Chaân lyù töông ñoái

            Chaân lyù töông ñoái laø nhöõng söï thaät coøn naèm trong ñoái ñaõi ñoái trò nhau. Nhöõng söï ñoái ñaõi aáy laø: saùng ñoái toái, laïnh ñoái noùng, xaáu ñoái toát, thieän ñoái aùc, khoå ñoái vui, ñoäng ñoái tònh, sanh dieät ñoái voâ sanh...Coøn sanh hoaït trong töông ñoái thì, coù xaáu phaûi coù toát, coù thieän phaûi coù aùc, coù khoå phaûi coù vui..., chuùng ta khoâng theå choái caõi söï thaät aáy ñöôïc. Choã khoân ngoan cuûa chuùng ta laø, kheùo lôïi duïng caùi naøy ñoái trò caùi khaùc, ñeå tieán leân ñuùng nguyeän voïng cuûa mình. Nhö löông y bieát beänh bieát thuoác, kheùo duøng thuoác trò laønh beänh cho ngöôøi. Phaät phaùp laø nhöõng phöông thuoác trò laønh beänh cho chuùng sanh, neân goïi Phaät laø OÂng vua thaày thuoác (Voâ thöôïng y vöông). ÔÛ ñaây, chuùng ta chæ ñôn cöû vaøi loái ñoái trò ñeå laøm saùng toû leõ naøy.

            Saùng ñoái toái. Chuùng ta bieát toái khoâng phaûi töï noù toái, maø do nhaân duyeân thieáu aùnh saùng. Neáu ta kheùo taïo ñieàu kieän - ñeøn daàu, ñuoác, ñeøn ñieän...- cho noù aùnh saùng thì boùng toái töï maát. Ngöôïc laïi, muoán coù boùng toái cuõng nhö theá. Ñaây laø caùi toái, saùng cuûa hieän töôïng beân ngoaøi. Ñeán caùi toái, saùng tinh thaàn beân trong cuûa chuùng ta cuõng coù nhaân duyeân. Nhaân thieáu hoïc, thieáu ñoïc saùch khieán ta toái doát. Duøng aùnh saùng hoïc taäp ñoïc saùch... thì caùi toái doát daàn daàn tieâu dieät.

            Noùng ñoái laïnh. Chuùng ta nhaân chaïm khí laïnh, gioù laïnh, nöôùc laïnh... neân phaùt laïnh run. Bieát theá, chuùng ta phaûi taïo ñieàu kieän cho coù hôi noùng ñeå ñoái trò, nhö ñoát löûa hô, loø söôûi aám, meàn boâng truøm... Ngöôïc laïi, gaëp khí noùng chuùng ta phaûi duøng caùc thöù laïnh trò, nhö nöôùc, gioù, maùy ñieàu hoøa... Neáu laïnh trong thaân thì duøng thuoác noùng trò.

            Khoå ñoái vui. Khoå coù nhieàu loaïi: khoå do ñoùi reùt, khoå do beänh taät, khoå do voâ minh phieàn naõo... Neáu khoå do ñoùi reùt, chuùng ta phaûi noã löïc taïo ñieàu kieän cho coù aên coù maëc, töùc laø laáy caùi vui no aám trò caùi khoå ñoùi reùt. Neáu khoå vì beänh taät, chuùng ta phaûi duøng thuoác thang ñieàu trò, laáy caùi vui khoûe maïnh trò caùi khoå beänh taät. Neáu khoå do voâ minh phieàn naõo, chuùng ta phaûi laáy chaùnh phaùp cuûa Phaät trò noù. Voâ minh phieàn naõo töùc laø si tham saân. Si meâ laø voâ minh, tham saân laø phieàn naõo.

            Beänh si meâ, chuùng ta duøng trí tueä ñieàu trò. Töùc laø duøng phaùp “quaùn giôùi phaân bieät” hay “quaùn nhaân duyeân”. Bôûi chuùng ta löôøi bieáng khoâng chòu phaân tích quaùn saùt neân taâm trí môø toái. Phaân tích noäi taâm töï thaân vaø ngoaïi caûnh coù chia töøng phaàn töøng giôùi haïn, goïi laø quaùn giôùi phaân bieät. Chính söï chia cheû quaùn saùt aáy, khieán chuùng ta thaáy roõ thaân taâm naøy khoâng thaät, trí tueä do ñoù daàn daàn phaùt sanh. Hoaëc duøng quaùn nhaân duyeân, kheùo khaûo saùt nhö phaàn “duyeân sanh” trong muïc Chaân lyù phoå bieán ôû tröôùc.

            Beänh tham lam, caàn phaûi tra xeùt coi tham thuoäc loaïi naøo trong naêm thöù tham: tham tieàn cuûa, tham saéc ñeïp, tham danh voïng, tham aên uoáng, tham nguû nghæ.

            Tham tieàn cuûa thì duøng boá thí trò. Bôûi vì tham thì muoán gom goùp gìn giöõ, maø boá thí thì ban cho, cöùu giuùp chia sôùt. Chính cuûa mình coøn mang ra cöùu giuùp chia sôùt keû khaùc, huoáng laø cuûa hoï maø mình muoán gom goùp veà, thaät voâ lyù. Do thaät taâm boá thí thì beänh tham tieàn cuûa töø töø laønh haún.

            Tham saéc ñeïp vaø aên uoáng phaûi duøng phaùp “quaùn baát tònh” ñieàu trò. Baát tònh laø baån thæu nhô nhôùp. Xeùt nôi thaân mình töø trong ñeán ngoaøi toaøn tröõ nhöõng ñoà nhô nhôùp, nhö caùi boâ ñaäy kín, neáu noù hôû ræ ôû ñaâu seõ nghe muøi hoâi thoái traøn ra ñaáy. Nhöõng thöù nöôùc hoa, muøi son phaán, ñeàu laø loaïi sôn veõ kheùo cuûa caùi boâ. Neáu thaät con ngöôøi laø saïch seõ, caàn gì phaûi toâ ñieåm. Caùc loaïi toâ ñieåm aáy chaúng qua laø, loái ñaùnh löøa maét muõi keû khaùc maø thoâi. Nhöõng thöùc aên uoáng luùc coøn beân ngoaøi döôøng nhö thôm ngon, song khi qua khoûi coå, seõ bieán thaønh nhöõng ñoà baát tònh. Thöôøng duøng loái quaùn saùt thaân nhô nhôùp nhö theá, seõ trò laønh beänh tham saéc ñeïp vaø aên uoáng.

            Tham danh voïng vaø nguû nghæ, neân duøng phaùp “quaùn voâ thöôøng” ñieàu trò. Voâ thöôøng laø chæ cho söï ñôøi chôït coøn chôït maát khoâng beàn bæ laâu daøi. Danh voïng ñöôïc ñoù roài maát ñoù, nhö söông ñaàu ngoïn coû, nhö laèn ñieän chôùp. Thöôøng nghó xeùt nhö theá thì coøn loøng naøo ñeo ñuoåi danh voïng. Ñôøi ngöôøi moûng manh sôùm coøn toái maát, luùc coøn khoeû maïnh coøn hoaït ñoäng, chuùng ta phaûi quí tieác thôøi gian, noã löïc laøm lôïi ích cho mình cho ngöôøi, ñöøng ñeå moät ñôøi troâi qua voâ ích. Thaáy roõ nhö vaäy thì, ñaâu cam gieát cheát thì giôø trong caùi nguû nghæ.

            Saân haän duøng phaùp “quaùn töø bi” haïnh “nhaãn nhuïc” vaø “hæ xaû”, trò noù. Saân laø noùng giaän, haän laø hôøn phieàn. Noùng giaän muoán la raày ñaùnh ñaäp cho ñaõ côn giaän, khieán ngöôøi phaûi ñau khoå. Bôûi vì khi giaän thì khoâng thöông, luùc thöông thì khoâng giaän. Töø bi laø haèng ñem loøng thöông chan raûi khaép moïi ngöôøi, xem söï vui khoå cuûa ngöôøi nhö söï vui khoå cuûa chính baûn thaân mình. Thöông ngöôøi nhö mình, coøn loøng naøo haïi ngöôøi ñau khoå. Tay traùi lôõ ñaäp tay phaûi ñau ñieáng, tay phaûi cam nhaän chòu khoâng ñaäp laïi, vì bieát cuøng moät thaân mình. Loøng thöông xem ngöôøi nhö mình, duø bò ngöôøi laøm ñau khoå maáy cuõng nhòn chòu, khoâng noùng giaän haïi laïi. Nhaãn nhuïc laø nhòn chòu. Khi côn noùng noåi leân coá gaéng daèn eùp xuoáng, ñeå giöõ bình tónh vaø nhòn chòu cho qua. Bôûi ñeø eùp neân chæ laø phöông tieän taïm thôøi khoâng theå heát goác noùng giaän. Chæ coù quaùn töø bi thaønh coâng thì goác noùng giaän môùi tieâu. Hôøn phieàn laø loøng coøn oâm aáp nhöõng moái baát bình. Hæ xaû laø vui veû buoâng boû heát, khieán loøng nheï nhaøng thô thôùi. OÂm loøng hôøn phieàn laø goác beänh hoaïn khoå ñau, vui veû buoâng boû heát thì loøng vui töôi an oån, beänh hoaïn khoå ñau khoâng coù lyù do gì toàn taïi.

            Khoå töø ngoaïi caûnh, khoå nôi baûn thaân, khoå cuûa noäi taâm, chuùng ta kheùo laáy söï an vui ñoái trò. Vui no aám, vui khoeû maïnh, vui saùng suoát, vui heát tham lam, vui khoâng noùng giaän... trò laønh caùc beänh khoå ôû treân.

            Khoå laø thaønh quaû xaáu do nhaân duyeân xaáu taïo neân. Khoå veà vaät chaát vaø theå xaùc, do nhaân duyeân thieáu thoán hoaëc phaûn nghòch cuûa vaät chaát gaây neân. Khoå veà tinh thaàn, do nhaân duyeân si, tham, saân... chuû ñoäng. Si laø khoâng bieát ñuùng leõ thaät neân sanh tham, tham khoâng ñöôïc nhö yù neân noåi saân. Ba thöù naøy laø nhaân chaùnh taïo neân quaû khoå. Quaû khoå laø khoå ñeá, nhaân duyeân taïo neân noù laø taäp ñeá. Bieát roõ nguyeân nhaân vaø caùc duyeân roài, duøng Phaät phaùp ñoái trò laø ñaïo ñeá. Khi moïi nhaân duyeân gaây ñau khoå döùt saïch, goïi laø dieät ñeá. Ñaây laø boán leõ thaät (Töù ñeá) naèm trong phaùp ñoái ñaõi vaø ñoái trò.

            Ñoäng ñoái tònh. Ñoäng laø xao xuyeán roái loaïn, tònh laø yeân oån laëng leõ. ÔÛ ñaây rieâng giaûi thích veà caùch ñoái trò cuûa taâm thöùc. Taâm thöùc chuùng ta xao xuyeán roái loaïn khieán suy yeáu môø toái. Muoán döøng söï xao xuyeán roái loaïn naøy, chuùng ta phaûi duøng söï yeân oån laëng leõ ñoái trò. Song chuùng ta phaûi bieát roõ do nhaân duyeân gì khieán taâm thöùc xao xuyeán roái loaïn. Bôûi taâm thöùc chaïy theo söï ñöôïc maát tieàn cuûa, ñöôïc maát saéc ñeïp, ñöôïc maát danh voïng, ñöôïc maát aên uoáng, ñöôïc maát nguû nghæ, maø thaønh xao xuyeán roái loaïn. Muoán döøng söï chaïy theo aáy, Phaät phaùp daïy chuùng ta tröôùc tieân phaûi giöõ giôùi. Giôùi laø haøng raøo ngaên chaän taâm thöùc chaïy theo nguõ duïc. Keá duøng phöông phaùp thieàn quaùn laøm sôïi daây coät noù laïi. Ngoaøi coù haøng raøo giôùi luaät, trong coù sôïi daây thieàn quaùn, con khæ taâm thöùc seõ thuùc thuû ngoài yeân, daàn daàn nguû lòm. Giôùi coù naêm giôùi, möôøi giôùi v.v... nhaèm ngaên chaän moïi söï ñuoåi theo ngoaïi caûnh cuûa taâm thöùc. Thieàn quaùn coù soå töùc quaùn, töø bi quaùn, baát tònh quaùn, nhaân duyeân quaùn..., coát coät chaët taâm thöùc laïi moät choã, baét buoäc noù phaûi yeân laëng. Ñaây laø phöông phaùp laáy tònh trò ñoäng.

            Sanh dieät ñoái voâ sanh. Caëp ñoái naøy cuõng goïi laø sanh töû ñoái nieát-baøn. Sanh dieät laø noùi chung cho muoân loaøi, sanh töû chæ noùi rieâng cho loaøi ñoäng vaät. Sanh töû ñoái nieát-baøn, laïi khu bieät hoaøn toaøn vaøo ngöôøi Phaät töû. Muoân loaøi haèng chòu sanh dieät, maø khoâng bieát leõ voâ sanh, ñeå duøng ñoái trò. Ñöùc Phaät sau khi giaùc ngoä ñaõ thaáy roõ leõ aáy, neân daïy ñeä töû laáy voâ sanh ñoái trò sanh dieät hay sanh töû. Voâ sanh laø nghóa chaùnh cuûa nieát-baøn. Doøng taâm thöùc bieán ñoäng laø nguoàn goác sanh töû. Taâm thöùc bieán ñoäng bôûi do luyeán aùi baûn thaân vaø ngoaïi caûnh. Neáu bieát roõ caûnh vaät voâ thöôøng, thaân ngöôøi voâ ngaõ thì doøng luyeán aùi seõ khoâ kieät, taâm thöùc seõ döøng laëng. Taâm thöùc döøng laëng thì nhaân duyeân sanh töû döùt baët, ñoù laø nghóa voâ sanh. Ví nhö gioù döøng thì soùng laëng, maët bieån seõ baèng phaúng an laønh. Luyeán aùi laø ñoäng cô thuùc ñaåy taâm thöùc sanh dieät, coøn luyeán aùi thì sanh töû khoâng bao giôø döùt. Chuùng ta yeâu meán moät ngöôøi, ngöôøi aáy vaéng ñi thì tìm caùch gaëp laïi, hoaëc nôi naøy hay nôi khaùc. Loøng yeâu meán thuùc giuïc chuùng ta tìm gaëp nhau maõi maõi. Chæ khi loøng yeâu meán caïn thì, söï tìm kieám môùi döøng. Trong phaùp Möôøi hai nhaân duyeân, AÙi laø ñoäng cô thuùc ñaåy coù Thuû, Höõu roài Sanh Laõo Töû ôû ñôøi sau. AÙi döùt thì Thuû Höõu khoâng coøn, laøm gì coù Sanh Laõo Töû tieáp noái. AÙi laø luoàng gioù maïnh thoåi cuoán soùng taâm thöùc noåi daäy. Gioù AÙi döøng thì soùng taâm thöùc cuõng theo ñoù maø laëng. Böùc töôøng chaën gioù AÙi khoâng gì hôn quaùn caùc phaùp voâ thöôøng, quaùn thaân taâm voâ ngaõ.

            Bôø soâng beân naøy laø sanh töû, bôø soâng beân kia laø nieát-baøn. Thaáy roõ nhö theá, haønh giaû caáp baùch keát beø vöôït doøng soâng qua bôø beân kia, qua roài töø bieät vónh vieãn bôø soâng beân naøy. Ñoù laø quan nieäm chaùn sanh töû caàu nieát-baøn cuûa haøng Nhò thöøa, vì coøn thaáy söï ñoái ñaõi laø chaân thaät. Cuõng duøng phöông phaùp ñoái trò naøy, song Boà-taùt chæ thaáy laø phöông tieän taïm thôøi, neân khoâng maéc keït öa chaùn.

            Chaân lyù töông ñoái baøng baïc khaép theá gian. Baát luaän nhaân loaïi vaät loaïi ngoân ngöõ tö töôûng... phaùt xuaát ñeàu naèm goïn trong phaïm vi cuûa noù. Chuùng ta khoân kheùo öùng duïng taøi tình nhöõng phaûn ñeà, ñeå tieâu dieät chuùng theo ñuùng ñöôøng loái vöôn leân cuûa chuùng ta. Khoâng bieát duøng, hoaëc duøng sai phöông phaùp ñoái trò, maø muoán tieâu dieät chuùng, khoâng bao giôø thaønh coâng. Thaày thuoác hay, laø ngöôøi kheùo bieát beänh bieát thuoác vaø duøng thuoác trò lieäu ñuùng phöông phaùp. Vì theá, Phaät phaùp goïi laø “phöông phaùp trò lieäu”. 

]