PHAÅM 2: PHÖÔNG TIEÄN 

Phöông tieän laø tuøy theo sôû caàu trong moãi giai ñoaïn cuûa ngöôøi maø taïm thôøi laøm lôïi ích. Noùi caùch khaùc, phöông tieän laø töøng baäc thang ñöa ngöôøi ñi töø deã ñeán khoù, töø thaáp ñeán cao, töø choã taïm ñeán choã chaân thaät roát raùo. Trí tueä Phaät vieân maõn neân coù voâ soá phöông tieän höôùng daãn chuùng sanh töø meâ tôùi giaùc laø choã cöùu kính chaân thaät.

Chuùng ta thaáy ôû phaåm Töïa, Phaät nhaäp ñònh, hieän töôùng laï, khoâng noùi moät lôøi... ñeå thính chuùng nöông töôùng laï ñoù maø ngaàm nhaän ra thaâm yù Phaät muoán chæ. Tôùi phaåm Phöông Tieän, Ngaøi môùi  baét ñaàu duøng ngoân giaùo. Toâi ñi xa hôn moät chuùt, theo tinh thaàn phaùn giaùo cuûa ngaøi Thieân Thai thì kinh Phaùp Hoa vaø kinh Hoa Nghieâm laø hai boä kinh ñöôïc noùi ôû ñaàu vaø cuoái ñôøi ñöùc Phaät. Ngaøi ví duï: Maët trôøi khi môùi moïc, aùnh saùng chieáu thaúng treân ñænh nuùi vaø khi saép laën, aùnh saùng cuõng chieáu thaúng treân ñænh nuùi. Khi Phaät môùi thaønh ñaïo noùi kinh Hoa Nghieâm vaø saép Nieát-baøn noùi kinh Phaùp Hoa. Hai kinh ñöôïc noùi ôû hai thôøi ñieåm khaùc nhau maø chæ thuù khoâng hai. Kinh Hoa Nghieâm ôû phaåm Nhaäp Phaùp Giôùi ñöôïc coi laø toái quan troïng. Trong phaåm naøy, Thieän Taøi ñoàng töû ñöôïc Boà-taùt Vaên-thuø khuyeán khích ñi tham vaán naêm möôi ba vò thieän höõu tri thöùc. Ñaàu tieân Thieän Taøi ñeán ngoïn Dieäu Phong ñeå tham vaán Tyø-kheo Ñöùc Vaân. Nhöng leân taän ñænh Dieäu Phong, Thieän Taøi khoâng gaëp Tyø-kheo Ñöùc Vaân. Luùc trôû xuoáng thì gaëp Ngaøi ôû ngoïn Bieät Phong, chöøng ñoù môùi ñaøm ñaïo tham vaán. Cuõng nhö kinh Phaùp Hoa, môû ñaàu phaåm Töïa, ñöùc Phaät nhaäp ñònh hieän töôùng laï, khoâng noùi. Qua phaåm Phöông Tieän Phaät xaû ñònh, roài taùn thaùn phaùp Phaät vi dieäu nhieäm maàu, khoù noùi, khoù hieåu, khoù tin, chöøng ñoù môùi coù ngoân ngöõ. Nhö vaäy, kinh Hoa Nghieâm cuõng nhö kinh Phaùp Hoa ñeàu noùi raèng choã cöùu kính chaân thaät (Phaùp thaân hay Tri kieán Phaät) thì baët ngoân ngöõ, bôûi noùi naêng khoâng theå hieån baøy ñöôïc. Vì vaäy phaåm naøy Phaät xuaát ñònh, duøng ngoân ngöõ noùi cho hoäi chuùng nghe ñeå dìu daét chuùng sanh töø thaáp ñeán cao neân goïi laø Phöông tieän.

1. CHAÙNH VAÊN :

*Luùc baáy giôø, ñöùc Theá Toân töø chaùnh ñònh an laønh maø daäy, baûo ngaøi Xaù-lôïi-phaát: “Trí hueä cuûa caùc ñöùc Phaät raát saâu voâ löôïng, moân trí hueä ñoù khoù hieåu khoù vaøo, taát caû haøng Thanh vaên cuøng Bích-chi Phaät ñeàu khoâng bieát ñöôïc. Vì sao ?

Phaät ñaõ töøng gaàn guõi traêm nghìn muoân öùc voâ soá caùc ñöùc Phaät, troïn tu voâ löôïng ñaïo phaùp cuûa caùc ñöùc Phaät, doõng maõnh, tinh taán, danh toát ñoàn khaép, troïn neân phaùp raát saâu chöa töøng coù, theo thôøi nghi maø noùi phaùp yù thuù khoù hieåu.

Xaù-lôïi-phaát ! Töø ta thaønh Phaät ñeán nay, caùc moùn nhaân duyeân, caùc moùn thí duï, roäng noùi ngoân giaùo, duøng voâ soá phöông tieän dìu daét chuùng sanh, laøm cho xa lìa loøng chaáp. Vì sao ? Ñöùc Nhö Lai ñaõ ñaày ñuû phöông tieän, Tri kieán vaø Ba-la-maät.

Xaù-lôïi-phaát ! Tri kieán cuûa Nhö Lai roäng lôùn saâu xa, ñöùc voâ löôïng voâ ngaïi, löïc voâ sôû uùy, thieàn ñònh, giaûi thoaùt tam-muoäi, ñeàu saâu vaøo khoâng ngaèn meù, troïn neân taát caû phaùp chöa töøng coù.

Xaù-lôïi-phaát ! Nhö Lai hay caùc moùn phaân bieät, kheùo noùi caùc phaùp lôøi leõ eâm dòu vui ñeïp loøng chuùng.

Xaù-lôïi-phaát ! Toùm yeáu maø noùi ñoù, voâ löôïng voâ bieân phaùp vò taèng höõu, ñöùc Phaät thaûy ñeàu troïn neân.

GIAÛNG :   

Phaåm Töïa, ñöùc Phaät hieän ñieàm laønh roài nhaäp chaùnh ñònh “Voâ Löôïng Nghóa Xöù”, im laëng khoâng noùi. Nay thaáy caên cô cuûa thính chuùng ñaõ thuaàn thuïc, Phaät xuaát ñònh giaûng noùi. Tröôùc heát, Ngaøi taùn thaùn ca ngôïi vôùi toân giaû Xaù-lôïi-phaát laø Trí tueä cuûa chö Phaät saâu xa voâ löôïng neân khoù noùi, khoù hieåu, khoù vaøo. Vì vaäy maø haøng Thanh vaên, Bích-chi Phaät khoâng theå hieåu ñöôïc.

Sôû dó ñöùc Phaät ñöôïc trí tueä saâu roäng maø taát caû ngöôøi khaùc khoâng theå bieát ñöôïc, laø vì Ngaøi ñaõ töøng gaàn guõi voâ soá ñöùc Phaät, tu voâ löôïng phaùp, doõng maõnh, tinh taán, tieáng toát ñoàn khaép... Neân Ngaøi môùi ñöôïc phaùp saâu roäng chöa töøng coù vaø tuøy theo thôøi cô maø ñem chæ daïy yù thuù saâu xa khoù hieåu ñoù cho chuùng sanh.

Chuùng ta thaáy roõ Phaät noùi leân phöông tieän Ngaøi söû duïng. Töø khi thaønh Phaät, Nhö Lai coù ñaày ñuû phöông tieän, thaáy bieát taän nguoàn ngoïn taát caû phaùp neân Ngaøi ñaõ duøng nhaân duyeân, thí duï, ngoân giaùo vaø voâ soá phöông tieän khaùc ñeå dìu daét chuùng sanh, khieán cho hoï xa lìa kieán chaáp.

Phaät noùi raèng Tri kieán Phaät roäng lôùn saâu xa, khoâng theå ño löôøng ñöôïc neân goïi laø ñöùc voâ löôïng, khoâng coù caùi gì laøm chöôùng ngaïi ñöôïc neân goïi laø voâ ngaïi, veà söùc thì ñöôïc voâ sôû uùy, töùc laø khoâng sôï seät, ñöôïc thieàn ñònh, ñöôïc giaûi thoaùt raát saâu khoâng ngaèn meù. Töùc laø Trí tueä Phaät ôû theá gian chöa töøng coù. Vì taát caû phaùp theá gian coù ñeàu laø töông ñoái, ñaõ laø töông ñoái thì sinh dieät. Trí tueä Phaät laø caùi khoâng sanh khoâng dieät neân noùi theá gian chöa töøng coù.

2. CHAÙNH VAÊN :

*Thoâi Xaù-lôïi-phaát ! Chaúng caàn noùi nöõa. Vì sao? Vì phaùp khoù hieåu ít coù thöù nhöùt maø Phaät troïn neân ñoù, chæ coù Phaät cuøng Phaät môùi coù theå thaáu toät töôùng chaân thaät cuûa caùc phaùp, nghóa laø caùc phaùp: töôùng nhö vaäy, taùnh nhö vaäy, theå nhö vaäy, löïc nhö vaäy, taùc nhö vaäy, nhaân nhö vaäy, duyeân nhö vaäy, quaû nhö vaäy, baùo nhö vaäy, tröôùc sau roát raùo nhö vaäy.

GIAÛNG :

Taïi sao ñöùc Phaät ñang khen ngôïi Trí tueä cuûa chö Phaät, tôùi ñaây Ngaøi laïi khoâng muoán noùi, baûo: “Thoâi, Xaù-lôïi-phaát, chaúng caàn noùi nöõa”. Vì lyù do gì ? Vì phaùp khoù noùi, khoù hieåu, khoù tin, chæ Phaät vôùi Phaät môùi coù theå thaáu toät töôùng chaân thaät cuûa caùc phaùp. Coøn haøng Boà-taùt, Duyeân giaùc, La-haùn ñeàu khoâng theå thaáy nhö Phaät. Bôûi trình ñoä chö Phaät ngang nhau môùi thaáy bieát nhö nhau; coøn phaøm phu chuùng ta, moïi thaáy bieát ñeàu sai laàm. Ví duï nhö caùi thaân naêm uaån naøy thaáy noù laø thaät ngaõ, laø cuûa ta... Vôùi trí Baùt-nhaõ thaáy thaân ngöôøi do naêm aám giaû hôïp maø thaønh, khoâng coù chuû theå coá ñònh. Bôûi khoâng coù chuû theå coá ñònh neân noùi laø voâ ngaõ, laø taïm bôï, huyeãn hoùa. Caùc phaùp ôû theá gian, vôùi ngöôøi meâ thì thaáy theá naøy, coøn ngöôøi ngoä laïi thaáy khaùc. Nhöng ngoä cuõng tuøy theo trình ñoä, nhö Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà-taùt moãi choã ngoä ñeàu khaùc nhau. Nhöng ñeán caùi ngoä cuûa Phaät môùi thaáy toät cuøng, dung hôïp taát caû khoâng coøn sai bieät. Vì theá ôû ñaây noùi chæ coù Phaät vôùi Phaät môùi thaáy caùc phaùp ñuùng nhö thaät theå cuûa noù, cho neân noùi töôùng nhö vaäy, taùnh nhö vaäy, theå nhö vaäy, löïc nhö vaäy, taùc nhö vaäy, nhaân nhö vaäy, duyeân nhö vaäy, quaû nhö vaäy, baùo nhö vaäy, tröôùc sau roát raùo nhö vaäy.

Theá naøo laø töôùng, theá naøo laø taùnh ? Phaøm, vaïn phaùp treân theá gian naøy ñöôïc nhìn qua hai maët töôùng vaø taùnh. Ví duï: Löûa laø moät phaùp, khi chaùy aùnh löûa hieän ra caùc maøu hoaëc ñoû, hoaëc xanh, hoaëc cam; ta thaáy töôùng traïng maøu saéc cuûa löûa coù sai khaùc, nhöng taùnh noùng cuûa löûa khoâng khaùc, vaãn laø noùng; theá neân, töôùng löûa coù ñoåi thay maø taùnh löûa thì khoâng bieán dòch.

Theá naøo laø theå löïc... quaû baùo ? Phaøm taát caû moïi söï vaät ñeàu coù caùi theå chung, chaúng haïn toaøn thaân con ngöôøi goïi laø “theå”; do thaân naøy hoaït ñoäng coù taùc duïng coù söùc maïnh goïi laø “löïc”; do hoaït ñoäng taïo “taùc” neân coù nghieäp; bôûi coù taïo taùc neân môùi thaønh “nhaân”; nhaân hoäi ñuû “duyeân” thì thaønh “quaû”; maø quaû keát töïu ñuùng nhö nhaân ñaõ taïo goïi laø “baùo”, roõ raøng “tröôùc sau roát raùo” nhö vaäy khoâng sai bieät. Ñoù laø ñöùng treân maët töôùng duïng cuûa caùc phaùp nhìn thì thaáy roõ raøng nhö vaäy.

Neáu nhìn toaøn thaân con ngöôøi baèng trí tueä Baùt-nhaõ thì ñaàu, mình, tay, chaân, maét, tai... taát caû ñeàu do töù ñaïi duyeân hôïp maø coù giaû töôùng aáy, khoâng moät boä phaän naøo trong thaân laø töôùng chaân thaät. Neân duø noùi töôùng, noùi taùnh, noùi theå, noùi löïc, noùi taùc, noùi nhaân, noùi duyeân, noùi quaû, noùi baùo, noùi roát raùo, taát caû ñeàu laø ngoân ngöõ giaû laëp. Ñaõ laø ngoân ngöõ giaû laëp thì töï taùnh noù laø khoâng, bôûi töï taùnh laø khoâng neân noùi tòch dieät.

Neáu nhìn toaøn thaân con ngöôøi vôùi taâm nhaát nhö khoâng ñoäng, khoâng phaân bieät thì thaáy con ngöôøi laø con ngöôøi. Hoaëc maét thaáy saéc, saéc vaãn laø saéc; tai nghe aâm thanh, aâm thanh vaãn laø aâm thanh; höông, vò, xuùc, phaùp cuõng nhö vaäy, khoâng phaân tích chia cheû. Bôûi nhìn taát caû phaùp ôû theá gian naøy vôùi taâm nhö nhö thì thaáy caùc phaùp laø nhö, khoâng coù chuùt sai bieät. Ví duï coù moät thoi vaøng treân baøn, moïi ngöôøi ñeàu thaáy thoi vaøng laø thoi vaøng, khoâng theâm moät nieäm naøo khaùc thì noù laø nhö. Neáu thaáy thoi vaøng lieàn cho thoi vaøng quí coù giaù trò baïc trieäu thì loøng tham daáy khôûi, nhieàu nieäm baát chaùnh theo ñoù maø sanh... Vaäy, neáu taâm nhö thì moïi caûnh ñeàu nhö.

Trong kinh Phaùp Baûo Ñaøn, luùc Luïc toå ñeán chuøa AÁn Toâng vôùi hình thöùc cö só, coù hai oâng sa-di ñöùng tröôùc chuøa döôùi caây phöôùn caõi nhau:

- Ñoá huynh caùi gì ñoäng ?

- Gioù ñoäng.

- Phöôùn ñoäng.

Ngöôøi noùi gioù ñoäng, ngöôøi noùi phöôùn ñoäng, hai ngöôøi caõi nhau khoâng ngaõ leõ. Luïc toå noùi: Taâm nhaân giaû ñoäng ! Sôû dó chuùng ta caõi nhau hoaøi laø taïi taâm chuùng ta khoâng nhaát nhö, khoâng thaáy caùc phaùp voán laø nhö vaäy. Caûnh vaät ñoái vôùi taâm ngöôøi ñaït ñaïo gioáng nhö maët göông saùng, coù ngöôøi thì hieän aûnh ngöôøi, coù vaät thì hieän aûnh vaät, coù caùi naøo hieän caùi naáy roõ raøng khoâng taïp loaïn. Ñoù laø do taâm nhö neân moïi caûnh ñeàu nhö. Neáu taâm daáy nieäm phaân bieät thì thaáy ngöôøi thaáy vaät sai khaùc, roài tranh chaáp nhau sanh voâ soá khoå ñau phieàn luïy.

Ngöôøi thaáy taát caû phaùp nhö vaäy laø ngöôøi haèng soáng vôùi Tri kieán Phaät, ñoù laø yù nghóa Thaäp nhö thò. Neáu taâm nhaát nhö thì caûnh nhö. Caûnh nhö do taâm nhö. Ñoàng nghóa vôùi taâm an thì caûnh cuõng an, taâm baát an thì caûnh cuõng baát an, ñoù laø moät leõ thöïc maø ít ngöôøi chaáp nhaän.

3. CHAÙNH VAÊN :

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân muoán tuyeân laïi nghóa treân maø noùi keä raèng:

                        *Ñaáng Theá Huøng khoù löôøng

                        Caùc trôøi cuøng ngöôøi ñôøi

                        Taát caû loaøi chuùng sanh

                        Khoâng ai hieåu ñöôïc Phaät

                        Trí löïc, voâ sôû uùy.

                        Giaûi thoaùt caùc tam-muoäi

                        Caùc phaùp khaùc cuûa Phaät

                        Khoâng ai so löôøng ñöôïc.

                        Voán töø voâ soá Phaät

                        Ñaày ñuû tu caùc ñaïo

                        Phaùp nhieäm maàu raát saâu

                        Khoù thaáy khoù roõ ñöôïc

                        Trong voâ löôïng öùc kieáp

                        Tu caùc ñaïo ñoù roài

                        Ñaïo traøng ñöôïc chöùng quaû

                        Ta ñeàu ñaõ thaáy bieát.

                        Quaû baùo lôùn nhö vaäy

                        Caùc moùn taùnh töôùng nghóa

                        Ta cuøng möôøi phöông Phaät

                        Môùi bieát ñöôïc vieäc ñoù.

GIAÛNG :

Phaät laëp laïi yù tröôùc, choã ñaït ñöôïc cuûa Phaät, caùc loaøi chuùng sanh töø trôøi, ngöôøi... khoâng ai coù theå hieåu vaø so löôøng ñöôïc. Sôû dó Ngaøi ñöôïc phaùp nhö vaäy laø do Ngaøi tu ñuû caùc phaùp maàu saâu xa trong voâ löôïng kieáp, roài chöùng quaû taïi ñaïo traøng neân môùi thaáu suoát nhö vaäy. Vì theá taùnh, töôùng, nghóa cuûa phaùp ñoù chæ coù Phaät vôùi Phaät ôû möôøi phöông môùi bieát ñöôïc.

4. CHAÙNH VAÊN :

                        * Phaùp ñoù khoâng chæ ñöôïc

                        Vaéng baët töôùng noùi naêng

                        Caùc loaøi chuùng sanh khaùc

                        Khoâng coù ai hieåu ñöôïc

                        Tröø caùc chuùng Boà-taùt

                        Ngöôøi söùc tin beàn chaët

                        Caùc haøng ñeä töû Phaät

                        Töøng cuùng döôøng caùc Phaät

                        Taát caû laäu ñaõ heát

                        Truï thaân roát sau naøy

                        Caùc haïng ngöôøi vaäy thaûy

                        Söùc hoï khoâng kham ñöôïc.

                        Giaû söû ñaày theá gian

                        Ñeàu nhö Xaù-lôïi-phaát

                        Cuøng suy chung so löôøng

                        Chaúng löôøng ñöôïc Phaät trí

                        Chaùnh söû khaép möôøi phöông

                        Ñeàu nhö Xaù-lôïi-phaát

                        Vaø caùc ñeä töû khaùc

                        Cuõng ñaày möôøi phöông coõi

                        Cuøng suy chung so löôøng

                        Cuõng laïi chaúng bieát ñöôïc.

                        Baäc Duyeân giaùc trí lanh

                        Voâ laäu thaân roát sau

                        Cuõng ñaày möôøi phöông coõi

                        Soá ñoâng nhö röøng tre,

                        Haïng naøy chung moät loøng

                        Trong voâ löôïng öùc kieáp

                        Muoán xeùt Phaät thaät trí

                        Chaúng bieát ñöôïc chuùt phaàn

                        Boà-taùt môùi phaùt taâm

                        Cuùng döôøng voâ soá Phaät

                        Laïi hay kheùo noùi phaùp

                        Ñoâng ñaày möôøi phöông coõi

                        Nhö luùa, meø, tre, lau

                        Moät loøng duøng trí maàu

                        Traûi soá kieáp Haèng sa

                        Thaûy ñeàu chung suy löôøng

                        Chaúng bieát ñöôïc trí Phaät

                        Haøng baát thoái Boà-taùt

                        Soá ñoâng nhö Haèng sa

                        Moät loøng chung suy caàu

                        Cuõng laïi chaúng hieåu ñöôïc.           

GIAÛNG :

Phaùp maø Phaät chöùng thì khoâng ngoân ngöõ naøo coù theå dieãn taû ñöôïc, neân noùi “vaéng baët töôùng noùi naêng”. Trong thieàn söû Trung Hoa, coù thieàn sö Ñaû Ñòa beân Ngaøi luoân luoân coù caây gaäy, neáu coù thieàn khaùch ñeán tham vaán, baát cöù hoûi caâu gì, Ngaøi ñeàu caàm gaäy ñaäp xuoáng ñaát moät caùi roài thoâi, khoâng noùi gì heát. Moät hoâm coù vò taêng leùn laáy caây gaäy ñem giaáu, roài môùi ñeán thöa: “Baïch Hoøa thöôïng theá naøo laø Ñaïo?” Ngaøi ñöa tay laáy gaäy, gaäy khoâng coù, Ngaøi haù mieäng, khoâng noùi caâu naøo ! Thoaùng nghe qua, chuùng ta raát ngaïc nhieân vaø thaéc maéc sao Ngaøi doát cho tôùi khoâng noùi ñöôïc moät caâu, hay mieäng löôõi Ngaøi coù taät khoâng noùi ñöôïc. Chính vì Tri kieán Phaät laø caùi maø ngoân ngöõ khoâng theå dieãn taû ñöôïc, neáu dieãn taû baèng lôøi ñöôïc thì phaùp ñoù laø phaùp ñoái ñaõi cuûa theá gian. Cho neân, ñeå khai thò phaùp tuyeät ñoái (Tri kieán Phaät), Ngaøi chæ ñaäp ñaát hoaëc haù mieäng maø khoâng noùi.

Qua phaùp thoaïi naøy, toâi bình raèng: “Muoán thaáy maët nöôùc hoà phaúng, tröôùc khi caù aên moùng.” Cuõng vaäy, muoán thaáy ñöôïc theå thanh tònh, baët töôùng noùi naêng thì tröôùc khi daáy nieäm phaùt ra ngoân ngöõ, môùi thaáy ñöôïc caùi theå aáy. Vì vöøa daáy nieäm coù ngoân ngöõ laø taâm ñoäng loaïn khoâng theå thaáy ñöôïc. Theá neân, haøng chuùng sanh khoâng ai hieåu noåi Tri kieán Phaät, tröø haøng Boà-taùt coù loøng tin vöõng chaéc môùi coù theå thaáu hieåu.

Ñeä töû Phaät nhö haøng A-la-haùn ñoái vôùi Tri kieán Phaät cuõng khoâng kham ñöôïc. Giaû söû taát caû ngöôøi ôû theá gian naøy, moãi ngöôøi trí tueä sieâu tuyeät baäc nhaát nhö Xaù-lôïi-phaát, hôïp laïi ñeå so löôøng, nghó veà Tri kieán Phaät cuõng khoâng theå hieåu ñöôïc. Hoaëc ngöôøi ôû khaép möôøi phöông theá giôùi, ai cuõng coù trí tueä sieâu tuyeät nhö trí tueä cuûa Xaù-lôïi-phaát, vaø haøng ñeä töû khaùc ôû khaép möôøi phöông, chung hoïp taát caû trí tueä ñoù ñeå suy löôøng cuõng khoâng bieát ñöôïc Tri kieán Phaät. Taïi sao vaäy ? Vì coøn so löôøng. Trí tueä Phaät laø choã tuyeät ngoân tuyeät löï, neáu coøn ñem trí ñeå suy löôøng, duø trí coù nhieàu bao nhieâu cuõng khoâng hieåu noåi.

Haøng Duyeân giaùc trí lanh lôïi, ñaày möôøi phöông hôïp laïi nhieàu nhö röøng tre, traûi qua thôøi gian voâ löôïng kieáp muoán bieát trí tueä Phaät cuõng khoâng coù phaàn, vì suy löôøng neân khoâng bieát ñöôïc.

Cho ñeán haøng Boà-taùt môùi phaùt taâm ôû möôøi phöông soá nhieàu nhö luùa meø, nhö tre lau duøng heát trí tueä cuûa mình, traûi haèng sa kieáp ñeå suy löôøng cuõng khoâng bieát Trí tueä Phaät. Keá nöõa laø haøng Baát thoái Boà-taùt, nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng moät loøng chung suy nghó cuõng khoâng theå bieát Trí tueä Phaät.

Chuùng ta thaáy, ñoái vôùi Trí tueä Phaät duø cho baát cöù haïng ngöôøi naøo töø A-la-haùn ñeán Duyeân giaùc, ñeán Boà-taùt môùi phaùt taâm, ñeán Boà-taùt baát thoái chuyeån, neáu coøn duøng trí suy caàu tìm hieåu ñeàu khoâng theå hieåu ñöôïc. Nhö vaäy, muoán bieát Trí tueä Phaät thì taâm phaûi nhaát nhö, khi taâm nhö roài thì caûnh cuõng nhö môùi hôïp vôùi Trí tueä Phaät.

5. CHAÙNH VAÊN :

                        *Laïi baûo Xaù-lôïi-phaát

                        Phaùp nhieäm maàu raát saâu

                        Voâ laäu khoù nghó baøn

                        Nay ta ñaõ ñöôïc ñuû

                        Chæ ta bieát töôùng ñoù

                        Möôøi phöông Phaät cuõng vaäy

                        Xaù-lôïi-phaát phaûi bieát

                        Lôøi Phaät noùi khoâng khaùc

                        Vôùi phaùp cuûa Phaät noùi

                        Neân sanh söùc tin chaéc

                        Phaùp cuûa Phaät laâu sau

                        Caàn phaûi noùi chaân thaät

                        Baûo caùc chuùng Thanh vaên

                        Cuøng ngöôøi caàu Duyeân giaùc

                        Ta khieán cho thoaùt khoå

                        Ñeán chöùng ñöôïc Nieát-baøn

                        Phaät duøng söùc phöông tieän

                        Chuùng sanh nôi nôi chaáp

                        Daét ñoù khieán ra khoûi.

GIAÛNG :

Phaät noùi Phaùp saâu xa nhieäm maàu maø Phaät ñaõ ñöôïc, chæ coù Phaät bieát vaø möôøi phöông chö Phaät cuøng bieát thoâi. Phaät khaúng ñònh lôøi Ngaøi noùi vaø lôøi chö Phaät noùi ñeàu gioáng nhau. Nhöõng lôøi Phaät noùi ra laø lôøi chaân thaät, khoâng giaû doái, vì vaäy neân tin chaéc lôøi ñoù. Sôû dó Ngaøi noùi ba thöøa giaùo laø vì muoán cho nhöõng chuùng sanh caàu Thanh vaên, Duyeân giaùc thoaùt khoûi khoå ñau ñöôïc Nieát-baøn. Ngaøi noùi ba thöøa ñeå daãn daét hoï phaù meâ chaáp, ñöa hoï ñeán Nieát-baøn an laïc, ñoù laø phöông tieän chôù khoâng phaûi cöùu kính.

6. CHAÙNH VAÊN :

*Khi ñoù trong ñaïi chuùng coù haøng Thanh vaên laäu taän A-la-haùn, ngaøi A-nhaõ Kieàu-traàn-nhö v.v... moät nghìn hai traêm ngöôøi vaø caùc Tyø-kheo, Tyø-kheo ni, caän söï nam cuøng caän söï nöõ, haïng ngöôøi phaùt taâm Thanh vaên, Duyeân giaùc ñeàu nghó raèng: “Hoâm nay ñöùc Phaät côù chi laïi aân caàn ngôïi khen phöông tieän maø noùi theá naøy “Phaùp cuûa Phaät chöùng raát saâu khoù hieåu, taát caû haøng Thanh vaên cuøng Duyeân giaùc khoâng theå ñeán ñöôïc.”

Ñöùc Phaät noùi moät nghóa giaûi thoaùt, chuùng ta cuõng chöùng ñöôïc phaùp ñoù ñeán nôi Nieát-baøn, maø nay chaúng roõ nghóa ñoù veà ñaâu ?”

GIAÛNG :

Baáy giôø toaøn chuùng khôûi nghi: Taïi sao hoâm nay ñöùc Phaät laïi taùn thaùn phaùp cuûa Ngaøi ñöôïc moät caùch nhieät thaønh vaø tha thieát ? Khi xöa, Phaät daïy haøng Thanh vaên tu phaùp Töù ñeá ñeå ñöôïc giaûi thoaùt, haøng Duyeân giaùc tu Möôøi hai nhaân duyeân ñeå ñöôïc Nieát-baøn; sao hoâm nay Phaät noùi phaùp cuûa Ngaøi cao sieâu baäc nhaát, khoâng theå duøng trí tueä cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà-taùt suy löôøng maø hieåu ñeán ñöôïc ?

7. CHAÙNH VAÊN :

*Luùc aáy, ngaøi Xaù-lôïi-phaát bieát loøng nghi cuûa boán chuùng, chính mình cuõng chöa roõ, lieàn baïch Phaät raèng: “Thöa Theá Toân ! Nhaân gì duyeân gì maø Phaät aân caàn khen ngôïi phaùp phöông tieän thöù nhöùt nhieäm maàu raát saâu khoù hieåu cuûa caùc ñöùc Phaät ?

Con töø tröôùc ñeán nay chöa töøng nghe Phaät noùi ñieàu ñoù, hoâm nay boán chuùng thaûy ñeàu coù loøng nghi. Cuùi xin ñöùc Theá Toân baøy noùi vieäc ñoù. Côù gì maø ñöùc Theá Toân aân caàn khen ngôïi phaùp nhieäm maàu raát saâu khoù hieåu ?”

Khi ñoù ngaøi Xaù-lôïi-phaát muoán tuyeân laïi nghóa treân maø noùi keä raèng:

GIAÛNG :

Ngaøi Xaù-lôïi-phaát laø ngöôøi trí tueä baäc nhaát trong haøng ñeä töû Phaät, nghe Phaät noùi nhö vaäy Ngaøi khoâng hieåu, khôûi nghi ngôø. Ngaøi bieát ñaïi chuùng cuõng nghi ngôø, neân thöa hoûi lyù do gì maø Phaät cöù aân caàn taùn thaùn phöông tieän saâu xa nhieäm maàu khoù hieåu nhö vaäy ? Xin Phaät giaûng noùi.

8. CHAÙNH VAÊN :

                        *Ñaáng Hueä Nhöït Ñaïi Thaùnh

                        Laâu môùi noùi phaùp naøy,

                        Töï noùi phaùp mình chöùng

                        Löïc, voâ uùy, tam-muoäi,

                        Thieàn ñònh, giaûi thoaùt thaûy

                        Ñeàu chaúng nghó baøn ñöôïc.

                        Phaùp chöùng nôi ñaïo traøng

                        Khoâng ai hoûi ñeán ñöôïc

                        YÙ con khoù löôøng ñöôïc

                        Cuõng khoâng ai hay hoûi,

                        Khoâng hoûi maø töï noùi

                        Khen ngôïi ñaïo mình laøm

                        Caùc ñöùc Phaät chöùng ñöôïc

                        Trí hueä raát nhieäm maàu.

                        Haøng voâ laäu La-haùn

                        Cuøng ngöôøi caàu Nieát-baøn

                        Nay ñeàu sa löôùi nghi

                        Phaät côù chi noùi theá ?

                        Haïng ngöôøi caàu Duyeân giaùc

                        Tyø-kheo, Tyø-kheo ni

                        Caùc trôøi, roàng, quæ, thaàn

                        Vaø caøn-thaùt-baø thaûy

                        Ngoù nhau cöu loøng nghi

                        Nhìn troâng ñaáng Tuùc Toân,

                        Vieäc ñoù laø theá naøo ?

                        Xin Phaät vì daïy cho

                        Trong caùc chuùng Thanh vaên

                        Phaät noùi con haïng nhöùt

                        Nay con nôi trí mình

                       Nghi laàm khoâng roõ ñöôïc

                       Vì laø phaùp roát raùo

                       Vì laø ñaïo Phaät laøm

                       Con töø mieäng Phaät sanh

                       Chaép tay nhìn troâng chôø.

                       Xin ban tieáng nhieäm maàu

                       Lieàn vì noùi nhö thieät

                       Caùc trôøi, roàng, thaàn thaûy

                       Soá ñoâng nhö Haèng sa

                       Boà-taùt caàu thaønh Phaät

                       Soá nhieàu coù taùm muoân

                       Laïi nhöõng muoân öùc nöôùc

                       Vua Chuyeån Luaân Vöông ñeán.

                       Ñeàu loøng kính chaáp tay

                       Muoán nghe ñaïo ñaày ñuû.

GIAÛNG :

Sôû dó ngaøi Xaù-lôïi-phaát noùi “Con töø mieäng Phaät sanh”, laø vì Phaät noùi phaùp, haøng ñeä töû Thanh vaên, Duyeân giaùc nhaân nghe tieáng phaùp cuûa Phaät noùi, tu maø ngoä ñaïo phaùt sanh trí tueä. Trí tueä ñoù do lôøi daïy cuûa Phaät maø coù. Thoâng thöôøng ngöôøi theá gian nhaän thaân töù ñaïi laø maïng soáng, ngöôøi tu laáy trí tueä laøm maïng soáng, vì vaäy neân noùi töø mieäng Phaät sanh ra maïng soáng cuûa mình.

Ñoaïn naøy laëp laïi yù tröôùc, ngaøi Xaù-lôïi-phaát vaø ñaïi chuùng nghi ngôø phaùp maø Phaät vöøa ca ngôïi taùn thaùn, xin Phaät giaûng noùi vì taát caû ñaïi chuùng ñeàu muoán nghe.

9. CHAÙNH VAÊN :

*Khi ñoù ñöùc Phaät baûo ngaøi Xaù-lôïi-phaát: “Thoâi thoâi ! Chaúng neân noùi nöõa, neáu noùi vieäc ñoù taát caû trong ñôøi caùc trôøi vaø ngöôøi ñeàu seõ kinh sôï nghi ngôø.”

GIAÛNG :

Ñoïc qua ñoaïn naøy, chuùng ta thaáy coù caùi gì maâu thuaãn. Taïi sao Phaät töï khen ngôïi taùn thaùn Trí tueä Phaät ñaùo ñeå, ñeán khi ngaøi Xaù-lôïi-phaát yeâu caàu Phaät giaûng noùi, Phaät laïi noùi: Thoâi thoâi, noùi ra e caùc oâng nghi ngôø kinh sôï. Neáu bieát noùi ra ñeä töû nghi ngôø thì Ngaøi ñöøng noùi, taïi sao tröôùc noùi roài ngang ñaây baûo thoâi thoâi ! Coù laï khoâng ?

10.CHAÙNH VAÊN :

*Ngaøi Xaù-lôïi-phaát laïi baïch Phaät raèng: “Thöa Theá Toân ! Cuùi xin noùi ñoù, cuùi xin noùi ñoù. Vì sao ? Trong hoäi ñaây coù voâ soá traêm nghìn muoân öùc a- taêng-kyø chuùng sanh ñaõ töøng gaëp caùc ñöùc Phaät, caùc caên maïnh leï, trí tueä saùng suoát, ñöôïc nghe Phaät daïy chaéc coù theå kính tin.”

Luùc aáy, ngaøi Xaù-lôïi-phaát muoán tuyeân laïi nghóa naøy maø noùi keä raèng:

                        Ñaáng Phaùp vöông Voâ thöôïng

                        Xin noùi, nguyeän ñöøng lo

                        Voâ löôïng chuùng hoäi ñaây

                        Coù ngöôøi hay kính tin.

GIAÛNG :

Ngaøi Xaù-lôïi-phaát moät laàn nöõa tha thieát caàu xin Phaät vì ñaïi chuùng noùi phaùp aáy, trong hoäi cuõng coù ngöôøi caên trí maïnh leï coù theå kính tin.

11. CHAÙNH VAÊN :

*Ñöùc Phaät laïi ngaên Xaù-lôïi-phaát: “Neáu noùi vieäc ñoù thì taát caû trong ñôøi, trôøi, ngöôøi, a-tu-la ñeàu kinh nghi. Tyø-kheo taêng thöôïng maïn seõ phaûi sa vaøo haàm lôùn.”

Khi ñoù ñöùc Theá Toân laïi noùi keä raèng:

                        Thoâi thoâi ! Chaúng neân noùi

                        Phaùp ta dieäu khoù nghó

                        Nhöõng keû taêng thöôïng maïn

                        Nghe aét khoâng kính tin.

GIAÛNG :

Laàn caàu thænh thöù hai cuûa ngaøi Xaù-lôïi-phaát, cuõng bò Phaät töø choái vôùi lyù do phaùp Phaät saâu xa raát khoù hieåu, neáu noùi ra thì keû taêng thöôïng maïn seõ khoâng tin roài sa ñoïa.

12. CHAÙNH VAÊN :

*Luùc aáy ngaøi Xaù-lôïi-phaát baïch Phaät raèng: “Thöa Theá Toân ! Cuùi xin noùi ñoù, cuùi xin noùi ñoù. Nay trong hoäi naøy haïng ngöôøi saùnh baèng con coù traêm nghìn muoân öùc. Ñôøi ñôøi ñaõ töøng theo Phaät hoïc hoûi, nhöõng ngöôøi nhö theá chaéc hay kính tin laâu daøi an oån nhieàu ñieàu lôïi ích.”

Khi ñoù ngaøi Xaù-lôïi-phaát muoán tuyeân laïi nghóa treân maø noùi keä raèng:

                        Ñaáng Voâ thöôïng löôõng tuùc

                        Xin noùi phaùp ñeä nhaát

                        Con laø tröôûng töû Phaät

                        Xin thöôïng phaân bieät noùi.

                        Voâ löôïng chuùng hoäi ñaây

                        Hay kính tin phaùp naøy

                        Ñôøi ñôøi Phaät ñaõ töøng

                        Giaùo hoùa chuùng nhö theá

                        Ñeàu moät loøng chaáp tay

                        Muoán nghe laõnh lôøi Phaät.

                        Chuùng con nghìn hai traêm

                        Cuøng haïng caàu Phaät noï

                        Nguyeän Phaät vì chuùng naøy

                        Cuùi xin phaân bieät noùi

                        Chuùng ñaây nghe phaùp aáy

                        Thôøi sanh loøng vui möøng.

GIAÛNG :

Ñöùc Phaät ñöôïc taùn thaùn laø Löôõng Tuùc Toân, coù nghóa Phaät laø baäc coù ñaày ñuû hai moùn phöôùc ñöùc vaø trí tueä.

Laàn thöù ba, ngaøi Xaù-lôïi-phaát caàu xin Phaät giaûng noùi, vì trong hoäi chuùng coù 1250 vò, vaø taát caû ñeàu phaùt taâm muoán nghe phaùp Phaät noùi. Sau khi nghe seõ vui möøng kính tin chôù khoâng nghi ngôø.

13. CHAÙNH VAÊN :

*Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo ngaøi Xaù-lôïi-phaát : “OÂng ñaõ aân caàn ba phen thöa thænh ñaâu ñöôïc chaúng noùi, oâng nay loùng nghe kheùo suy nghó nhôù ñoù, ta seõ vì oâng phaân bieät giaûi noùi.”

GIAÛNG :

Ñaây laø thuaät kheùo leùo cuûa ñöùc Phaät ñoái vôùi phaùp nhieäm maàu khoù noùi khoù tin. Töø laâu Ngaøi ñaõ khoâng noùi, nay bieát ñeán thôøi phaûi noùi, neân Ngaøi heát loøng taùn thaùn ca ngôïi, gôïi söï löu yù cho thính chuùng. Nhöng coøn ngaïi thính chuùng sinh loøng khinh maïn coi thöôøng, ñôïi ngaøi Xaù-lôïi-phaát thieát tha thöa thænh ñeán ba laàn Ngaøi môùi höùa khaû noùi. Phaät laøm nhö theá ñeå chi ? Ñeå cho loøng thieát tha mong moûi cuûa ngöôøi nghe leân cao toät roài, khi noùi hoï môùi löu yù nghe ñeå laõnh hoäi. Neáu deã, hoûi tôùi ñaâu noùi tôùi ñoù, hoï xem thöôøng sanh taâm ngaïo maïn khoù tieán. Hieåu nhö vaäy môùi thaáy Phaät khoâng maâu thuaãn, khoâng phaûi baøy ra roài laøm khoù, maø vì muoán ngöôøi nghe khoâng khinh thöôøng, ñöôïc theå hoäi. Thaät loøng töø voâ haïn !

Veà sau caùc thieàn sö aùp duïng thuû thuaät naøy trieät ñeå. Caùc Ngaøi coøn baïo hôn, thieàn sinh ñeán tham vaán, caùc Ngaøi heùt hoaëc ñaùnh chôù khoâng noùi. Thaäm chí ñaùnh nhieàu laàn doàn ngöôøi hoûi vaøo choã beá taéc, ñeå khi hoï nhaän ra choã caùc Ngaøi muoán chæ thì ñôøi ñôøi khoâng queân. Ñieån hình nhaát laø Sö Thaàn Quang ñeán caàu ñaïo vôùi toå Ñaït-ma, Ngaøi vaãn ngoài xaây maët vaøo vaùch maëc cho Thaàn Quang ñöùng ngoaøi tuyeát laïnh tôùi saùng.

Tuyeát ñaõ ngaäp tôùi goái, maø Toå coøn cho ñoù laø khoå haïnh coûn con. Ñeán khi Sö Thaàn Quang chaët moät caùnh tay daâng leân ñeå toû yù chí thieát tha caàu ñaïo,  chöøng ñoù Toå môùi gaät ñaàu. Ñieàu ñoù cho thaáy heä thoáng truyeàn daïy töø ñöùc Phaät cho tôùi ñoà ñeä khoâng khaùc, chôù khoâng phaûi ngöôøi sau öng laøm theá naøo thì laøm. Chuùng ta ngaøy nay hieåu ñöôïc chuùt chuùt, gaëp ngöôøi chöa kòp thöa hoûi thì ñaõ töï noùi tröôùc, noùi thoâi laø noùi. Vì chöa phaûi laø phaùp quí, neân gaëp ñaâu cho ñoù, thaønh ra ngöôøi nghe xem thöôøng, khoâng nhôù, khoâng tu taäp ñöôïc.

14. CHAÙNH VAÊN :

*Khi ñöùc Phaät noùi lôøi ñoù, trong hoäi coù caùc Tyø-kheo, Tyø-kheo ni, caän söï nam, caän söï nöõ, caû thaûy naêm nghìn ngöôøi, lieàn töø choã ngoài ñöùng daäy leã Phaät maø lui veà. Vì sao ? Vì boïn ngöôøi naøy goác toäi saâu naëng cuøng taêng thöôïng maïn, chöa ñöôïc maø noùi ñaõ ñöôïc, chöa chöùng maø cho ñaõ chöùng, coù loãi döôøng aáy, cho neân khoâng ôû laïi. Ñöùc Theá Toân yeân laëng khoâng ngaên caûn.

GIAÛNG :

Ñeán ñaây, chuùng ta laïi coù theâm moät ñieàu nghi vaán nöõa. Ñöùc Phaät laø moät baäc ñaïi töø ñaïi, bi saép noùi phaùp nhieäm maàu cao quí, ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh chöa ñöôïc phöôùc duyeân nghe, ñaùng lyù khuyeân hoï ôû laïi nghe. Nhöng taïi sao trong hoäi chuùng cuûa Phaät coù naêm ngaøn ngöôøi ñöùng daäy lui ra khoâng nghe, maø Phaät im laëng ñeå cho hoï ñi, khoâng khuyeân khoâng ngaên laïi ? Nhö ñaõ noùi ôû treân, chính vì ñöùc Phaät muoán cho ngöôøi töï thaáy mình chöa ñuû, coù taâm tha thieát caàn caàu nghe, neân Phaät môùi vì nhöõng ngöôøi ñoù noùi. Coøn ñoái vôùi ngöôøi töï maõn, hoï khoâng muoán nghe, hoï ñi thì maëc hoï, vì neáu coù giöõ hoï ôû laïi chæ taêng theâm loøng kieâu maïn, töï hoï khoâng ñöôïc lôïi ích. ÔÛ ñaây, Phaät xöû söï töông ñoái nheï nhaøng.

Veà sau, caùc Thieàn sö duøng nhieàu thuaät raát ngaët ngheøo. Nhö tröôøng hôïp ngaøi Thieän Chieâu, hoäi chuùng cuûa Ngaøi coù naêm traêm ngöôøi, Ngaøi bieát trong soá naøy coù nhieàu ngöôøi nghe danh Ngaøi maø ñeán, chôù chöa ñuû loøng tin ñoái vôùi Ngaøi. Nhaân ngaøy gioã meï, Ngaøi cho mua moät ít röôïu thòt veà laøm moät böõa tieäc. Cuùng meï xong, Ngaøi môøi Taêng chuùng döï tieäc cho vui. Noùi xong, Ngaøi thaûn nhieân ngoài vaøo baøn caàm ñuõa, toaøn chuùng khoâng ai daùm döï. Sau böõa tieäc ñoù, chuùng boû ñi heát, chæ coøn coù möôøi saùu ngöôøi ôû laïi. Ngaøi noùi nhöõng ngöôøi coøn ôû laïi laø nhöõng ngöôøi coù ñuû loøng tin ñoái vôùi Ngaøi. Taïi sao Ngaøi duøng thuû thuaät quaù gaét gao nhö vaäy ? Neáu ngöôøi ñaõ hieåu vaø tin Ngaøi thì duø Ngaøi coù nhöõng haønh ñoäng baát thöôøng nhö theá naøo, hoï cuõng thöøa hieåu thöøa bieát, khoâng phaûn öùng. Coøn ñoái vôùi ngöôøi khoâng tin khoâng hieåu Ngaøi, neáu thaáy Ngaøi coù chuùt gì hôi dôû laø hoï baát maõn cheâ chaùn, hoï coù ôû laïi chæ daïy cuõng khoâng ñöôïc. Vì vaäy, Phaät Toå ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng ñuû loøng tin vôùi phaùp maø caùc Ngaøi giaûng daïy, ai muoán ñi caùc Ngaøi ñeå cho ñi khoâng caàm giöõ laïi.

15. CHAÙNH VAÊN :

*Baáy giôø, ñöùc Phaät baûo ngaøi Xaù-lôïi-phaát: “Trong chuùng ta ñaây khoâng coøn caønh laù, raët coù hoät chaéc. Xaù-lôïi-phaát ! Nhöõng gaõ taêng thöôïng maïn nhö vaäy lui veà cuõng laø toát. OÂng nay neân kheùo nghe, ta seõ vì oâng maø noùi.”

Ngaøi Xaù-lôïi-phaát baïch raèng: “Vaâng, thöa Theá Toân con nguyeän öa muoán nghe.”

GIAÛNG :

Khi nhöõng keû taêng thöôïng maïn ñöùng daäy ra veà, ñöùc Phaät noùi ñoù laø ñieàu toát, soá chuùng coøn laïi coù ñuû loøng tin thieát tha muoán nghe, ñoù laø hoät chaéc. Phaät vì nhöõng ngöôøi naøy maø noùi vaø khuyeân hoï kheùo laéng nghe.

16. CHAÙNH VAÊN :

*Ñöùc Phaät baûo ngaøi Xaù-lôïi-phaát: “Phaùp maàu nhö theá, caùc ñöùc Phaät Nhö Lai ñeán khi ñuùng thôøi môùi noùi, nhö boâng linh thoaïi ñeán thôøi tieát môùi hieän moät laàn. Xaù-lôïi-phaát ! Caùc oâng neân tin lôøi cuûa Phaät noùi khoâng heà hö voïng.

GIAÛNG :

Phaät taùn thaùn phaùp chö Phaät khoù gaëp khoù ñöôïc, gioáng nhö hoa linh thoaïi khi naøo coù ñieàm laønh, nhö Phaät hay Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông ra ñôøi, môùi xuaát hieän. Vaäy ñaïi chuùng kheùo nghe vaø tin thoï, vì lôøi Phaät noùi khoâng bao giôø hö doái.

17. CHAÙNH VAÊN :

*Xaù-lôïi-phaát ! Caùc ñöùc Phaät theo thôøi nghi noùi phaùp yù thuù khoù hieåu. Vì sao ? Ta duøng voâ soá phöông tieän caùc moùn nhaân duyeân, lôøi leõ thí duï dieãn noùi caùc phaùp.

Phaùp ñoù khoâng phaûi laø suy löôøng phaân bieät maø coù theå hieåu, chæ coù caùc ñöùc Phaät môùi bieát ñöôïc ñoù. Vì sao ? Caùc ñöùc Phaät Theá Toân, chæ do moät söï nhaân duyeân lôùn maø hieän ra nôi ñôøi.

Xaù-lôïi-phaát ! Sao noùi raèng caùc ñöùc Phaät Theá Toân chæ do moät söï nhaân duyeân lôùn maø hieän ra nôi ñôøi ? Caùc ñöùc Phaät Theá Toân vì muoán cho chuùng sanh khai Tri kieán Phaät ñeå ñöôïc thanh tònh maø hieän ra nôi ñôøi; vì muoán chæ Tri kieán Phaät cho chuùng sanh maø hieän ra nôi ñôøi; vì muoán cho chuùng sanh toû ngoä Tri kieán Phaät maø hieän ra nôi ñôøi; vì muoán cho chuùng sanh chöùng vaøo ñaïo Tri kieán Phaät maø hieän ra nôi ñôøi.

Xaù-lôïi-phaát ! Ñoù laø caùc ñöùc Phaät do vì moät söï nhaân duyeân lôùn maø hieän ra nôi ñôøi.”

GIAÛNG :

Tôùi ñaây, ñöùc Phaät hieån baøy caùi khoù noùi, khoù hieåu, khoù tin. Haøng coù trí tueä nhö Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà-taùt khoâng theå suy löôøng maø coù theå hieåu, chæ coù Phaät vôùi Phaät môùi bieát ñöôïc, bôûi taâm caùc Ngaøi thanh tònh khoâng phaân bieät suy löôøng. “Vì moät nhaân duyeân lôùn maø hieän ra ñôøi”, ñoù laø toâng chæ khoâng rieâng moät ñöùc Phaät Thích-ca maø laø cuûa taát caû möôøi phöông chö Phaät. Caùc Ngaøi ra ñôøi ñeå khai Tri kieán Phaät cho chuùng sanh, chæ (thò) Tri kieán Phaät cho chuùng sanh, khieán cho chuùng sanh ngoä Tri kieán Phaät, vaø höôùng daãn cho chuùng sanh nhaäp Tri kieán Phaät. Tri kieán Phaät laø caùi thaáy bieát Phaät, hay chính laø caùi trí tueä Phaät maø chö Phaät ñaõ töï chöùng. Vì caùi thaáy bieát Phaät laø caùi coù saün nôi moãi ngöôøi, nhöng khoâng ai bieát, neân baûn hoaøi cuûa chö Phaät ra ñôøi laø, muoán chæ baøy caùi maø Phaät ñaõ ngoä ñaõ chöùng cho chuùng sanh cuõng ngoä cuõng chöùng nhö Phaät.

Theá naøo laø khai thò ngoä nhaäp Tri kieán Phaät? Ví duï: Coù moät vieân ngoïc xaù-lôïi ñöïng trong caùi hoäp baèng vaøng, thôø treân baøn, trong ngoâi chuøa cöûa ñoùng kín. Nhieàu ngöôøi nghe noùi trong chuøa coù ngoïc xaù-lôïi raát quí, hoï khao khaùt muoán ñöôïc chieâm baùi. Ñeå höôùng daãn cho hoï chieâm baùi, tröôùc tieân thaày truï trì phaûi ñöa hoï tôùi chuøa, môû cöûa chuøa (khai) cho hoï nhìn voâ. Tuy cöûa chuøa ñaõ môû, hoï nhìn vaøo maø vaãn chöa thaáy ngoïc xaù-lôïi. Keá ñoù thaày ñöa tay chæ vieân xaù-lôïi ñöôïc ñöïng trong caùi hoäp baèng vaøng thôø treân baøn. Khi tay thaày truï trì chæ, maét hoï nhìn theo lieàn thaáy caùi hoäp ñöïng ngoïc xaù-lôïi, ñoù laø thò vaø ngoä. Ñöùng taïi cöûa chuøa thaáy ngoïc xaù-lôïi ñöïng trong caùi hoäp chöa ñuû, maø phaûi ñöa hoï vaøo chuøa, ñi tôùi baøn thôø ngoïc xaù-lôïi, môû hoäp ra, chính maét hoï nhaän ra vieân ngoïc xaù-lôïi saùng laáp laùnh, ñoù laø “nhaäp”. Nhö vaäy, “khai” laø böôùc ñaàu thì deã, ñeán phaàn “thò” vaø “ngoä” cuõng khoâng khoù. Ñeán phaàn “nhaäp” laø phaûi qua hai ba giai ñoaïn môùi laø phaàn quan troïng.

Tri kieán Phaät (trí tueä Phaät) khoâng phaûi chæ Phaät môùi coù, maø taát caû chuùng sanh moïi ngöôøi ai cuõng coù saün, nhöng vì meâ (voâ minh) neân baây giôø Phaät môùi duøng phöông tieän khai, roài töø phöông tieän ñoù Phaät môùi chæ cho nhaän ra Tri kieán Phaät vaø sau ñoù coá gaéng tieán tu ñeå nhaäp Tri kieán Phaät cuûa mình. Khai laø chæ cho chuùng sanh thaáy voâ minh voïng töôûng laø caùi khoâng thaät, chôït hieän chôït maát. Töø caùi khoâng thaät ñoù, ñöùc Phaät môùi chæ (thò) “caùi chaân thaät” (Tri kieán Phaät) saùng suoát thanh tònh baát sanh baát dieät. Nhaân ñoù, môùi nhaän ra (ngoä) “caùi chaân thaät” coù saün nôi mình. Tuy ñaõ nhaän ra noù, nhöng vì taäp khí nhieàu ñôøi nhieàu kieáp saâu daøy, neân voïng töôûng vaãn coøn daáy khôûi, Tri kieán Phaät luùc aån luùc hieän. Neân phaûi coù thôøi gian tu taäp, coâng phu vieân maõn thì voâ minh voïng töôûng saïch heát, chöøng ñoù Tri kieán Phaät hieån hieän troøn saùng goïi laø thaønh Phaät. Vaäy taát caû chuùng sanh ñeàu coù saün Phaät taùnh, nhöng vì queân (meâ) neân Phaät môùi duøng phöông tieän khai thò ngoä nhaäp, khieán cho chuùng sanh nhaän ra Phaät taùnh cuûa chính mình ñeå thaønh Phaät nhö Ngaøi. Ñoù laø baûn hoaøi cuûa chö Phaät neân noùi laø vì moät ñaïi söï nhaân duyeân maø caùc Ngaøi ra ñôøi.

Kinh Phaùp Hoa thuyeát minh veà Phaät thöøa coát chæ “Töùc taâm töùc Phaät”. Tri kieán laø Taâm, laø Giaùc, laø Phaät. Nhöng Tri kieán naøo töùc Phaät, coøn Tri kieán naøo laø chuùng sanh ? Tri kieán theo Caàu Danh laø Tri kieán chuùng sanh. Tri kieán theo Boà-taùt Vaên-thuø laø Tri kieán Phaät. Kinh Laêng Nghieâm, Phaät noùi raát roõ:

            Tri kieán laëp tri töùc voâ minh boån

            Tri kieán voâ kieán tö töùc Nieát-baøn.

“Tri kieán laëp tri töùc voâ minh boån” töùc laø treân thaáy bieát maø laëp thaáy bieát laø goác voâ minh. Ví duï vöøa thaáy caùi ñoàng hoà lieàn phaân bieät ñeïp, xaáu, ñaét, reû... roài sanh taâm thích hay cheâ. Neáu thích thì tìm caùch mua saém, hoaëc xin xoû, hoaëc ñaùnh caép cho ñöôïc caùi ñoàng hoà, nhö theá laø ñaõ taïo nghieäp ñi trong luaân hoài. Ñoù laø Tri kieán laëp tri laø goác cuûa voâ minh. “Tri kieán voâ kieán tö töùc Nieát-baøn” laø sao ? Thaáy bieát maø khoâng thaáy bieát töùc laø Nieát-baøn. Ví duï: Thaáy taát caû Taêng Ni ñang ngoài nghe giaûng, toâi thaáy bieát roõ raøng, khoâng daáy nieäm phaân bieät, taâm an nhieân laëng leõ. Ñoù laø thaáy bieát maø khoâng thaáy bieát (Tri kieán voâ kieán) gioáng nhö maët göông saùng, ngöôøi ñeán thì hieän boùng ngöôøi, vaät ñeán thì hieän boùng vaät, ngöôøi vaät qua roài thì maët göông khoâng boùng, vaãn trong saùng nhö tröôùc. Cuõng vaäy, ñoái vôùi ngoaïi caûnh, chuùng ta vaãn thaáy bieát maø taâm khoâng löu laïi hình boùng ñeå phaân bieät. Ñoù laø Nieát-baøn, ñoù laø trì kinh Phaùp Hoa. Khoâng phaûi trì kinh Phaùp Hoa laø ñeå tính boä maø khoâng hieåu thaâm yù cuûa kinh.

Hoïc ñaïo maø khoâng thaáy ñaïo, keït treân hình töôùng khoâng giaûi thoaùt chuùt naøo caû. Trì kinh nhö theá chöa phaûi laø trì kinh Phaùp Hoa. Nhö vaäy, ai cuõng coù Tri kieán Phaät, chæ vì ngöôøi laëp vaø khoâng laëp caùi thaáy bieát phaân bieät, neân keû laø chuùng sanh, ngöôøi laø Phaät.

18. CHAÙNH VAÊN :

*Ñöùc Phaät baûo Xaù-lôïi-phaát: “Caùc ñöùc Phaät Nhö Lai chæ giaùo hoùa Boà-taùt, nhöõng ñieàu laøm ra thöôøng vì moät vieäc: Chæ ñem Tri kieán Phaät chæ cho chuùng sanh toû ngoä thoâi.”

Xaù-lôïi-phaát ! Ñöùc Nhö Lai chæ duøng moät Phaät thöøa maø vì chuùng sanh noùi phaùp, khoâng coù caùc thöøa hoaëc hai hoaëc ba khaùc.

GIAÛNG :

Muïc ñích duy nhaát cuûa ñöùc Phaät Thích-ca cuõng nhö cuûa chö Phaät ñôøi quaù khöù ra ñôøi laø laøm sao cho chuùng sanh toû ngoä ñöôïc Tri kieán Phaät, töùc laø Phaät thöøa chöù khoâng coù thöøa thöù hai hay thöù ba.

19. CHAÙNH VAÊN :

*Xaù-lôïi-phaát ! Phaùp cuûa taát caû caùc ñöùc Phaät ôû möôøi phöông cuõng nhö theá.

Xaù-lôïi-phaát ! Thuôû quaù khöù caùc ñöùc Phaät duøng voâ löôïng voâ soá phöông tieän, caùc moùn nhaân duyeân lôøi leõ thí duï maø vì chuùng sanh dieãn noùi caùc phaùp. Vì phaùp ñoù ñeàu laø moät Phaät thöøa, neân caùc chuùng sanh ñoù theo chö Phaät nghe phaùp roát raùo ñeàu ñöôïc chöùng “Nhöùt theá chuûng trí”.

Xaù-lôïi-phaát ! Thuôû vò lai, caùc ñöùc Phaät seõ ra ñôøi cuõng duøng voâ löôïng voâ soá phöông tieän, caùc moùn nhaân duyeân lôøi leõ thí duï maø vì chuùng sanh dieãn noùi caùc phaùp, vì phaùp aáy ñeàu laø moät Phaät thöøa, neân caùc chuùng sanh ñoù theo Phaät nghe phaùp roát raùo ñeàu ñöôïc chöùng “Nhöùt theá chuûng trí”.

Xaù-lôïi-phaát ! Hieän taïi nay, trong voâ löôïng traêm nghìn muoân öùc coõi Phaät ôû möôøi phöông, caùc ñöùc Phaät Theá Toân nhieàu ñieàu lôïi ích an vui cho chuùng sanh. Caùc ñöùc Phaät ñoù cuõng duøng voâ löôïng voâ soá phöông tieän caùc moùn nhaân duyeân lôøi leõ thí duï, maø vì chuùng sanh dieãn noùi caùc phaùp, vì phaùp ñoù ñeàu laø moät Phaät thöøa, caùc chuùng sanh aáy theo Phaät nghe phaùp roát raùo ñeàu ñöôïc chöùng “Nhöùt theá chuûng trí”.

Xaù-lôïi-phaát ! Caùc ñöùc Phaät ñoù chæ giaùo hoùa Boà-taùt, vì muoán ñem Tri kieán Phaät maø chæ cho chuùng sanh, vì muoán ñem Tri kieán Phaät cho chuùng sanh toû ngoä, vì muoán laøm cho chuùng sanh chöùng vaøo Tri kieán Phaät vaäy.

Xaù-lôïi-phaát ! Nay ta cuõng laïi nhö theá, roõ bieát caùc chuùng sanh coù nhöõng ñieàu öa muoán, thaân taâm meâ chaáp, ta tuøy theo boån taùnh kia duøng caùc moùn nhaân duyeân lôøi leõ thí duï cuøng söùc phöông tieän maø vì ñoù noùi phaùp.

Xaù-lôïi-phaát ! Nhö theá ñeàu vì ñeå chöùng ñöôïc moät Phaät thöøa “Nhöùt theá chuûng trí”.

GIAÛNG :

Nhöùt theá chuûng trí laø trí Phaät, bieát toät cuøng khaép taát caû phaùp treân theá gian naøy. Nhaát thieát trí laø trí cuûa Thanh vaên, Duyeân giaùc. Chö Phaät quaù khöù, chö Phaät vò lai, vaø Phaät hieän taïi laø ñöùc Thích-ca ñeàu nhaém vaøo choã cöùu kính duy nhaát laø, chæ baøy Tri kieán Phaät cho chuùng sanh ñöôïc toû ngoä vaø chöùng nhaäp ñeå ñöôïc “Nhöùt theá chuûng trí”. Nhö vaäy, chö Phaät quaù khöù daïy cuõng nhö theá, chö Phaät vò lai daïy cuõng nhö theá, keå caû ñöùc Phaät Thích-ca ñôøi hieän taïi daïy cuõng nhö theá. Khoâng coù con ñöôøng thöù hai thöù ba naøo khaùc. Chæ coù con ñöôøng duy nhaát laø laøm sao cho moïi ngöôøi nhaän ra Tri kieán Phaät, vaø haèng soáng ñöôïc vôùi Tri kieán Phaät nôi mình. Taïi sao ñöùc Phaät chæ nhaém coù ñieàu ñoù ? Vì Phaät bieát moãi chuùng sanh ai cuõng coù Tri kieán Phaät, nhöng vì meâ môùi taïo nghieäp ñi trong luaân hoài luïc ñaïo, thaønh ra Tri kieán chuùng sanh. Baây giôø nhôø Phaät chæ baøy, chuùng ta kheùo nhaän kheùo soáng thì Tri kieán chuùng sanh trôû thaønh Tri kieán Phaät, ñoù laø tu.

20. CHAÙNH VAÊN :

*Xaù-lôïi-phaát ! Trong coõi nöôùc ôû möôøi phöông coøn khoâng coù hai thöøa haø huoáng coù ba !

Xaù-lôïi-phaát ! Caùc ñöùc Phaät  hieän ra trong ñôøi aùc naêm tröôïc, nghóa laø: kieáp tröôïc, phieàn naõo tröôïc, chuùng sanh tröôïc, kieán tröôïc, maïng tröôïc. Nhö theá, Xaù-lôïi-phaát, luùc kieáp loaïn tröôïc chuùng sanh nhô naëng, boûn xeûn, tham lam, gheùt ganh, troïn neân caùc caên chaúng laønh, cho neân caùc ñöùc Phaät duøng söùc phöông tieän, nôi moät Phaät thöøa, phaân bieät noùi thaønh ba.

GIAÛNG :

Ñoaïn naøy ñöùc Phaät xaùc nhaän roõ raøng yù nghóa  khoâng coù ba thöøa maø chæ coù moät Phaät thöøa. Sôû dó Phaät noùi ba thöøa laø vì chuùng sanh ôû trong ñôøi nguõ tröôïc: kieáp tröôïc, phieàn naõo tröôïc, chuùng sanh tröôïc, kieán tröôïc, maïng tröôïc, sanh loøng boûn xeûn, tham lam, ganh gheùt... Vì vaäy maø Phaät taïm duøng phöông tieän noùi ba thöøa ñeå deïp boû nhöõng taâm caáu ueá ñoù.

- Kieáp tröôïc: Thôøi maø tuoåi thoï cuûa loaøi ngöôøi döôùi hai ngaøn tuoåi, chæ cho coõi ta-baø ñöùc Thích-ca ñang giaùo hoùa.

- Phieàn naõo tröôïc: Loøng moïi ngöôøi chöùa chaáp nhieàu tham lam, saân haän...

- Chuùng sanh tröôïc: Con ngöôøi baùm chaáp vaøo sinh maïng mình cho laø thaät, roài sanh coáng cao ngaõ maïn.

- Kieán tröôïc: Kieán chaáp moät beân, thaáy bieát leäch laïc taø vaïy maø cho laø ñuùng.

- Maïng tröôïc: Chuùng sanh vì söï soáng maø taïo raát nhieàu nghieäp aùc.

21. CHAÙNH VAÊN :

*Xaù-lôïi-phaát ! Neáu ñeä töû ta töï cho mình laø A-la-haùn cuøng Duyeân giaùc, maø khoâng nghe khoâng bieát vieäc cuûa caùc ñöùc Phaät Nhö Lai chæ giaùo hoùa Boà-taùt, ngöôøi naøy chaúng phaûi ñeä töû Phaät, chaúng phaûi A-la-haùn, chaúng phaûi Duyeân giaùc.

Laïi nöõa Xaù-lôïi-phaát ! Caùc Tyø-kheo, Tyø-kheo ni ñoù töï cho mình ñaõ ñöôïc A-la-haùn, laø thaân roát sau roát raùo Nieát-baøn, beøn chaúng laïi chí quyeát caàu ñaïo Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc. Neân bieát boïn ñoù laø keû taêng thöôïng maïn. Vì sao ? Neáu coù Tyø-kheo thieät chöùng quaû A-la-haùn maø khoâng tin phaùp naøy, quyeát khoâng coù leõ aáy, tröø sau khi Phaät dieät ñoä, hieän tieàn khoâng Phaät. Vì sao ? Sau khi Phaät dieät ñoä, nhöõng kinh nhö theá, ngöôøi hay thoï trì, ñoïc tuïng, hieåu nghóa raát khoù coù ñöôïc, neáu gaëp ñöùc Phaät khaùc, ôû trong phaùp naøy beøn ñöôïc hieåu roõ.

Xaù-lôïi-phaát ! Caùc oâng neân moät loøng tin hieåu thoï trì lôøi Phaät daïy. Lôøi caùc ñöùc Phaät Nhö Lai noùi khoâng hö voïng, khoâng coù thöøa naøo khaùc, chæ coù moät Phaät thöøa thoâi.

GIAÛNG :

Phaät xaùc nhaän moät caùch quyeát lieät, duø laø A-la-haùn, Duyeân giaùc ngang ñoù maø töï maõn cho laø ñuû thì ngöôøi ñoù khoâng phaûi laø ñeä töû cuûa Phaät. Ngöôøi tu chuùng ta hieän taïi, ña soá maéc phaûi chöùng beänh töï maõn, tu moät thôøi gian töï thaáy raèng mình ñaõ ñuû, neân maëc nhieân an höôûng töù söï cuùng döôøng moät caùch sung maõn, maø khoâng lo nghó ñeán söï tu tieán. Neân toâi thöôøng noùi khaúng ñònh raèng: Neáu chöa thaønh Phaät thì khoâng luùc naøo chuùng ta ngöøng nghæ tu haønh, neáu ngöøng nghæ khoâng tu laø rôi vaøo loãi töï maõn, ñoù laø taêng thöôïng maïn. Duø laø Boà-taùt cuõng vaãn coá gaéng tu haønh, ñeán khi thaønh Phaät môùi thoâi. Ai ñöôïc chuùt ít cho laø ñuû, ngöôøi ñoù chæ laø haït leùp, laø laù vaøng uùa, gioù thoåi qua rôi ruïng heát. Neáu laø haït chaéc, laø thöù thieät thì tu cho ñeán khi thaønh Phaät môùi roài traùch nhieäm cuûa mình, chöa thaønh Phaät thì luùc naøo cuõng phaûi coá gaéng noã löïc tu chôù khoâng töï maõn. Nhöng maø nhìn laïi thì ngöôøi tu baây giôø töï maõn khoâng phaûi ít. Hoï nghó raèng ñôøi naøy tu gieo gioáng laønh, kieáp sau tu nöõa, hoaëc giaø yeáu roài nghæ ngôi cho thaûnh thôi ñoâi chuùt, chaúng leõ suoát ñôøi caëm cuïi tu hoaøi... Nghó nhö vaäy laø traùi vôùi tinh thaàn cuûa Phaät daïy, neân chöa phaûi laø ñeä töû Phaät.

Ñöùc Phaät ñoái vôùi nhöõng chuùng sanh tu maø khoâng muoán thaønh Phaät, chæ muoán ñôøi sau sanh ra laøm ngöôøi toát, coù ñuû duyeân phöôùc thì Phaät daïy giöõ Naêm giôùi, ñoù laø Nhaân thöøa. Laïi coù ngöôøi tu khoâng muoán thaønh Phaät, muoán ñöôïc sung söôùng höôûng phöôùc baùo ñaày ñuû, Phaät daïy tu Thaäp thieän, ñoù laø Thieân thöøa. Ngöôøi khoâng muoán sanh leân coõi trôøi cuõng khoâng muoán trôû laïi laøm ngöôøi, Phaät daïy tu Töù ñeá ñeå chöùng Nieát-baøn khoâng coøn taùi sanh laïi nöõa, ñoù laø Thanh vaên thöûa Ñeán haøng Duyeân giaùc thì Phaät noùi Möôøi hai nhaân duyeân, haøng Boà-taùt thì noùi Saùu phaùp Ba-la-maät, höôùng daãn töø thaáp daàn daàn leân. Tôùi ñaây Phaät môùi noùi baûn hoaøi cuûa chö Phaät ra ñôøi laø daïy ngöôøi tu ñeå thaønh Phaät chôù khoâng daïy ñieàu gì khaùc.

Cuõng vaäy, hieän taïi toâi höôùng daãn Taêng Ni vaø Phaät töû tu, laø phaûi bieát roõ nôi mình coù “caùi chaân thaät” maø toâi taïm goïi laø “oâng chuû” hay “baûn lai dieän muïc”, coøn yù nieäm nghó suy laø voïng töôûng khoâng thaät. Bieát ñöôïc nhö vaäy roài thì ñi ñöùng naèm ngoài, haèng soáng vôùi oâng chuû, khoâng chaïy theo voïng töôûng hö giaû. Ñoù laø baûn hoaøi maø toâi nhaém. Nhöng ngöôøi tôùi hoïc ñaïo coù nhieàu trình ñoä. Ngöôøi giaø ñeán thì toâi daïy nieäm Phaät cho taâm bôùt loaïn, ñeå khi nhaém maét theo Phaät veà coõi Phaät. Neáu laø ngöôøi treû môùi vaøo ñaïo chöa roõ gì veà Thieàn toâng, maø taâm quaù loaïn ñoäng thì toâi daïy ñeám hôi thôû, nhôø ñeám hôi thôû maø taâm bôùt loaïn... Ñoù laø nhöõng phöông tieän toâi ñaõ duøng laøm lôïi ích cho ngöôøi tuøy theo trình ñoä caên cô cuûa hoï. Chöa noùi ñöôïc muïc ñích maø toâi nhaém thì phaûi noùi phöông tieän, laøm sao cho ngöôøi ñeán hoïc ñeàu ñöôïc lôïi ích.

?