SOÁ MAÏNG NGHIEÄP BAÙO ÑOÀNG HAY KHAÙC?

Söï coù maët con ngöôøi trong theá gian naøy, troïn moät ñôøi töøng traûi qua nhöõng cuoäc thaønh baïi, thaïnh suy, nhuïc vinh, vui khoå... döôøng nhö coù söï an baøi ñaâu saün. Caùi gì an baøi ñôøi soáng con ngöôøi? Nhaø Nho goïi laø soá maïng hay thieân maïng. Hoï cho raèng con ngöôøi sanh ra moãi moãi ñeàu do soá ñònh saün, hoaëc trôøi saép ñaët cho. Nhö caâu “nhaân nguyeän nhö thöû thieân lyù vò nhieân” (ngöôøi mong nhö theá, leõ trôøi chöa vaäy). Hoaëc noùi: “Thieân voõng khoâi khoâi, sô nhi baát laäu.” (Löôùi trôøi loàng loäng, thöa maø chaúng loït.) Chæ do soá trôøi ñaõ ñònh khoâng ai thoaùt ra ngoaøi ñöôïc. Nhaø Phaät noùi laø nghieäp baùo. Taát caû chuùng sanh coù maët trong vuõ truï ñeàu do nghieäp tröôùc taïo neân, phaûi chòu quaû baùo hieän nay. Hai beân ñeàu thöøa nhaän coù caùi saün töø ñôøi tröôùc quyeát ñònh cho cuoäc soáng hieän taïi. Vaäy hai thuyeát naøy ñoàng hay khaùc?

ÑOÀNG

Ñöùng veà maët saün coù, hai beân ñeàu thöøa nhaän nhö nhau. Con ngöôøi sanh ra khoâng phaûi boãng döng maø coù, ñeàu mang saün caùi quaù khöù coøn löu laïi. Vì theá, coù keû sanh ra ñaõ saün saøng cho moät cuoäc soáng sang caû sung tuùc, coù ngöôøi sanh ra gaëp laàm than nghieät ngaõ. Taïi hoï choïn löïa chaêng? Haún laø khoâng. Taïi sao coù söï baát coâng taøn nhaãn ngay töø buoåi ñaàu nhö theá? Nho noùi: “soá tröôùc ñaõ ñònh”, Phaät noùi: “Nghieäp tröôùc gaây neân.” Caû hai ñeàu thöøa nhaän coù caùi saün töø tröôùc. Song moät beân noùi soá, moät beân noùi nghieäp, khoâng ñoàng nhau.

KHAÙC

1. Nguyeân nhaân

Noùi soá ñònh hay trôøi ñònh cuõng töông tôï. Soá do ai ñaët ra, haún laø trôøi hay ñaáng thieâng lieâng toái thöôïng naøo ñoù. Ñaõ do trôøi ñònh saün söï coù maët cuûa ta; ta laø coâng cuï cuûa Ngaøi, troïn moät ñôøi ta phaûi haønh ñoäng theo caùi khuoân ñònh saün aáy. Quaû thaät ñôøi soáng cuûa ta khoâng coù giaù trò gì heát. Neáu soá ñònh cho ta vui thì ta ñöôïc vui, soá ñònh cho ta khoå thì ta phaûi khoå. Ta khoù beà thoaùt khoûi soá phaän aáy. Soá hay trôøi ñònh cho thaân phaän ta, maø thaät tình ta khoâng bieát gì veà caùi toät cuøng aáy heát. Thaät laø gôûi gaám thaân phaän mình cho moät caùi vieån voâng mô hoà.

Noùi do nghieäp baùo neân coù maët treân theá gian naøy ñeå ñeàn traû. Nghieäp töø ñaâu coù? Nghieäp do nhöõng taâm tö haønh ñoäng cuûa mình töø ñôøi tröôùc gaây ra. Neáu ñôøi tröôùc haønh ñoäng thieän nhieàu thì ñôøi nay ta sanh ra gaëp hoaøn caûnh toát, moïi vieäc nhö yù. Neáu ñôøi tröôùc haønh ñoäng aùc thì ñôøi naøy ta sanh ra trong hoaøn caûnh xaáu xa baát nhö yù. Theá laø, hieän nay ta sanh ra trong hoaøn caûnh toát hay xaáu ñeàu do haønh ñoäng toát xaáu cuûa ta ñôøi tröôùc chieâu caûm. Ta laø chuû nhaân saép ñaët laáy cuoäc soáng hieän taïi cho mình. Quyeàn toái thöôïng ñònh ñoaït laø ôû chuùng ta, khoâng ai khaùc. Kinh nhaân quaû noùi: “Muoán bieát nhaân ñôøi tröôùc, chæ xem quaû hieän taïi ñang thoï; muoán bieát quaû ñôøi sau, chæ xem nhaân gaây taïo trong ñôøi naøy.” (Duïc tri tieàn theá nhaân, kim sanh thoï giaû thò; yeáu tri haäu theá quaû, kim sanh taùc giaû thò.)

2. Xuaát phaùt

Moïi khoå vui cuûa con ngöôøi do soá ñònh saün. Con ngöôøi phaûi chaáp nhaän soá phaän cuûa mình, gaëp hoaøn caûnh naøo cam chòu trong hoaøn caûnh aáy. Neáu ngöôøi gaëp caûnh khaéc nghieät quaù, chòu khoâng noåi, hoï ñaâm ra oaùn trôøi traùch ñaát. Hoï cho raèng trôøi ñaát ñaõ chôi xaáu vôùi hoï, ñaøy aûi hoï, xöû nghieät ngaõ vôùi hoï, hoï soáng trong oaùn traùch haän phieàn.

Khoå vui do nghieäp chuùng ta gaây neân, duø gaëp hoaøn caûnh naøo, chuùng ta cuõng can ñaûm nhaän chòu, khoâng than thôû oaùn traùch ai. Moïi vieäc ñeàu taïi söï ngu khôø vuïng daïi cuûa ta tröôùc kia gaây ra. Ta phaûi vui veû nhaän chòu, chæ caàn khoân ngoan ñöøng tieáp tuïc söï ngu khôø nhö tröôùc nöõa. Ta laøm ta chòu, nhaän laáy troïng traùch cuûa mình. Khoâng ai ñeå chuùng ta van xin, khoâng ai ñeå chuùng ta oaùn traùch. Can ñaûm nhaän laáy traùch nhieäm, vui veû ñeå traû moái nôï tieàn khieân.

3. Caûm thoï

Soá ñaõ ñònh thì chuùng ta baát löïc, laøm sao ñoåi ñöôïc soá. Nhaát laø soá trôøi coøn ai daùm can thieäp vaøo. Trôøi ñaõ ñònh nhö vaäy, chuùng ta phaûi chòu nhö vaäy. Ngöôøi bieát an phaän, khoâng daùm traùi loøng trôøi.

 Nghieäp thì bieán chuyeån, bôûi vì nghieäp do haønh ñoäng maø coù, khi xöa ta haønh ñoäng theo ngu toái neân chieâu caûm quaû khoå, nay ñoåi laïi ta haønh ñoäng theo taâm hoàn trong saùng thì quaû khoå cuõng suy giaûm. Nhö tröôùc ta xöû söï xaáu vôùi moät ngöôøi baïn, gaây ra söï buoàn phieàn hôøn giaän, nay ta hoái caûi xöû söï toát vôùi baïn, söï hôøn giaän tröôùc daàn daàn suy giaûm. Haønh ñoäng luoân luoân thay ñoåi, nghieäp cuõng theo ñoù maø ñoåi thay. Noùi nghieäp khoâng phaûi caùi coá ñònh cöùng ngaéc, maø chuyeån bieán linh ñoäng tuøy thuoäc taâm tö vaø haønh ñoäng con ngöôøi. Vì theá, neáu trong hieän taïi chuùng ta caûm thoï caûnh vui hay khoå, bieát do nghieäp laønh hay döõ tröôùc kia taïo neân. Neáu hieän nay chuùng ta chuyeån taâm nieäm haønh ñoäng thì söï caûm thoï cuõng theo ñoù maø chuyeån.

4. Hoaùn caûi

Soá maïng ñaõ ñònh thì laøm sao ñoåi ñöôïc. Cho neân noùi soá maïng ñaõ ñònh, con ngöôøi ñaønh boù tay cuùi ñaàu nhaän laõnh, khoâng ai coù theå cöôõng ñöôïc soá. Con ngöôøi hoaøn toaøn baát löïc döôùi meänh leänh cuûa ñaáng taïo hoùa ñaõ ñònh saün.

Nghieäp do mình taïo, chính mình coù quyeàn thay ñoåi nghieäp xaáu thaønh nghieäp toát. Tröôùc kia mình hoïc ngheà troäm caép, sau naøy mình hoïc ngheà thôï moäc thôï neà. Ngheà nghieäp do sôû thích cuûa mình hoïc taäp maø thaønh. Tröôùc mình daïi khôø thích vieäc laøm khoâng hay, sau mình nhaän thöùc ñöôïc ñoåi thaønh ngheà toát. Ngheà nghieäp ñoåi thay tuøy theo taâm tænh giaùc cuûa mình, ñoåi sang ngheà nghieäp môùi thì ngheà nghieäp cuõ töø töø phai nhaït. Vì theá, noùi nghieäp laø söûa ñoåi, coá gaéng tích cöïc chôù khoâng coù nghóa cam chòu ñaàu haøng. Tuy nhieân, coù thieåu soá ngöôøi hoïc Phaät maø thieáu nghò löïc, khoâng coù yù chí, hoï khoâng vöôït qua ñöôïc nhöõng trôû ngaïi cuûa nghieäp cuõ, ñaønh cam boù tay ñaàu haøng roài ñoå thöøa taïi nghieäp cuûa toâi. Nhö ñoàng thôøi ghieàn röôïu, ñoàng bieát roõ tai haïi cuûa röôïu, cuøng höùa boû röôïu, song anh A thì boû röôïu ñöôïc, anh B laïi boû khoâng ñöôïc. Vì anh A ñuû nghò löïc giaøu yù chí, khi quyeát ñònh boû laø can ñaûm boû, neân thaéng traän. Anh B thì khoâng coù yù chí, thieáu nghò löïc, tuy cuõng muoán boû röôïu maø khi bò côn ghieàn haønh haï khoâng kham chòu, ñaønh thua traän.

Nghieäp chuyeån ñöôïc, song ñoøi hoûi giaøu yù chí, ñuû nghò löïc.

5. Ñònh cheá

Noùi soá maïng laø do moät ñaáng quyeàn löïc toái cao, qui ñònh heát moïi sanh hoaït cuûa chuùng sanh treân theá gian naøy. Chaáp nhaän soá maïng laø con ngöôøi thöøa nhaän vaø cam ñaët mình leä thuoäc vaøo quyeàn löïc ñaáng thieâng lieâng aáy. Vì theá, soá maïng phuø hôïp vôùi theå cheá quaân chuû phong kieán, con ngöôøi bò moät ñaáng quaân vöông chi phoái toaøn boä cuoäc ñôøi.

      Noùi nghieäp laø quyeàn naêng trong tay mình ñònh ñoaït. Cuoäc soáng ñôøi naøy vaø ñôøi sau do mình an baøi laáy. Muoán an vui do mình, muoán ñau khoå cuõng do mình. Ta laø chuû cuûa moïi cuoäc soáng, neáu ta coøn muoán tieáp tuïc. Khoâng ai thay ta saép ñaët cuoäc khoå vui, chæ coù ta môùi laø ngöôøi ban vui cöùu khoå cho ta. Ta phaûi saùng suoát gan daï choïn löïa moät cuoäc soáng ñeïp ñeõ vui töôi trong hieän taïi vaø mai sau. Töï ta vaïch saün moät loái soáng cho ta, töï ta toâ ñieåm ñôøi ta cho töôi saùng. Neáu coù khoå ñau ñeán vôùi ta, ta haõy cöôøi, vì ñaây laø haønh vi vuïng daïi ngaøy tröôùc cuûa mình. Chuùng ta traû vaø chuyeån nhöõng caùi gì khoâng hay cuûa quaù khöù, ñoàng thôøi xaây döïng nhöõng ñieàu an vui haïnh phuùc cho vò lai. Moïi quyeàn löïc trong tay chuùng ta, thaät thoûa thích thay! Cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø cuoäc soáng töï do töï chuû. Cho neân, lyù nghieäp baùo thích öùng theå cheá daân chuû töï do cuûa nhaân loaïi hieän nay. Ta laø chuû ta coù quyeàn choïn löïa ngöôøi thay ta lo vieäc nöôùc vieäc daân.

PHEÂ BÌNH

      Noùi soá maïng laø mô hoà khoâng xaùc thöïc. Nghieäp baùo laø thöïc teá roõ raøng. Thuyeát soá maïng ñöa con ngöôøi ñeán choã voâ traùch nhieäm veà haønh ñoäng cuûa mình. Nghieäp baùo daïy ngöôøi nhaän laáy traùch nhieäm do moïi haäu quaû toát xaáu ñeán vôùi mình. Soá maïng khieán con ngöôøi thuï ñoäng, tieâu cöïc, phoù thaùc, lieàu lónh. Nghieäp baùo xaây döïng con ngöôøi chuû ñoäng, tích cöïc, noã löïc vaø saùng taïo. Soá maïng taäp con ngöôøi yeáu ñuoái, an phaän, ñaàu haøng. Nghieäp baùo chæ cho ta phaûi coá gaéng, can ñaûm vaø thaêng tieán. Soá maïng thích hôïp vôùi thôøi quaân chuû phong kieán. Nghieäp baùo thích hôïp vôùi thôøi daân chuû töï do. ÖÙng duïng thuyeát nghieäp baùo trong cuoäc soáng, chuùng ta thaáy mình ñoà soä hieân ngang, ñaày ñuû quyeàn naêng trong coâng cuoäc kieán taïo con ngöôøi vaø vuõ truï.

NGHIEÄP BAÙO KHOÂNG THAÄT

Tuy thuyeát nghieäp baùo thöïc teá, chuû ñoäng, tích cöïc...Song cuoái cuøng nhaø Phaät noùi noù khoâng thaät. Bôûi vì nghieäp do haønh ñoäng taïo taùc cuûa con ngöôøi. Haønh ñoäng laø töôùng sanh dieät, caùi gì sanh dieät nhaø Phaät ñeàu cho laø hö doái. Trong baøi Chöùng Ñaïo Ca cuûa Thieàn sö Huyeàn Giaùc coù hai caâu “lieãu töùc nghieäp chöôùng baûn lai khoâng, vò lieãu öng tu hoaøn tuùc traùi” (lieãu ngoä töùc nghieäp chöôùng xöa nay khoâng, chöa lieãu ngoä caàn phaûi ñeàn nôï tröôùc). Coù thieàn khaùch hoûi Thieàn sö Caûnh Saàm ôû Tröôøng Sa: Toå Sö Töû lieãu chöa maø bò vua nöôùc Keá-taân chaët ñaàu? Toå Hueä Khaû lieãu chöa maø bò cheát trong khaùm? Thieàn sö Caûnh Saàm ñaùp: Ñaïi ñöùc chöa hieåu nghóa nghieäp chöôùng. Thieàn khaùch hoûi: Theá naøo laø nghieäp chöôùng? Thieàn sö Caûnh Saàm ñaùp: Baûn lai khoâng. Qua caâu chuyeän naøy, ña soá ngöôøi khoâng hieåu gì caû. Söï thaät laø vaày, sau khi lieãu ngoä Phaät Toå thaáy caùc phaùp duyeân hôïp hö doái. Thaân naøy laø phaùp duyeân hôïp neân hö doái. Haønh ñoäng taïo taùc töø thaân phaùt xuaát laïi caøng hö doái hôn. Haønh ñoäng ñaõ hö doái thì nghieäp do haønh ñoäng taïo thaønh laøm sao thaät ñöôïc. Bôûi thaáy nghieäp hö doái neân xem thöôøng khoâng quan troïng, coù ñeán cuõng nhö troø chôi, coù gì phaûi kinh hoaûng sôï haõi. Cho neân khi vua nöôùc Keá-taân muoán haïi Toå Sö Töû, caàm dao ñeán tröôùc Toå hoûi: Ngaøi thaáy thaân naêm uaån ñeàu khoâng, phaûi chaêng? Toå ñaùp: Phaûi. Vua noùi: Ngaøi cho toâi caùi ñaàu ñöôïc khoâng? Toå ñaùp: Naêm uaån ñaõ khoâng, saù gì caùi ñaàu. Vua chaët ñaàu Ngaøi. Qua maét chuùng ta, thaáy ñoù laø traû nghieäp, ñaùng sôï, song vôùi Toå ñaõ khoâng thaáy thaät, noùi gì laø traû. Cuõng nhö oâng A khi chöa hieåu ñaïo, bò oâng B laøm vaøi haønh ñoäng khoâng vöøa loøng, oâng lieàn maéng chöûi oâng B. Thôøi gian sau, oâng A hieåu ñaïo, ñuùng luùc oâng B traû thuø maéng chöûi thaäm teä hôn tröôùc. Song oâng A thaáy lôøi noùi khoâng thaät, khoâng coù gì quan troïng, neân vaãn töôi cöôøi khoâng buoàn, khoâng ñoåi neùt maët. Nhö theá oâng A coù traû nôï tröôùc hay khoâng traû nôï tröôùc? Thaät söï, nôï ñaõ vay thì phaûi traû, chæ khaùc ôû choã meâ thì thaáy thaät, ngoä thì thaáy khoâng thaät. Ñaõ khoâng thaät thì traû cuõng nhö khoâng traû. Vì theá, noùi “lieãu töùc nghieäp chöôùng baûn lai khoâng”. Cöùu kính thaáy nghieäp baùo khoâng thaät, quaû laø thaáu toät baûn chaát cuûa nghieäp baùo. Tuy khoâng thaät maø chaúng maát, ñaây laø bí yeáu cuûa ñaïo Phaät. 

]