi. Ngöôøi hoïc Phaät chaân chaùnh phaûi gan daï loaïi boû nhöõng taäp tuïc sai laàm aáy, can ñaûm döùt khoaùt ñaäp tan moïi teä ñoan laøm suy giaûm giaù trò Phaät phaùp. Coù khi deïp boû nhöõng ñieàu ñoù, coù theå thieät thoøi chuùt ít quyeàn lôïi cuûa mình. Song chuùng ta cöông quyeát vì chaùnh phaùp, chôù khoâng vì lôïi döôõng, vì ñöa ngöôøi ra khoûi ñöôøng meâ, khoâng vì sôï maát maùt baûn ñaïo.  Ñöôïc theá, chuùng ta môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi laõnh ñaïo tín ñoà, môùi khoâng hoå theïn laø haøng Taêng Baûo.  

]